LEKI PRZECIWPADACZKOWE
Pochodne hydantoiny
Fenytoina
Działanie: silne przeciwdrgawkowe; stosunkowo słabe przeciwarytmiczne (przeciwdziałające zaburzeniom rytmu serca) i nasenne
Wskazania: niektóre postacie padaczki (fenytoina jest stosowana coraz rzadziej z tych wskazań). Nerwoból nerwu trójdzielnego. Zaburzenia rytmu serca (wyłącznie w komorowych zaburzeniach rytmu związanych ze stosowaniem pochodnych naparstnicy - digoxin u pacjentów z niskim stężeniem potasu we krwi, czyli hipokaliemią).
Przeciwwskazania: ! zaburzenia przewodnictwa w obrębie serca (blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia); ciężkie uszkodzenie wątroby; zmiany w morfologii krwi (zbyt mała liczba krwinek białych, czyli leukopenia). Ostrożnie w niewydolności serca, cukrzycy, u pacjentów z niskim ciśnieniem tętniczym
Interakcje: bardzo liczne!
Fenytoina osłabia działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych (acenocoumarol), estrogenów (estriol), doustnych środków antykoncepcyjnych, glikokortykosteroidów (dexamethasone, prednisone, prednisolone) teofiliny, chinidyny (quinidine), meksyletyny, werapamilu, dizopiramidu, doksycykliny, rifampicyny, itrakonazolu, trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych.
Działanie fenytoiny ulega osłabieniu przy jednoczesnym przewlekłym stosowaniu niektórych leków przeciwpadaczkowych (fenobarbitalu, karbamazepiny, wigabatryny) oraz alkoholu i kwasu foliowego.
Działanie fenytoiny nasila się podczas jednoczesnego zażywania benzodiazepin, kwasu walproinowego , TLPD, doustnych leków przeciwzakrzepowych (acenocoumarol), disulfiramu, izoniazydu, sulfonamidów (co-trimoxazole, znany jako „biseptol”), niesteroidowych leków przeciwzapalnych, cymetydyny .
Fenytoina zmniejsza wchłanianie witaminy D (colecalciferol) z przewodu pokarmowego, natomiast leki zobojętniające sok żołądkowy zawierające wapń zmniejszają wchłanianie fenytoiny z przewodu pokarmowego (konieczne zachowanie co najmniej 2-3 godzin odstępu).
UWAGI:. Leku nie należy odstawiać nagle (możliwość wywołania ataku padaczki). Podczas leczenia obowiązuje całkowity zakaz picia alkoholu, przestrzeganie diety z ograniczeniem soli oraz ograniczenie ilości wypijanych płynów. Podczas długotrwałego leczenia wskazana kontrola morfologii krwi oraz stężenia cukru we krwi. Fenytoina ze względu na liczne działania niepożądane ze strony ośrodkowego układu nerwowego (m.in. zaburzenia równowagi, podwójne widzenie, zawroty głowy, senność, splątanie), uszkodzenie szpiku kostnego, przerost dziąseł oraz bardzo liczne interakcje, a także znaczne różnice w osobniczej wrażliwości na lek jest stosowana coraz rzadziej i zastępowana przez inne leki
Karbamazepina
Działanie: przeciwdrgawkowe, przeciwmaniakalne, przeciwdepresyjne, wzmagające działanie leków przeciwbólowych (ko-analgetyk).
Wskazania: niektóre postacie padaczki u dzieci i dorosłych - jako lek samodzielny lub w skojarzeniu z innymi lekami przeciwpadaczkowymi. Nerwobóle (neuralgie), w tym nerwoból nerwu trójdzielnego. Zespoły psychoorganiczne, zaburzenia poznawcze (w tym zaburzenia pamięci, myślenia abstrakcyjnego, koncentracji uwagi oraz zaburzenia osobowości będące następstwem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, np. po ostrym udarze lub wylewie krwi do mózgu), zwłaszcza z zaburzeniami nastroju, zaburzenia afektywne dwubiegunowe czyli depresyjno-maniakalne (w przypadku nieskuteczności węglanu litu - lithium carbonicum), schizofrenia (jako lek wspomagający działanie neuroleptyków), bóle przewlekłe (jako ko-analgetyk, czyli lek wspomagający działanie leków przeciwbólowych), zespoły abstynencyjne czyli odstawienne (alkoholizm, uzależnienie od środków psychoaktywnych); moczówka prosta (karbamazepina nasila działanie desmopresyny - desmopressin, hormonu stosowanego w leczeniu moczówki prostej).
Przeciwwskazania: ! blok przedsionkowo-komorowy; zaburzenia w obrazie krwi (obniżona liczba płytek krwi, krwinek białych). Szczególnie ostrożnie stosuje się w niewydolności krążenia, nerek, wątroby, jaskrze, zaburzeniach odpływu moczu
Interakcje: bardzo liczne! Pacjent leczony karbamazepiną nie powinien przyjmować innych leków bez konsultacji z lekarzem oraz powinien informować lekarza przepisującego nowe leki o fakcie przyjmowania karbamazepiny. Karbamazepina obniża stężenie (i osłabia działanie) wielu leków - m.in.: klonazepamu , etosuksymidu, prymidonu, kwasu walproinowego, alprazolamu, glikokortykosteroidów, cyklosporyny , digoksyny, doksycykliny, felodypiny, haloperidolu, imipraminy, metadonu, doustnych środków antykoncepcyjnych (w razie potrzeby wskazane stosowanie niehormonalnych metod antykoncepcji), teofiliny, doustnych leków przeciwzakrzepowych - acenocoumarol. Na podwyższenie stężenia karbamazepiny we krwi (i nasilenie działania leku) oraz możliwość nasilenia działań niepożądanych wpływają: izoniazyd, antybiotyki makrolidowe - erytromycyna, klarytromycyna, imidazolowe leki przeciwgrzybicze (ketokonazol, itrakonazol, mikonazol, flukonazol), werapamil, diltiazem, fluoksetyna, wiloksazyna (viloxazine), dezypramina, cymetydyna, acetazolamid, danazol, loratadyna, nikotynamid (nicotinamide), paracetamol. Nasilenie działań niepożądanych może występować podczas jednoczesnego stosowania karbamazepiny z solami litu (lithium carbonicum), metoklopramidem, lekami neuroleptycznymi (przeciwpsychotycznymi). Fenytoina, fenobarbital, prymidon, klonazepam, kwas walproinowy, teofilina obniżają stężenie karbamazepiny we krwi osłabiając jej działanie. Pod wpływem karbamazepiny dochodzi do wahań stężenia fenytoiny we krwi. Jednoczesne stosowanie karbamazepiny z niektórymi lekami moczopędnymi (m.in. furosemide, hydrochlorothiazide) może być przyczyną nadmiernego wydalania sodu z moczem i prowadzić do obniżenia jego stężenia we krwi (hiponatremii). Lek zmniejsza tolerancję na alkohol
UWAGI: lek nie powinien być odstawiany nagle
Pochodne kwasu barbiturowego
Fenobarbital
Działanie: długotrwale hamujące ośrodkowy układ nerwowy: przeciwdrgawkowe, nasenne, uspokajające, także obniżające przemianę materii, rozkurczowe, przyspieszające przemianę (metabolizm) bilirubiny (barwnika żółciowego odpowiedzialnego za występowanie żółtaczki, gromadzącego się w nadmiarze w organizmie w stanach niewydolności wątroby,wtym także u wcześniaków i noworodków, u których wątroba jest jeszcze niedojrzała)
Wskazania: niektóre przypadki padaczki (napady padaczkowe częściowe i uogólnione), zwłaszcza w przypadku oporności na inne leki, wyłącznie jako składnik leczenia skojarzonego. Obecnie fenobarbital nie jest już lekiem używanym w pierwszej kolejności w leczeniu żadnej z postaci padaczki. Równie rzadko jest stosowany w leczeniu bezsenności, nadmiernej pobudliwości nerwowej, w zespole bolesnego miesiączkowania (jest wypierany przez leki nowocześniejsze, o mniejszej liczbie działań niepożądanych, niedające uzależnienia). Doraźnie w drgawkach gorączkowych u dzieci. Niektóre przypadki żółtaczek u wcześniaków, noworodków i małych dzieci, rzadko - przed zabiegami operacyjnymi, w stanach skurczowych (kolkach - łącznie z lekami przeciwbólowymi i rozkurczowymi).
Przeciwwskazania: ! ciężka niewydolność wątroby lub nerek, niewydolność krążenia; choroba Parkinsona; miastenia; ciężka niedoczynność tarczycy; przewlekła obturacyjna choroba płuc (rozedma płuc) i niewydolność oddechowa; porfiria
Interakcje: liczne! Fenobarbital pobudza metabolizm wielu leków, co powoduje skrócenie czasu ich działania (i zmniejszenie skuteczności). Nasila działanie alkoholu, leków hamujących ośrodkowy układ nerwowy, w tym innych leków przeciwpadaczkowych, nasennych i uspokajających, neuroleptyków (m.in. chlorpromazyny), TLPD (m.in. amitryptyliny), narkotycznych leków przeciwbólowych, leków przeciwuczuleniowych z grupy antyhistaminowych, klonidyny, glikokortykosteroidów (m.in. prednisone, hydrocortisone, dexamethasone). Zmniejsza skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych, doustnych leków przeciwzakrzepowych, beta-blokerów, chinidyny, teofiliny, fenylobutazonu, metronidazolu, gryzeofulwiny
UWAGI: długotrwałe stosowanie leku może prowadzić do uzależnienia. Fenobarbitalu stosowanego przewlekle nie należy odstawiać nagle, gdyż może to prowadzić do wystąpienia objawów zespołu abstynencyjnego. Długotrwałe podawanie wysokich dawek fenobarbitalu, zwłaszcza u osób z niewydolnością nerek lub wątroby albo w wieku podeszłym może powodować kumulację leku (stopniowo narastające zwiększanie zawartości leku w ustroju) i przewlekłe zatrucie. Podczas długotrwałego leczenia konieczne okresowe kontrolowanie morfologii krwi oraz wydolności wątroby i nerek. Lek o malejącym znaczeniu we współczesnej terapii.
Prymidon
Działanie: przeciwdrgawkowe; działa podobnie jak fenobarbital
Wskazania: obecnie bardzo rzadko stosowany jedynie w niektórych postaciach padaczki opornych na inne leczenie oraz w nerwobólu (neuralgii) nerwu trójdzielnego
Przeciwwskazania: ! ciężkie uszkodzenie nerek lub wątroby, szpiku; niewydolność serca; zmiany w obrazie morfologii krwi; porfiria; dzieci poniżej 5. miesiąca życia
Interakcje: nasila działanie leków hamujących ośrodkowy układ nerwowy (przeciwlękowych, uspokajających, nasennych, przeciwbólowych, alkoholu) oraz toksyczne działanie metotreksatu; osłabia działanie doustnych środków antykoncepcyjnych, doustnych leków przeciwzakrzepowych (acenocoumarol), gryzeofulwiny
Kwas walproinowy
Działanie: przeciwdrgawkowe
Wskazania: lek z wyboru (pierwszego rzutu) w wielu postaciach padaczki u dorosłych i dzieci; zaburzenia afektywne dwubiegunowe czyli depresyjno-maniakalne (w przypadku nieskuteczności węglanu litu - lithium carbonicum). Tiki, ruchymimowolne, drgawki gorączkowe - zwłaszcza u dzieci
Przeciwwskazania: zapalenie wątroby lub uszkodzenie miąższu wątroby (zarówno obecne, jak i przebyte), zwłaszcza związane ze stosowaniem leków (polekowe); zaburzenia krzepnięcia krwi; nieprawidłowości w morfologii krwi: zbyt niska liczba krwinek białych (leukopenia) lub płytek krwi (trombocytopenia); porfiria. Ostrożnie w niewydolności nerek, toczniu rumieniowatym układowym, chorobach trzustki
Interakcje: liczne! Kwas walproinowy (i walproinian sodu) nasila działanie neuroleptyków, leków przeciwdepresyjnych, inhibitorów MAO, leków przeciwpadaczkowych, m.in. fenobarbitalu, lamotryginy (nie stosować jednocześnie), fenytoiny, doustnych leków przeciwzakrzepowych, alkoholu. Inne leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina , fenytoina, fenobarbital) osłabiają działanie kwasu walproinowego. Nie stosować łącznie z klonazepamem; unikać łączenia z pochodnymi kwasu salicylowego (m.in. kwas acetylosalicylowy), imipraminą, prymidonem, felbamat, kodeiną, sertraliną.
Walproinian sodu - patrz kwas walproinowy
Imidy kwasu bursztynowego
Etosuksymid
Pochodne benzodiazepiny
Diazepam
Działanie: silne przeciwdrgawkowe, uspokajające, przeciwlękowe, obniżające napięcie mięśni - lek o długim czasie działania
Wskazania: lęk uogólniony (gdy leki przeciwdepresyjne są nieskuteczne). Lęk napadowy. Zespół abstynencyjny (po odstawieniu alkoholu). Stany podwyższonego napięcia mięśniowego. Pomocniczo jako lek przeciwdrgawkowy w leczeniu niektórych typów padaczki. Tężec.
Przeciwwskazania: Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych przez 24 godz. od podania leku i spożywania alkoholu przez 36 godz. od podania leku. Stosowanie diazepamu wpływa na wyniki testów diagnostycznych tarczycy. ! także nadwrażliwość na inne pochodne benzodiazepiny. Miastenia; ciężkie uszkodzenie wątroby, ciężka niewydolność oddechowa, zespół bezdechu sennego (powtarzające się blokowanie górnych dróg oddechowych podczas snu wywołane nieprawidłowościami w budowie górnych dróg oddechowych i czaszki; wiodącym objawem są 20-30 sekundowe okresy zahamowania oddychania, które pojawiają się co najmniej kilkanaście razy w ciągu nocy i występują na przemian z głośnym chrapaniem lub gwałtownymi „westchnięciami”. Osoby z zespołem bezdechu sennego nie wysypiają się. Po obudzeniu się rano mogą być zdezorientowane i zmęczone, oszołomione, narzekać na suchość w jamie ustnej lub odczuwać uporczywy ból głowy utrzymujący się przez 1- 2 godziny. Cierpią na nadmierną senność w ciągu dnia, gdy zapadają w niekontrolowane drzemki. Zespół bezdechu leczy się operacyjnie lub wspomaganiem oddychania w nocy przy pomocy specjalnych aparatów; w lżejszych przypadkach pomocne może być wymuszanie spania w innej pozycji niż na wznak - np. wszyciem w plecy piżamy tenisowej piłeczki); jaskra z wąskim kątem przesączania; ostrożnie w lżejszego stopnia uszkodzeniu wątroby lub nerek, u pacjentów otyłych lub wyniszczonych, chorych na padaczkę. Nie stosować u dzieci poniżej 6. roku życia Podawanie benzodiazepin w III trymestrze lub w okresie porodu może powodować niebezpieczne dla noworodka skutki określane mianem zespołu dziecka wiotkiego, objawiające się zaburzeniami oddychania i odruchu ssania, obniżonym napięciem mięśni, spadkiem ciśnienia krwi
Interakcje: nasila działanie leków hamujących ośrodkowy układ nerwowy (innych uspokajających, nasennych, narkotycznych przeciwbólowych, niektórych przeciwdepresyjnych i przeciwpadaczkowych, neuroleptyków, alkoholu), przeciwuczuleniowych (antyhistaminowych); obniżających ciśnienie zmniejszających napięcie mięśni, digoksyny (digoxin). Cymetydyna, nefazodon, dekstropropoksyfen fluoksetyna, fluwoksamina, disulfiram, omeprazol, doustne środki antykoncepcyjne mogą nasilać i wydłużać działanie diazepamu. Karbamazepina , teofilina, aminofilina, ryfampicyna osłabiają działanie diazepamu. Diazepam może osłabiać działanie lewodopy . Palenie tytoniu osłabia działanie benzodiazepin
Klonazepam
Działanie: długotrwałe i silne przeciwdrgawkowe; nieco słabsze uspokajające, nasenne i zmniejszające napięcie mięsni - lek z grupy benzodiazepin
Wskazania: wybrane postacie padaczki (m.in. większość postaci padaczki występujących u niemowląt i dzieci, padaczka u dorosłych przebiegająca w postaci tzw. napadów częściowych); stany lękowe (zwłaszcza napady lęku) - klonazepam w tym wskazaniu powinien być stosowany wyłącznie doraźnie, gdy inne leki są nieskuteczne; zaburzenia snu, zaburzenia nerwowe (neuralgie); pomocniczo (w skojarzeniu z innymi lekami) w leczeniu psychoz, zaburzeń związanych z uszkodzeniami organicznymi układu nerwowego, w stanach maniakalnych
Przeciwwskazania: podobnie jak i innych lekówz grupy benzodiazepin, nie należy stosować u chorych na miastenię (nużliwość mięśni), z niewydolnością oddechową, jaskrą z wąskim kątem przesączania, porfirią. Ostrożnie w niewydolności nerek lub wątroby, upośledzeniu umysłowym
Interakcje: liczne! Nasila działanie leków hamujących ośrodkowy układ nerwowy (innych uspokajających, nasennych, narkotycznych przeciwbólowych, niektórych przeciwdepresyjnych i przeciwpadaczkowych, alkoholu); przeciwuczuleniowych (antyhistaminowych); obniżających ciśnienie (clonidine, moxonidine); zmniejszających napięcie mięśni. Lek może być stosowany z innymi lekami przeciwdrgawkowymi, należy jednak zmodyfikować dawki zarówno klonazepamu, jak i pozostałych leków: m.in. działanie klonazepamu osłabiają: fenytoina, karbamazepina, fenobarbital, ryfampicyna. Cymetydyna, doustne środki antykoncepcyjne, izoniazyd wydłużają i nasilają działanie klonazepamu. Palenie tytoniu osłabia działanie benzodiazepin
Inne leki przeciwpadaczkowe
Sultiam
Leki przeciwpadaczkowe II generacji
Felbamat
Działanie: przeciwdrgawkowe
Wskazania: niektóre postacie padaczki (jako składnik leczenia skojarzonego z innymi lekami przeciwpadaczkowymi); nie jest lekiem I rzutu - nie należy rozpoczynać leczenia padaczki od stosowania tego preparatu
Przeciwwskazania: ! nie stosować u dzieci poniżej 4. roku życia, ani u pacjentów z uszkodzonym szpikiem kostnym (anemia aplastyczna), niewydolnością wątroby (możliwość wystąpienia groźnych dla życia działań niepożądanych). Ostrożnie w niewydolności nerek
Interakcje: nasila działanie karbamazepiny, fenytoiny, fenobarbitalu; kwas walproinowy nasila działanie felbamatu. Może zmieniać siłę działania doustnych środków antykoncepcyjnych
Lamotrygina
Działanie: przeciwdrgawkowe - lek hamuje działanie aminokwasów pobudzających ośrodkowy układ nerwowy (m.in. kwasu glutaminowego).
Wskazania: różne postacie padaczki (jako lek pojedynczy, czyli w monoterapii, lub w skojarzeniu z innymi lekami przeciwpadaczkowymi). Zapobieganie występowaniu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych (przewlekłe, głębokie zaburzenia nastroju przejawiające się jego obniżeniem, czyli depresją lub podwyższeniem, czyli manią, istotnie zmieniające codzienne funkcjonowanie pacjenta; wcześniej określane mianem psychozy maniakalno - depresyjnej lub cyklofrenii).
Przeciwwskazania: ! ostrożnie w przypadku niewydolności nerek lub wątroby. Nie stosować u dzieci poniżej 12. roku życia ze świeżo rozpoznaną, dotychczas nieleczoną padaczką
Interakcje: walproinian sodu nasila i wydłuża działanie lamotryginy, a fenytoina, fenobarbital, karbamazepina skracają i osłabiają działanie leku. Doustne środki antykoncepcyjne mogą osłabiać działanie lamotryginy
Okskarbazepina
Tiagabina
Działanie: przeciwpadaczkowe
Wskazania: leczenie (w skojarzeniu z innymi lekami przeciwpadaczkowymi) niektórych postaci padaczki opornych na inne leki.
Przeciwwskazania: ! ciężka niewydolność wątroby.Nie stosować u dzieci poniżej 12. roku życia
Interakcje: fenytoina, fenobarbital, karbamazepina i prymidon skracają czas działania tiagabiny; w przypadku ich kojarzenia dawka tiagabiny powinna być wyższa (zazwyczaj 3 razy na dobę po 10-15 mg).
Topiramat
Działanie: przeciwdrgawkowe - lek o niepoznanym dotychczas mechanizmie działania
Wskazania: różne postacie padaczki, jako lek pojedynczy (w monoterapii) lub w skojarzeniu z innymi lekami przeciwpadaczkowymi). Zapobieganie napadom migreny
Przeciwwskazania: ! ostrożnie w uszkodzeniu nerek lub wątroby; u pacjentów z kamicą nerkową (także przebytą - również u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem kamicy); topiramat zwiększa ryzyko powstawania kamieni w drogach moczowych
Interakcje: może nasilać działanie fenytoiny, a osłabiać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych. Fenytoina i karbamazepina mogą zmniejszać skuteczność topiramatu, a hydrochlorotiazyd nasilać działanie leku. W połączeniu z lekami usposabiającymi do powstania kamieni nerkowych może nasilać ryzyko kamicy nerkowej
Wigabatryna
Działanie: przeciwdrgawkowe - lek z grupy pochodnych kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), który jest naturalnie występującym przekaźnikiem bodźców (neurotransmiterem) w ośrodkowym układzie nerwowym
Wskazania: padaczka oporna na inne leczenie - w skojarzeniu z dotychczas stosowanymi lekami przeciwpadaczkowymi
Przeciwwskazania: padaczka oporna na inne leczenie - w skojarzeniu z dotychczas stosowanymi lekami przeciwpadaczkowymi