1. POLITYKA I PODZIAŁ

W mowie potocznej ma ono najszersze znaczenie i oznacza każdą świadomą, zmierzającą do celu działalność. Przy takim rozumieniu podmiotem polityki może być każda osoba.

W znaczeniu naukowym są dwa podejścia:

1)Pojęciem kluczowym jest pojęcie władzy.- Polityka to ta część stosunków międzyludzkich, których treścią jest panowanie, rządzenie, władza, narzucanie decyzji jednego człowieka lub grupy ludzi innym.

2)Pojęciem kluczowym jest pojęcie dobra wspólnego- Wtedy przez politykę należy rozumieć zespół działań mających na celu dobro wspólne członków wspólnoty. Taką najszerszą wspólnotą jest państwo (niższego rzędu - gmina).

Podział

2. CELE I ZASADY PAŃSTWA

Zasady:

1)Państwo nie powinno naruszać należytej wolności swych obywateli i słusznej swobody ich działalności.

2)Państwo powinno przestrzegać ustalonego przez siebie porządku prawnego.

Cele państwa w drugim rozumieniu polityki:

1)Dobrobyt obywateli - fundamentalny cel państwa. Obowiązkiem państwa jest tworzenie warunków do tego aby każdy obywatel mógł o siebie zadbać, aby miał szansę życia w dobrobycie.

2) Odnosi się do tych obywateli, którzy z przyczyn losowych, ze względu na wiek, z przyczyn rodzinnych nie są w stanie zatroszczyć się sami o siebie. Państwa ma obowiązek chronić tych obywateli i pomagać tym obywatelom.

3. CECHY PRAW EKONOMICZNYCH

cechy praw ekonomicznych:

1) Historyczny charakter - oznacza, że prawa te nie są wieczne, zmieniają się w czasie.

2) Prawa ekonomiczne mają charakter stochastyczny- oznacza to, że potwierdzają się jako tendencja.

4. MODEL EKONOMETRYCZNY W POLITYCE GOSPODARCZEJ

Z punktu widzenia polityki gospodarczej zadaniem ekonometrii jest budowa modeli ekonometrycznych gospodarki narodowej. Mogą one być całościowe lub cząstkowe (dotyczące pewnych gałęzi, działów, regionów). W modelach tych zmiennymi są cele polityki gospodarczej.

C=A(W, Sr)

W - warunki działania

Sr - środki polityki gospodarczej

C - stopień realizacji celów

Stopień realizacji celów jest funkcją warunków działania i środków polityki gospodarczej.

Warunki to te zmienne, które wpływają na stopień realizacji celów ale podmiot polityki nie ma na nie wpływu (np. ceny surowców na rynkach światowych, kursy walut).

Środki polityki gospodarczej to te zmienne, które wpływają na stopień realizacji celów i są pod kontrolą podmiotu polityki.

Pierwszy wariant wykorzystania modeli:

Punktem wyjścia jest prognoza warunków działania. Spośród środków dysponowanych należy wybrać te środki, które zostaną użyte. Model ekonometryczny ma dać odpowiedź jaki osiągniemy stopień realizacji celów, jeśli w prognozowanych warunkach zastosujemy określony zestaw środków (otrzymamy kilka wariantów stopnia realizacji celów).

Drugi wariant wykorzystania model:

Pierwszy krok to też ustalenie warunków, ale w drugim ustalamy cel, który chcemy osiągnąć. (np. stopa bezrobocia musi zmniejszyć się o..., saldo handlu z zagranicą nie powinno przekraczać...). Cel jest wyraźnie zdefiniowany.

Modele ekonometryczne to nie jest narzędzie doskonałe. Cele polityki gospodarczej mogą mieć charakter ilościowy i jakościowy (to samo dotyczy warunków i środków). W modelach ekonometrycznych uwzględniane są jedynie zmienne o charakterze ilościowym. W tych modelach kluczowe znaczenie ma podana wcześniej funkcja. Jej parametry są ustalane na podstawie przeszłości a na jej podstawie podejmuje się decyzje dotyczące przyszłości. Pewne jest że wszystko się nie powtórzy. Kolejna słabość dotyczy warunków. W modelach uwzględniane są tylko te najistotniejsze warunki.

5. MODELE PAŃSTWA - PODSTAWOWE

Wyróżnić można dwa systemy skrajne, które nie występują w praktyce:

- system skrajnie zdecentralizowany - system jednoszczeblowy, nie ma państwowej władzy gospodarczej. Działają w nim tylko układy gospodarcze i tylko one podejmują decyzje wyłącznie na podstawie rynku.

- system skrajnie scentralizowany - jest systemem dwuszczeblowym: władza centralna i układy elementarne. Władza centralna decyduje o wszystkim w każdym układzie.

Między tymi konstrukcjami istnieją rozwiązania mieszane, które w rzeczywistości występują.

Wśród rozwiązań funkcjonujących w praktyce można podać dwa modele, różniące się charakterem planu centralnego.

Każda działalność racjonalna jest działalnością planowaną. W każdej gospodarce konstruuje się plany. Różnica tkwi w charakterze tych planów. W gospodarce rynkowej plan nie ma charakteru nakazowego (ma charakter operatywny). Plan centralny jest planem działania władzy, który ma skłonić układy do określonych zachowań. Władza nie ma żadnej gwarancji co do tego jak zachowają się układy. Ich zachowania są tylko prognozowane. Władza niczego nie nakazuje. Drugi modelowy system to tak, w którym plan ma charakter nakazowy. Władza nakazuje układom co mają robić. Władza nakazuje co w danej sytuacji produkować, komu sprzedawać, władza wydaje pozwolenia na zakup maszyn, wydaje decyzje alokacyjne (inwestycyjne). Te dwa systemy różnią się więc rozkładem uprawnień decyzyjnych

6. RELACJE MIĘDZY CELAMI POLITYKI GOSPODARCZEJ

Można sformułować 3 typy relacji między celami:

1. relacja zgodności - wzrostowi stopnia realizacji jednego celu towarzyszy wzrost stopnia realizacji celu drugiego

2. relacja obojętności - wzrostowi stopnia realizacji jednego celu nie towarzyszy zmiana stopnia celu drugiego

3. relacja niezgodności (konkurencji) - wzrostowi stopnia realizacji jednego celu towarzyszy zmniejszenie stopnia realizacji celu drugiego

7. KRYTERIUM PROCESU WERYFIKACJI ŚRODKÓW

Ostatnim kryterium w procesie doboru jest weryfikacja dobranych środków. Weryfikacja przebiega według przynajmniej trzech kryteriów:

1. kryterium formalno-prawne: trzeba sprawdzić, czy podmiot polityki ma prawo zastosować proponowany środek. Jeżeli nie ma podstaw prawnych do realizacji danego środka to są dwie możliwości. Należy zrezygnować z tego środka, lub zmienić prawo.

2. Kryterium doktrynalne - trzeba sprawdzić, czy zastosowanie rozważanego środka jest zgodne z głoszoną (wyznawaną) doktryną społeczno-ekonomiczną. Im większe przywiązanie do doktryny tym większe ograniczenia w użyciu środków. Doktryna ogranicza podmiotom polityki swobodę w doborze środków

3. Kryterium funkcjonalne: może się okazać, że podmiot polityki ma prawo użyć środek, doktryna się temu nie sprzeciwia, ale uwarunkowania systemowe są takie, że zastosowanie tego środka nie przyniesie pożądanego skutku (np. zmiana parametrów ekonomicznych w gospodarce centralnie planowanej)

Wtedy gdy wszystkie te trzy kryteria są spełnione to można zastosować dany środek. Jeśli chodzi o kryterium doktrynalne to od władzy zależy na ile jest stanie odejść od głoszonej doktryny.

8. DLACZEGO PRZY STOSOWANIU INSTRUMENTÓW NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ WYMIAR PRZESTRZENNY?

Są cztery przyczyny, które uzasadniają uwzględnienie wymiaru przestrzeni

1. cele polityki gospodarczej mogą być przestrzennie zróżnicowane. W polityce gospodarczej funkcjonuje zasada wyrównywania (zmniejszania) przestrzennych różnic od względem poziomu gospodarczego, poziomu bezrobocia, poziomu dochodu, warunków życia. Należy więc dążyć do redukowania różnic, czyli różnicować politykę gospodarczą w przestrzeni.

2. Przyczyna druga jest konsekwencją przyczyny pierwszej. Jeżeli w przestrzenie różnicuje się cele to należy w przestrzeni zróżnicować środki.
   3) Skutki zastosowanych przez politykę gospodarczą środków mogą zróżnicowane w przestrzeni. Przyczyn tego może być wiele ale najczęściej występuje:

• przestrzenne zróżnicowanie struktury gospodarczej. Zróżnicowanie może też wynikać z uwarunkowań naturalnych panujących w danym regionie. Środki są adresowane do całego kraju, lecz skutki występują tylko w danym regionie.

• zróżnicowany poziom rozwoju. Podmiot polityki gospodarczej powinien uwzględnić rozmieszczenie skutków przed podjęciem decyzji, a jeśli w jakimś regionie dojdzie do kumulacji negatywnych skutków należy zastosować działania osłonowe.

4. Przestrzenne zróżnicowanie efektywności wykorzystania środków publicznych

Są tu dwa kryteria wyboru (efektywność i sprawiedliwość), ale trudno stwierdzić które z tych kryteriów jest ważniejsze.

9. DEFINJCJE POLITYKI GOSPODARCZEJ

1: Polityka gospodarcza polega na bezpośrednim kierowaniu gospodarką narodową przez państwo i pośrednim oddziaływaniu na funkcjonowanie gospodarki.

2:Polityka gospodarcza jest to czynność kierownicza szczebla centralnego, na którą składa się planowanie i zarządzanie. Przez zarządzanie rozumie się organizowanie, sterowanie i zasilanie (zasilanie to emisja i kreacja pieniądza).

3:Polityka gospodarcza polega na wyborze celów i środków ich realizacji.

4:Polityka gospodarcza jest to działalność państwa i instytucji spełniających funkcje powierzone przez państwo, która kształtuje system i porządek gospodarczy oraz procesy gospodarcze.

10. MAKSYMALIZACJA EFEKTÓW

realizuje się to przez koncentrację zasobów, co wiąże się z wyborem rodzaju i skali produkcji. Aby tą zasadę zrealizować podmioty muszą mieć swobodę wyboru co i ile produkować. Tej swobody brak w metodzie bezpośredniej.

11. MINIMALIZACJA NAKŁADÓW

realizuje się przez substytucję czynników produkcji i jej rodzaju. Te same produkty możemy wytwarzać stosując różne nakłady. Techniki, które zastosujemy mogą być kapitałochłonne lub kapitałooszczędne. Musi to być taka technika, aby koszt poniesiony na wyprodukowanie jednej jednostki był minimalny. Tylko taki układ może racjonalnie gospodarować, który ma prawo swobodnego wyboru techniki wytwarzania.

12. CO JEST CELEM SYSTEMOWEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ?

Dla celów systemowych można sformułować jeden główny cel: „Celem polityki gospodarczej jest utrzymanie lub zmiana istniejącego systemu i porządku gospodarczego.

13. CO JEST CELEM PROCESOWEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ?

Cele procesowe to cele odnoszące się do procesów gospodarczych. W tym wypadku nie da się sformułować jednego głównego celu. Przyjmuje się, że 5 celów procesowych:

1. Wzrost gospodarczy

2. Pełne zatrudnienie

3. Stabilizacja wartości pieniądza

4. Zewnętrzna równowaga gospodarcza

Sprawiedliwy podział dochodu i majątku

14. RÓŻNICA MIĘDZY UMOWĄ A INSTRUMENTEM

Podmiot posiadający władzę ma prawo użyć określony instrument. Niczego z nikim nie musi uzgadniać (zbiera się parlament i uchwala ustawę, Rada Polityki Pieniężnej ustala stopy procentowe nie uzgadniając tego z nikim bo takie ma kompetencje). Inaczej jest gdy podmiot zawiera umowę. Przeważająca część umów zakłada wzajemność świadczeń. Każda ze stron do czegoś się zobowiązuje. Cele realizowane są wiec przez współdziałanie. Jeżeli podpisywana jest umowa to podmiot nie może występować z pozycji władzy, występuje z pozycji partnerskiej (umowa podlega negocjacjom)

15. PODMIOTY POLITYKI GOSPODARCZEJ

Są różne poglądy na temat tego co jest podmiotem polityki. Wyróżnia się 3 stanowiska:

1. Podmiotem jest centralna władza państwowa

2. Podmiotem jest władza państwowa (bez wskazania szczebla - każdy szczebel)

3. Podmiotem jest władza publiczna zarówno państwowa ja i samorządowa

16. SYTUACJA KONFLIKTOWA- PRZYCZYNY POWSTANIA

1. Przyczyny o charakterze obiektywnym:

• ograniczoność środków publicznych - potrzeby są nieograniczone, a środki podlegają ograniczeniom. Zwiększenie środków dla jednego oznacza zmniejszenie dla drugiego.

• Konkurencyjność celów polityki gospodarczej. Są 3 podmioty, między którymi powstają konflikty: Bank Centralny, Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Finansów.

2) Przyczyny o charakterze subiektywnym:

• Odmienne doktryny społeczno ekonomiczne (poglądy) głoszone przez różnych kierowników podmiotów polityki.

• Odmienne interesy reprezentowane przez poszczególne podmioty polityki

17. INSTYTUCJE SPEŁNIAJĄCE FUNKCJE POWIERZONE PRZEZ PAŃSTWO

Instytucje spełniające funkcje powierzone przez państwo to:

• bank centralny

• samorządy terytorialne

• instytucje parafiskalne - instytucje o zbliżonym charakterze do instytucji fiskalnych ale faktycznie nimi nie są

18. PRZYCZYNY PRZEMAWIAJĄCE ZA PODZIAŁEM NA POLITYKĘ PROCESOWĄ I SYSTEMOWĄ.

Uzasadnienie takiego podziału polityki gospodarczej:

1. Każda z tych polityk stawia sobie cele o innym charakterze

2. Każda z tych polityk posługuje się innymi środkami

19. INSTRUMENTY POLITYKI SYSTEMOWEJ

Środki polityki systemowej są bardzo jednorodne. Są nimi powszechnie obowiązujące, względnie trwałe normy prawne. Politykę systemową prowadzi się przy pomocy ustaw. Ustawy muszą być trwałe a warunkiem trwałości jest:

• Pragmatyzm - ustawy uchwala się długo

• Merytoryczność - normy prawne są warunkiem działania obywateli i układów gospodarczych, więc musza być stabilne

20. INSTRUMENTY POLITYKI PROCESOWEJ

Środki polityki procesowej są różnorodne:

• Akty prawne ale nie o randze ustaw tylko rozporządzeń wykonawczych

• Parametry ekonomiczne

• Przedsięwzięcia władz publicznych

• Instrumenty o charakterze informacyjnym

Są to środki cechujące się relatywnie dużą zmiennością. Środkami polityki procesowej posługuje się władza wykonawcza.

21. PORZĄDEK GOSPODARCZY I SYSTEM GOSPODARCZY

Porządek gospodarczy to zbiór norm prawnych, etycznych i zwyczajowych regulujących zachowanie układów gospodarczych i podmiotów polityki gospodarczej - definicja w znaczeniu szerokim

Porządek gospodarczy to zbiór norm prawnych - definicja w znaczeniu wąskim

System gospodarczy to układy gospodarcze, podmioty polityki gospodarczej i sieć powiązań zachodzących między mini.

22. PODSYSTEM KONTROLI I MOTYWACJI

W gospodarce rynkowej podstawowym motywem postępowania jest indywidualna korzyść (zysk). Po pierwsze musi być kontrolowane czy układy gospodarcze dążąc do osiągnięcia zysków respektują powszechnie obowiązujące normy prawne - czy respektują prawo pracy ( Państwowa Inspekcja Pracy), czy nie naruszają zasad konkurencji (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta), czy respektują przepisy dotyczące ochrony środowiska itp. (jest prawdopodobnie ponad 20 takich instytucji obecnie w Polsce). Jest też NIK, która zajmuje się kontrolą wszystkiego. Kontroli podlega też wywiązywanie się przez obywateli i układy gospodarcze ze swoich zobowiązań publiczno-prawnych (czy płacą podatki i ubezpieczenia).

W systemie nakazowo-rozdzielczym zakładany motyw postępowania to dobro wspólne. Co zatem musi podlegać kontroli?:

• to czy układy wykonując plany władzy postępują zgodnie z prawem.

• Układy oceniane są na podstawie wykonania planu. Trzeba więc kontrolować stopień wykonania planu, szczególnie to czy układy gospodarcze podają prawdziwe informacje dotyczące wykonania planu i czy przestrzegają przydzielonych im limitów. Kontroluje się stopień i sposób wykonania planów.

MOTYWACJA

23. FAZY POLITYKI PROCESOWEJ

1. Faza formułowania alternatyw (faza planistyczna). Efektem końcowym tej fazy są alternatywne plany, różniące się celami i środkami.

2. faza decyzyjna - w tej fazie podejmuje się decyzje na temat tego, który z alternatywnych planów będzie realizowany

3. faza realizacyjna - w tej fazie następuje uruchomienie środków przewidzianych w planie. Ta faza jest na ogół bardzo rozciągnięta w czasie.

4. faza oceny i kontroli - w tej fazie następuje porównanie stanów planowanych ze stanami faktycznymi.

24. KIEDY JEST OSIĄGNIĘTA STABILIZACJA WARTOŚCI PIENIĄDZA

Na płaszczyźnie wewnętrznej cel jest osiągnięty wtedy, gdy stabilny jest poziom cen towarów i usług konsumpcyjnych. Nie mówi się o stabilności cen tylko o stabilności poziomu cen. Poziom cen może być stabilny nawet gdy wszystkie ceny ulegają zmianom (jedna spadają a inne maleją). Pełna stabilizacja poziomu cen jest w praktyce właściwie nieosiągalna. Dzieje się tak przez wzrost cen na rynkach światowych i przez tendencję wzrostu cen w sektorze pierwszym (występuje ograniczenie zasobów w tym sektorze a popyt ciągle rośnie). Tworzy się więc pewną fikcję uznając cel stabilizacji wartości pieniądza na płaszczyźnie wewnętrznej za osiągnięty jeśli tempo wzrostu cen nie przekracza pewnego poziomu (najczęściej 1 lub 2 % w skali roku). To oznacza, że pewien poziom inflacji traktuje się jako normalny.

Stabilizacja na płaszczyźnie zewnętrznej jest osiągnięta gdy stabilne są kursy walutowe. Uznaje się, że cel ten jest osiągnięty gdy kurs waluty waha się w danym przedziale w górę lub w dół. Ważna jest wielkość tego przedziału.

25. CEL PEŁNEGO ZATRUDNIENIA-KIEDY JEST OSIĄGNIĘTY?

Specyfiką tego cele jest to, że stan oznaczający osiągnięcie tego celu jest inaczej definiowany w gospodarce rynkowej, a inaczej w systemie nakazowo-rozdzielczym. Przyczyną jest to, że sytuacja na rynku pracy w każdym z tych systemów jest diametralnie różna. W systemie nakazowo-rozdzielczym stanem typowym, normalnym jest niedobór zasobów pracy. Popyt na zasoby pracy przewyższa ich podaż. W związku z tym w systemie nakazowo-rozdzielczym cel pełnego zatrudnienia uważa się za osiągnięty jeżeli liczba wolnych miejsc pracy jest większa od liczby osób poszukujących pracy, lub co najmniej jest jej równa. W gospodarce rynkowej stanem normalnym jest nadwyżka podaży zasobów pracy w stosunku do popytu. W gospodarce rynkowej przyjmuje się, że cel pełnego zatrudnienia jest osiągnięty, jeżeli stopa bezrobocia nie przekracza pewnego założonego poziomu. Tradycyjnie przyjmowało się, że taka naturalna stopa bezrobocia, oznaczająca stan pełnego zatrudnienia to 3% - 4%.

35. KIEDY UZADSADNIONE JEST OSIĄGANE DODATNIEGO SALDA Z OTOCZENIEM?

. Dodatnie saldo jest uzasadnione w następujących sytuacjach:

• Występuje konieczność spłaty zadłużenia zagranicznego (chyba, że zadłużenie jest spłacane przez sprzedaż majątku narodowego)

• Gromadzone są rezerwy walutowe
  

36. PODZIAŁ DOCHODÓW

Gdy jest mowa o sprawiedliwym podziale to trzeba rozróżnić kryterium podziału i sam proces podziału. Kryteria mogą być formalne i nieformalne. W praktyce najczęściej stosowane są trzy kryteria:

• Pracy

• Potrzeb

• Kapitału

Nie ma substytucji między tymi kryteriami, nie zastępują się. Są stosowane równolegle. Każde z nich znajduje zastosowanie przy różnych rodzajach dochodów.

37. KAPITAŁOWE KRYTERIUM PODZIAŁU DOCHODÓW -UZASADNIENIE SPRAWIEDLIWOŚCI

Kryterium kapitału - w gospodarce rynkowej sprawiedliwe, w systemie nakazowo-rozdzielczym niesprawiedliwe. Socjalizm nie akceptował tego kryterium. W gospodarce rynkowej w każdym procesie wytwórczym uczestniczy praca, ziemia i kapitał. Jeżeli wykorzystywany jest kapitał to właścicielowi kapitału należy się dochód, bo kapitał tworzy nową wartość. W systemie nakazowo-rozdzielczym st tylko praca tworzy nową wartość. Dochód należy się tylko pracy. Dochody z ziemi i kapitału to wyzysk. Wniosek: jeżeli system społeczny i gospodarczy akceptuje wyzysk klasy społecznej to cały ten system jest niesprawiedliwy.

Podsumowanie: w gospodarce rynkowej wszystkie trzy kryteria są uważane za sprawiedliwe, a w systemie nakazowo-rozdzielczym tylko dwa.

38. METODY OSIĄGANIA CELÓW WZROSTU GOSPODARCZEGO

Metody osiągania wzrostu gospodarczego:

• metoda intensywna

• metoda ekstensywna

39. DZIĘKI JAKIM PROCESOM MOŻLIWY JEST WZROST INTENSYWNY

Wzrost intensywny jest umożliwiany przez postęp technologiczno-organizacyjny i zmiany strukturalne w gospodarce. Polegają one na tym, że zasoby przesuwane są z tych dziedzin , w których ich wydajność jest relatywnie niska do dziedzin, gdzie wydajność jest wyższa.

---