Metody badawcze w psychologii rozwojowej
W celu wykrycia i badania zmian następujących w trakcie rozwoju przez całe życie człowieka psychologia rozwojowa posługuje się określonymi strategiami i metodami badawczymi.
Strategia badań podłużnych - badania, w których te same jednostki są obserwowane i badane wiele razy, często przez dłuższy okres czasu np. wiele lat. przedmiotem badania są te same jednostki w ciągu dłuższego okresu czasu. Strategia ta oparta jest na kryterium czasowym, pozwala na uchwycenie mechanizmów zmiany oraz czynników mogących wpływać na zachowanie.
Zalety:
Dostarczają danych o rozwoju jednostek w danym okresie
Za ich pomocą można badać stabilność rozwoju
Można też określić wpływ wcześniejszego doświadczenia indywidualnego na późniejszy rozwój
Wady:
Pochłaniają wiele czasu i pieniędzy
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że część badanych z różnych powodów nie weźmie udziału w kolejnych badaniach.
Powtórzenie tych badań może dać nierealistyczne wyniki z uwagi na różnice wpływów społecznych w różnym czasie ( historycznym)
Strategia badań poprzecznych - grupy badanych różniących się wiekiem są obserwowane, badane i porównywane w tym samym momencie. Następnie analizuje się różnice w zachowaniu badanych, które mogą wynikać z różnicy wieku.
Zalety:
Strategia szybka i stosunkowo mało kosztowna
Badania można łatwo powtórzyć
Służy stwierdzeniu różnic między grupami wiekowymi oraz ogólnych tendencji rozwojowych, które mogą być następnie badane bardziej szczegółowo
Wady:
Ponieważ badane zachowanie jest obserwowalne tylko w jednym momencie, badania wykonane przy użyciu tej strategii nie informują o różnicach wewnątrz indywidualnych
Osoby należące do bardzo odległych grup wiekowych mają odmienne doświadczenia kulturowe i społeczne. Zatem uzyskane wyniki mogą odzwierciedlać raczej różnice w tym zakresie niż rzeczywiste różnice rozwojowe ( związane z wiekiem)
Podstawowe techniki badawcze stosowane w psychologii rozwojowej to metody obserwacji sytuacyjnej oraz metody eksperymentalne.
Sytuacyjna obserwacja psychologiczna jest techniką badania zewnętrznych działań oraz obserwowalnych i dających się zarejestrować reakcji zarówno w laboratoryjnych, jak i rzeczywistych sytuacjach życiowych. Polega ona na rejestrowaniu wzorców zachowania w jednej lub wielu sytuacjach. Celem jest określenie wyznaczników i konsekwencji reakcji oraz nawyków jednostki. Wyróżnia się różnie typy obserwacji:
Obserwacja naturalna - przedmiotem obserwacji są zachowania występujące w sposób naturalny, bez konieczności ich specjalnego wywoływania czy zmieniania. Nie ingerujemy zatem w obserwowaną sytuację. Dane zbierane są bez manipulacji czy stosowania specjalnych laboratoryjnych narzędzi pomiaru.
Obserwacja kontrolowana - przedmiotem obserwacji są również zachowania naturalne, jednak badacz kontroluje je do pewnego stopnia i może dokonywać niewielkich manipulacji (np. obserwacja zabawy dziecka z matką w pokoju z lustrem weneckim).
Obserwacja anegdotyczna - polega na analizie poszczególnych zdarzeń, jakie miały miejsce w życiu dziecka, mających charakter anegdotek np. urodziny. Ten typ obserwacji prowadzony jest często przez dłuższy okres czasu, dane zebrane są w specjalnym arkuszu obserwacyjnym.
Obserwacja fotograficzna (ciągła) - stosowana jest w sposób ciągły, bez przerw w ściśle określonym czasie. Obejmuje raczej krótszy odcinek czasu - trwa od kilku minut aż do całego dnia. W trakcie obserwacji poddaje się dokładnej analizie zachowanie dziecka.
Próbki czasowe - obserwację dzieli się na kilka krótszych odcinków czasowych. Długość poszczególnych próbek i ich rozkład w czasie zależy od zachowania, jakie się bada.
Próbki zdarzeń - obserwacja prowadzona jest w określonym środowisku, w którym zwiększone jest prawdopodobieństwo pojawienia się określonej reakcji czy zachowania, które poddawane jest analizie.
Eksperyment - metoda badawcza, w której obserwacje określonych zachowań są przeprowadzane w ściśle kontrolowanych i zmienianych warunkach. Osoby badane mogą być przydzielane w sposób losowy do poszczególnych grup.
Eksperyment naturalny - przedmiotem obserwacji są zachowania możliwe do wywołania jedynie w naturalnym środowisku, w którym rozwija się dany gatunek. Gwarantuje badanie naturalnie występujących reakcji, jednak sytuacja badawcza podlega słabej kontroli, badacz nie jest w stanie uwzględnić wszystkich czynników mogących wpływać na obserwowane przez niego zachowanie.
Testy psychologiczne - narzędzia psychologiczne stosowane do pomiaru pozycji i właściwości jednostki w porównaniu do innych, dotyczące określonej sprawności umysłu lub zachowania.
EKSPERYMENT
Próba, doświadczenie naukowe, podstawowy oprócz obserwacji i pomiaru naukowego zabieg badawczy, polegający na celowym wywołaniu określonego zjawiska w warunkach sztucznie stworzonych ( laboratoryjnych ) oraz zbadanie jego przebiegu
CEL NAUKOWY EKSPERYMENTU
♦ ROZPOZNANIE ZJAWISKA, WYKRYCIE NATURY
ZJAWISK
♦ PROPOZYCJA MODELU OPISUJĄCEGO ZJAWISKO,
MATERIAŁ, PROCES ...
♦ WERYFIKACJA TEORII (OCENA DOKŁADNOŚCI ... )
♦ OPRACOWANIE HIPOTEZ I ICH POTWIERDZENIE
CECHY EKSPERYMENTU
♦ KOSZT
♦ PRACOCHŁONNOŚĆ (ZAANGAŻOWANIE ZESPOŁU ...)