1. Źródła prawa polskiego w porządku przedakcesyjnym i po akcesyjnym (prawo pierwszego filaru Unii), czyli po wejściu Polski do Unii Europejskiej(rozporządzenie wspólnotowe, dyrektywy, decyzje , niewiążące zalecenia, opinie).

Przed wejściem do Unii Europejskiej

W Polsce mamy Dualizm prawa - mamy prawo publiczne i prawo prywatne.

Ulpianus w Starożytnym Rzymie podzielił już prawo na:

1. prywatne - dotyczyło obywateli Rzymu

2. publiczne - dotyczyło interesów republiki

DZISIAJ:

prawo publiczne - prawo, które określa relację między interesem publicznym a prawem jednostki.

prawo prywatne -dotyczy osób fizycznych, osób prawnych, fizyczno - prawnych.

Źródła prawa w Konstytucji wykazują hierarchiczną budowę:

1. hierarchiczna budowa źródeł prawa

2. otwarty czy zamknięty system źródeł prawa

ad.1

Polega na tym, że źródła prawa czyli akty normatywne możemy uporządkować na pewnej wysokości w systemie źródeł prawa. Podstawowym problemem jest kryterium mi8ejsca aktu normatywnego w systemie aktów normatywnych. Takie jest miejsce aktu normatywnego w systemie aktów jakie jest miejsce organu, który utworzył dany akt w systemie organów władzy publicznej. Drugim problemem jest porządkowanie aktów normatywnych pochodzących od tego samego organu. Zasada jest taka, że stoją wyżej te akta, które maja treść bardziej ogólną od tych szczegółowych.

Źródła prawa obowiązujące w Polsce i jego stosowanie po wejściu Polski do Unii Europejskiej

Dla porządku przedakcesyjnego charakterystyczne są akty prawa miejscowego, rozporządzenia. Dla porządku przedakcesyjnego charakterystyczne jest to, że najwyżej stoi Konstytucja, Ustawy, akty zrównane z ustawami, akty wykonawcze rozwijające bezpośrednio treść ustawy czy rozporządzenia. Te akty są wydawane przez organy naczelne według dawnej nomenklatury prawnej i tymi organami są:

1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

2. Prezes Rady Ministrów

3. Rada Ministrów

4. Kierownicy komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów

5. Poszczególni ministrowie działowi;

I następnie akty prawa miejscowego. Źródła prawa szczególnie prawa administracyjnego są tworzone od góry w dół, a stosowane odwrotnie, czyli dla urzędników najważniejsze są przepisy najbardziej szczegółowe. Ta optyka, zgodnie z którą urzędnik nie ma prawa oceny zgodności aktu podstawowego z ustawą nie przekłada się na ocenę porządku krajowego z porządkiem wspólnotowym.

POJĘCIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

Z dniem wejścia Polski do Unii Europejskiej w Polsce obok prawa krajowego zaczął obowiązywać w oparciu o specyficzne zasady porządek prawa wspólnotowego. Pojęcie prawa europejskiego jest pojęciem szerszym od pojęcia prawa wspólnotowego.

Zasada prymatu - czyli pierwszeństwa odnosi się tylko do prawa wspólnotowego. Relacje między prawem krajowym a porządkiem prawa wspólnotowego odnosi się do prawa wspólnotowego w wąskim tego słowa znaczeniu

Unia Europejska składa się z trzech filarów:

1. wspólnoty europejskie

2. wspólne strategie i polityki

3. współpraca policji i sądowa w sprawach kryminalnych.

Jeżeli chodzi o wspólne strategie i polityki oraz współpracę policji i sądową w sprawach kryminalnych to te dwa filary działają na podstawie umów międzynarodowych i te umowy jeżeli chodzi o źródła to znajdują się na wysokości ratyfikowanych umów międzynarodowych. To są źródła porządku międzynarodowego. Należy zwrócić uwagę na słowo obok . Ponieważ porządek wspólnotowy jest porządkiem, który jest związany z naszym prawem krajowym i resztą zasad i w zasadzie niżej wymienione zasady rządzą relacjami prawa wspólnotowego do prawa krajowego.

2. Analiza źródeł prawa wspólnotowego: prawo pierwotne i akty prawa wtórnego (rozporządzenie, dyrektywy, decyzje, niewiążące zalecenia i opinie).

Klasyfikacja źródeł prawa wspólnotowego wynika z traktatu wspólnoty europejskiej. Prawa wspólnotowe dzielą się na:

1. prawo pierwotne

2. prawo wtórne

W skład prawa pierwotnego wchodzą traktaty założycielskie oraz ogólne zasady orzecznictwa Europejskiego Trybunału Stanu. (ETS-U), czyli prawo pierwotne to SA traktaty założycielskie oraz ogólne zasady ETS-u.

DLACZEGO DO PRAWA PIERWOTNEGO WESZŁY OGÓLNE ZASADY ETS-u?

Bo ETS w swoich orzeczeniach zaczął formułować pewne tezy, które wypełniały cenne braki w traktatach

założycielskich, a trzeba było w postaci prawa sędziowskiego te braki wypełnić, żeby w ogóle wydać orzeczenie. Należy pamiętać, że wspólnoty powstały dla potrzeb stosunków gospodarczych i ekonomicznych. Nie na darmo na początku w traktatach zajmowano się kwestią praw i wolności człowieka czy też przedsiębiorcy. I ETS główne te tezy formułował w odniesieniu do praw jednostki, gdyż zaszła taka potrzeba na tle kontekstu ustawowego.

Prawo wtórne to są rozporządzenia, dyrektywy, decyzje oraz nie wiążące zalecenia i opinie.

Nazwa prawo pierwotne i prawo wtórne wynika z tzw., paralelizacji (równoległości) prawa wspólnotowego. Tu jest odpowiedź na pytanie, że tylko prawo wspólnotowe ma także szczególną rangę i znaczenie, że tylko można mówić o zasadzie prymatu prawa wspólnotowego, że tylko można mówić o zasadzie bezpośredniego obowiązywania prawa wspólnotowego, że tylko można mówić o zasadzie wywoływania skutków właśnie przez prawo wspólnotowe. Wspólnoty nie SA tylko organizacjami międzynarodowymi, ale ponadnarodowymi co oznacza, że posiadają międzynarodową podmiotowość publiczno-prawną. Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa nie jest organizacją ponadnarodową. Organizacja ponadnarodowa charakteryzuje się tym, że na podstawie traktatu założycielskiego, który stanowi jej swoistą konstytucję (prawo pierwotne) może tworzyć przepisy prawne obowiązujące bezpośrednio nie tylko organy i instytucje wspólnoty, ale i państwa, a także obywateli państw członkowskich (prawo wtórne). I to jest ta paralelizacji prawna. Oznacza to, że mamy prawo pierwotne, czyli traktaty założycielskie tu się wpisują jeszcze ogólne zasady ETS-u i mamy na podstawie tego traktatu założycielskiego tworzone te źródła prawa wtórnego i to prawo wtórne charakteryzuje się tym, że wiąże nie tylko instytucje te wspólnoty oczywiste, ale z tego faktu, że jest to organizacja o charakterze ponadnarodowym te przepisy wiążą państwa i obywateli państw członkowskich, czyli jakby staja się jakby źródłem prawa państwa, czyli prawa krajowego. W przeciwieństwie do porządku krajowego trudno mówić o hierarchicznej budowie prawa wspólnotowego.

CHARAKTERYSTYKA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO:

Rozporządzenie - jest głównie źródłem prawa o charakterze unifikującym prawo (ujednolica). DLACZEGO MÓWIMY, ŻE UJEDNOLICA PRAWO? Bo ono bezpośrednio obowiązuje w państwach członkowskich bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek ingerencji z zasad techniki prawotwórczej można powiedzieć jedno: Ustawa krajowa nie powinna powtarzać treści rozporządzenia. Rozporządzenie może być adresowane do państwa jak i do osoby fizycznej czy tez prawnej.”

1. Dyrektywy - adresatem jest tylko państwo. Dyrektywa wypowiada się co do celu pozostawiając państwu wybór formy i środków realizacji tego celu. Dyrektywa jest zwana środkiem harmonizującym prawo, ponieważ ona wymaga implementacji do porządku krajowego, a przyjęte przez ustawodawców krajowych rozwiązania mogą się różnić i stąd jest ten element harmonizujący prawo państw członkowskich.

2. Decyzja - może mieć charakter ogólny, ale z zasady posiada charakter aktu administracyjnego. Są adresowane do państwa, do organów instytucji wspólnoty, mogą być adresowane do osób fizycznych jak i prawnych - decyzje te są wiążące. Nie wiążące zalecenia i opinie mogą być adresowane do organów instytucji wspólnot, do państw członkowskich, do osób fizycznych i prawnych. Maja znaczenie pod kątem przewidywalności sposobu stosowania prawa. Bo jeżeli jest jakaś niewiążąca opinia lub zalecenie to istnieje tu kwestia jakby przewidywalności

3. Podstawowe zasady prawa wspólnotowego:

- zasada prymatu

- zasada bezpośredniego obowiązywania

- zasada bezpośredniego skutku

- zasada prowspólnotowej wykładni

- zasada efektywności

- zasada lojalności

ZASADY RZĄDZĄCE PRAWEM WSPÓLNOTOWYM W RELACJACH Z PRAWQEM KRAJOWYM

1. ZASADA PRYMATU CZYLI PIERWSZENSTWA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO.

W przypadku kiedy organ władzy publicznej podczas stosowania prawa nie może pogodzić normy prawa krajowego z normą prawa wspólnotowego przechodzi na normę prawa wspólnotowego. Zasada prymatu obowiązuje bez względu na datę wejścia w życie normy prawa krajowego. Sprzeczne z prawem wspólnotowym akty administracyjne powinny być eliminowane z porządku krajowego, a tym bardziej nieegzekwowane np. przedsiębiorca zagraniczny starał się o uzyskanie zezwolenia na cumowanie łodzi w Szwajcarii i dostał zezwolenie na 10 łodzi mimo, że cumowało więcej. Ale przejął się drugim aktem administracyjnym, bo była to kara administracyjna za nieprzestrzeganie zezwolenia. Potem za pośrednictwem Komisji Europejskiej zniesiono to ograniczenie do 10 łodzi (bo było to bezpodstawne ograniczenie) a tym samym była ta kara niesłuszna i ją także mu zniesiono.

Organy władzy publicznej, czyli:

- organ władzy wykonawczej (cała administracja publiczna)

- organ władzy sądowej

Władza sądowa jeśli chodzi o sprzeczność między prawem krajowym, a prawem wspólnotowym to może wystąpić z zapytaniem wstępnym do ETS-u o zgodność porządku krajowego z prawem wspólnotowym. Z kolei organ administracyjny nie posiada tej kompetencji i organ administracyjny musi samodzielnie dokonać zgodności prawa krajowego z prawem wspólnotowym i jeżeli jest niezgodna to przechodzą na prawo wspólnotowe.

2. ZASADA BEZPOŚREDNIEGO OBOWIĄZYWANIA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

Polega na tym, że porządek prawa wspólnotowego obowiązuje w prawie członkowskim bez dodatkowych działań ze strony organów tego państwa. Ta zasada ma podobne zastosowanie jak zasada ratyfikowanych umów międzynarodowych. Na ten temat wypowiada się Polska Konstytucja, która właśnie mówi, że ratyfikowane umowy międzynarodowe obowiązują w Polsce z dniem publikacji, chyba, że do wykonania ratyfikowanej umowy międzynarodowej potrzebna by była aktywność prawotwórcza.

3. ZASADA BEZPOŚREDNIEGO SKUTKU.

Doktryna stawia sobie pytanie czy prawo wspólnotowe może kształtować bezpośrednią sytuacje prawną jednostek (osób fizycznych względnie prawnych). Przy tej zasadzie chodzi o to, czy prawo wspólnotowe może kształtować bezpośrednio sytuację prawną jednostek, czy6li osób fizycznych względnie osób prawnych. Odpowiedź jest twierdząca, ale też przy pewnych założeniach, czyli taka norma prawa wspólnotowego, którą myśmy chcieli mieć za podstawę. Musi być normą warunkową nie budzącą żadnych wątpliwości, czyli o bardzo jasnej konstrukcji.

Przykłady:

Nie wzięcie tych dwóch zasad, bo zasada wywoływania bezpośredniego skutku przez prawo wspólnotowe, to chodzi o to, czy to prawo funkcjonuje bez aktywności działań ze strony władz państwa członkowskiego. I wiemy, że ono działa bez działań ze strony państwa członkowskiego. W tej z kolei zasadzie wywoływania bezpośredniego skutku chodzi o osoby fizyczne, o osoby prawne np. o przedsiębiorcę i pytamy, czy rzeczywiście prawo wspólnotowe jest dobrą regulacją, że na podstawie tego prawa wspólnotowego może być ukształtowana sytuacja prawa (status prawny) osoby fizycznej, osoby prawnej państwa członkowskiego. I mówimy, że może być ukształtowana, ale przy dwóch założeniach, że ta norma prawa wspólnotowego będzie bezwarunkowa, czyli nie, że 110 warunków musi być spełnione, żeby ta norma ewentualnie obowiązywała i jednocześnie ta norma ma mieć bardzo jasna konstrukcję, że wiadomo o co chodzi. Ona nie tworzy interpretacyjnych wątpliwości prawnych. To są dwa podstawowe założenia.

4. ZASADA PROWSPÓLNOTOWEJ WYKŁADNI

HORYZONTALNE I WERDYKALNE ASPEKTY ZASADA BEZPOŚREDNIEGO SKUTKU

Dyrektywa to jest ten akt prawa wtórnego, który określa pewne cele, które mają być zrealizowane pozostawiając państwu członkowskiemu pewna dowolność jeśli chodzi o sposób realizacji tego celu. Dyrektywa również zakreśla czas, w którym ten cel ma być realizowany przez prawo państwa członkowskiego. Jeśli chodzi o dyrektywy to powstaje tutaj następujący problem. Otóż państwo może pozorować, że realizuje daną dyrektywę: (dyrektywa wymaga implementacji do porządku prawnego):

- państwo może pozorować, że implementowało dyrektywę

- może ją w części implementować

- może ją błędnie implementować

Chodzi tutaj głównie o prawa jednostki (osoby fizycznej, osoby prawnej), bo trzeba ożywić sytuację, że moje państwo członkowskie nie wprowadza dyrektywy, która dla przedsiębiorcy jest korzystna. Wymienia ten termin, w którym dyrektywa powinna być implementowana, a dyrektywy nadal w systemie polskim nie ma, bo to właśnie takie pozorowanie, że dyrektywa była implementowana lub częściowo implementowana.

Wertykalne aspekty wywoływania skutku polegają na tym, że jednostka w odniesieniu do organu władzy publicznej może powołać się skutecznie na treść nie implementowanej lub źle implementowanej dyrektywy. jeżeli państwo będzie się uchylało od pewnego obowiązku, to obywatele tego państwa członkowskiego jak również obywatele UE mogą się na te dyrektywy nie implementowane, źle implementowane lub kadłubowo (częściowo) implementowane właśnie powoływać. Ta zasada wywoływania bezpośredniego skutku nie ma zastosowania w układzie horyzontalnym (poziomym), czyli pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi (stosunek cywilno-prawny). Jeżeli dwóch przedsiębiorców zawrze umowę i jeden z nich dobrze wie, że pewna dyrektywa jest źle implementowana i tym się kieruje przy dyrektywie. To potem jeden drugiemu nie może wykonać takiego manewru i powiedzieć: „ale wiesz co, ta dyrektywa nie została prawidłowo implementowana i ja się przy zawieraniu tej umowy kierowałem celem, który jest w tej dyrektywie”.

O co chodzi w tej zasadzie prowspólnotowej wykładni? Należy pamiętać, że jeżeli dokonujemy wykładni prawa krajowego to my zawsze musimy badać czy:

1. nie zachodzi sprzeczność między normą prawa krajowego i norma prawa wspólnotowego, bo wtedy zgodnie z zasadą prymatu musielibyśmy przejść na prawo wspólnotowe

2. znaczenie prawa wspólnotowego należy szukać w systemie prawa wspólnotowego, a nie na zasadzie budowania skojarzeń z treścią prawa krajowego. Nie jest to dopuszczalne
   ZASADA EFEKTYWNOŚCI PRAWA WSPÓLNOTOWEGO.

W swojej treści stanowi kondensację tych zasad w/w. Zasada ta prezentuje, że prawo wspólnotowe jest skuteczne poprzez w/w zasady. I ta zasada podnosi (akcentuje) skuteczne akty prawa wspólnotowego, a ta skuteczność ma miejsce w tych powyższych zasadach. Podstawowym instytucjonalnym zabezpieczeniem tej zasady efektywności jest instytucja Europejskiego Trybunału z siedziba w Luksemburgu, Instytucja Komisji Europejskiej, Instytucja Wnoszenia Skarg na Państwo Członkowskie za pośrednictwem Komisji Europejskiej do Europejskiego Trybunału w Luksemburgu

5. ZASADA LOJALNOŚCI (zwana zasadą solidarności)

Jest to zasada adresowana do państw członkowskich, która zobowiązuje te państwa do przestrzegania zasad prawa wspólnotowego. Jeżeli dane państwo jest członkiem UE powinno przestrzegać zasady prawa wspólnotowego. To jest jakby zasada lojalności w stosunku do organów, instytucji UE jak również w stosunku do prawa wspólnotowego. Zasada lojalności w stosunku do Unii Europejskiej, a szczególnie do prawa podmiotowego.

4. Specyfika źródeł prawa administracyjnego:

1. hierarchiczna budowa - charakterystyka poszczególnych stopni

• materia ustawowa

• ratyfikowane umowy międzynarodowe

• rozporządzenia

• podstawy prawne do tworzenia aktów prawa miejscowego

• klasyfikacja aktów prawa miejscowego z uwagi na organ tworzący i rodzaj podstawy prawnej

zamknięty czy otwarty charakter źródeł prawa administracyjnego

prawo powszechnie obowiązujące a prawo wewnętrzne

cechy prawa administracyjnego

Norma znajdująca się na określonej wysokości w systemie źródeł prawa musi spełniać 2 przesłanki:

1. merytoryczną - polega na tym, że norma, która stoi niżej musi być zgodna z treścią normy, która stoi wyżej.

2. Formalno - prawną - polega na tym, że norma, która stoi niżej musi posiadać tzw. Zakotwiczenie kompetencyjne i proceduralne w normie, która stoi wyżej.

HIERARCHICZNA BUDOWA - CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH STOPNI

Źródła prawa w Konstytucji wykazują hierarchiczną budowę:

3. hierarchiczna budowa źródeł prawa

4. otwarty czy zamknięty system źródeł prawa

ad.1

Polega na tym, że źródła prawa czyli akty normatywne możemy uporządkować na pewnej wysokości w systemie źródeł prawa. Podstawowym problemem jest kryterium mi8ejsca aktu normatywnego w systemie aktów normatywnych. Takie jest miejsce aktu normatywnego w systemie aktów jakie jest miejsce organu, który utworzył dany akt w systemie organów władzy publicznej. Drugim problemem jest porządkowanie aktów normatywnych pochodzących od tego samego organu. Zasada jest taka, że stoją wyżej te akta, które maja treść bardziej ogólną od tych szczegółowych.

Hierarchiczna budowa źródła prawa, a stosowanie prawa administracyjnego.

System źródeł prawa tworzony jest od góry, a realizowany jest od dołu. Organ administracji nie ma prawa do oceny aktu normatywnego czy jest niezgodny z Konstytucją. Pojęcie materii ustawowej wiąże się z problematyką ustawy. W porządku przedakcesyjnym na najwyższym szczeblu w systemie źródeł prawa znajduje się KONSTYTUCJA, a następnie USTAWY I AKTY ZRÓWNANE Z USTAWAMI. Tak eksponowane w systemie źródeł prawa wynika stąd, że Konstytucja jest uchwalana wyłącznie przez ustrojodawcę czyli przez połączone izby Sejmu i Parlamentu, gdy z kolei Ustawa przez ten podmiot, który jest po to kreowany, żeby właśnie uchwalał ustawy, czyli przez Sejm (przy współdziałaniu Sejmu).

O CO CHODZI W POJĘCIU MATERII USTAWOWEJ?

Pojęcie materii ustawowej w wąskim i szerokim tego słowa znaczeniu ogólna definicja materii ustawowej podnosi, że:

MATERIA USTAWOWA - to te sprawy, które z uwagi na swoje znaczenie i rangę powinny być regulowane w drodze ustawy. Z tym, że jest oczywiście problem, co to są za sprawy, które powinny być regulowane w drodze ustawy. I w związku z tym pojawia się nam to znaczeniem materii ustawowej w wąskim i szerokim tego słowa znaczeniu.

W WĄSKIM ZNACZENIU oznacza te sprawy te kwestie, które nie mogą być delegowane do regulacji w drodze innej niż ustawa. Tutaj się zmierza do ułożenia takiego katalogu spraw, które są tak szczególne, że nawet trudno sobie wyobrazić, że ustawodawca zbuduje szczegółowe upoważnienie do wydania rozporządzenia. I to jest bardzo istotne, żeby to wyczuwać. Ponieważ bardzo wiele szczegółowych upoważnień ustawowych to tworzenia rozporządzeń, czy też ewentualnie aktów prawa miejscowego jest niekonstytucyjne tzn. Tak na prawdę część z tego powinna regulować ustawa, a nie administracja publiczna w drodze aktu podstawowego. Jeżeli np. w szczegółowym upoważnieniu ustawowym jest napisane, że zasady określi jakiś organ, to jest podejrzane, bo zasady lub o wiodącym znaczeniu jakieś postanowienia to już jest materia ustawowa.

MATERIA PODSTAWOWA to jest tylko szczegółowy tryb czy też jakieś kwestie o charakterze technicznym, tylko wykonawczym do treści ustawy.

JAKIE TO SĄ SPRAWY, KTÓRE NIE POWINNY BYĆ REGULOWANE W INNEJ DRODZE NIŻ USTAWOWEJ?

Otóż ta materia ustawowa w wąskim tego słowa znaczeniu znajduje wyraz w Konstytucji przy czym tutaj ustrojodawca nie nazywa tego wykazu materia ustawową, nie posługuje się tym pojęciem. Bo to jest pojęcie doktryny a nie języka prawnego. I to są te sprawy, które ustrojodawca wskazuje jako te, w których jeżeli ma być zawarta umowa międzynarodowa to ratyfikacja tej umowy międzynarodowej przez prezydenta wymaga wcześniej zgody Sejmu w drodze ustawy. I właśnie na tym polega. Należy zwrócić uwagę na to, że jeżeli się sięgnie do Konstytucji to mamy tam powiedziane, że: „Rada Ministrów kształtuje politykę zagraniczna i wewnętrzną państwa.” Kształtowanie polityki wewnętrznej polega na tym, że Rada Ministrów ma kompetencje do przygotowywania projektu ustawy. I to jest najbardziej wymierny typ działań, że tam, gdzie się zaczyna prawo to tam się kończy polityka i tam gdzie się kończy prawo w działaniach administracji publicznej zaczyna się tak jakby polityka administracyjna. I właśnie to, że Rada Ministrów ma kompetencje do przygotowywania projektów ustaw i do wnoszenia tych projektów ustaw pod obrady Sejmu to na tym polega ta kwestia sprawowania, kształtowania polityki w sprawach wewnętrznych. W sprawach zagranicznych to są kompetencje w zakresie przygotowywania i podpisywania umów międzynarodowych. Ale to, że jest podpisana umowa to jeszcze nic nie oznacza. Dopiero ratyfikacja umowy wiąże państwo, a umowa musi być w jakiś sposób wcześniej zaaprobowana przez strony rządowe i stąd też ta kwestia.

I CO BY SIĘ TERAZ DZIAŁO, GDYBY NIE TEN WYMÓG RATYFIKACJI UMÓW ZA WCZEŚNIEJSZĄ ZGODĄ SEJMU?

Otóż Rada Ministrów umowami międzynarodowymi mogłaby nakładać na obywateli, na jednostki pewne obowiązki.

I CO W ZWIĄZKU Z TYM MIELIBYŚMY ZA ZJAWISKO?

Otóż władza wykonawcza poprzez umowy międzynarodowe, które nagle znalazły się poza kontrola Sejmu działa prawie tak jak ustawodawca w sferze stosunków międzynarodowych, ale wypowiadając się np. o tym, że polscy żołnierze w ramach tej umowy międzynarodowej będą pełnić służbę wojskowa gdzieś poza granicami państwa itd. I stad właśnie w Konstytucji jest powiedziane, że: „Jeżeli prezydent (to jest władza wykonawcza, a nie ustawodawcza) ma dokonać ratyfikacji umowy międzynarodowej to, żeby mógł podpisać te umowę międzynarodową, czyli ja ratyfikować tzn., żeby ona wiązała państwo polskie jest potrzebna ratyfikacja i publikacja. To, żeby prezydent mógł ratyfikować dana umowę międzynarodową, to wcześniej w drodze ustawy Sejm wyraża taka zgodę. Ta właśnie „wyliczanka” tych spraw to jest właśnie MATERIA USTAWOWA. Bo do tych spraw nikt się nie dobierze w inne drodze niż w drodze ustawy. Ta materia ustawowa to głównie sfera praw i wolności człowieka i obywatela, to są działania mające na celu poważne obciążenie budżetu państwa to są kwestie paktów i sojuszy międzynarodowych o charakterze militarnym, kwestia ustroju sądownictwa itp. To jest ta materia ustawowa w wąskim tego słowa znaczeniu tzn., jest się wstanie wyliczyć pewien pakiet spraw.

To pojęcie zostało poddane krytyce i dlatego też powstała materia ustawowa w szerszym tego słowa znaczeniu. Należy zwrócić uwagę na to, że ustawodawca nie jest w niczym ograniczony jeżeli chodzi o wybieranie sobie tematu na ustawę. Teoretycznie może on sobie uchwalić ustawę o kolorze fasad na terenie Polski, chociaż to byłaby za duża ingerencja w sferę praw własności itd. Jeżeli jakaś kwestia jest uregulowana w drodze ustawy to zmiana tej kwestii też wymaga ustawy, czyli z tego wynika, że pojęcie materii ustawowej podlega ciągłemu rozwojowi i stąd jest jakby trochę podnoszony aspekt celowości tego pojęcie profesor Emanuel Izerson w swoich publikacjach pisał, że to pojęcie materii ustawowej jest pojęciem dynamicznym i o tyle trzeba przyznać rację temu profesorowi, że polski ustrojodawca posłużył się tą podstawową formą. Ten katalog materii ustawowej doznał wyliczenia w miarę skonkretyzowanych zagadnień, a na końcu jest taka klauzula, że: Droga ustawy jest wymagana tej zgody Sejmu w drodze ustawy, jeżeli chodzi o sprawy, dla których Konstytucja wymaga ustawy, albo jakaś sprawa w Polsce już została uchylona na drodze ustawy. To wtedy, jeżeli by chciał prezydent ratyfikować umowę międzynarodową w takich właśnie sprawach to potrzebuje już zgody Sejmu w drodze ustawy. To pojęcie materii ustawowej w szerokim tego słowa znaczeniu jest to pojęcie dynamiczne, podlegające stałemu rozwojowi stąd jest nawet kwestionowana naukowa przydatność tego pojęcia. Ale raczej te poglądy są odosobnione, które kwestionują naukowa przydatność tego pojęcia z tego względu, że jednak warto mówić, że jest to pojęcie materii ustawowej.

Klasyczna definicja podnosi, że :

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO - są to przepisy prawne powszechnie obowiązujące na terenie lub części danej jednostki podziału terytorialnego kraju, czyli one mogą obowiązywać na terenie całego województwa, czy części województwa (powiatu, gminy). Atrybutem aktu prawa miejscowego jest również to, że SA tworzone przez organy administracji publicznej o charakterze terenowym (terenowe organy administracji publicznej). I tutaj od strony podmiotowej podmioty mające prawo tworzenia aktów prawa miejscowego w systemie administracji rządowej prawo miejscowe jest tworzone przez wojewodę i kierowników niezespolonych służb inspekcji i straży. Należy zwrócić uwagę na to, że to prawo miejscowe nie jest tworzone przez tych, którzy SA zespoleni z wojewodą np. Wojewódzki Komendant Policji czy Wojewódzki Komendant straży nie posiadają kompetencji prawotwórczych w zakresie prawa miejscowego, ponieważ on jest zespolony z Wojewodą i polski ustawodawca przyjął założenie, że w systemie administracji zespolonej kompetencje prawotwórcze posiada tylko wojewoda. Przykładem jeżeli chodzi o administrację niezespoloną może być Dyrektor Urzędu Morskiego.

W systemie samorządów terytorialnych kompetencje prawotwórcze ma Rada Gminy, Rada Powiatu i Sejmik Województwa, a w niektórych sytuacjach kompetencje prawotwórcze posiadają organy wykonawcze z tym, że jest to tworzenie przepisów porządkowych, gdy nie obraduje Rada Gminy lub Rada Powiatu. Gdy nie obraduje Rada Gminy lub Rada Powiatu a zachodzą przesłanki do tworzenia przepisów porządkowych wtedy ten przepis porządkowy może być wydany przez Wójta, Burmistrza lub Prezydenta Miasta lub odpowiednio przez Zarząd Powiatu. 1) przepisy porządkowe nie są wydawane przez Samorząd Województwa, bo przepisy porządkowe wydaje wojewoda i byłaby konkurencja „kto szybszy ten lepszy”. Żeby uniknąć tego typu sytuacji ustawodawca przypisał kompetencje do tworzenia prawa o charakterze porządkowym tylko wojewodzie, czyli chodzi o obszar województwa. Z kolei przepisy porządkowe może tworzyć jeszcze gmina i powiat i wtedy wyjątkowo, jeżeli nie obraduje Rada Gminy lub rada Powiatu wtedy przepisy porządkowe może wydać Wójt, Burmistrz lub Prezydent, a w Powiecie Zarząd (organ wykonawczy, jednoosobowy jest tylko w Gminie).

KLASYFIKACJA AKTÓW PRAWA MIEJSCOWEGO Z UWAGI NA RODZAJ PODSTAWY PRAWNEJ I NA ORGAN TWORZĄCY

Prawo miejscowe jest to prawo powszechnie obowiązujące na terenie lub części danej jednostki podziału terytorialnego co oznacza, że ono wiąże każdego, kto posiada cechy adresata, czyli nie prawidłowa jest teza, którzy przyjmują, że prawo miejscowe wiąże tylko ludzi, którzy żyją na danym terenie. Np. właściciel nieruchomości, który nie mieszka na danym terenie w danej gminie i który tam nawet nie był.

Rozróżniamy trzy rodzaje podstaw prawnych prawa miejscowego. Wyróżniamy:

1. PRZEPISY USTROJOWO ORGANIZACYJNE - to są głównie statuty jednostek samorządu terytorialnego, regulaminy korzystania z obiektów użyteczności publicznej i statuty jednostek pomocniczych (bo tylko gmin posiada jednostki pomocnicze). Administracja rządowa nie tworzy prawa miejscowego o charakterze ustrojowo - organizacyjnym. Statut Urzędu Wojewódzkiego jest aktem prawa wewnętrznego z uwagi na to, że tworzy je Wojewoda, który jako podmiot nie posiada osobowości prawnej. Pojęcie statutu jest bardzo dobrze znane. Zarówno konstytucja jak i ustawy ustrojowe o poszczególnych jednostkach samorządu mówią, że gmina określa swój ustrój w drodze ustawy. Nawet mówi się o tym, że gmina, powiat, samorząd województwa mają samodzielność ustrojowo-organizacyjną. I wymiarem tej samodzielności jest to, że one właśnie uchwalają statut. Tak zbudowana podstawa prawna, bo to są w sumie dwie podstawy prawne, że tam gdzie są kompetencje organu stanowiącego wyliczane jest na pierwszym miejscu, że uchwala statut i właśnie ta wypowiedź w przepisach ogólnych, że ustrój powiatu określa statut.
   ustawa prawna do tworzenia norm ustrojowo-organizacyjnych to jest GENERALNA KLAUZULA KOMPETENCYJNA. Nie mamy tutaj takiego klasycznego szczegółowego upoważnienia ustawowego tak jak powiedzmy dla jakiegoś rozporządzenia. Tutaj mamy bardzo ogólne stwierdzenie, że Rada Gminy, czy Rada Powiatu, czy tez Sejmik Województwa określi w drodze uchwały ustrój. I tutaj właśnie powstaje problem, który sprowadza się właśnie do tej samodzielności ustrojowo-organizacyjnej. Niektórzy mówią tak, że jednostka samorządu może nam wszystko uchwalić co nie jest sprzeczne z prawem. A inni twierdzą, że ona może tylko określić to, co już w jakiś sposób ustawa sformułowała np. wiadoma rzeczą jest, że rodzaje organów określił ustawodawca jakie są w Gminie, Powiecie czy w Województwie. Teraz w nowych ustawach po nowelizacji jest taka norma, która mówi, że w gminie może funkcjonować taka młodzieżowa ustawa. Otóż w statucie jednostki była taka norma, która mówiła, że tworzy się Młodzieżową Radę. Była to sensacja, bo tej Młodzieżowej Rady statut nie mógł kreować, a to z tego względu, że organu tego nie przewidywała ustawa. Samodzielność ustrojowa nie polega na tym, że gmina może kreować organ nie przewidziany przez ustawy. Jeżeli chodzi o kraje skandynawskie to tam są o wiele większe możliwości jeśli chodzi o kwestie ustrojowo-organizacyjne.

DLACZEGO TYLKO GMINY (POWIATY, SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA) I ZAKŁADY ADMINISTRACYJNE POSIADAJA SATUTY?

Doktryna przyjęła, że statut jest właśnie ta szczególną regulacją ustrojowo-organizacyjną, ale nie byle jakiego podmiotu tylko związku publiczno - prawnego innego niż państwo, który posiada osobowość prawną i są to gminy, powiaty i samorządy województwa działające na podstawie prawa publicznego, którym ustawodawca daje władztwo publiczno-prawne celem realizacji zadań z zakresu administracji publicznej. Każda wspólnota samorządowa jednocześnie dla tego ma takie znaczenie od strony prawnej, bo posiada osobowość prawną. Ona jest uruchomiona i w obszarze prawa publicznego i prawa prywatnego. Tylko te same podmioty administracji publicznej tylko związki publiczno-prawne jeżeli tworzą swoje statuty to te statuty są aktem prawa miejscowego, a wojewoda jest organem administracyjnym związku publiczno-prawnego, który nazywa się państwo. On nie ma osobowości prawnej, bo w sferze stosunków cywilno-prawnych działa w imię i na rzecz Skarbu Państwa. Dlatego Statut Urzędu, a nie organu jest prawem wewnętrznym, bo on dotyczy tylko pracowników, a nie może oddziaływać prawnie nawet pośrednio na ludzi, którzy przychodzą na teren Urzędu Wojewódzkiego. Z kolei statut gminy, powiatu czy województwa teoretycznie może oddziaływać na sferę prawną. Ale to wynika z rangi i podmiotu, który tworzy sobie te normy ustrojowo-organizacyjne, że to jest związek publiczno-prawny. Zakład administracyjny jest tworzony albo przez państwo, albo przez samorządy., doktryna uważa, że to nie tyle jest związek o znaczeniu podmiotowym (korporacja o znaczeniu podmiotu) co to są korporacje o charakterze rzeczowym. Żeby istniał ten związek, którym jest np. fundacja, czy zakład administracyjny to musi być związek rzeczowy. I przyjmuje się, że związki rzeczowe jeżeli maja osobowości praną to tez ich statuty są aktem prawa miejscowego. Przykładowo statut Urzędów wyższych jest aktem prawa miejscowego.

2. Przepisy wykonawcze w stosunku do ustawy (podstawa prawna powinna wyglądać tak samo jak do wydania rozporządzenia:

- przedmiot regulacji

- zakres regulacji

- kierunek regulacji (aksjologia)

- organ właściwy do wydania aktu.

Te przepisy typu wykonawczego w stosunku do ustawy są tworzone na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych zawartych w ustawach materialnych prawa administracyjnego, czyli nie mogą stworzyć przepisu wykonawczego do ustawy jeżeli nie mam szczegółowego upoważnienia ustawowego jako terenowy organ do wykonania aktu wykonawczego w stosunku do ustawy jako materii ustawowej.

O rozporządzeniach wydawanych przez organy wskazane w Konstytucji jest mowa, że one są wydawane w celu wykonania ustawy. Takich zapisów nie ma w ustawach ustrojowych o tworzeniu prawa miejscowego wykonawczego nie ma zwrotu: „tworzy się w celu wykonania ustawy”. Niektórzy z doktryny twierdzą, że w związku z tym gmina jest bardziej samodzielna w tworzeniu tych organów wykonawczych co jaśniej kwestionować. Są to przepisy, które często przekraczają granice szczegółowych upoważnień ustawowych np., Rada Gminy w drodze uchwały udziela upoważnienia o charakterze artystycznym; Rada Gminy w drodze uchwały udziela stypendiów dla twórców kultury; określa limit punktów sprzedaży napojów alkoholowych.

PRZEPISY PORZĄDKOWE - przepisy wydawane na podstawie generalnej klauzuli kompetencyjnej. Istotne jest brzmienie tej generalnej klauzuli kompetencji. Ona brzmi:

„W Przypadkach i w zakresie nieuregulowanym przepisami prawnymi powszechnie obowiązującymi jeżeli jest to niezbędne dla ochrony zagrożonego bezpieczeństwa obywateli porządku i spokoju publicznego, a także ochrony środowiska właściwy organ wydaje przepisy porządkowe.

Te przepisy są wydawane na podstawie generalnej klauzuli kompetencji. Co to oznacza?

Jak wynika z brzmienia tego upoważnienia te przepisy mogą być wydawane w przeróżnych stanach faktycznych. Jedna i ta sama podstawa prawna może znaleźć zastosowanie w przeróżnych sytuacjach i dlatego mówimy, że jest to generalna klauzula kompetencyjna, że to nie jest do wykonania konkretnej ustawy, konkretnych kierunków, w konkretnym celu w konkretnej aksjologii tylko to jest generalne upoważnienie, które w różnych sytuacjach może być zastosowane. Upoważnienie do wydawania przepisów porządkowych znajdują się w ustawie o administracji rządowej w województwie, czyli przepisy porządkowe może wydawać wojewoda (to te słynne rozporządzenia wojewody). Przepisy porządkowe mogą tez wydawać organy niezespoloną. Przepisy porządkowe nie są wydawane przez Sejmik Wojewódzki, mogą je wydawać Rada Powiatu, odpowiednio Zarząd Powiatu, Rada Gminy i Wójt, Burmistrz lub Prezydent Miasta.

Dlaczego mówimy o tych przesłankach tworzenia przepisów porządkowych?

Te przesłanki trzeba zrozumieć tzn., trzeba zrozumieć znaczenie tej generalnej klauzuli kompetencji. Ten pierwszy człon: ”w przypadku i w zakresie nie uregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących(...)”. chodzi tutaj o to, że jest ustawa lub inny przepis prawny powszechnie obowiązujący, czyli to może być akt podstawowy również tylko, że on właśnie może nie mieć regulacji na tę okoliczność, która mnie spotkała na moim terenie np. jest modna ostatnio w Polsce hodowla strusi. Załóżmy, że zapadły na jakąś chorobę, która jest też niebezpieczną dla innych zwierząt i nie ma żadnych regulacji dotyczących podjęcia jakiś konkretnych środków. Ale ponieważ jest ustawa o ochronie tych zwierząt, czyli mamy regulacje ustawową, ale mamy przypadek i zakres nie objęty tą regulacją i mogą wtedy będąc wójtem, burmistrzem lub prezydentem jeżeli nie obraduje rada Gminy podjąć stosowna uchwałę. Także stany wyższej konieczności, gdzie też mamy regulacje ustawowe i tez mogą podjąć stosowną uchwałę. Tutaj więc zachodzi pewnego rodzaju konkurencja między przepisami porządkowymi. Bo jeżeli okaże się wojewoda mądrzejszy i że wcześniej zostało wydane rozporządzenie majątkowe w stanie wyższej konieczności to wojewoda będzie tworzył swoje rozporządzenie porządkowe i to już nie obejmie tej gminy czy tego powiatu, ponieważ to jest w przypadkach i w zakresie nie uregulowanym w przepisach prawnych powszechnie obowiązujących. Charakterystyczne jest to, że trzeba nie orientować, kto wydał ten wcześniejszy przepis, czyli pierwsza przesłanka to nie jest luka w prawie na tej zasadzie, że w ogóle nie ma regulacji, tylko jest pewna regulacja prawna powszechnie obowiązująca, ale na tyle niedoskonała, że ja nie mam wzoru zachowania się, to wtedy trzeba wydać przepis, ustawę porządkową co to znaczy, w celu ratowania zagrożonych terenów, czyli musi istnieć bezpośrednie zagrożenie, nie potencjalne.

BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE - to stan w którym nie jest zagrożony byt organów władzy publicznej, a jednostka czyli człowiek może korzystać bez zakłóceń ze swoich praw i wolności. Nie decentralizuje się go i dlatego tez policja jest organem publicznym (rządowym). To dotyczy jednostki gwarantowanej. Gdyby państwo zdecentralizowało bezpieczeństwo publiczne, to zdecentralizowałoby byt swoich organów. To tylko w państwach federalnych mamy tę sytuację, że mamy policje federalną (w federacjach) i policje stanową (w stanach). Należy zwrócić uwagę na to, że organy samorządów zajmujących się bezpieczeństwem, ale obywateli, bo to jest bezpieczeństwo człowieka nie publiczne.

PORZĄDEK PUBLICZNY - jest to stan, w którym jednostka może korzystać ze swoich wolności i praw.

SPOKÓJ PUBLICZNY - jest to stan, w który nie przekracza odporności ludzkiego organizmu np.. uruchomienie alarmu. Jeżeli jest wydawany przepis porządkowy to te wszystkie przesłanki musza zaistnieć i prawodawca lokalny, szczególnie Rada Gminy (Rada Powiatu, czy Organy Wykonawcze, czy tez Wojewoda) musza w ogóle rozumieć to swoje upoważnienie ustawowe, bo powinien wojewoda wiedzieć, czy działa dla bezpieczeństwa publicznego czy dla porządku czy dla spokoju, bo musi powołać odpowiednia podstawę prawną.

Przykład:

Rada Gminy w drodze uchwały może wprowadzić czasowo lub na stałe zakaz spożywania alkoholu w miejscu publicznym. Przy czym ta uchwała Rady Gminy musi zawierać kryteria, którymi się kieruje przy podejmowaniu tej uchwały, dlaczego na danym terenie będzie zakaz spożywania napojów alkoholowych.

ZAMKNIĘTY CZY OTWARTY CHARAKTER ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Otwarty czy zamknięty system źródeł prawa

W Polsce mamy tzw. Zamknięty system źródeł prawa tzn., że w Konstytucji zostały nazwane formy aktów normatywnych, które można uznać za powszechnie obowiązujące. Czyli człowiek po nazwie może poznać czy jest to czy tez nie jest źródło prawa powszechnie obowiązującego.

Ustawodawca uczynił różnicę pomiędzy prawem powszechnie obowiązującym, a prawem wewnętrznym. Ta różnica jest zawarta w art. 93 Konstytucji. Większość doktryny stanowi, że system źródeł prawa jest zamknięty natomiast źródła prawa miejscowego są otwarte.

PRAWO WEWNĘTRZNE - prze to rozumie się całokształt przepisów wewnętrznych wydanych przez organ nadrzędny w stosunku do podmiotów podporządkowanych na podstawie tzw. Generalnej Klauzuli Kompetencyjnej do sprawowania kierownictwa lub nadzoru.

Generalna Klauzula kompetencji do sprawowania kierownictwa lub nadzoru - tzn., że z tego tytułu ma jednocześnie tytuł do tworzenia aktów prawa miejscowego. Prawo wewnętrzne jest ściśle związane z instrukcją podległości hierarchicznej.

Problem otwartego charakteru przepisów prawnych powszechnie obowiązujących .

Problem ten dotyczy tzw. Przepisów administracyjnych i jest związany z tzw. Działalnością prawotwórczą typu: stosowanie prawa. Kwestia sprowadza się do rozgraniczenia działalności prawotwórczej administracji publicznej tzw. LEGISLACYJNEJ (wykonawczej do ustawy) od działalności prawotwórczej typu: forma działania administracji publicznej. Zwolennicy koncepcji otwartego systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego podnoszą, że konstytucja nie zajmuje się formami działania administracji publicznej, w związku z tym pominięto ten temat, co nie oznacza, że źródła prawa typu forma działania nie mogą pojawiać się w ustawach zwykłych.

5. Zasady demokratycznego państwa prawnego jako materialne przesłanki tworzenia prawa.

Niezależnie od techniki tworzenia prawa osoba, która zajmuje się tworzeniem prawa nie może nigdy doprowadzić do sytuacji w której treść kreowanej normy prawnej jest sprzeczna z zasadami demokratycznego państwa prawa. Najważniejszym będzie tutaj art. 2 Konstytucji z 1997 roku - podnosi on że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Ustrojodawca wypowiedział się w przedmiocie ustroju Polski i wypowiedział się w sposób bardzo zdecydowany. Powiedział, że jesteśmy demokratycznym państwem prawnym i wymienił jedną z zasad demokratycznego państwa prawnego.

Pojęcie demokratycznego p[państwa prawnego jest pojęciem ogólnym, blankietowym. Ustawodawca nie definiuje ani w Konstytucji ani w żadnej z ustaw co to jest demokratyczne państwo prawne. Treść pojęcia demokratycznego państwa prawnego jest kształtowana przez doktrynę oraz przez orzecznictwo sądowe w warunkach polskich przede wszystkim przez orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego.

Stosowana metodologia wyjaśniania tego co to jest demokratyczne państwo prawne właśnie polega na tym, że i doktryna prawa i orzecznictwo tłumaczy pojęcie demokratycznego państwa prawnego poprzez konstruowanie katalogu zasad demokratycznego państwa prawnego.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 roku w sprawie „zasad techniki prawodawczej”.

Doktryna wyodrębnia dwa modele państwa prawnego:

1. model formalny - tworzy się instytucje, które mają służyć zabezpieczeniu praw i wolności obywateli i z tym związana jest zasada formalnej praworządności.

2. Model materialno - formalny - model państwa prawnego, które nie tylko mają służyć obywatelom, ale jest zawarta w nim aksjologia państwa.

Zasady Demokratycznego Państwa Prawnego:

Szukamy tego na gruncie doktryny i orzecznictwa (w tym głównie Trybunału Konstytucyjnego). Tylko w odniesieniu do tych zasad, które nie są odrębnie potraktowane w Konstytucji.

Doktryna prawa Konstytucyjnego podnosi problem prawidłowego rozumowania zasad demokratycznego państwa prawnego. Według Trybunału Konstytucyjnego z pojęciem zasady Konstytucyjnej utożsamiać mamy konstytucję i to jest ujęcie zbyt szerokie.

Czynniki:

1. z miejsca tej zasady w systemie norm prawnych biorąc pod uwagę hierarchiczną budowę źródeł prawa

2. znaczenie tej wypowiedzi dla funkcjonowania i stosowania innych instytucji prawnych

3. znaczenie tej wypowiedzi dla sfery stosowania społeczeństwa.

Od charakteru sprawy zależy doniosłość tych zasad, które dotyczą tej sprawy. Zasada może być wykonana w różny sposób.

Termin 14 dni od wniesienia sprawy czy jej wycofania jest regułą. Zasada praworządności dotyczy instytucji, według której działają określone instytucje.

W przypadku kolizji miedzy regułami spór rozstrzyga się przez delogację. Natomiast w konflikcie zasad ustala się nadrzędność jednej i potem optymalne wykorzystanie pozostałych.

NORMY PRAWNE	ZASADY
Dyrektywalne	Dyrektywalne
Opisowe	Opisowe
Wartościujące	Wartościujące

Ad. 1 normy(zasady) dyrektywalne

DYREKTYWA - wzór powinnego zachowania się np. organów władzy publicznej

Ad. 2 normy (zasady) opisowe

Prawo składa się z norm dyrektywalnych normy opisowe charakteryzują treść pewnych instytucji prawnych.

INSTYTUCJA PRAWNA - to SA pewne powtarzające się elementy norm prawnych, których wyodrębnienie i normowanie ma służyć uporządkowaniu, czyli EGZEGEZIE (porządkowaniu treści aktu prawnego) przepisów prawnych.

Ad. 3 normy (zasady) wartościujące

Są to wypowiedzi ustawodawcy wprowadzające określone systemy wartości do systemu prawa. Należy traktować jako materialne uzupełnienie normy dyrektywalnej lub normy o charakterze opisowym. Jest to wprowadzenie pewnej aksjologii.

II. Podział zasad według stopnia abstrakcji

2. zasady normy - to normy obowiązujące

3. zasady postulaty - to dorobek doktryny

III. Podział zasad z uwagi na treść

1. materialno - prawne

2. ustrojowe

3. proceduralne

Materialne zasady państwa prawnego

1. zasada sprawiedliwości społecznej - szczególne jej znaczenie polega na tym, że to jest jedyna zasada w obrębie zasad państwa prawnego, której zastosowanie w konkretnej sprawie może wyeliminować pozostałe zasady państwa prawnego. Na gruncie doktryny mówi się o sprawiedliwości umownej i sprawiedliwości rozdzielczej. Czyli są pewne zasady sprawiedliwości umownej, sprawiedliwości na potrzeby jakby obrotu prywatnoprawnego i na potrzeby stosunków zobowiązaniowych. Sprawiedliwość rozdzielcza to jest ta sprawiedliwość kiedy w grę wchodzi rozdział przez władze państwową dóbr cennych i rzadkich np. talony na samochody.

zasada równości w prawie i wobec prawa - nie jest to zasada o wartości absolutnej. Z równości w prawie opiera się na umiejętności wskazania opartego na prawie kryterium uzasadniającym nierówność wobec prawa (relewantne).

2. zasada adekwatności (proporcjonalności) działania władzy publicznej - zasada ta ma znaczenie nie tylko dla stworzenia prawa, ale dla stosowania i egzekucji prawa. Jest to bardzo ważna zasada dla funkcjonowania administracji publicznej. Ta zasada formułuje pewne warunki zachowań administracji publicznej, kiedy to administracja publiczna wkracza w sferę praw i wolności obywateli:

2. działanie to musi służyć określonym celom, nie może władza publicznie wchodzić w sferę praw jednostki gdy ma na to ochotę

3. zamierzonego celu nie mogę osiągnąć innym sposobem

4. wkroczenie w sferę praw i wolności jednostki ma być proporcjonalne względem osiąganego celu. Wkraczam tylko na tyle, na ile jest to potrzebne, a nie jeżeli mam pretekst to już wkraczam do końca.

3. zasada ochrony praw dobrze nabytych - prawa dobrze nabyte stanowią trwałe poszerzenie sfery praw danego podmiotu (osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej). Prawa dobrze nabyte mogą wynikać bezpośrednio z mocy ustawy, z ostatecznego aktu administracyjnego jak również z prawomocnego orzeczenia sadowego. Zasada praw dobrze nabytych oznacza, że prawodawca nie powinien w nie ingerować, a jeżeli jest to tego zmuszony w sposób zgodny z aksjologią prawa (jest to szczególny interes państwa) i powinien dać coś w zamian i powinien dążyć do względnej ingerencji państwa.

4. zasada ochrony prywatności - chodzi tu też o kwestię ochrony danych osobowych.

5. zasada jawności, czyli transparentności działania władzy publicznej - osoba, która decyduje się na wykonywanie funkcji publicznej jednocześnie rezygnuje z ochrony danych osobowych w określonym zakresie. W przypadku sprawowania funkcji publicznej prawem do prywatności nie jest objęte wynagrodzenie, wszystkie bonusy (samochód, osobisty kierowca), kwestia wykształcenia i przebiegu ścieżki zawodowej, posiadany majątek, miejsce i formy kontaktu służbowego, informowanie o zamierzeniach i planach zawodowych.

6. zasada, że prawo nie działa wstecz LEX RETRO NON AGE - ustawa o publikacji aktów normatywnych i niektórych innych aktów z 20 lipca 2000 roku akt prawny nie wywołuje skutków prawnych z mocą ustawy chyba, że jest to zgodne z zasadą demokratycznego państwa prawnego. Ten wyjątek z ustawy należy rozumieć w sposób zawężający. Chodzi tu głównie o sprawy związane z ustrojem władzy publicznej nie mające znaczenia bezpośredniego dla sfery praw i wolności lub też może chodzić o rozstrzygnięcia korzystne dla jednostki, ale nie sprzeczne z zasadą sprawiedliwości i równości wobec prawa.

7. zasada niezmieniania w trakcie trwania roku obrachunkowego zasad opodatkowania - zasada proceduralna

8. zasada prawa do sadu w rozsądnym czasie

Zasady o charakterze proceduralnym:

2. prawo do sadu w rozsądnym czasie

3. zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego

Zasady ustrojowe:

1. zasada podziału władzy

2. zasada decentralizacji władzy publicznej wraz z zasadą samorządu

6. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” Dz. U. z dnia 5 lipca 2002 roku.

I. BUDOWA

Podstawowa treść jest zawarta w załączniku, bo całe rozporządzenie składa się z dwóch artykułów. Te zasady to dorobek prawa. Pani Sławomira Brokowska z Uniwersytetu w Poznaniu Marii Skłodowskiej Curii zajmowała się tym rozporządzeniem. Dlatego jest to załącznik, bo nikt tych zasad tworzenia prawa nie wymyślił tylko należy przypuszczać, że biuro legislacyjne wybrało te zasady z dorobku doktryny, które wydawały się optymalne do tych rozporządzeń.

II. PROJEKT USTAWY

1. Metodologia podjęcia decyzji o przygotowaniu projektu.

2. Metodologia przygotowania projektu ustawy.

Prawodawca czyli Prezes Rady Ministrów zwraca szczególnie uwagę na to, że rzeczywiście teoria prawa opracowała metodologię decyzji w zakresie, czy przygotowywać w ogóle projekt ustawy, czy potrzebna jest ustawa, a dopiero gdy w pewnym modelu decyzyjnym decydują, że jest potrzebna nowa ustawa czy nowelizacja to dopiero mamy metodologię przygotowania projektu ustawy. Jeżeli chodzi o tę metodologię podjęcia decyzji o przygotowanie projektu to:

Ad. 1 Metodologia podjęcia decyzji o przygotowaniu projektu. Mamy tutaj 5 punktów: (§1pkt.1)

1. wyznaczenie i opisanie stanów stosunków społecznych w dziedzinie wymagającej interwencji ze wskazaniem pożądanych zmian

2. ustalenie potencjalnych, prawnych i innych niż prawne środków oddziaływania umożliwiających realizację celów

3. określenie skutków społecznych, gospodarczych, organizacyjnych, pranych i finansowych każdego z proponowanych rozwiązań

4. zasięgnięcie opinii podmiotów zainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy.

5. wybór sposobu interwencji.

Ustawa o narodowym planie rozwoju, Programy Wojewódzkie, Powiatowe i Gminy. Wojewódzka Strategia Rozwoju jeżeli te jednostki samorządu terytorialnego tego typu dokumenty chcą uchwalić. To są akty polityki to nie jest ustawa i to nie jest źródło prawa powszechnie obowiązującego. Ale te akty polityki są wiążące dla tych organów, które znajdują się w podległości hierarchicznej. Możemy mówić o poziomach polityki przestrzennej kraju. Mamy tutaj poziom krajowy, poziom regionalny i poziom lokalny. Tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego są prawem. Cała reszta to są akty podległe. Jeżeli chodzi o te skutki, które w tej metodologii są brane pod uwagę to należy pamiętać, że jeżeli chodzi o dochody w teorii w zakresie skutków projektu ustawy to w ogóle teoria mówi o skutkach [przewidywalnych i nieprzewidywalnych. Możemy mieć skutki nieprzewidywalne, co do których nie możemy nikogo winić, że o tych skutkach nikt nie pomyślał. One są nieprzewidywalne. W zakresie przewidywalnych mamy te skutki podstawowe, które są dla nas korzystne i pewne skutki uboczne, które są niekorzystne, ale z którymi się godzimy. I teraz, gdy mamy więcej skutków ubocznych, z którymi się ewentualnie godzimy niż tych skutków pozytywnych to tego typu regulację ustawową nie należałoby się w ogóle bawić. Przykład skutków nieprzewidywalnych to mianowicie jeżeli chodzi o ustawę o ruchu na drogach publicznych tam by była kwestia wprowadzania do dowodów rejestracyjnych jeżeli chodzi o zmiany typów pojazdów. Chodzi o te słynne przeróbki samochodów osobowych w samochody ciężarowe. Trudno uznać przeróbkę w postaci ustawienia z tyłu pojazdu siatki (kratki). Nie było określone w oparciu o jaki wpis do dokumentów następuje adnotacja o zmianie. W związku z tym wydarzyła się afera ze zwrotem podatku od wartości dodanej tzn., że bez jednoznacznych podstaw prawnych były zmiany tych pojazdów i zwroty podatku VAT osobom,, którym to się należało. Całe to zachowanie było niespodziewane dla ustawodawcy w momencie, gdy uchwalał w pewnym etapie pełne brzmienie zmiany tego stanu prawnego o ruchu na drogach publicznych.

Ad. 2 Metodologia przygotowania projektu ustawy. Mamy 7 punktów:

1. zapoznanie się z dotychczasowym stanem prawnym w tym z prawem Unii Europejskiej (wszystkie ratyfikowane umowy międzynarodowe)

2. ustalenie skutków dotychczasowo obowiązujących regulacji

3. cele nowej regulacji

4. ustalenie alternatywnych rozwiązań prawnych

5. prognoza podstawowych i ubocznych skutków rozwiązań alternatywnych

6. ocena skutków finansowych

7. wybór alternatywnego rozwiązania.

Ważnym elementem jest przygotowanie rozwiązań alternatywnych. Nie jest dopuszczalne, że jeden zespół przygotowuje projekt i ten kto przygotowuje nie ma wyboru pomiędzy rozwiązaniami alternatywnymi.

III. ZASADY ODNOSZĄCE SIĘ DO TREŚCI USTAWY

1. zasada wyczerpującej regulacji danej dziedziny sprawy

2. zasada nie prowadzania licznych wyjątków. Jeżeli przy pisaniu przepisów prawnych jak mamy wyjątki to oznacza, że trzeba zastanowić się nad meritum tej ustawy.

3. Zasada zamieszczania przepisów regulujących sprawę wkraczające poza przedmiotowy zakres ustawy (zakaz tzw. „kuchennych schodów”). bardzo często w ustawie, której nazwa i przedmiot regulacji nie ma nic wspólnego z inna regulacją to ta regulacja wprowadza zmiany do tej innej regulacji. Ustawa o samorządowych kolegiach odwoławczych wprowadziła zmianę do K.P.A. wprowadzając słynny art. 138 § 4, a mianowicie podnoszący, że jeżeli decyzja jest wydana przez organ jednostki samorządu terytorialnego i jeżeli ta decyzja ma charakter uznaniowy to oznacza to, że organ wyższego stopnia uwzględniając odwołanie może jedynie uchylić decyzję i przekazać ją do ponownego rozpatrzenia. To chodziło o to, że jeżeli organ jednostki samorządu terytorialnego ma uznanie to on wie najlepiej jak to rozstrzygnąć i że organ wyższego stopnia widzi, że jest błędne rozstrzygnięcie sam merytorycznie nie korzysta z uznania, tylko proceduralnie uchyla i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia. Ten przepis nie zdał egzaminu. W ustawach ustrojowych z roku 2003 tam uchylono normę K.p.a. art. 138 § 4, czyli wprowadzony tzw. „kuchennymi schodami” uchylono przy wprowadzaniu ustaw o sądownictwie administracyjnym.

4. zasada mówiąca, że ustawa nie może powtarzać przepisów zamieszczonych w innych ustawach. zakaz ten dotyczy też ratyfikowanych umów międzynarodowych i aktów prawa wspólnotowego. nie piszemy projektu ustawy po to, żeby cytować inne ustawy lub przypominać inne ustawy, żeby zaczęto je stosować.

5. zasada dotycząca instytucji odesłania. ustawa może odsyłać do przepisów tej samej ustawy lub innych ustaw ( i aktów zrównanych z ustawą). nie może odsyłać do aktów podustawowych. Można w ustawie zbudować szczegółowe upoważnienia ustawowe do wydania rozporządzenia, upoważnienia do wydania aktu prawa miejscowego.

6. zasada zwięzłej i syntetycznej redakcji

7. zasada zrozumiałego wyrażania intencji prawodawcy

8. zasada redakcji zgodnie ze składnia języka polskiego przy unikaniu zdań wielokrotnie złożonych

9. względny zakaz posługiwania się profesjonalizmem, zwrotami obcojęzycznymi lub nowo tworzonymi pojęciami

10. zakaz posługiwania się określeniami tzw. wiodącej ustawy zwanej kodeksami bądź prawem np. kodeks cywilny. W zasadzie, że jakaś ustawa ma wiodący charakter dla danej sfery stosunków społecznych ma pewną siatkę pojęciową, bo jeżeli ja tworze nową ustawę pojęciową dla sfery stosunków mający jakiś związek z prawem budowlanym to należy używać pojęć w tym samym znaczeniu, jeżeli innych to musi to być wyraźnie zaznaczone w tej regulacji

11. względny zakaz zamieszczania apeli, zaleceń, postulatów, uzasadnień, projektowanych norm

12. wraz z projektem ustawy przygotowuje się projekty najważniejszych aktów wykonawczych.

BUDOWA USTAWY:

Ustawodawca zwraca uwagę na to, że ustawa zawiera tytuł, przepisy merytoryczne i przepisy o wejściu ustawy w życie. Sprawa się komplikuje, gdy mamy do czynienia z tzw. Ustawą nowelizującą, czyli jeżeli ustawa dotyczy spraw wcześniej regulowanych jakąś ustawą. Wtedy ustawa może zawierać przepisy przejściowe lub tzw. Przepisy dostosowujące oraz przepisy uchylające. Niezależnie od tego ustawa może zawierać przepisy wprowadzające zmiany w innych ustawach to tzw., przepis zmieniające oraz przepisy o wygaśnięciu jej mocy obowiązującej. Jeżeli ustawodawca przewiduje kiedy ta regulacja już nie będzie miała znaczenia (sensu) to może określić przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej uchwalanej ustawy. Kolejność poszczególnych dokumentów składowych ustawy to:

1. tytuł

2. przepisy merytoryczne (ogólne i szczegółowe)

3. przepisy zmieniające

4. przepisy szczegółowe i dostosowujące

5. przepisy uchylające

6. przepisy o wejściu ustawy w Zycie

7. przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej ustawy.

Te przepisy tworzą tzw. przepisy końcowe (5 w/w punktów). Elementy składowe ustawy to w/w punkty.

TYTUŁ:

Może mieć charakter opisowy i np. mamy ustawę o cudzoziemcach. Tytuł może mieć charakter rzeczowy i wtedy zaczyna się od wyrazu: kodeks, prawo lub Ordynacja np. podatkowa

KLASYFIKACJA PRZEPISÓW MERYTORYCZNYCH:

- przepisy ogólne

- przepisy szczegółowe

PRZEDMIOT PRZEPISÓW OGÓLNYCH:

1. Zakres regulowanych spraw + (plus) ewentualnie wyłączenia.

2. Słowniczek pojęć.

3. Postanowienia wspólne dla wszystkich albo dla większości przepisów merytorycznych.

4. Ewentualne odesłania do innych ustaw.

Regulacja pomiędzy przepisami ogólnymi a szczegółowymi polega na tym, że przepisy szczegółowe nie regulują spraw wyczerpująco unormowanych w przepisach ogólnych. Ten kto interpretuje ustawę w odniesieniu do relacji między przepisami ogólnymi a szczegółowymi nie obowiązuje ta zasada, że LEX SPECIALIS DELOGAT LEGI GENERALIS (norma szczegółowa deloguje, czyli uchyla ogólną i to byłoby bez sensu. Dlatego też przepisy ogólne to są takie istotnie szczególne z uwagi na swoje znaczenie i zasady tej ustawy. Jeżeli wykładnia przepisu szczególnego prowadzi do czegoś będącego przeciwieństwem z przepisami szczególnymi to wyraźnie może wynikać, że jest to wyjątek od zasady ogólnej.

RODZAJ I KOLEJNOŚĆ PRZEPISÓW SZCZEGÓŁOWYCH (PRZEPISY MERYTORYCZNE)

1. przepisy prawa materialnego

2. przepisy o organach (przepisy ustrojowe)

3. przepisy o postępowaniu przed organami (przepisy proceduralne)

4. przepisy o odpowiedzialności karnej (przepisy karne)

Jedyny akt podstawowy, który może zawierać przepisy karne to prawo materialne porządkowe. Prawo materialne wskazuje kto, w jakich okolicznościach i jak powinien się zachować (przepis podstawowy). Przepis podstawowy może nie mieć:

1. adresata, gdy jest wskazany niewątpliwie w innej ustawie

2. kiedy powszechność adresata jest oczywista

3. kiedy jest wskazany w przepisach ogólnych.

PRZEPISY USTROJOWE:

Zawierają postanowienia o utworzeniu organów lub instytucji, o ich zadaniach i kompetencjach, w ich organizacji, w sposobie obsadzania, o tym jakim podmiotom podlegają i kto nad nimi sprawuje nadzór.

PRZEPISY PROCEDURALNE:

Określają sposób postępowania przed organami lub instytucjami, strony i innych uczestników postępowania, ich prawa i obowiązki, rodzaje rozstrzygnięć i tryb ich wzruszenia, czyli środki zaskarżenia. Przepisy karne w ustawach stanowią dekodyfikację kodeksu karnego, kodeksu karnego skarbowego czy kodeksu wykroczeń i umieszcza się je tylko wtedy, gdy naruszenie przepisu ustawy nie jest sfinalizowane postanowieniami ustawy.

PRZEPISY MERYTORYCZNE:

Mogą zawierać odesłania do załączników dołączonych do ustawy. Załączniki zawierają wykazy, wykresy, wzory, tabele itd.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE:

Określają relacje prawa nowego w odniesieniu do starego prawa, czyli wpływ nowego prawa na dotychczasowe regulacje.

PRZEDMIOT REGULACJI PRZEPISU PRZEJŚCIOWEGO:

1. Sposób zakończenia postępowań będących w toku. W tym skuteczność dokonanych czynności procesowych, organy właściwe do zakończenia postępowania, terminy przekazania sprawy.

2. Czy i w jakim zakresie utrzymują się czasowo w mocy instytucje prawa zniesione przez nowe przepisy.

3. Problem praw i obowiązków nabytych pod rządami starego prawa. Zmiany mogą nastąpić jeżeli jest wyraźnie o tym mowa w przepisach przejściowych.

CZY I W JAKIM ZAKRESIENOWE PRAWO UTRZYMUJE W MOCY PRZEPISY WYKONAWCZE STAREGO PRAWA?

ZASADY DO WYKONAWCZYCH STAREGO PRAWA:

1. uchylenie ustawy bądź podstawy prawnej, na podstawie których wydano przepis wykonawczy powoduje, że przepis wykonawczy traci moc wiążąca z dniem wejścia w życie nowego prawa.

2. Jeżeli zmiana przepisu upoważniającego do wydania aktu wykonawczego polega na tym, że zmienia się rodzaj aktu wykonawczego albo zakres spraw względnie wytyczne powoduje to utratę mocy wiążącej aktu wykonawczego z dniem wejścia w życie przepisy zmieniającego.

3. Jeżeli zmiana w podstawie prawnej do przepisu wykonawczego polega na tym, że zmienia się organ właściwy do wydania aktu wykonawczego, akt wykonawczy obowiązuje tak długo dopóki nowy organ nie skorzysta z kompetencji prawodawczych.

4. Jeżeli przepisy wykonawcze do starego prawa nie kolidują z zasadami nowego prawa to prawodawca może czasowo zachować w mocy stare przepisy wykonawcze.

Uchyla się ustawę z dniem wejścia w życie, czy też normy uchylającej taką moc wiążącą mają przepisy wykonawcze. Działa to wyraźnie rygorystycznie. Oznacza to, że muszę mieć wyraźne postanowienie w nowym prawie, że utrzymywane są w mocy przepisy wykonawcze do starego prawa.

PRZEPISY DOSTOSOWUJĄCE:

1. Regulują sposób kreowania po raz pierwszy organów lub instytucji wprowadzonych moca ustawy.

2. Sposób przekształcenia starych organów i instytucji w nowe organy i instytucje.

3. Sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nowym prawem, zasady zagospodarowania ich mienia, uprawnienia i obowiązki dotychczasowych pracowników.

PRZEPISY KOŃCOWE:

Mamy tutaj:

- przepisy uchylające

- przepisy o wejściu w życie ustawy

- i w razie potrzeby przepisy o wygaśnięciu ustawy.

CHARAKTERYSTYKA TYCH NAJWAŻNIEJSZYCH POSTANOWIEŃ:

Nie można domniemywać uchylenia starego prawa poprzez sam proces uchwalenia i wejścia w życie nowego prawa. Wynika to stąd, że postanowienia nowego prawa musza być postanowieniami o uchyleniu wcześniej obowiązujących przepisów. I teraz mamy tutaj sytuację luksusową i mniej luksusową. Luksusowa polega na tym, że stan dotychczas obowiązujący nie był rozbudowany. Tracą moc wszelkie dotychczasowe przepisy dotyczące spraw regulowanych w ustawie w szczególności poprzez wyliczenie przykładowe.

INSTYTUCJA USTAWY WPROWADZAJĄCEJ:

W przypadku zmiany bardzo obszernej regulacji prawnej może się ustawodawca posłużyć instytucją ustawy wprowadzającej. Po to, żeby ta ustawa merytoryczna była jasna od strony redakcyjnej. Przepisy o wejściu w życie ustawy głównej to:

- przepisy zmieniające

- przepisy uchylające

- przepisy przejściowe

- przepisy dostosowujące

7. Ustawa z 20 lipca 2000 roku o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych Dz. U. nr 62 poz. 718 - podstawowe rozwiązania pełnego zakresu regulacji.

---