Starożytny bliski wschód - wykład

Na poprzednim wykładzie była mowa o tym, że w państwie asyryjskim prowincje stanowiły tereny podbite. Zażądali nimi urzędnicy wywodzący się z lokalnych elit.

Na początku XIII wieku p. n. e. władzę przejmują elity aramejskie np. Szumszaru.

745 r. p. n. e władze objął zarządca jednej z prowincji, Tigrad Idesar III, który pochodził z elit aramejskich. Od początku zaczął reformować państwo:

• Zlikwidował urząd turtanu ( głównodowodzący armii- zostanie on przywrócony dopiero po 30 latach ale w tedy będzie 2 urzędników naraz - urząd kolegialny),

• Podzielił 12 dużych prowincji na 25 mniejszych (osłabia lokalnych gubernatorów)

• Zakaz łączenia urzędów cywilnych i wojskowych,

• w armii wprowadza korpus królewski - kicir szarri (wojska stałe dobrze wyćwiczone)- do tej pory w armii szli na ilość a nie na jakość sił,

2 lata po objęciu władzy król wyruszył na zachód i pod Kisztan w Syrii zmierzył się z kolejną koalicją anty asyryjską( pomimo, że obie strony miały większe wpływy w czasie pokoju). Jednak na tereny Syrii zaczął pojawia się nowe wpływy polityczne- wpływy z państwa Urartu.

Później podbija południową Syrię później sam damaszek. Zdobywszy Asyrię tworzy tam 3 prowincje zarządzane przez eunuchów asyryjskich ( eunuchowie nie byli w stanie założyć własnej dynastii).

Później atakuje państwo Urartu, ale po to by je osłabić a nie podbić. Podbojom tym towarzyszyło przesiedlenie 200 tysięcy ludzi. Od tego momentu przesiedleńcy przestali być używani jako niewolnicy. Osiedlano ich jako wolnych na dobrach królewskich w zamian za co płacili podatki i służyli w asyryjskiej armii (czyli asymilował ludność) .

Upowszechnił przesiedlenia krzyżowe by wymieszać różne ludy, co powodowało napięcia między tymi ludźmi i w tedy walczyli przeciw sobie, a nie przeciw władzy. Już 100 lat po śmierci króla ziemie podbite były już w pełni zarameizowane.

rozszerzył też panowanie na część Izraela i Judy i na tamtejsze dwory wysyłał swoich urzędników, którzy mieli nadzorować wasali. Jeśli jakiś wasal się zbuntował jego państwo zamieniano w prowincje.

Na południe od Asyrii istniała Babilonia, były tam silne i bogate ośrodki miejskie i w interesie Asyrii leżała stabilizacja Babilonii. Babilonia była wówczas jednak nie spokojna, władza królewska była dość słaba, dodatkowo tereny ten zamieszkiwali Aramejczycy i Chaldejczycy ( ci drudzy nie poddawali się królowi i nie asymilowali się). Tigrad Idesar III kilkukrotnie interweniował tam, aż w końcu w 729 r. p. n. e. wkroczył do babiloni ogłosił się królem Babilonu (zorganizował dwór z babilończyków, obchodził babilońskie święta, zmienił imię). Król wiedział, że trzeba być ostrożnym, by nie urazić dumy babilończyków.

727 r. p. n. e po śmierci Tigrad Idesar III władze obejmuje jego syn Sal Manasar V i rządzi przez 5 lat. Nie musiał tłumić jakiś wielkich zamieszek. Jedynym problemem by bunt w Palestynie. Od 725 do 722 r. p. n. e. oblegał on tamtejsze miasto Samarii i prawdopodobnie ta przedłużająca się ofensywa kosztował go życie bo za długo podbijał(zorganizowano na niego zamach).

Następnie władze przejął Sargon II( w jednym z pism nazywał się synem Sal-manasara V) pochodzący z kręgów militarnych. Zamach stanu spowodował wiele buntów ( bo w przysiędze wasale obiecywali zwalczać wrogów władcy więc mieli casus belli). Sargon wymordował rodzinę Sal-manasara V i kazał spisać legendę o Sargonie akadyjskim przyrównującą go do swojego imiennika.

Sargon zaczął tez podbijać zbuntowane ziemie. Zaczął od Babilonii ale w 720 roku p. n. e. poniósł klęskę pod Der. Porażka ta zaciążyła na jego panowaniu. Potem ruszył na zachód i wygrał w 720 r. p .n .e roku w II bitwie pod Karkar. Po tych podbojach przesiedlił około 50 tysięcy mieszkańców północnego Izraela.

Później umacniał władze na północy i na zachodzie. Podbił też Karkenisz i podjął przygotowania do najazdu na państwo Urartu.

W roku 714 p. n. e na terytoria Urartu z Kałkzu najechali Kimmerowie i Scytowie. Wtedy Sargon II rozpoczął atak na Urartu. Z terytoriów tych wysiedlił 350 tys. Ludzi.

Wyrwę te opisał w liście do boga Aszura.

Później podporządkował ziemie na północnym zachodzie

710 r. p. n. e znów wyprawia się przeciw Babilonii tym razem skutecznie. Tak jak jego poprzednicy przyjął tytuł króla Babilonii i dalej szanował tamtejsze zwyczaje. Zbudował też sobie nową stolicę, która miała przyćmić poprzednie. W 705 r. p. n. e. zgonił na wyprawie przeciw Anatolii.

705 r. p. n. e. Władcą został Szenacheib, który przeniósł stolicę d Niniwa i rozpoczął budkowę nowego pałacu. Z czasem pożółcił tytuł króla Babilonu i oddał go swemu słudze Bel-ibniemu(który rządził przez 2 lata jako wasal, a później zaczął się buntować).

W 701 r. p. n. e. doszło do buntu Palestyny wspieranej przez Egipt, Szenacheib rozbił tamtejsze wojska pod El-teke i popodbijał na nowo kolejne miasta ( nie zdobył jednak Jerozolimy w Judzie i zaczął negocjować ).

W tedy też w Babilonii zbuntował się ego babiloński wasal, wycofał się wtedy z Judy i uderzył na Babilonie(a nie tak jak ściemnia biblia w księdze królów, że jakieś plagi spadły na Asyryjczyków). Wtedy między Asyryjczykami i Judejczykami zawarto pokój - jedyny przykład wybaczenia buntownikowi.

Król zdobył Babilonie i obdarł Bel Ibniego ze skóry. Nowym królem został syn króla Asyrii Aszur-nadin-szuri(który miał też potem objąć władzę w Asyrii). W tym momencie babilończycy powoli zaczęli wnerwiać się na Asyryjczyków i skłaniać się u Chaldejczykom.

694 r. p. n. e. bunt Chaldejczyków w Babilonii - porwanie króla Babilonii i początek wojny z Asyrią. Gdy wkroczyła tam armia Asyryjska buntownicy uciekli do Elamu zabijając króla Babilonu. Rozpoczęła się zwycięska dla Asyryjczyków wojna totalna z Babilonem. Asyryjczycy postanowi zburzyć cały Babilon i to zrobili, a potem jeszcze chcieli zbudować tamę by zalać całą Babilonie. Starano się też zniszczyć całą kulturę Babilonu i zastąpić ją Asyryjskim kultem Aszura.

681 r. p. n. e. Szenacherib został zamordowany, a po jego śmierci o władze wybuch spór miedzy jego synami.

Potem władze przejął Aszar-hadon. Władca ten rozpoczął odbudowywać Babilonie z własnej kasy. Zrobił to dlatego, że kult boga Marduka i szacunek dla kultury babilońskiej był cały czas żywy. Odbudowę tę zaczął prawdopodobnie po klęsce w Egipcie, którą mógł odczytać jako kare za zburzenie Babilonii.

Za czasów tego króla miały miejsce wojny z Kierami i Scytami.

679 r. p. n. e. bitwa pod Hubuszna -wygna z Kierami.

Później doszło do buntu plemion medyjskich, i by ich pokonać Aszar-hadon zawarł sojusz ze Scytami.

Znów zbuntował się Babilon, ale sytuacje oponowano.

672 r. p. n. e.- Aszar-hadon przywołał wasali i swoim następca ustanowił swojego syna Aszurbanipala, a królem Babilonu miałby zostać jego inny syn i kraje te miała by łączyć unia dynastyczna

671- 2 p. n. e. wyprawa na Egipt i zdobycie Memphis ( i przyjęcie tytułu króla Egiptu). Egiptem zażądali niedochodzący z stamtąd urzędnicy. Potem Memphis odbili Egipcjanie

Umarł Aszar-hadon faktycznie zostało podzielone na Asyriię i Babilonie. Babilonia jednak była uzależniona od Aszurbanipala i zaczął traktować brata jako marionetkę.

668 r. p. n. e. upadek Babilonu ( w sensie podbicie go przez Asyrię).

668 r. p. n. e Aszurbanipala odzyskuje Memfis

664 r. p. n. e wyparcie Asyrii z Memfis

663 r. p. n. e odzyskanie wpływów

652 r. p. n. e zdobycie całego Egiptu i zniszczenie Teb.

Do 639 roku p. n. e .zniszczył Elam i oddał go Medom.

Wtedy sytuacja została ustabilizowana, choć Egipt się uniezależnił.

631-626 p. n. e. choroba i śmierć Aszurbanipala i walki jego synów o tron.

627 r. p n. e. zamieszanie wykorzystuje dowódca babiloński Nabupanasar i zostaje królem Babilonii. Zaczeła się wojna Asyria Babilonia

616 r. p. n. e. Medowie też ajkują Asyrię i 612 zdobycie Niniwy.

610 r. p. n. e. ostatnim królem Asyrii Aszur-ubalid II (ostatni król Asyrii).

609 r. p. n. e. Wojska babilońskie medyjskie w Asyrii. Ale Asyrię wsparł Egipt ( bo chciał mieć strefę buforowa przy granicy).

---