Destrukty, czyli monety

W słowniku wyrazów obcych czytamy:
"Destrukt
1. pieniądz papierowy zniszczony, wycofywany z obiegu
2. egzemplarz książki lub czasopisma uszkodzony w stopniu uniemożliwiającym włączenie go do zbioru
3. arkusze uszkodzone podczas druku"
W numizmatycznym światku przyjęło się, że destrukt, to moneta wybita nieprawidłowo. Nie jest więc destruktem moneta przebita gwoździem, albo przejechana przez tramwaj, jak można by przypuszczać na podstawie pierwszej ze słownikowych definicji. Oczywistą sprawą jest, że destrukt, który trafił do normalnego obiegu pieniężnemu podlega uszkodzeniom, jak wszystkie monety obiegowe. Najistotniejsze jest, że w chwili opuszczenia mennicy destrukt wygląda inaczej, niż inne monety wychodzące spod tej samej pary stempli.

Destrukty można podzielić na 3 podstawowe rodzaje i kilka podtypów:

1. Usterki spowodowane wadami stempla.

• A - Monety wybite uszkodzonym stemplem - pęknięcia.
  Podczas bicia monet stemple uderzają w krążek menniczy z dużą siłą, co powoduje ich uszkodzenia w postaci pęknięć lub nawet odprysków. Monety wybite stemplami tak uszkodzonymi mają widoczne cieńsze lub grubsze faliste, wypukłe, ostrokrawędziowe linie w miejscu pęknięć stempla. Ślady pęknięć stempla na monetach, które przedostały się do obiegu są zwykle bardzo nieznaczne i przez to trudne do pokazania na skanach.
  Nie cieszą się dużym wzięciem - ceny na aukcjach internetowych: około 10% ponad wartość monety "normalnej".

• B - Monety wybite uszkodzonym stemplem - zagniecenia.
  Pomimo rygorystycznego nadzoru nad zachowaniem czystości pomieszczeń i urządzeń w mennicach zdarza się, że między stempel, a krążek dostają się zanieczyszczenia. Zwykle powstają wtedy usterki bicia opisane niżej (3.E.), ale czasem uszkodzeniu ulega również stempel, którego powierzchnia odkształca się w głąb. W rezultacie, na bitych tym stemplem monetach pojawiają się wypukłości. Najczęściej zanieczyszczenia powodują uszkodzenia na ostrych krawędzi rysunku i liter w napisach. Litery na monetach wybitych takim stemplem są nieregularnie poszerzone.

Grosz S.A.Poniatowskiego 1767 wybity dwukrotnie
Długo był w obiegu, długo leżał w ziemi.

Im bliższe współczesności, tym rzadsze. Mimo to niezbyt poszukiwane.

Kolekcjonowanie monet "ładnych inaczej" staje się coraz bardziej popularne. Mam nadzieję, że powyższy tekst pomoże w podjęciu decyzji o kierunku rozwoju kolekcji i ułatwi ocenę "dziwadeł" trafiających w Wasze ręce.

Jerzy Chałupski

---