MOTORYCZNOŚĆ

Motoryczność człowieka - definiuje cechy ( zdolności ) motoryczne. 

Motoryczność człowieka to pojęcie obejmujące całokształt czynności ruchowych człowieka - inaczej sferę ruchowej aktywności, słowem to wszystko, co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia ciała lub jego części względem siebie. 
 

Każdy ruch człowieka jest efektem współdziałania:

1. elementu biologicznego

• aparatu ruchu

• źródeł energii

• procesów sterowania

• elementu psychospołecznego

• celu

• motywacji...

 
 W ruchu można wyróżnić dwie strony motoryczności ludzkiej: 

1. potencjalną (móc, umieć, chcieć) - predyspozycje, zdolności motoryczne i umiejętności ruchowe, wartości osobnicze, potencjalne, które tkwią w człowieku, uwalniają się podczas treningu, natomiast w spoczynku stanowią niewykorzystany potencjał możliwości motorycznych.

2. efektywną ( przebieg ruchu i jego skutek) - sprawność motoryczna, fizyczna

 Motoryczność bywa odmienna w zależności od punktu widzenia: 

1. wychowania fizycznego

2. pracy produkcyjnej

3. wyszkolenia wojskowego

4. twórczości artystycznej

5. rehabilitacji leczniczej

6. sportu  oraz rekreacji

 
 Motywy działalności ruchowej człowieka: 

1. bezpośrednia potrzeba życiowa ( zaspokojenie głodu, pragnienia, wykonywanie czynności samoobsługowych, porządkowych...)

2. osiąganie stawianego sobie celu (przejście z miejsca na miejsce, przemieszczanie przedmiotu...)

3. zaspokajanie potrzeb natury hedonistycznej (zabawa, przechadzka, rozrywka...)

4. poczucie konieczności lub obowiązku

5. potrzeby twórcze (muzyka, malarstwo)

6. potrzeba współzawodnictwa (sport)

 
 
Cechy ruchu - odzwierciedlają doskonałość procesów koordynacyjnych a tym samym stopień opanowania czynności ruchowej (efekt zewnętrzny). Należy je rozpatrywać w ścisłym powiązaniu ze sobą. Cechy ruchu nigdy nie przejawiają się w sposób izolowany lecz zawsze we wzajemnych „współdziałaniach”. 
 

Nazwa cechy	Charakterystyka
STRUKTURA	Przestrzenno - czasowa organizacja ruchu
RYTM	Dynamiczno - czasowe uporządkowanie ruch
SPRZĘŻENIE	Wzajemny stosunek, połączenie lub przenoszenie ruchu
PŁUNNOŚĆ	Ciągłość przebiegu ruchu
DOKŁADNOŚĆ	Stopień zgodności między wynikiem a celem
STAŁOŚĆ	Stopień zgodności powtarzanych ruchów
ZAKRES	Przestrzenna rozległość przebiegu ruchu
MOC	Wielkość wpływu sił w ruchu
TEMPO	Częstotliwość wykonywania ruchów

 
 Każdy ruch wymaga:

• odrębnego sposobu wykonania\

• zaangażowania pewnych możliwości, „zdolności”, żeby mógł on być jak najbardziej doskonały

 Doskonałość formy ruchu osiąga się dzięki pewnym zdolnościom motorycznych ( cechom motorycznym)

Zdolności motoryczne - właściwości charakteryzujące czynności narządu ruchu człowieka.  
 

Główne cechy motoryczne to: 

1. siła

2. wytrzymałość

3. szybkość

4. gibkość

5. zwinność ( koordynacja ruchowa)

 
 SIŁA - jest zewnętrznym wyrazem pracy mięśniowej. Jako zdolność motoryczna zależy od osiąganej przez mięśnie siły skurczu. Siła skurczu mięśnia zależy od kilku czynników: 

1. Powierzchni fizjologicznego przekroju mięśnia - siła skurczu jest do niego proporcjonalna

2. ilości i synchronizacji pracujących włókien mięśniowych - siła skurczu wzrasta wraz ze wzrostem ilości jednostek motorycznych pobudzanych w danym ruchu. Jednak nawet maksymalny skurcz mięśnia nie pobudza wszystkich jednostek motorycznych - pozostaje pewna rezerwa. Może zostac włączona na skuten pobudzenia emocjonalnego,

3. długości mięśnia - siła skurczu zależy od stanu rozciągnięcia lub skrócenia danego mięśnia

4. prędkości skracania danego mięśnia podczas wykonywanego ruchu - np. gdy mięsień przed właściwym ruchem siłowym jest dobrze rozciągnięty zwiększa siłę swego skurczu (zamach przed rzutem)

 Zdolności siłowe: 

1. zdolność rozwijania max. statycznej siły absolutnej -  całkowita zdolność człowieka w zakresie rozwijania max. siły przez wszystkie mięśnie.

  TEST - rzut piłką lekarską w tył 

2. zdolność rozwijania max. siły statycznej lokalnej - całkowite zdolności człowieka w zakresie rozwijania max. siły przez poszczególne mięśnie lub ich zespoły

TEST - pomiar dynamometryczny lub np. podciąganie na drążku ( w zaleśności od grupy mięśniowej) 

Siła jako zdolność motoryczna kształtuje się wraz z rozwojem osobniczym. Wzrost siły przebiega równolegle do rozwoju cech morfologicznych i funkcjonalnych.

• wiek 7 - 14 lat - brak dużego zróżnicowania ze względu na płeć

• od 3 - 14 r. ż. wśród chłopców następuje dynamiczny przyrost siły, u dziewcząt - stabilizacja a nawet cofanie zdolności siłowych

• Siła wzrasta u chłopców naturalnie do 19 r. ż. A po 30 r. ż. Zaczyna spadać

 
 WYTRZYMAŁOŚĆ - zdolność do kontynuowania długotrwałego wysiłku o wymaganej intensywności, przy utrzymaniu możliwie najwyższej efektywności pracy. Jest to odporność organizmu na zmęczenie. Wiąże się z pojęciem wydolności fizycznej. Wydolność natomiast określa biologiczny potencjał ustroju: procesy termoregulacji, koordynacja nerwowo-mięśniowa  i ogólna gospodarka układów sercowo - naczyniowego, oddechowego o mięśniowego.

TEST - test Coopera

Wytrzymałość zmienia się wraz z wiekiem równolegle do procesów rozwoju i dojrzewania przede wszystkim tych układów, które są zaangażowane w gospodarkę tlenową .

Wydolność wzrasta w sposób naturalny ( bez treningu) do 20 r. ż. U chłopców i 16 r. ż. u dziewcząt. Po stabilizacji trwającej do ok. 30 r. ż. zaczyna stopniowo obniżać się. 
 

SZYBKOŚĆ - zdolność do wykonywania ruchów w najmniejszych odcinkach czasu. Mieści w sobie 3 składowe: 

1. czas reakcji - czas od zadziałania bodźca do rozpoczęcia ruchu, zależy głównie od umiejętności skupienia uwagi, koncentracji, koordynacji nerwowo-mięśniowej

2. prędkość pojedynczego ruchu

3. częstotliwość ruchów

TEST - bieg na 200 - 300 m, bieg po kopercie... 

GIBKOŚĆ - zdolność do osiągania dużej amplitudy ruchów. Zależy od elastyczności ścięgien, mięśni, więzadeł.

TEST - skłon w przód przy wyprostowanych kolanach. 

Gibkość kształtuje się wraz z rozwojem osobniczym, po 15 r. ż. stopniowo obniża się. 

KOORDYNACJA RUCHOWA - obejmuje 3 składowe: 

1. zdolność orientacji  ruchowej - szybkie i dokładne reagowanie na zmiany położenia ciała lub jego części w przestrzeni

2. zdolność adaptacji motorycznej - adaptacja działania ruchowego w stale zmieniających się nieprzewidywalnych sytuacjach

3. zdolność uczenia się - zdolność szybkości, dokładności i trwałości uczenia się nowych ruchów


 TESTY SPRAWNOŚCI I PRÓBY CZYNNOŚCIOWE

Test L. Denysiuka

Przeznaczony dla dzieci i młodzieży od I klasy gimnazjum w zwyż.

Składa się z następujących prób:

• ocena szybkości: bieg na 60 m,

• ocena syły: rzut 2 kg piłką znad głowy

• ocena skoczności i „mocy”: skok dosiężny

• ocena zwinności: bier z przewrotem na materacu

• ocena wytrzymałości: przysiady podparte z wyrzutem nóg do tyłu ( chłopcy wykonują przez 1 min, dziewczęta przez ½ min.)

 
 Test minimalnej siły mięśniowe niezbędnej do ogólnej sprawności fizycznej

Określa siłę mięśniową: 

1. mięśni brzucha i lędźwi - przejście do siadu płaskiego z pozycji leżącej tyłem z nogami wyprostowanymi ze stabilizacją stóp i chwytem karku,

2. mięśni brzucha - z pozycji leżenia tyłem z nogami ugiętymi przejście do siady skulonego wsparciem stóp i chwytem karku,

3. mięśni lędźwi i brzucha - z pozycji leżenia tyłem, chwyt karku, wznos prostych nóg 20 cm nad głowę ( wytrzymać 10 s)

4. mięśni grzbietu ( górna część tułowia) 0 leżenie przodem, stabilizacja stóp, chwyt karku ( wałeczek pod brzuch), wznos tułowia, karku i głowy ( wytrzymać 10 s) - ćw. sterowane górą,

5. mięśni grzbietu ( dolna część tułowia) - leżenie przodem, RR na kark, klp na podłożu ( wałeczek pod brzuch), wznos wyprostowanych nóg ( wytrzymać 10s) - ćw sterowane dołem,

6. próba gibkości - pozycja zasadnicza, skłon tułowia w przód z dotknięciem palcami podłogi ( wytrzymać 3 s)

 
 
 

Test sprawnościowy dla kl. I - IV szkoły podstawowej:

• bieg na 30m: kl. I - III

• bieg na 40m: kl. IV - V

• rzut piłka lekarską 1kg znad głowy

• ocena skoczności, zwinności taka jak w gimnazjum

• przysiady podparte z wyrzutem nóg - można stosować u młodzieży po wstępnym okresie dojrzewania

 Próba ortostatyczna 

1. PW: leżenie tyłem, pełne rozluźnienie - pomiar tętna przez 1 minutę

2. należy powoli wstać i ponownie zmierzyć tętno w czasie 1 minuty

      Jeżeli różnica między pomiarem tętna w leżeniu a w staniu wynosi:

• 6 - 12 uderzeń/min - dobra tolerancja organizmu na zmiany położenia ciała,

• 14 - 18 uderzeń/min - wynik zadowalający,

• Ok. 24 uderzeń/min - wynik niezadowalający ( może to świadczyć o dużej pobudliwości ukł nerwowego, a nawet o schorzeniu serca,

 Próba zatrzymania oddechu 

PW: siad na krześle, należy zrobic spokojny głęboki wdech, zatrzymac powietrze przez zatkanie nosa palcami. Czas wstrzymania oddechu luczy się w sekundach:

• Dłużej niż 90s - wynik bardzo dobry

• 60 - 90 - wynik dobry

• 30 - 60 - wynik dość dobry

• 30 i mniej - wynik zły

 Próba z przysiadami 

1. PW: Postawa zasadnicza, pomiar tętna,

2. następnie badany wykonuje 20 przysiadów ( RR wyciągnięte w przód, kolana podczas przysiadów rozchylone na zewnątrz), wykonuje się ponowny pomiar tętna.

Podwyższenie tętna o:

• 25% - wynik bardzo dobry

• 25 - 50% - wynik dobry

• 50 - 75% - wynik zadowalający

• Powyżej 100% - świadczy o wysokiej pobudliwości nerwowej lub o chorobie,

 

---