KSIĘGA RODZAJU
Księga Rodzaju inaczej zwana Genesis to pierwsza księga Biblii. Opisuje stworzenie świata, człowieka, wskazuje przyczyny grzechu pierworodnego, zbrodnię Kaina, potop, dzieje Abrahama i jego rodziny. Główne postaci tej księgi to: Adam i Ewa, Kain i Abel, Noe, Abraham i Sara, Lot, Izaak i Rebeka, Jakub i Ezaw, Rachela i Lea, Józef i jego bracia (dwunastu synów Jakuba; Izraela, od których wywodzi się dwanaście pokoleń Izraela). Wydarzenia z Księgi Rodzaju dzieją się na Środkowym (Bliskim) Wschodzie: w Mezopotamii (Iran, Irak), na obecnym terytorium Izraela, Jordanii Libanu i Egiptu, rozpoczynają się przed rokiem 2000 przed Chrystusem, a kończą się około roku 1650 przed Chrystusem. Pierwsza z dwóch części Księgi Rodzaju rozpoczyna się słowami „Na początku...” i rzeczywiście jest ona wstępem do całej historii człowieka na ziemi. Pierwsze rozdziały zawierające chrześcijański mit o powstaniu świata i człowieka zawiera jednocześnie syntetyczny opis historii zbawienia, jakie dokonało się za sprawą Chrystusa. Po tym jak pierwsi rodzice sprzeciwili się Bogu i spożyli owoc z drzewa poznania dobra i zła, Stwórca zapowiada wężowi: „Ponieważ to uczyniłeś,
bądź przeklęty wśród wszystkich zwierząt domowych i polnych;
na brzuchu będziesz się czołgał i proch będziesz jadł po wszystkie dni twego istnienia.
Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie i niewiastę,
pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej:
ono zmiażdży ci głowę,
a ty zmiażdżysz mu piętę.”
Dalej Bóg, zwracając się już do Adama i Ewy, mówi o ciężkim życiu, jakie odtąd będzie pędził człowiek na ziemi. Tu znajdujemy wytłumaczenie bólu, jaki musi znosić kobieta w czasie porodu, wstydu, który odczuwa nagi człowiek, trudu, z jakim człowiek musi zdobywać pożywienie. Obok pierwszego - sześciodniowego - opisu stworzenia świata, zamieszczony tu został również drugi opis stworzenia, bardziej archaiczny, bliższy tradycjom Bliskiego Wschodu. W tym przekazie Bóg najpierw lepi człowieka z prochu ziemi, a dopiero potem stwarza dla niego ogród w Edenie. Powoduje, że człowiek zapada w sen i z jego żebra czyni kobietę. Bóg w Księdze Rodzaju to przede wszystkim Stwórca, który stwarza ex nihil (z niczego) świat mocą swego słowa i zaangażowania, a więc świat i człowiek to boskie dzieła. Właśnie w tym miejscu doszukujemy się uzasadnienia dla poszanowania życia ludzkiego, życia jako daru, który nie należy do człowieka. Jednak mimo tego, że człowiek i ofiarowany mu świat są dziełami Boga, nad którymi ma on pełną władzę, to jednocześnie są to dzieła posiadające pełną autonomię. Człowiekowi zostaje ofiarowana wolna wola, a więc możliwość decydowania o sobie. Dalsza historia człowieka po wypędzeniu z raju to opowieść o tym, jak z jednej strony ludzkość coraz bardziej oddalała się od Boga, z drugiej o tym, jak Bóg torował człowiekowi drogę do zbawienia. W czwartym rozdziale znajdujemy historię synów Adama i Ewy, Kaina i Abla. Opowieść o bratobójczym morderstwie, jakiego dopuścił się Kain zazdrosny o względy Abla u Boga, to swoisty wstęp do dalszej degradacji moralności człowieka oddalającego się od swego Stwórcy. Właśnie to szerzące się ludzkie zepsucie staje się przyczyną gniewu boskiego. Bóg, widząc rozpustę panującą w świecie, postanawia zesłać na ziemię wielki potop, który miał przeżyć tylko Noe i jego rodzina. Noe kochał Boga, służył Mu i zawsze pamiętał, że ma być dobry. Dlatego to jemu Bóg nakazał budowę olbrzymiej arki, na której miał zgromadzić po parze ze wszystkich gatunków zwierząt. Kiedy nadszedł czas Noe schronił się w olbrzymiej budowli wraz ze swoją rodziną i zwierzętami. Przetrwał tak olbrzymi potop, który pochłonął wszystkich ludzi. Gdy ustały ulewy, Noe wysyłał ptaki na zwiady, by sprawdziły, czy woda już opada. Znakiem tego okazał się świeży listek z drzewa oliwnego przyniesiony w dziobie przez gołębicę. Gdy wody już całkowicie opadł, Bóg przemówił do Noego i kazał mu wyjść na ląd. Po tych zdarzeniach Pan zawarł przymierze z człowiekiem: „Ja, Ja zawieram przymierze z wami i z waszym potomstwem, które po was będzie; z wszelką istotą żywą, która jest z wami: z ptactwem, ze zwierzętami domowymi i polnymi, jakie są przy was, ze wszystkimi, które wyszły z arki, z wszelkim zwierzęciem na ziemi. Zawieram z wami przymierze, tak iż nigdy już nie zostanie zgładzona wodami potopu żadna istota żywa i już nigdy nie będzie potopu niszczącego ziemię.” W tej księdze znajduje się również sławne opowiadanie o Wieży Babel, które wyjawia przyczyny istnienia tak wielkiej ilości języków. Druga część Księgi Rodzaju opowiada historie patriarchów: Abrahama, Izaaka i Jakuba, których uważa się za przodków Izraela. Historia ta zawarta jest w cyklach opowiadań o różnorodnych charakterach. Wśród nich znajdziemy opis spotkań Abrahama z Bogiem oraz zawarcia między nimi przymierza. To w tej księdze znajduje się opowieść o zniszczeniu pogrążonej w rozpuście Sodomy i Gomory.
nne wydarzenia najczęściej odnajdujące swoje odzwierciedlenie w dziełach sztuki to ofiarowanie Bogu Izaaka przez
Abrahama, walka Jakuba z Aniołem oraz losy Józefa, jednego z synów Jakuba. opowiadania o patriarchach charakteryzują się dużą barwnością opisu, ukazują poszczególne postaci w całej okazałości, łącznie z ich słabościami.
KSIĘGA WYJŚCIA
Księga Wyjścia - z greckiego exodus jest drugą częścią Pięciogksięgu Mojżeszowego. Nazwa księgi nawiązuje do jednego z najważniejszych wydarzeń przez nią opisywanych, mianowicie do ucieczki Izraelitów z Egiptu. Jednak nie jest to jedyny temat tej obszernej księgi. Księga ta opisuje około 100 lat (w przybliżeniu przed Chrystusem) historii ludu wybranego. Można podzielić ją na cztery bloki tematyczne:
1) Wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej. (rozdz. 1-15)
2) Pielgrzymka ludu na Synaj. (rozdz. 16-18)
3) Zawarcie przymierza Boga z Izraelitami na Synaju. (19-26)
4) Odwrócenie się Izraela od Boga i nowe przymierze. (25-40)
Księga Wyścia kontynuuje opowieść o patriarchach rozpoczętą w Księdze Rodzaju. Egipcjanie, widząc, że liczni potomkowie Jakuba zamieszkujący deltę Nilu rosną w potężny naród Izraela, przestraszyli się i postanowili go zniszczyć. Bóg dostrzegając ucisk Izraelitów posłał do nich Mojżesza, który miał ich wybawić z niewoli egipskiej. Mojżesz urodził się wtedy, gdy faraon wydał rozkaz utopienia w Nilu każdego izraelskiego noworodka płci męskiej. Mojżesz został umieszczony w koszyku i pozostawiony wśród sitowia Nilu, tak znalazła go kąpiąca się królewna Egipska. Widząc samotne dziecko, postanowiła je wychować. Wychowany na dworze królewskim Mojżesz w końcu odkrywa, kim jest i postanawia walczyć o prawa swojego narodu, został jednak zmuszony do ucieczki z Egiptu.
Mojżesz udał się do kraju Mediewitów, gdzie pojmuje za żonę córkę kapłańską i zajmuje się pasaniem owiec. Pewnego dnia ukazał mu się Bóg w krzewie gorejącym (płonął, ale się nie spalał) i przemówił do Mojżesza, nakazując mu wyprowadzenie ludu izraelskiego z Egiptu. Bóg oznajmił wybrańcowi swoje imię, powiedział:
„Jestem, który jestem” |
Mojżesz zabrał w drogę Aarona, który przemawiał do Izraelitów. Mężczyźni udali się do faraona, by ten pozwolił Izraelitom wyjść na pustynie złożyć ofiarę Bogu. Faraon stanowczo odmówił. W odpowiedzi na sprzeciw władcy Bóg zsyłał kolejne plagi na Egipt (krew w Nilu, muchy, żaby, komary, zaraza bydła, wrzody, grad, szarańcza, ciemności, śmierć pierworodnych). Faraon uległ dopiero, gdy śmierć poniósł jego syn. Ale i wtedy wysłał za wyruszającym w podróż ludem izraelskim wojsko, które utonęło w wodach Morza Czerwonego. Natomiast dzięki cudom czynionym przez Boga ręką Mojżesza, morze rozstąpiło się przed Izraelitami i przeszli oni bezpiecznie na drugi brzeg. Izraelici, idąc przez pustynię, często nie mieli nic do jedzenia, ani do picia, dlatego szemrali przeciw Mojżeszowi, ale ten modląc się do Boga i słuchając jego rozkazów, w cudowny sposób zdobywał pożywienie dla swego ludu (tu znajduje się opowieść o mannie z nieba oraz o wodzie wypływającej ze skały). W czasie swej podróży Izraelici byli zmuszeni walczyć z Amalekitami, nad którymi zwyciężyli dzięki wytrwałej modlitwie Mojżesza. Niedługo po tym do obozu Izraelitów przybył teść Mojżesza przywożąc mu żonę Seforę i dwóch synów Gerszoma i Elizera. Teść widząc zapracowanie zięcia, radzi mu by ustalił przełożonych nad ludem, by wszystko nie spoczywało na jednych barkach. Tak też Mojżesz uczynił. W trzecim miesiącu wędrówki przez pustynię Izraelicie dotarli do Góry Synaj, gdzie rozbili obóz. Tu Bóg zawarł z nimi przymierze. Bóg objawił się całemu ludowi Izraela wśród grzmotów i błyskawic, przy dźwiękach trąb pod postacią ciemnego obłoku. Lud bał się rozmawiać z Bogiem i prosił Mojżesza, by wystąpił w ich imieniu. Bóg przemawiając do Mojżesza wymienia prawa, jakich mają przestrzegać Izraelici, nakazuje też wykonanie dla niego przybytku, w którym mógłby obcować ze swym ludem. Na koniec daje Mojżeszowi dwie kamienne tablice, na których wyryty jest Dekalog. Bóg obiecuje błogosławić ludowi drodze do ziemi obiecanej, jeśli ten pozostanie mu wierny i nie będzie czcił złotych bożków. Tymczasem czekający u podnóża góry Izraelici niecierpliwili się i prosili Aarona, by uczynił im cielca ze złota. Tak też się stało. Gdy ujrzał to Pan, rozgniewał się ogromnie na lud o twardym karku i chciał go zgładzić, ale Mojżesz wybłagał dla Izraelitów litość. Zszedł z góry i zobaczył świętujących braci, rozgniewał się i rozbił tablice z Dekalogiem, poczym zniszczył złotego bożka. Mojżesz zawołał tych którzy wierzą w Pana, wtedy przyłączyli się do niego wszyscy synowie Lewiego. Następnie rozkazał przejść po obozie i zabić wszystkich, którzy się do niego nie przyłączyli, tej nocy zginęło około trzech tysięcy mężów. Następnego dnia Mojżesz oznajmił pozostałym, że popełnili ciężki grzech wobec Boga, ale on pójdzie teraz prosić go o przebaczenie. Tak też uczynił. Bóg kazał mu wyruszyć w drogę, obiecał również opiekę. Mojżesz zabrał w dalszą drogę namiot zwany Namiotem Spotkania, gdzie każdy mógł obcować z Panem. Kiedy Mojżesz wchodził do namiotu stępował ognisty słup z nieba, i wtedy Mojżesz rozmawiał z Bogiem jak z przyjacielem. Mojżesz prosił Boga, by ten podążył razem ze swym ludem i objawił mu swoją chwałę. Bóg nakazał udać się Mojżeszowi ponownie na górę Synaj, gdzie odnowił swoje przymierze z ludem. Nakazał Mojżeszowi wykonanie nowych tablic z Przykazaniami oraz szeregu przedmiotów kultu: przybytek, arkę, stół, świecznik, ołtarze, sprzęty, dziedziniec i szaty kapłańskie. Mojżesz, po czterdziestu dniach i czterdziestu nocach, schodząc z góry miał twarz promieniejącą z powodu spotkania z Bogiem, lud się wystraszył, ale on zawołał go do siebie i oznajmił wolę Pana. Gdy wszystko było wykonane nakazał Pan Mojżeszowi w pierwszym dniu miesiąca namaścić Aarona i jego synów na kapłanów. Gdy mężczyźni zostali namaszczeni w Namiocie spotkania, obłok pański okrył przybytek.
Wtedy to obłok okrył Namiot Spotkania, a chwała Pana napełniła przybytek. I nie mógł Mojżesz wejść do Namiotu Spotkania, bo spoczywał na nim obłok i chwała Pana wypełniała przybytek. Ile razy obłok wznosił się nad przybytkiem, Izraelici wyruszali w drogę, a jeśli obłok nie wznosił się, nie ruszali w drogę aż do dnia uniesienia się obłoku. Obłok bowiem Pana za dnia zakrywał przybytek, a w nocy błyszczał jak ogień na oczach całego domu
izraelskiego w czasie całej ich wędrówki. Księga Wyjścia zawiera dwie najważniejsze prawdy religii Izraela: Jahwe - jest jedynym Bogiem, któremu należy oddawać cześć oraz naród izraelski jest narodem wybranym przez Boga i związanym z Nim przymierzem. Bóg z tej księgi to Pan prowadzący swój lud, czyniący cuda, dający prawa. Jest on jednocześnie bardzo bliski i daleki. Obcuje z Mojżeszem jak z przyjacielem, ale jego oblicze pozostaje zakryte.
Autorstwo tej księgi przez tradycje było przypisywane właśnie Mojżeszowi, w tekście zresztą istnieją aluzje, które mogłyby o tym świadczyć. Dziś jednak wiemy, że nie jest to prawda, ale niewątpliwe pozostaje to, że Mojżesz musiał mieć duży wpływ na kształtowanie tej księgi.
KSIĘGA HIOBA
Hiob przeżywa chwile szczęścia. Ma wielodzietną, kochającą się rodzinę. Jest bogaty, posiada liczne stada trzody. Ma też dobre serce. Pomaga biedniejszym, służy dobrą radą i wsparciem duchowym. Uczy rodzinę właściwej postawy wobec Boga. Sam zaś jest bogobojny i oddany. Tymczasem w Niebie toczy się narada. Pojawia się na niej szatan. Kiedy Bóg wymienia nazwisko Hioba, ten kwestionuje jego nieskazitelność. Twierdzi, że Hiob dlatego jest prawy, bo jest bogaty. Bóg pozwala szatanowi boleśnie doświadczyć swego sługę. Na Hioba zaczynają spadać liczne nieszczęścia. Jego wielki majątek zagarniają łupieżcze plemiona. Wichura uśmierca wszystkie dzieci. Pomimo tych ciężkich prób Hiob nie odwraca się od Boga. Trwa przy Nim nadal. Ale szatan nie daje za wygraną. Sugeruje Bogu, że Hiob „zmięknie”, kiedy zaczną się choroby jego ciała. Mając zgodę Najwyższego zsyła trąd na sługę. Ciało Hioba pokrywa się strupami, a skóra rozchodzi się i pęka. Zaczyna śmierdzieć. Żona i krewni odczuwają wstręt. Małżonka proponuje mu rezygnację z upartego trwania przy Bogu, ale ten stanowczo odmawia. Pozostaje niezłomny. Zjawiają się przyjaciele Hioba. Są to Elifaz, Bildad i Sofar. Nie chcą uwierzyć temu, co widzą. Hiob podejmuje z nimi rozmowę. Z jego słów przebija ogromny ból spowodowany nieludzkim cierpieniem. Elifaz sugeruje, iż Hiob cierpi, gdyż Bóg karci go za grzechy. Pociesza przyjaciela mówiąc, że jeśli będzie wierny Bogu, to nic złego mu się nie stanie. Powinien wszystko wyznać. Hiob nie rozumie tego. Przecież każdy w jego sytuacji krzyczałby w niebogłosy z powodu tak wielkiego cierpienia. Zatem, bardziej potrzebuje współczucia i zrozumienia, a nie kolejnego upominania i pouczania. Bolą go takie słowa przyjaciela. Następnie swoje argumenty przedstawia Bildad. Radzi zwrócić uwagę na to, co robili przodkowie. Jego zdaniem człowiek cierpi, bo grzeszyły zarówno jego dzieci, jak i wszyscy żyjący i nieżyjący krewni. Hiob coraz bardziej jest zasmucony. Twierdzi, że Bóg nie jest niesprawiedliwy. Nie musi też tłumaczyć się przed człowiekiem. Bolą go słowa przyjaciela. Do dyskusji włącza się Sofar. Podpowiada, by odrzucił zło, sugerując, że Hiob nie może być prawy, skoro spotkało go takie nieszczęście. Ten bardzo krytycznie i jednoznacznie negatywnie ocenia swych przyjaciół. Nie znajduje u nich żadnych przejawów mądrości. Ponownie daje wyraz swemu cierpieniu. Opisuje jednak mądrość Bożą wszędzie widoczną. Pragnie odzyskać dawne zażyłe stosunki z Bogiem i z ludźmi. Tej sytuacji przygląda się Elihu, daleki krewny Abrahama. Wskazuje, że Hiob jest bardziej zainteresowany usprawiedliwieniem siebie niż Boga. Poucza Hioba, że wbrew pozorom Bóg nie milczy. Trzeba mieć tylko otwarty umysł na Jego głos. Hiob nie powinien zatem koncentrować się na cierpieniu, ale raczej spróbować zrozumieć pouczenie, jakie przez cierpienie Bóg chce mu przekazać. Hiob prosił Boga, by do niego przemówił. I oto Jahwe w swym majestacie odpowiada mu z wichru. Zadaje Hiobowi szereg pytań, za pomocą których podkreśla swe dostojeństwo, wyższość i siłę. Ten całkowicie pokornieje i przyznaje, że się mylił i mówił bez rozeznania. Potem Jahwe odmienia stan Hioba i błogosławi mu w dwójnasób. Jego bracia, siostry oraz dawni przyjaciele wracają do niego z darami, a dzięki błogosławieństwu Bożemu jego stada owiec, wielbłądów, bydła i oślic są dwa razy liczniejsze niż poprzednio. Znowu ma dziesięcioro dzieci, przy czym jego trzy córki są najpiękniejszymi kobietami w całej tej krainie. Życie Hioba zostaje cudownie przedłużone o 140 lat .
Symbolika i główne wątki utworu
Motywem przewodnim Księgi jest cierpienie Hioba - początkowo bardzo bogobojnego i lojalnego wobec Boga wiernego. Hiob uzewnętrznia głęboko skrywane uczucia człowieka, który nie rozumie woli Boga i który nie zgadza się na cierpienie. Księga ta zmusza do refleksji, że im bardziej staramy się coś pojąć tym bardziej wszystko staje się niezrozumiałe. Walcząc z cierpieniem, złorzecząc Bogu, Hiob potęgował swoje cierpienie, szukając jego sensu i pytając Boga skąd taka niesprawiedliwość. Do potocznego słownika przeszło pojęcie - cierpienie Hiobowe co oznacza cierpienie ponad siły.
KSIĘGA PSALMÓW
Księga Psalmów:
Inaczej Psauterz został podzielony na 5 części. Każda z nich kończy desogia (uroczyste wyrażenie chwały Bogu), zaś Psalm 150 pt "Alleluja" stanowi końcową deksologię całego zbioru.
Zbiór psalmów w Bibli obejmuje 150 utworów. Tradycja przypisywała autorstwo Psalmów Dawidowi, królowi Izraela (1010-970r. p.n.e.). Był jednym z pierwszych królów żydowskich. Był wojownikiem zwyciężył olbrzymiego Goliata. Dawid był tez śpiewakiem, którego pieśni cieszyły stargo króla Saula. Te pieśni to właśnie psalmy.
Są wśród nich teksty o wybitnych wartościach artystycznych, naśladowane i przerabiane przez poetów wieelu narodów i pokoleń. Ogólnego określenia psalmów jako "Psałterza Dawidowego" nie należy rozumieć w sensie wyłączności autorstwa króla Dawida, lecz jako uwydatnienie jego znaczącej roli w powstaniu księgi.
Dawidowi przypisuje się 73 psalmy, imiona innych autorów zamieszczone są w samej księdze w tzw. tytułach psalmów np. Asaf, Salomon. Dziś wiadomo, że psalmy powstały w ciągu wielu wieków. Początki sięgają XI w pne, a pełny zbiór uformował się w IV w pne lub jeszcze później w II w pne. Księgi zaświadczają też o tym, że psalmy powstawały w różnym czasie. Księga Psalmów jest jak wszystkie inne księgi Bibli wartością niejednorodną. Psalmy są jednak całością, gdyż wszystkie zrodziły się z tej samej inspiracji i mają ten sam religijny wymiar - wyrażają bezpośrednie obcowanie człowieka z Bogiem Izraela. Różne jednak sytuacje narodowe i osobiste powodowały niejednakowy sposób zwracania się ku Bogu: od uroczystych hymnów i podziękowań do błagalnych próśb i złorzeczeń wypowiadanych z całą gwałtownością ludzi Wschodu. Toteż bogaty zbiór psalmów poddawano próbom rozmaitej klasyfikcji. Dziś pod uwagę bierze się treść i rodzaj wypowiedzi. I tak w Psuterzu spotykamy psalmy pochwalne, dziękczynne, błagalne, królewskie (związane z uroczystościami dworu), patriotyczno - religijne (inaczej Syjańskie, związane z Jerozolimą) i mądrościowe (podejmujace różne refleksje związane z życiem "sprawiedliwych i niesprawiedliwych". W księdze występuje bardzo dużo porównań, które mają charakter pouczający.
PSALM - z gr psalmos oznacza śpiew i trącanie strun instrumentu o nazwie psalterion. Nazwą tą określano później zbiór hymnów pochwalnych. Dziś słowo psalm oznacza biblijny utwór poetycki o charakterze modlitewno-hymnicznym. Wspólna cechą wszytkich psalmów jest modlitewny charakter: Jahwe(Bóg) jest ośrodkiem wypowiedzi, jak w hymnie pochwalnym, odbiorca próśb i podziękowań, dawcą prawa imądrości.
Najłatwiej rozpoznawalną cechą psalmów jest ich zrytmizowany język. Psalmy odegrały rolę obrzędowo-religijną. Stanowią potęgę dobroci Boga i przepowiadają przyszłość oraz opłakują upadeki i grzechy człowieka.
Budowa wersu biblijnego wpływa na rytmikę całego psalmu. Niezwykły charakter psalmu wyraża jego treść.
Pierwsza część psalmu ukazuje, że Bóg coś może, druga to prśba do niego, a trzecia to podsumowanie. Psalmy to gotowe formy rozmowy z Bogiem. Greckie tłumacznie psalmów powstało w III w. p.n.e. w ramach tzw. "Septuaginty" tj. przekładau Starego Testamentu sporządzonego w Aleksandrii na potrzeby gmin żydowskich posługujących się językiem greckim. Równorzędnej do pierwszorzzędnej roli w liturgii chrześcijańskiej, psalmy pełniły ważną funkcję w rewolucji poezji lirycznej, stając się wzorem do tworzenia parafraz i stylizacji dla późniejszych twórców w różnych literaturach narodowych.
Werset:
Psalmy charakteryzuje oryginalny werset biblijny, jest w nich bardzo konsekwentnie stosowany.
Werset to wyodrębniony graficznie odcinek tekstu obejmujący zazwyczaj kilka zdań lub członów zdaniowych tworzących dwudzielną całość intonacyjno-znaczeniową, zestawionych współrzędnie lub podrzędnie.
Podział na wersety występuje w prozie biblijnej, w utworach na nią stylizowanych, a także w Koranie.
Budowa wersetów biblijnych jest zróżnicowana i odzwierciedla gatunkową i stylową wielorakość tekstów wchodzących w skład Pisma Świętego. Werset jest głównie całością treściową, zbudowaną pararelnie (równolegle) z dwóch lub trzech członów, drugi człon powtarza, uzupełnia lub przeciwstawia się myśli wyrażonej w członie pierwszym. Pararelizm wersetu biblijnego może polegać także na powtórzeniu podobnego motywu, zestawieniu pytania i odpowiedzi, rozwijaniu myśli. W wersetach trójczłonowych człon trzeci stanowi zazwyczaj zakończenie dwóch poprzednich. Te powtórzenia decydują o specyfice tekstu biblijnego i charakterystycznej symetrii myśli.
W przekładach i pararalizmach (przeróbkach) psalmów poeci w różny sposób traktują werest biblijny: albo zachowuja rytm, a nawet kształtuja grsaficznie werset jak np. Czesław Miłosz, albo dzielą go na miejsze odcinki na wzór współczesnego wiersza wolnego jak np. Leopold Staff, albo w parafrazach poetyckich swobodnie traktują werset, przekształcając go na klasyczne czterowierszowe lub inne strofy, jak np. Jan Kochanowski czy Mikołaj Sęp Szarzyński.
Psalmy w kulturze:
Specyficzność kulturową psalmów można wyrazić poprzez wykluczające się na pozór opcje: są psalmy bardzo stare i wpółczesne, historyczne i aktualne, osobiste i powszechne, konkretne i uniwesalne.Psalmy są bowiem zapisem tożsamośści Izraela - konkretnego narodu i konkretnych ludzi, a jednocześnie zosytały przyjęte w innych kręgach kulturowych. Istnieją w wymiarze ponadczasowym i uniwersalnym. Niepowtarzalne zjawisko kulturowe psalmów określane bywa poprzez przyrównanie ich do piramid egipskich, greckiego Panteonu i gotyckich katedr w Europie.
Tłumaczenie psalmów było pojmowane w literaturze polskiej jako miara poetyckiego kunsztu, toteż wielu poetów podejmowało trud wyrażenia Psałterza w mowie polskiej. Od Psałterza floriańkiego z XIV/XV w. i Psałterza puławskiego z XV w. do czasów współczesnych ciągle pojawiane są próby tłumaczenia psalmów.
Do bardziej znanych należą: Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Leopold Staff, Mikołaj Sęp Szarzyński i Franciszek Karpiński, RomanBradstaetter i Czesław Miłosz.
KSIĘGA KOHELETA
Kohelet to inaczej mędrzec przemawiający na zebraniu. Księga ta powstała około III w. p.n.e. Autor zastanawia się nad sensem życia, nad istotą ludzkiej egzystencji. Dochodzi do wniosku, że wszystko co otacza człowieka na ziemi jest niczym, lecz zwykłą marnością. Księga ma charakter osobistych zwierzeń mędrca i jest traktatem filozoficznym.
Ideą przewodnią jest teza o "marności" wszystkich dóbr ziemskich. Dlatego też głównym przesłaniem Księgi są słowa: „A wszystko to marność i pogoń za wiatrem…”. Księga Koheleta, inaczej Księga Eklezjastesa to jedna z ksiąg biblijnych należąca do kanonu Starego Testamentu. Autor w pierwszych słowach przedstawia się jako Salomon, syn króla Dawida. W rzeczywistości nie napisał tego Salomon, ale jeden z mędrców, który użył imienia króla znanego z mądrości, aby podkreślić wagę zapisywanych słów. Księga zawiera rozważania nad sensem życia ludzkiego. Wynika z nich, że nic nie ma absolutnej wartości, nie jest trwałe, nie potrafi w pełni uszczęśliwiać. Ani bogactwo, ani władza, sława, nawet mądrość nie czynią człowieka pewnym i zadowolonym. Przekonanie o tym, że wszystko jest marnością dotyczy zjawisk przyrody, zabiegów człowieka zmierzających do osiągnięcia bogactwa i sławy, używania przyjemności i mądrości. Kohelet mówi o zachłanności ludzi, marnotrawstwie, omijaniu tego, co piękne, chęci korzystania z jak największych przyjemności. Człowiek poddany jest prawom przemijania i zapomnienia. Powinniśmy czerpać z życia pełnymi garściami wszystko to, co sprawia nam radość, tak można odczytać treść zapisaną w księdze Koheleta. Autor podkreśla, że nie należy wyczekiwać jakiegokolwiek końca, a jedynie cieszyć się z tego, co mamy i to bez względu na wszystko. W życiu jest czas na radość i na smutek, powinniśmy zachować odpowiedni dystans do życia. Należy utrzymywać umiar i rozsądek nie tylko w szczęściu, ale także przy niepowodzeniach. Monolog w Księdze Koheleta składa się z wypowiedzi, z których wynika, że człowiek szuka drogi do szczęścia. Ale to daremny trud - wyrzeczenia prowadzą do nicości i w końcu do śmierci. Szczęścia nie zapewnia ani bogactwo, ani mądrość. Szukając go odczuwamy raczej utrapienie i niespełnienie. Wszystko to marność, "marność nad marnościami". Słowo "marność" występuje w Księdze dwadzieścia razy. Jest to refren powtarzający się po każdej wyrażonej w tekście myśli. Człowiek trudzi się i jest to tak wielki trud, że nie można tego wyrazić słowami. Wie, że trudzić się trzeba do końca. Wszystko toczy się swoją drogą, wszystko ma początek i koniec, zaś u kresu drogi ze wszystkich uczynków trzeba zdać sprawę przed Bogiem. W odpowiedzi na smutną refleksję dotyczącą marności, Kohelet podaje kilka rad, które mogłyby zmienić to smutne życie. Chodzi przede wszystkim o to, by używać i cieszyć się przyjemnościami, jakie ono oferuje. Inną próbą zaspokojenia swoich potrzeb jest podejmowanie się różnorakich dzieł. I tak Kohelet budował domy, zakładał ogrody i parki, gromadził złoto i srebro do tego stopnia, że stał się najpotężniejszym i najzamożniejszym władcą w Jeruzalem. Lecz pomimo tego, że doświadczył wielkiego błogosławieństwa w każdej z tych dziedzin, stwierdza po raz kolejny, że wszystko jest marnością.Kolejnym etapem rozważań autora jest zaduma nad niesprawiedliwością na świecie. Okazuje się, że obietnice, które Bóg złożył wszystkim żyjącym sprawiedliwie nie zostały spełnione i nieszczęście na równi spotyka sprawiedliwych i niesprawiedliwych. Zdarzają się przypadki, iż bezbożnemu powodzi się lepiej niż komuś, kto stara się żyć w zgodzie z Bożymi przykazaniami. Podsumowanie tego rozdziału kończy się stwierdzeniem, że ludzie żyją bezbożnie, dlatego że wyrok skazujący za grzech nie jest wykonywany od razu, ale z pewnym opóźnieniem. Powinniśmy żyć według prawa bożego, gdyż Bóg nie przemija, jego mądrość jest wieczna, niezmienna. Wszystko, co posiadamy jest od Boga i On będzie sądził człowieka. Kohelet przedstawia Boga jako Tego, który powinien stać się ośrodkiem wszelkich zmagań człowieka. Znajduje to przede wszystkim odbicie w podsumowaniu całej księgi, gdzie mówi właśnie o przestrzeganiu Bożych przykazań, jako nadrzędny cel wszelkiego działania. Boże prawo jest tutaj odwieczne i niezmienne. Przez całą księgę przewijają się najważniejsze dwa punkty widzenia. Pierwszy z nich to człowiek żyjący według Bożych zasad. Jest on dotykany przez różne przeciwności losu. Często może nawet popaść w zwątpienie, szczególnie jeśli przejmie się przypadkami niesprawiedliwości, a także wtedy, gdy ona go dotnie. Sam autor wielokrotnie podkreślał, że był świadkiem, jak ludziom bezbożnym wiodło się całkiem nieźle, natomiast sprawiedliwi cierpieli w nędzy. Drugi punkt widzenia to człowiek, który wątpi i swoje życie buduje nie w oparciu
o pewne Boże zasady, ale o zasady popularne w tym świecie. Widzimy więc, że Bóg jest tutaj ukazany jako ostateczny cel każdego człowieka i jako jedyna ucieczka przed życiem bez celu. Jest On też jedynym źródłem autentycznej radości. Kohelet często mówił o radości, ale bez względu na to, jak bardzo przyjemność, którą odczuwał, była intensywna, to jednak za każdym razem musiał przyznać, że wszystko to "marność nad marnościami." Niektórzy mogą być zwiedzeni przez cele doczesności, zwłaszcza kiedy próbują znaleźć radość życia w nie do końca uczciwych praktykach. Do takich dążeń zachęca na pewno fakt, że odpłata za grzech nie zawsze następuje bezpośrednio po popełnieniu złego czynu .Ale ta odpłata jest pewna, a bojaźń Boża i przestrzeganie Bożych przykazań jest pełnią życia każdego człowieka. Księga Koheleta stanowi fazę poglądu mędrca izraelskiego, wyciągając konsekwentne wnioski staje przed groźbą skrajnego sceptycyzmu i przekreślenia jakichkolwiek wartości i sensu ludzkiej egzystencji. Od ostatecznego upadku w przepaść rozpaczy i zwątpienia ratuje ją wiara w Boga. Autor wierzy w Boga, choć zupełnie nie pojmuje Jego działań, nie znajdując obecności Boga w historii narodu ani w losie każdego poszczególnego człowieka. Nie wierzy, że człowiek może mieć jakikolwiek wpływ na zmianę swojego losu. Wszystkie zdarzenia zewnętrzne dzieją się ponad człowiekiem i obok człowieka, a on choć tego nie rozumie musi przyjąć ich uwarunkowania. Kohelet posiada oblicze sędziwego nauczyciela, który wiele w życiu doświadczył, zgromadził pokaźny majątek, a jednak wciąż poszukuje, stawia pytania i powątpiewa w powszechnie uznane pewniki. Motto, które otwiera i zamyka Księgę Eklezjastesa - vanitas vanitatum, "marność nad marnościami" zawiera tylko cząstkę jego filozofii życia. Kohelet wznosi się ponad pesymizm. Obserwując wciąż zmieniający się świat dochodzi do wniosku, że wszystko pod słońcem ma swój czas właściwy, mądrość zaś polega na tym, by duchowo zapanować nad pozornie bezładnym ciągiem paradoksów życia. Kohelet nie zaprasza do wyrzeczeń. Wprost przeciwnie, ulotność chwili każe chwytać okruchy radości pełnymi garściami. Człowiekowi osaczonemu przez sprzeczności i nieuchronnie zapadającemu w śmierć nie pozostaje nic innego, jak korzystać z najprostszych uciech, jeść, pić i cieszyć się życiem. Zawsze jednak gdzieś w tle obecny jest Stwórca. Od Niego wszystko pochodzi
i ku Niemu zmierza. Ostatecznie można powiedzieć, że Księga Koheleta jest rozpaczliwym wołaniem
o zadumę nad doczesnością, która, gdy pokładamy w niej nadzieję, staje się źródłem jedynie frustracji i cierpienia.
PIEŚŃ NAD PIEŚNIAMI
Tytuł księgi - Pieśń nad Pieśniami - znaczy tyle co pieśń najdoskonalsza. Rzeczywiście ta księga biblijna znalazła wiele uznania i uwielbienia wśród czytelników zarówno żydowskich, jak i chrześcijańskich. Już na przełomie I i II stulecia naszej ery rabbi Akiba wygłosił następującą opinię pochwalną:
Świat cały nie jest wart tego dnia, w którym „Pieśń nad Pieśniami” została dana Izraelowi. Wszystkie Pisma są święte, ale „Pieśń nad Pieśniami” jest najświętsza ze wszytkich. Najciekawsze, że ta otoczona szczególnym kultem księga ani razu nie wymienia imienia Pana. Czytając dosłownie ten niewątpliwie świetny artystycznie utwór, dostrzegamy wyłącznie miłosną historię o dwojgu kochanków. Tak pojmowana Pieśń nad Pieśniami jest zwyczajnym poematem lirycznym o tematyce miłosnej. Używając słów Anny Kamieńskiej powiemy, że: ”Pieśń nad Pieśniami” jest dialogiem kochanków, którzy gubią się i odnajdują, nawołują i przekomarzają, ciągle jakby w poszukiwaniu siebie, w wymijaniu się w tęsknocie. Dialogowi kochanków wtóruje chór, zadający pytania i komentujący wydarzenia. Wypowiedzi kochanków są niezwykle śmiałe, szczególnie spoglądając z perspektywy odległych czasów, w których zostały zapisane, emanuje z nich erotyka, zaskakuje bezpośredniość wyznań.
Jednak według badaczy Pisma oraz licznych pisarzy interesujących się tą księgą najważniejsze sensy tego dzieła mają charakter symboliczny bądź alegoryczny. Dla Czesława Miłosza, który zajmował się tłumaczeniem Pieśni nad Pieśniami, jest to poemat symboliczny, a zatem dzieło to można odczytywać na kilku poziomach jednocześnie. Dla chrześcijan te miłosne kochanków pieśni przedstawiają dialog między Jezusem a Kościołem, natomiast dla Żydów jest to rozmowa Boga z Izraelem.
KSIĘGA LAMENTACJI
Wiersze
Księga Lamentacji składa się z pięciu pieśni nieznanych autorów. Pierwsze cztery mają budowę akrostychiczną, to znaczy każda strofa zaczyna się od nowej litery alfabetu hebrajskiego. Wyrażają one ból wobec zniszczenia Jerozolimy przez Babilończyków. Ich autor najwyraźniej był świadkiem upadku miasta w 586 r. przed Chr. Mógł być więc jednym z tych, którzy pozostali wśród ruin Jerozolimy, gdy wygnańcy udali się do Babilonu.
Tematyka
Pieśni te są elegiami. Wielkim złem jest upadek Jerozolimy i cierpienie jej mieszkańców. Gorsza jest tego przyczyna: Bóg wydał swój lud i zezwolił na cierpienie ze względu na jego grzech. Mimo to jest jeszcze promyk nadziei; por. 3,21-27, gdzie autor wyraża wiarę w niezachwiane miłosierdzie Boże. Księga Lamentacji należy do ksiąg prorockich. W Biblii Hebrajskiej należy do drugiej grupy Pism. W Septuagincie i w przekładach łacińskich jest dołączana do Księgi Jeremiasza. Nazwa hebrajska (eka) jest pierwszym słowem Księgi. Nazwę Lamentacji nadała jej dopiero Septuaginta, używając greckiego słowa Threnoi (treny). Początkowo była przypisywana Jeremiaszowi (stąd druga nazwa - Lamentacje Jeremiasza), gdyż nawiązuje do zniszczenia świątyni. Współcześnie uznaje się, że została spisana w języku hebrajskim po wygnaniu babilońskim (VI/V w. przed Chr.) przez kilku anonimowych autorów.
Księga Lamentacji składa się z pięciu pieśni żałobnych wyrażających rozpacz z powodu zniszczenia Jerozolimy i upadku dynastii Dawidowej. Nie jest szczegółowym opisem, lecz wyrazem żalu i złorzeczenia wrogom. Autor występuje przeciw odstępstwom od Jahwe, nawołuje do nawrócenia i podkreśla, że klęska nie była spowodowana tym, że bóg najeźdźców był silniejszy od Boga Izraela, lecz była karą za grzechy ludu.
5