[e-mail]

PYTANIA NA KOLOKWIUM Z „ MODELOWANIA KROPELKOWEGO”

1. Jakim kolorem wosku odbudowuje się guzki zwarciowe.

2. Ile guzków balansujących ma ząb pierwszy trzonowy dolny.

3. Wymień nazwy wszystkich bruzd zęba pierwszego trzonowego górnego.

4. Jakie elementy powierzchni żujących zębów bocznych odbudowujemy kolorem czerwonym.

5. Gdzie znajduje się punkt zwarciowy, z którym kontaktuje guzek zwarciowy przedni zęba

drugiego trzonowego górnego.

6. Jakim kolorem wosku odbudowywane są stoki guzków.

7. W jaki charakterystyczny sposób układają się bruzdy zęba drugiego przedtrzonowego

dolnego, a w jaki zęba drugiego trzonowego dolnego.

8. Na którą stronę powierzchni językowej zęba pierwszego przedtrzonowego dolnego

schodzi bruzda z powierzchni żującej.

9. Nazwij ogólnie guzki balansujące zębów górnych.

10. Do jakiego zęba podobny jest ząb pierwszy przedtrzonowy górny, a do jakiego zęba

podobny jest ząb drugi trzonowy górny.

11. Który guzek, którego zęba ma dwa grzbiety schodzące do wnętrza powierzchni żującej.

12. Guzek policzkowo - dystalny zęba drugiego trzonowego górnego jest guzkiem

zwarciowym czy guzkiem balansującym.

ODPOWIEDZI NA PYTANIA Z „MODELOWANIA KROPELKOWEGO”

1. Niebieskim.

2. Pierwszy trzonowiec dolny (6) posiada 3 guzki.

3. Przednio-policzkowa, podniebienno-tylna, środkowa.

4. Grzbiety ( policzkowe, podniebienne lub językowe i zachodzące do bruzd).

5. Środek drugiego trzonowca dolnego (7).

6. Białym.

7. Drugi przedtrzonowiec dolny - w kształcie litery Y, drugi trzonowiec dolny - w kształcie

krzyża.

8. Na przyśrodkową.

9. Policzkowe.

10. Pierwszy przedtrzonowiec górny jest podobny do fasoli, a drugi trzonowiec górny do rombu.

11. Pierwszego trzonowca górnego (6) i drugiego trzonowca górnego (7) - guzek przedni

podniebienny.

12. Guzkiem balansującym.

PYTANIA NA KOLOKWIUM Z ĆWICZEŃ MANUALNYCH

1. Trójkąty Black'a.

2. Ramificatio canalis dentis, bifurcatio radicis dentis.

3. Z jakich części składa się ząb i jama zęba (miana łacińskie).

4. Przestrzeń międzyzębowa (ograniczenia, co się w niej znajduje).

5. Punkt styczny, punkt trepanacyjny.

6. Cechy rozpoznawcze zębów mlecznych.

7. Nisza zębowa (ograniczenia, co się w niej znajduje).

8. Korona anatomiczna, korona kliniczna.

9. Tkanki zęba w obrębie szyjki zęba.

10. Uzębienie difiodontyczne.

11. Cecha korzenia, kąta, wypukłość korony.

12. Oznaczanie zębów we wszystkich systemach.

13. Budowa histologiczna enamelum, dentinum, cementum, pulpa dentis.

14. Budowa anatomiczna poszczególnych zębów stałych.

15. Wymień kształtki proste i złożone.

16. Wymień narzędzia do opracowywania wypełnień stałych, sposoby opracowywania

poszczególnych wypełnień.

17. Wymień narzędzia do zakładania i kondensacji materiałów w ubytku (zwróć uwagę

na różne materiały).

18. Wymień narzędzia do odbudowy brakującej ściany zęba.

19. Narzędzia diagnostyczne.

20. Narzędzia do opracowywania szkliwa i zębiny.

21. Wymień narzędzia do rozrabiania materiałów czasowych, podkładowych i wypełnień stałych.

22. Wymień rodzaje łyżek wyciskowych.

23. Opisz narzędzia do obróbki akrylu i porcelany.

24. Do czego służą kamienie szare i czerwone.

25. Opisz narzędzia do obróbki metali.

26. Wymień narzędzia i materiały służące do polerowania.

27. Jakie narzędzia i materiały zastosujesz do pobrania wycisku.

28. Opisz metody czyszczenia zębów.

29. Wymień narzędzia do usuwania złogów nazębnych.

30. Kleszcze Meissnera, kleszcze Berenta (anatomiczne).

31. Wymień narzędzia do dłutowania korzeni zębów.

32. Wymień narzędzia do szycia ran.

33. Wymień dźwignie chirurgiczne.

34. Co to jest sterylizacja, dezynfekcja, odkażanie, wyjaławianie.

35. Kierunki w Stomatologii (specjalizacje).

36. Wymień sposoby trzymania narzędzi w czasie zabiegu.

37. Co to jest podparcie bezpośrednie i pośrednie.

38. Opisać usytuowanie poszczególnych części ciała lekarza w pozycji zbalansowanej.

39. Opisz metodę Steelmana.

40. Opisz metodę Jonesa.

41. Podstawowe narzędzia do higieny jamy ustnej.

42. Sposoby uwidaczniania złogów nazębnych.

43. Opisz złogi nazębne.

ODPOWIEDZI NA PYTANIA Z ĆWICZEŃ MANUALNYCH

1. Trójkąty Black'a wyznaczają ujścia kanałów korzeniowych w zębach trzonowych górnych.

2. Ramificatio canalis dentis (ramifikacje kanałów korzeniowych) - kanał korzenia zębowego

nie jest prostym, zwężającym się ku jego wierzchołkowi przewodem, lecz wykazuje

budowę bardziej złożoną. Kanał dzieli się najczęściej na dwa lub trzy kanaliki, które

które kończą się osobnymi otworkami na szczycie korzenia. Jedna z tych gałęzi stanowi

zwykle prostolinijne przedłużenie kanału głównego, inne zaś stanowią odgałęzienia boczne,

które są zwykle węższe od kanału głównego. W ten sposób powstają miotełkowate

rozgałęzienia, tzw. ramifikacje kanałów korzeniowych.

Bifurcatio radicis dentis

3.

Ząb składa się z części wolnej, wystającej z zębodołu do jamy ustnej - KORONY ZĘBA

(corona dentis) i części tkwiącej w nim, tj. KORZENIA (radix dentis), zakończonego

SZCZYTEM KORZENIA (apex radicis dentis). Korony zębów przedtrzonowych

i trzonowych są zaopatrzone na powierzchni żucia w GUZKI (cuspides); każdy z nich

jest zakończony SZCZYTEM GUZKA (apex cuspidis). Korzeń jest umocowany w zębodole

systemem więzadłowym. Większość masy zęba, zarówno korony jak i korzenia, tworzy

ZĘBINA (dentinum), nadając zębowi jego kształt.

Korona zęba jest pokryta SZKLIWEM (enamelum), korzeń zaś jest pokryty KOSTNIWEM

albo CEMENTEM (cementum). Na granicy szkliwa i kostniwa znajduje się zwężona część

zęba, zwana SZYJKĄ (collum s. cervix dentis). Szyjka wystaje nad zębodół i objęta jest

przez dziąsło. Na wierzchołku korzenia leży niewielki OTWÓR SZCZYTOWY KORZENIA

(foramen apicis dentis), przez który wnikają do kanału korzeniowego i do jamy miazgi

naczynia i nerwy. Otworem szczytowym rozpoczyna się KANAŁ KORZENIOWY

(canalis radicis dentis), który w obrębie korony rozszerza się w KOMORĘ ZĘBA czyli

KOMORĘ MIAZGI ZĘBA (cavitas dentis, cavitas dentis pulparis, cavum dentis pulpare)

W odcinku kanału korzeniowego, bliskim komory zębina zwykle nieco wystaje tworząc

tzw. PRÓG KANAŁU KORZENIOWEGO (limen canalis radicis dentis). Kanał korzeniowy

i komorę zęba wypełnia wiotka tkanka łączna , obficie unaczyniona i bogato unerwiona,

zwana MIAZGĄ ZĘBA (pulpa dentis). Jej część wypełniającą komorę nazywamy

MIAZGĄ KORONOWĄ (pulpa coronalis), część znajdującą się w korzeniu - MIAZGĄ

KORZENIOWĄ (pulpa radicularis).

W pojęciu anatomicznym część zęba powyżej szyjki jest korona, część poniżej szyjki

jest korzeniem. W pojęciu funkcjonalnym i klinicznym KORONĄ (corona clinica) jest

część zęba wystająca z zębodołu, część tkwiąca w zębodole jest KORZENIEM

(radix clinica).

Korona zębów, zwłaszcza zębów przedtrzonowych i trzonowych, ma kształt beczkowaty,

największy obwód korony nazywamy RÓWNIKIEM ZĘBA (equator dentis). Linia równika

zwykle ma przebieg falisty.

4. PRZESTRZEŃ MIĘDZYZĘBOWA powstaje na skutek zwężania się koron zębów

w kierunku szyjki. Zęby w tym miejscu nie stykają się ze sobą. Przestrzeń ta

wypełniona jest przez brodawkę dziąsła. Ma kształt czworobocznej piramidy, której

podstawa spoczywa na wolnej powierzchni wyrostka zębodołowego, powierzchnie

mezjalna i dystalna utworzone są przez powierzchnie styczne sąsiadujących zębów.

Brak jest natomiast ściany językowej i policzkowej - w tych dwóch kierunkach

przestrzeń międzyzębowa jest otwarta.

5. PUNKTY STYCZNE (kontaktowe) - punkty, w których dany ząb styka się z zębami

sąsiednimi. Punkty te są na linii największego obwodu korony - na równiku zęba.

Poniżej punktów stycznych są szczeliny - przestrzenie miedzyzębowe. Gdy nie

występują punkty styczne dochodzi do wnikania kęsów pokarmowych (np. włókien

mięsnych) w przestrzeń międzyzębową i do uszkodzenia brodawki międzyzębowej.

PUNKTY TREPANACYJNE - są miejscami powierzchni korony zębów najbliższymi

komory. Są miejscami najdogodniejszymi dla dotarcia do komory w celach leczniczych.

Dla poszczególnych zębów są one rozmieszczone następująco:

* w siekaczu górnym przyśrodkowym na powierzchni językowej, w miejscu największej

wklęsłości pod guzkiem zębowym,

* w siekaczu górnym bocznym punkt ten jest umiejscowiony nieco niżej niż w siekaczu

przyśrodkowym, tzn. na środku powierzchni językowej,

* punkty trepanacyjne siekaczy dolnych znajdują się również na środku powierzchni

językowej,

* w kle górnym na powierzchni językowej ku tyłowi od podłużnego grzebienia szkliwnego,

powyżej podstawy trójkąta brzegu siecznego,

* w kle dolnym, podobnie jak w górnym, na powierzchni językowej, tylko nieco bliżej

brzegu siecznego,

Na powierzchni korony zębów przednich punkty trepanacyjne odpowiadają na ogół

często występującemu otworowi ślepemu, tuż pod guzkiem zębowym.

W przedtrzonowcach górnych punkty trepanacyjne znajdują się na powierzchni żucia,

w środku bruzdy przebiegającej w kierunku przednio-tylnym,

* w przedtrzonowcu dolnym pierwszym na powierzchni żucia, w połowie odległości

pomiędzy stokami guzka policzkowego i językowego od strony tylnej grzebienia

szkliwnego, łączącego guzek policzkowy z językowym,

* w przedtrzonowcu dolnym drugim punkt ten jest położony na powierzchni żucia

w środku bruzdy przebiegającej w kierunku przednio-tylnym,

* w trzonowcach górnych i dolnych - w bruździe na środku powierzchni żucia.

6. ZĘBY MLECZNE (dentes decidui) stanowią pierwsze pokolenie uzębienia ludzkiego.

Uzębienie mleczne znajduje się w miejscach, w których później wyrastają siekacze, kły,

i przedtrzonowce uzębienia stałego. Uzębienie mleczne składa się z 20 zębów.

W każdej połowie zarówno szczęki, jak i żuchwy wyróżniamy : 2 siekacze, 1 kieł, 2 zęby

trzonowce.

Cechy ogólne zębów mlecznych :

- są mniejsze i delikatniejsze od stałych (różnica wymiarów w porównaniu z zębami

stałymi wynosi 2 - 4 mm)

- barwa ich jest niebieskobiała, w odróżnieniu od żółtobiałej barwy uzębienia stałego

- charakterystyczną cechą zębów mlecznych jest zgrubienie brzegu szkliwnego na

korzeniowym końcu korony, dzięki czemu szyjka zęba jest wyraźniej zaznaczona

niż u zębów stałych. Przypomina to obrączkę (cingulum) tj. zgrubienie szkliwa

w tym miejscu

- zmienność zębów mlecznych jest znacznie mniejsza niż w uzębieniu stałym,

- komora jest obszerniejsza niż w uzębieniu stałym, gdyż ściany zębów są znacznie

cieńsze

- zęby mleczne są ustawione w szczęce bardziej pionowo

- jeśli w okresie wypadania uzębienia mlecznego obok stałych zachowane są również

zęby mleczne, to rozpoznajemy je po znacznie większym zużyciu korony

- zęby mleczne są znacznie słabiej osadzone w zębodołach niż zęby uzębienia stałego

- zęby trzonowe mleczne zajmują miejsce przedtrzonowców stałych

- w okresie wymiany zębów, zęby mleczne mają zresorbowane korzenie

Cechy zębów mlecznych poza jamą ustną :

1. korzenie są krótsze i w trzonowcach szeroko rozstawione

2. cecha krzywizny korzenia jest mało zaznaczona

3. korzenie zębów mlecznych są najczęściej nieukształtowane, szeroki otwór

szczytowy, czasem zresorbowane, nieregularny kontur zakończenia korzenia

Siekacze i kły są zębami jednoguzkowymi. Górny pierwszy trzonowiec mleczny ma 3,

drugi 4 guzki (górne stałe trzonowce mają przeważnie po 4 guzki). Dolny pierwszy

trzonowiec mleczny ma 4, drugi 5 guzków (pierwszy dolny stały ma 5, drugi 4,

trzeci 5 guzków).

Zęby mleczne wyrzynają się w czasie od drugiej połowy pierwszego roku do 30

miesiąca życia. Od 7 do 14 roku życia wyrastają zęby stałe, występujące częściowo

w miejscu zębów mlecznych, częściowo ku tyłowi od nich.

W okresie od 7 do 14 roku życia uzębienie składa się częściowo z zębów mlecznych,

częściowo ze stałych.

SIEKACZE

SIEKACZE GÓRNE PRZYŚRODKOWE

- Powierzchnia wargowa korony jest szeroka, gładka, silnie wypukła.

- Krawędź sieczna przechodzi w powierzchnię mezjalną pod kątem prostym,

w dystalną zaś pod kątem silnie zaokrąglonym.

- W okolicy szyjki, podobnie jak i wszystkie żeby mleczne, posiada silne uwypuklenie

szkliwa (obrączka - cingulum dentis).

- Guzek zębowy jest silnie rozwinięty i sięga daleko w kierunku krawędzi siecznej,

od której oddzielony jest delikatną bruzdą poprzeczną. Jest zawsze pojedynczy.

- Listewki brzeżne na brzegu mezjalnym i dystalnym są zazwyczaj słabo zaznaczone.

- Korzeń jest stożkowaty, nieco spłaszczony w kierunku podniebienno-policzkowym.

- Długa oś korony z długą osią korzenia tworzą kąt wyraźnie otwarty w kierunku

na zewnątrz (korzeń zbacza ku siekaczowi bocznemu).

- Komora zęba jest obszerna, jak we wszystkich zębach mlecznych

- W uzębieniu mlecznym brak jest trzech uwypukleń na krawędzi siecznej i to

na wszystkich zębach (cechę tę widzimy wyraźnie na zębach stałych).

Jedynie na górnych zębach mlecznych widzimy nieznaczną falistość krawędzi

siecznej.

SIEKACZE GÓRNE BOCZNE

- wykazują znaczne podobieństwo do bocznego siekacza uzębienia stałego

- bardzo mała zmienność kształtu (odnosi się to zarówno do powierzchni wargowej

i podniebiennej)

- powierzchnia podniebienna stanowi wierny, zmniejszony obraz na tej samej

powierzchni przyśrodkowego siekacza górnego mlecznego.

- kąt dystalny jest silnie zaokrąglony

- korona jest mniejsza od korony siekacza przyśrodkowego

- korzeń jest stożkowaty, mniejszy od korzenia siekacza przyśrodkowego

SIEKACZE DOLNE PRZYŚRODKOWE

- są mniejsze niż boczne siekacze

- mniejsze boczne spłaszczenie korzenia, tak że korzeń jest na przekroju prawie okrągły

SIEKACZE DOLNE BOCZNE

- wyraźnie zaokrąglony kąt dystalny i dzięki temu jego korona jest bardzo

podobna do korony górnego bocznego siekacza.

- w rzadkich przypadkach na korzeniach dolnych siekaczy przebiega podłużny

rowek

KŁY

- słabo zaznaczona asymetria mezjalnej i dystalnej połowy korony

(w przeciwieństwie niż u kłów stałych)

- powierzchnia wargowa w okolicy szyjki wykazuje znaczne zgrubienie

- na powierzchni językowej jest widoczny wyraźnie rozwinięty guzek zębowy,

kończący się często dwiema wyniosłościami

- części powierzchni językowej, bliższa powierzchni żucia, jest podzielona na

dwa dołki przez listewkę podłużną, biegnącą w kierunku guzka

- korzeń jest trójkątny na przekroju z powierzchniami: wargową,

językowo- mezjalną i językowo- dystalną. Powierzchnie te przechodzą jedna

w drugą brzegiem silnie zaokrąglonym

- KIEŁ DOLNY jest węższy od górnego i ma słabiej rozwiniętą listewkę podłużną

na powierzchni językowej.

- korona KŁA GÓRNEGO jest szeroka, często szersza niż górnego środkowego

siekacza

ZĘBY TRZONOWE

- z zębów trzonowych w obydwu szczekach drugi jest znacznie większy

od pierwszego

- pierwsze trzonowce mleczne, zarówno górne jak i dolne, nie są podobne do

występujących na ich miejscu stałych przedtrzonowców

ZĄB TRZONOWY GÓRNY PIERWSZY

- powierzchnia żucia jest trapezowata, wskutek tego, że korona silnie zwęża się

w kierunku podniebiennym

- mniej więcej w środku powierzchni żucia, najczęściej nieco bliżej powierzchni

podniebiennej, przebiega głęboka bruzda w kierunku mezjalno - dystalnym.

Na obydwu jej końcach występują listewki brzeżne, mezjalna i dystalna

- zarówno podniebienny, jak i policzkowy brzeg korony unoszą się w kierunku

swego guzka

- powierzchnia policzkowa zęba obniża się w kierunku dystalnym, ponieważ

pokrycie szkliwem po stronie mezjalnej sięga dalej ku korzeniowi niż po

stronie dystalnej

- powierzchnia policzkowa w okolicy szyjki jest silnie uwypuklona. Wypuklenie

to osiąga najwyższy stopień po stronie mezjalnej, tak że dochodzi do utworzenia

półkolistego guzka, tzw. GUZKA TRZONOWEGO (tuberculum molare).

- ząb ten ma trzy korzenie ustawione i ukształtowane podobnie jak u stałych

zębów trzonowych.

Odróżniamy korzenie:

* policzkowy mezjalny (szeroki, spłaszczony w kierunku mezjalno-dystalnym)

* policzkowy dalszy (cienki i krótki)

* podniebienny (okrągły, leży w płaszczyźnie korzenia policzkowego dystalnego)

Korzenie biegną silnie rozbieżnie, między nimi leży zawiązek pierwszego stałego

zęba przedtrzonowego.

Korzeń podniebienny i policzkowy mogą się ze sobą zrastać.

ZĄB TRZONOWY GÓRNY DRUGI

- korona jest wierną, zmniejszoną kopią pierwszego stałego trzonowca

- posiada guzek nieprawidłowy (tuberculum anomale)

- powierzchnia policzkowa jest nieco uwypuklona w okolicy szyjki, jednak nie

powstaje tu guzek trzonowy

- korzenie zachowują się co do kształtu, liczby i ustawienia jak w pierwszym

stałym trzonowcu, jedynie ich rozbieżność jest znacznie silniej zaznaczona

- korzeń podniebienny i policzkowy dystalny mogą się ze sobą zrastać jak

w pierwszym trzonowcu mlecznym

ZĄB TRZONOWY DOLNY PIERWSZY

- powierzchnia żująca przedstawia elipsę spłaszczoną w kierunku policzkowo-

językowym. Jej krawędź policzkowa jest z reguły zaopatrzona dwoma występami;

między nimi zaznacza się zwykle niezbyt wyraźny dołek. Występ mezjalny jest

zawsze większy niż dystalny.

Od strony przyśrodkowej obydwie wyniosłości odgraniczone są podłużną, złamaną

bruzdą. Z przodu i z tyłu od niej występują wyraźne listewki brzeżne.

- językowa połowa korony posiada najczęściej 2 guzki, które są silniej oddzielone

od siebie niż policzkowe. Są bardziej stożkowate. Dystalny jest zawsze mniejszy

i może być zredukowany do całkiem małych rozmiarów.

- powierzchnia policzkowa zęba jest po stronie mezjalnej większa niż po dystalnej.

Ma ona również guzek trzonowy, najczęściej słabiej rozwinięty niż na zębie

górnym.

- powierzchnia policzkowa jest silnie pochyła ku stronie językowej, wynikiem

czego jest znaczne zwężenie korony w kierunku językowo-policzkowym

w porównaniu z przekrojem szyjki

- Ma 2 korzenie : mezjany i dystalny, biegnące zwykle silnie rozbieżnie. Ich końce

są często lekko zwrócone ku sobie.

Korzeń mezjalny jest znacznie szerszy, najczęściej jest dłuższy i silniej wyżłobiony

niż dystalny. Korzeń mezjalny jest zwykle rozdwojony na końcu.

ZĄB TRZONOWY DOLNY DRUGI

- jest prawie zawsze pięcioguzkowy, z trzema guzkami policzkowymi i dwoma

językowymi

- od pierwszego stałego trzonowca różni się silniejszym uwypukleniem szyjkowego

odcinka powierzchni policzkowej i silnym zwężeniem korony w kierunku szyjki,

spowodowanym zbieżnością powierzchni stycznych

- guzki powierzchni żucia są bardziej ostre niż u pierwszego stałego trzonowca

- korzenie wykazują często znaczną rozbieżność ; ich wierzchołki zwykle ku

końcowi kierują się ku sobie

- korzenie są szersze i silniej spłaszczone w kierunku mezjalno - dystalnym niż

korzenie pierwszego trzonowca stałego

- korzeń mezjalny jest szerszy i często na końcu wyraźnie dwudzielny

7. NISZA ZĘBOWA

Dwa sąsiadujące ze sobą zęby stykają się w punkcie stycznym, a więc w miejscu

największej wypukłości ich powierzchni stycznych. W obrębie szyjki sąsiadujące

powierzchnie styczne są od siebie nieco oddalone, co wynika z węższego w tym

miejscu wymiaru zębów. Patrząc na 2 sąsiadujące zęby od strony przedsionkowej

można dostrzec pewną przestrzeń ograniczoną krawędzią przedsionków- styczną

dalszą jednego zęba, krawędzią przedsionkowo- styczna bliższą drugiego zęba,

punktem stycznym a płaszczyzną przebiegającą od punktu stycznego do połowy

obu powierzchni stycznych w obrębie szyjki zęba. Przestrzeń tą nazywamy

NISZĄ PRZEDSIONKOWĄ. Podobne przestrzenie znajdują się od strony

językowej. Utworzone są przez krawędzie językowe styczne bliższe i dalsze

sąsiadujących zębów, przez punkty styczne i płaszczyzny przebiegające od

punktów stycznych do połowy sąsiadujących powierzchni stycznych w obrębie

szyjek zębowych. Każda nisza - przedsionkowa i językowa tworzą przestrzeń

międzyzębową, która w warunkach prawidłowych wypełnia częściowo brodawka

dziąsłowa.

8. KORONA ANATOMICZNA - część zęba pokryta szkliwem

KORONA KLINICZNA - część zęba wystająca do jamy ustnej

9. TKANKI ZĘBA W OBRĘBIE SZYJKI ZĘBA

jedną z tkanek w obrębie szyjki zęba jest dziąsło. Ma ono kolor bladoróżowy.

Wyróżnia się w nim jakby 2 pasma. Brzeg dziąsłowy - pokrywający kostny brzeg

wyrostka zębodołowego. Brodawki międzyzębowe - wypełniają przestrzeń między

koroną zęba a kostną przegroda międzyzębodołową. Dziąsło przyrośnięte jest

bladoróżowe o gładkiej, wilgotnej powierzchni, graniczy ono z dziąsłem śluzówkowym.

Dziąsło właściwe pokrywa nabłonek wielowarstwowy płaski. Nabłonek brzeżny pokrywa

szczelinę dziąsłową, nabłonek zewnętrzny brzegu dziąsłowego jest zwrócony do

jamy ustnej. Nabłonek brzeżny to nabłonek płaski, który w świeżo wyrżniętym zębie

łączy się z nabłonkiem szkliwa. Tkanka łączna dziąsła stanowi tkankę zbitą

z wyodrębnionymi, funkcjonalnie ukierunkowanymi pęczkami włókien. Znajdują się

w niej liczne skupiska limfocytów. Można odróżnić kilka rodzajów włókien :

włókna Sharpey'a (zębowo-zębodołowe) od cementu korzeniowego do zębodołu,

włókna zębowo-dziąsłowe od pozazębodołowego rąbka cementu do zew. nabłonka

brzeżnego, włókna zębodołowo-dziąsłowe od brzegu wyrostka zębodołowego do

zew. nabłonka brzeżnego. Wokół szyjki zęba przebiegają włókna okrężne. Między

pozazębodołowym rąbkiem cementu jednego zęba a zębem sąsiednim biegną włókna

międzyzębowe

10. UZĘBIENIE DIFIDONTYCZNE (dwupokoleniowe)

Człowiek ma uzębienie dwupokoleniowe. W chwili urodzenia się człowiek jest bezzębny.

Dopiero pod koniec 6 miesiąca zaczynają wyrastać nad dziąsła pierwsze zęby -

do 30 miesiąca wyrasta ich po 10 w każdej szczęce (razem 20 zębów). Nazywamy

je zębami mlecznymi (dentes decidui). Od 6 roku życia wyrasta nowe pokolenie

zębów, zwanych zębami stałymi (dentes permanentes). Zęby te częściowo wyrastają

w dalszych odcinkach wyrostków zębodołowych i częściowo w miejsce zębów mlecznych,

które między 7 a 13 rokiem życia wypadają.

11. CECHY MUEHLREITERA (po tych cechach rozróżniamy żeby prawe od lewych)

1. CECHA KRZYWIZNY ZĘBA:

Wypukłość przyśrodkowej części wargowej powierzchni korony jest większa

od bocznej

2. CECH KĄTA ZĘBOWEGO :

Mezjalny kąt krawędzi siecznej jest mniejszy (prawie prosty),

dystalny bardziej rozwarty i łukowato zaokrąglony.

c) CECHA KORZENIA :

Oś długa korzenia jest odchylona w stosunku do osi korony w stronę

zęba bocznego. Korzeń jest więc odchylony zawsze w tę stronę, po której leży.

12. OZNACZANIE ZĘBÓW WE WSZYSTKICH SYSTEMACH

Stałe uzębienie składa się z 32 zębów, mleczne - z 20 zębów.

Do określania pojedynczych zębów stosuje się schematy czy tez „formuły”

zębowe. Wspólna ich cechą jest podział uzębienia na 4 kwadranty, tj. strony

prawą i lewą, górę i dół.

Wszystkie schematy zębowe są tak przedstawiane, jakby badający patrzył

en face na pacjenta, co oznacza, że szczegóły oglądane w prawej górnej ćwiartce

uzębienia pacjenta są na schemacie umieszczone na górze po stronie lewej.

SCHEMAT WEDŁUG ZSIGMONDIEGO

Zęby stałe oznaczone cyframi arabskimi, mają odrębną numerację w każdym

z czterech kwadrantów; siekacz przyśrodkowy odpowiada numerowi 1,

ząb mądrości - numerowi 8. Zęby mleczne są określane cyframi rzymskimi.

Przy opisywaniu pojedynczych zębów rysuje się odpowiednią część krzyża

(do oznaczenia kwadrantu) i wpisuje numer zęba.

Rys. Schemat zębowy wg Zsigmondiego. Na górze: zęby stałe, na dole: zęby mleczne

8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8

P L

8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8

V IV III II I I II III IV V

P L

V IV III II I I II III IV V

1 4 II

SCHEMAT WEDŁUG HADERUPA

Zęby są numerowane zgodnie z propozycją Zsigmondiego, z tym że przynależność

do danej strony jest zaznaczona przez postawienie znaku + (plus) dla szczęki oraz

- (minus) dla żuchwy, po odpowiedniej stronie cyfry. Przed numerami oznaczającymi

kolejne zęby mleczne stawia się „0”.

8+ 7+ 6+ 5+ 4+ 3+ 2+ 1+ +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8

P L

8- 7- 6- 5- 4- 3- 2- 1- -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8

05+ 04+ 03+ 02+ 01+ +01 +02 +03 +04 +05

P L

05- 04- 03- 02- 01- -01 -02 -03 -04 -05

1 = 1+ 4 = -4 II = 02-

Rys. Schemat zębowy według Haderupa. Na górze : zęby stałe, na dole : z. mleczne

SCHEMAT AMERYKAŃSKI

Zęby są numerowane kolejno, poczynając od prawego górnego zęba mądrości.

Ząb ten otrzymał numer 1, dolny prawy ząb mądrości - numer 32.

Natomiast zęby mleczne zostały oznaczone dużymi literami alfabetu łacińskiego.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

P L

32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17

A B C D E F G H I J

P L

T S R Q P O N M L K

1 = 8 4 = 21 II = Q

Rys. Schemat amerykański. Na górze : zęby stałe, na dole : zęby mleczne

SCHEMAT MIĘDZYNARODOWY

Został wprowadzony w 1970 r. przez FDI (Federation Dentaire Internationale).

Przejrzysty dwucyfrowy schemat, bez dodatkowych znaków czy symboli, spełnia

wszystkie oczekiwania. Ponumerowano w nim nie tylko pojedyncze zęby, ale

również kolejne kwadranty. Górny prawy kwadrant otrzymał numer 1, górny

lewy - 2, dolny lewy - 3, dolny prawy - 4. Zęby są numerowane kolejno od linii

środkowej. Pierwsza cyfra oznacza kwadrant, druga - odpowiedni ząb.

W uzębieniu mleczny kwadranty mają numery 5 - 8.

18 17 16 15 14 13 12 11 21 22 23 24 25 26 27 28

P L

48 47 46 45 44 43 42 41 31 32 33 34 35 36 37 38

55 54 53 52 51 61 62 63 64 65

P L

85 84 83 82 81 71 72 73 74 75

1 = 11 4 = 34 II = 82

Rys. Schemat międzynarodowy. Na górze : zęby stałe, na dole : zęby mleczne

13. BUDOWA HISTOLOGICZNA ENAMELUM, DENTINUM, CEMENTUM,

PULPA DENTIS.

Główna masę twardych tkanek zęba stanowi zębina. W obrębie korony jest ona pokryta

masywną powłoczką szkliwa, w obrębie korzenia zębinę pokrywa cement korzeniowy.

SZKLIWO (enamelum)

pokrywa koronę zęba. Jego warstwa przy szyjce jest najcieńsza, a na brzegach

siecznych, szczytach guzków i listewkach brzeżnych warstwa szkliwa jest najgrubsza

(ok. 2 mm). Szkliwo jest najtwardszą, najbardziej odporną na ścieranie, a przy tym

najbardziej kruchą tkanką spośród wszystkich tkanek twardych zęba. Twardość

szkliwa wynosi ok. 3250 HB. Szkliwo składa się w ok. 95% wagowych z substancji

nieorganicznych, głównie z apatytów. Kryształy apatytów są zbudowane

z hydroksyapatytów [Ca5(PO4)3OH], fluoroapatytów i karboapatytów. Im więcej

fluoroapatytów zawiera szkliwo, tym bardziej odporna jest jego struktura krystaliczna

na odwapnienia w następstwie działania kwasów. Szkliwo jest zbudowane z pryzmatów.

W przekroju mają one na ogół kształt sześciokąta i przebiegają bez załamań od

granicy szkliwno - zębinowej aż do powierzchni szkliwa. Średnica pryzmatów szkliwnych

wynosi 4 - 5 mikrometrów. Ich średnica wzrasta od granicy szkliwno - zębinowej do

powierzchni szkliwa. Wytworzona w końcowej fazie amelogenezy wierzchnia warstwa

szkliwa (20 - 80 mikrometrów) nie zawiera pryzmatów. Pryzmaty szkliwa nie są

równoległe i prostolinijne, lecz przebiegają w pęczkach, wzajemnie się przeplatając.

Na skutek różnego załamywania światła, powstają prążki jaśniejsze i ciemniejsze,

określane - odpowiednio - jako paragonie i diazonie (prążki Huntera - Schregera).

Ich przebieg jest prostopadły do granicy szkliwno - zębinowej. Zbliżając się do powierzchni szkliwa, można zobaczyć następne pasmo, tzw. prążki Retziusa. Powstały

one w następstwie okresowego wapnienia szkliwa (linie wzrostowe). Wiele z prążków

Retziusa dochodzi do wolnej powierzchni szkliwa, gdzie znajdują się delikatne,

przebiegające równolegle do brzegu siecznego wyniosłości, określone jako perykymatie.

W świeżo wyrżniętym zębie można stwierdzić nabłonek szkliwa, składający się z ostatniej kutykularnej warstwy ameloblastów, a także z resztek narządu szkliwotwórczego

(połączone nabłonki wewnętrzny i zewnętrzny narządu szkliwotwórczego).

Szkliwo nie zawiera komórek ani wypustek komórkowych, jest więc tkanką

nie regenerującą się. Z tego więc powodu ubytki szkliwa (np. próchnicowe) muszą być

zaopatrywane materiałami obcymi, po ich specjalnym opracowaniu (leczenie

zachowawcze).

ZĘBINA (dentinum)

Jest substancją twardą, podobna do kości. Składa się w ok. 70% wagowych z materiału

nieorganicznego, z tym że przeważają drobne kryształki apatytów. Twardość zębiny

wynosi ok. 650 HB. Przez zębinę przechodzą wypustki odontoblastów, to jest komórek pokrywających miazgę zęba. Każda wypustka odontoblasty (włókno Tomesa) przechodzi

przez jeden kanalik. Kanaliki zębinowe przebiegają lekko faliście, a przy tym prostopadle do granicy miazgowo - zębinowej, przez zębinę, do granicy szkliwno - zębinowej.

Ich średnica, wynosząca średnio ok. 2 mikrometrów, wzrasta wzrasta w kierunku granicy szkliwno - zębinowej. W tej okolicy kanaliki rozdwajają się. Niektóre włókna Tomesa

wnikają do szkliwa. W pobliżu miazgi liczba kanalików zębinowych na jednostkę powierzchni jest większa (ok. 45 000/mm2) niż na granicy szkliwno - zębinowej (15 000/mm2). W miarę starzenia się kanaliki zębinowe stają się węższe. Dzieje się tak

na skutek odkładania się fosforanów wapnia. Również w zębinie można odnaleźć przebiegające prawie równolegle do powierzchni zęba linie wzrostowe. Określa się je

jako linie Owena. Zębina zawiera elementy kolagenowe (włókna Ebnera). W prawidłowej

zębinie można zaobserwować warstwy nieregularnego wapnienia (przestrzenie międzykuliste). Odpowiednikiem ich w zębinie korzeniowej w pobliżu cementy jest

warstwa ziarnista Tomesa. W pobliżu miazgi znajduje się, granicząc z brzegiem

odontoblastów, cienka warstwa zębiny nieuwapnionej (prazębiny). Proces tworzenia

zębiny może trwać przez całe życie dzięki odontoblastom (zębina wtórna). Objętość

jamy miazgowej świeżo wyrżniętego zęba jest większa niż odpowiedniego

zęba dojrzałego.

Zębina trzonowców stałych w przekroju przez miazgę ma grubość 2,8 mm, stycznie

zaś 2,3 mm. Zębina wtórna powstaje na skutek oddziaływania bodźców zewnętrznych

(próchnic, starcie). Mimo tej zdolności regeneracyjnej ubytki w zębinie, podobnie jak

w szkliwie, muszą być odbudowywane wypełnieniami.

KOSTNIWO/CEMENT KORZENIOWY (cementum)

Składa się w 60% wagowych z substancji nieorganicznych, które podobnie jak w zębinie

i w kościach, są utworzone z apatytów. Cement, przypominający kość włóknistą, pokrywa

cały korzeń zęba. Warstwa cementu, która w okolicy szyjki zęba jest bardzo cienka,

wzrasta znacznie w kierunku szczytu korzenia (do 0,5 mm). Cienka warstwa pierwotnego

cementu bezkomórkowego znajduje się przeważnie w okolicy szczytu korzenia. Cementocyty przypominają osteocyty. Cała warstwa cementu zawiera włókna kolagenowe,

które dochodzą tu z ozębnej (włókna Sharpeya). Cement podobnie jak zębina może się tworzyć nawet po zakończeniu rozwoju zęba (cement wtórny), np. z powodu wzmożonego,

czynnościowego obciążenia zęba. Tkanką rozwojową jest ozębna. Włókna Sharpeya umocowują ząb w zębodole kości szczęk. Cement korzeniowy jest więc jednocześnie

częścią składową zęba i „aparatu” utrzymującego ząb.

MIAZGA ZĘBA (pulpa dentis)

Twarde tkanki zęba otaczają miazgę zęba. Wyróżnić można miazgę koronową i miazgę

korzeniową. W miazdze koronowej wyróżnia się tzw. rogi, które są rozmieszczone,

podobnie jak guzki, na powierzchni żującej. W zębach siecznych znajdują się,

odpowiednio do przebiegu brzegu siecznego, rogi miazgi - mezjalny i dystalny.

W miarę starzenia jama zęba zmniejsza się na skutek odkładania się zębiny wtórnej.

W rejonie miazgi kanałowej często odchodzą kanaliki boczne. Mieszczą się w nich

wypustki miazgi, stanowiące połączenie z ozębną. Przy szczycie korzenia miazga

rozgałęzia się, tworząc tzw. ramifikacje (deltę). Przekrój poprzeczny kanałów

korzeniowych odpowiada w przybliżeniu przekrojowi korzenia. Tkanka miazgowa jako

specjalna tkanka łączna składa się z różnych elementów. Podstawową jej część stanowi

galaretowata tkanka łączna. Tworzy ją sieć połączonych anastomozami komórek.

W tej sieci znajdują się pozostałe elementy tkanki. Wszystkie komórki miazgi mogą się

tworzyć z niezróżnicowanych komórek tkanki podstawowej.

Odontoblasty tworzą warstwę komórek, leżącą tuż pod prazębiną, pokrywającą całą

jamę miazgową. Z każdego odontoblasty odchodzi jedna wypustka do zębiny. Poza tym

w miazdze znajdują się fibrocyty i fibroblasty, a także sieć naczyń krwionośnych, wśród

których można wyróżnić małe żyły i tętnice, rozgałęziające się w naczynia włosowate.

Naczynia krwionośne przechodzą przez otwór wierzchołkowy. W miazdze znajdują się

również liczne naczynia limfatyczne.

14. ZĘBY STAŁE (dentes permanentes)

Wyróżniamy zęby sieczne (dentes incisivi), kły (dentes panini), zęby przedtrzonowe

(dentes praemolares) i zęby trzonowe (dentes molares). Siekacze i kły należą do zębów

przednich, przedtrzonowce i trzonowce to zęby boczne. W uzębieniu stałym w każdym

kwadrancie znajdują się dwa siekacze, jeden kieł, dwa przedtrzonowce i trzy trzonowce.

Uzębienie stałe składa się z 32 zębów. Zęby sieczne, które są najbardziej oddalone od

stawu skroniowo - żuchwowego i obszaru działania mięśni żucia, mają najwęższe korony.

Zęby czy tez ich korony zwiększają się w bocznym odcinku łuku zębowego.

Zęby trzonowe, leżące w obszarze największego działania sił żucia oraz w pobliżu stawu skroniowo - żuchwowego, są zębami nie tylko najmocniejszymi, ale i o najszerszych koronach.

Korzeń w przekroju może mieć kształt okrągły, choć częściej jest on mniej lub bardziej owalny. Kształt przekroju kanału korzeniowego odpowiada przekrojowi korzenia.

W owalnych korzeniowych wcześniej mogły być dwa okrągłe kanały, które następnie połączyły się, zawsze przedsionkowo i językowo, tworząc jeden kanał o przekroju

owalnym.

Wspólną cechą zębów siecznych stanowi ich brzeg sieczny oraz korona w kształcie dłuta czy łopaty. Dzięki takiemu kształtowi mogą one spełniać swoją funkcję, jaką jest odgryzanie kęsów pokarmu. Wprawdzie brzegi sieczne młodych zębów są podzielone

przez dwa wcięcia, jednak cecha ta zanika z czasem, w następstwie starcia, i powstaje

jednolity brzeg sieczny. Przyśrodkowy górny ząb jest największym siekaczem,

przyśrodkowy dolny zaś - najmniejszym. Podczas gdy przyśrodkowe boczne siekacze

szczęki wykazują duże różnice w wielkości, w żuchwie są one nieznaczne.

PRZYŚRODKOWE SIEKACZE SZCZĘKI

Długość : 24 mm, długość korony : 11,6 mm, przekrój korony mesialno - dystalny: 8,4 mm,

przekrój korony przedsionkowo - językowy: 7,3 mm.

Charakterystyczną cechę siekaczy przyśrodkowych szczęki stanowi korona w kształcie

łopaty, z jednolitą powierzchnią wargową. Na powierzchni podniebiennej korony są

widoczne dwie listewki brzeżne, które zbiegają się w środku pod guzkiem. Górne siekacze

przyśrodkowe są zębami jednokorzeniowymi, o jednym kanale korzeniowym, którego

przekrój ma kształt okrągły.

BOCZNE SIEKACZE SZCZĘKI

Długość : 22,5 mm, długość korony : 10 mm, przekrój korony mesialno - dystalny : 6,5 mm,

przekrój korony przedsionkowo - językowy : 5,5 mm. Siekacz boczny szczęki odpowiada

kształtem przyśrodkowemu siekaczowi szczęki, z tym że jego wszystkie wymiary są

mniejsze. Na powierzchni wargowej może się zaznaczyć podział podłużny zęba na dwie

powierzchnie. Kąt nachylenia zęba jest wyraźnie zaznaczony, podobnie jak korzenia.

Ząb jest jedno korzeniowy. Przez korzeń, mający w przekroju kształt okrągły lub lekko

owalny (spłaszczony mesialno - dystalnie), przechodzi jeden kanał korzeniowy.

W miejscu połączenia obu podniebiennych listewek brzeżnych znajduje się często

otwór ślepy (foramen caecum)

PRZYŚRODKOWE SIEKACZE ŻUCHWY

Długość : 21,5 mm, długość korony : 9,1 mm, przekrój korony mesialno - dystalny : 5,4 mm,

przekrój korony przedsionkowo - językowy : 6 mm. Siekacze przyśrodkowe żuchwy

mają wąską koronę w kształcie dłuta. Powierzchnia wargowa jest jednolita. Językowe

listewki brzeżne są słabo zaznaczone. Ząb jest z reguły jedno-, bardzo rzadko

dwukorzeniowy. Czasami można stwierdzić podwójny wierzchołek korzenia. Liczba

i kształt kanałów odpowiadają liczbie i kształtowi korzeni. Korzenie mają przekrój

w kształcie owalnym (spłaszczone mesialno - dystalnie)

BOCZNE SIEKACZE ŻUCHWY

Długość : 23,5 mm, długość korony : 9,9 mm, przekrój korony mesialno - dystalny :

5,9 mm, przekrój korony przedsionkowo - językowy : 6,2 mm. Siekacz boczny żuchwy

odpowiada swoim kształtem siekaczowi przyśrodkowemu żuchwy. Jest nieco szerszy

niż jego „sąsiad” od strony mesialnej

KŁY

Wspólną cechę kłów stanowi ich podzielony brzeg sieczny, który tworzy wierzchołek

żujący. Na powierzchni wargowej, która jest wypukła, są dwa zagłębienia. Kieł ma

z reguły tylko jeden, stosunkowo długi korzeń. Kły wspierają funkcję zębów siecznych.

KŁY SZCZĘKI

Długość : 28 mm, długość korony : 10,9 mm, przekrój korony mesialno - dystalny :

7,6 mm, przekrój korony przedsionkowo - językowy : 8,1 mm. Powierzchnia wargowa

górnych kłów jest podzielona wzdłuż na dwie części, przy czym linia podziału

przebiega równolegle do mesialnego brzegu korony. Mesialna część brzegu żującego

jest krótsza niż dystalna. Kąt nachylenia zęba jest zazwyczaj wyraźnie zaznaczony.

Podniebiennie znajdują się dwie, wyraźne listewki brzeżne i jedna listewka środkowa,

które tworzą silny guzek. Przez ząb jednokorzeniowy przechodzi tylko jeden kanał

korzeniowy. Korzeń w przekroju ma kształt okrągły lub lekko owalny (spłaszczony

mesialno - dystalnie).

KŁY ŻUCHWY

Długość : 26 mm, długość korony : 11,4 mm, przekrój korony mesialno - dystalny :

6,7 mm, przekrój korony przedsionkowo - językowy : 7,8 mm. Kształt wszystkich dolnych

kłów odpowiada określonym kłom górnym, z tym że są one nieco węższe. Kły mają

zazwyczaj jeden korzeń, czasem wierzchołek korzenia bywa też rozdwojony.

Przekrój korzenia ma kształt owalny (spłaszczony mesialno - dystalnie).

ZĘBY BOCZNE

Służą do rozdrabniania pożywienia. Ich powierzchnia żująca ma co najmniej 2 guzki,

które są oddzielone bruzdami. Kształt i głębokość bruzd mogą być bardzo zróżnicowane.

Budowa powierzchni żującej - na powierzchni żującej zęba bocznego znajdują się

szczyty guzków, bruzdy i listewki brzeżne. Przy prawidłowym zgryzie policzkowe

guzki górnych zębów bocznych zachodzą na odpowiednie guzki dolnych zębów bocznych.

Te, które wchodzą w bruzdy zębów naprzeciwległych, określa się jako guzki nośne.

Są one zazwyczaj okrągłe, ich wierzchołek zaś leż bliżej środka powierzchni żującej

niż wierzchołek guzków nienośnych, bardziej szpiczastych. Kolejną charakterystyczną

cechą zębów bocznych jest to, że odległość między szczytami guzków stanowi prawie

połowę największego wymiaru przedsionkowo - językowego zęba.

Anatomiczna powierzchnia żująca jest ograniczona przez dwie listewki brzeżne oraz

szczyt krawędzi guzka. Czynnościowa powierzchnia żująca sięga poza powierzchnię

zewnętrzną guzków nośnych, czyli podniebienne stoki guzków szczęki i policzkowe

stoki guzków żuchwy. We wszystkich zębach bocznych wymiary guzków policzkowych

od strony medialnej i dystalnej są nieco większe niż guzków językowych.

W odcinku bocznym uzębienia następuje właściwe rozdrabnianie pożywienia. Pokarm

zostaje zmiażdżony, gdy znajdzie się między guzkami a zagłębieniami zębów

naprzeciwległych. Bruzdy służą nie tylko jako rowki odpływowe zmiażdżonego pokarmu

ale także jako drogi poślizgowe guzków podczas ruchów żujących. Podczas zwierania

zębów guzki natrafiają równomiernie i jednocześnie, w wielopunktowym kontakcie,

na stoki oraz listewki brzeżne zębów naprzeciwległych. Te punktowe kontakty między

zębami, istniejące w wielu położeniach powierzchni żujących, zapewniają optymalne

rozdrobnienie pokarmu, przy stosunkowo niewielkiej sile mięśni żucia. W następstwie

ruchów rozcierania dochodzi do dalszego miażdżenia pokarmu przez guzki, które

ślizgają się w bruzdach zębów naprzeciwległych, czyli tzw. antagonistów, dzięki czemu

bruzdy są utrzymywane w czystości. Na powierzchni żującej właściwie ukształtowanych

i wystarczająco wykorzystanych zębów osad nazębny nie utrzymuje się zbyt długo.

Wspólną cechą przedtrzonowców jest dwuguzkowa powierzchnia żująca, przy czym

guzki są ustawione w kierunku językowym i przedsionkowym. Z wyjątkiem pierwszego

przedtrzonowca szczęki są to zęby jednokorzeniowe.

PIERWSZY PRZEDTRZONOWIEC SZCZĘKI

Długość : 22 mm, długość korony : 8,7 mm, przekrój korony mesialno - dystalny : 6,8 mm

przekrój korony przedsionkowo - językowy : 8,9 mm. Powierzchnia wargowa korony

jest prawie taka jak w sąsiednim kle, powierzchnia podniebienna zaś jest lekko

wysklepiona. Oglądając koronę od strony okluzyjnej, można zauważyć jej zmniejszenie

wpływające na zmianę kierunku krzywizny. Szczyt guzków podniebiennych jest

w niewielkim stopniu, w porównaniu z guzkami policzkowymi, przesunięty w stronę

mesialną. Guzek policzkowy bywa na ogół trochę wyższy i większy niż guzek

podniebienny. Przedtrzonowiec ten ma najczęściej dwa korzenie (60%). Jeżeli

występuje tylko jeden korzeń, to w przekroju poprzecznym ma on kształt owalny

i w większości przypadków znajdują się w nim dwa kanały korzeniowe. Korzenie są

ustawione podniebiennie i przedsionkowo, pod guzkami.

DRUGI PRZEDTRZONOWIEC SZCZĘKI

Długość : 21,5 mm, długość korony : 7,9 mm, przekrój korony mesialno - dystalny :

6,5 mm, przekrój korony przedsionkowo - językowy : 8,9 mm.

Kształt drugiego przedtrzonowca jest wprawdzie podobny do pierwszego

przedtrzonowca, lecz stanowi jednak regularną krzywiznę. Oba guzki na powierzchni

żującej mają podobną wysokość i prawie taki sam rozmiar. W większości przypadków

ząb ten jest jednokomorowy. Korzeń w przekroju poprzecznym ma kształt owalny

(spłaszczony mesialno-dystalnie). Połowa z wszystkich zębów z tej grupy ma dwa

kanały korzeniowe, które przy szczycie mogą się łączyć w jeden wspólny kanał.

PIERWSZY PRZEDTRZONOWIEC ŻUCHWY

Długość : 22 mm, długość korony : 8,5 mm, przekrój korony mesialno - dystalny :

6,8 mm, przekrój korony przedsionkowo - językowy : 7,6 mm. Na powierzchni żującej

zęba, mającej kształt okrągły, występują dwa guzki, z tym że dominuje guzek

przedsionkowy; guzek językowy jest znacznie mniejszy i niższy. Oś korony zęba

wykazuje wyraźne nachylenie, w porównaniu z osią korzenia, w kierunku językowym.

Szczyt guzka przedsionkowego, czyli guzka nośnego, leży na przedłużeniu długiej

osi korzenia. Z powodu nachylenia korony jej równik anatomiczny przebiega, podobnie

jak we wszystkich dolnych zębach bocznych, przedsionkowo w dolnej 1/3 części

korony, językowo zaś w 1/3 górnej części korony. Ząb ten ma jeden korzeń, który

w przekroju jest okrągły, z jednym kanałem korzeniowym.

DRUGI PRZEDTRZONOWIEC ŻUCHWY

Długość : 23,2 mm, długość korony : 8,5 mm, przekrój korony mesialno - dystalny :

7,3 mm, przekrój korony przedsionkowo - językowy : 8,3 mm. Drugi przedtrzonowiec

żuchwy jest zbudowany mocniej niż pierwszy; szczególnie mocny bywa jego guzek

językowy. Ząb ten, mimo że często jest podzielony poprzeczną bruzdą na dwie części,

budową odpowiada pierwszemu przedtrzonowcowi. Ma on także tylko jeden korzeń,

który w przekroju jest okrągły, z jednym tylko kanałem.

TRZONOWCE

Mają powierzchnię żującą wieloguzkową. Odległość między szczytami guzków

przedsionkowych i językowych stanowi połowę największego przedsionkowo-językowego

wymiaru korony. Powierzchnie żujące trzonowców są szersze (w stosunku 3:2) niż

powierzchnia żująca przedtrzonowców. Wszystkie trzonowce są zębami

wielokorzeniowymi. Korzenie mają dwa lub trzy rozgałęzienia, co jest następstwem

zjawiska bifurkacji lub trifurkacji.

PIERWSZY TRZONOWIEC SZCZĘKI

Długość : 21,3 mm, długość korony : 7,7 mm, przekrój korony mesialno - dystalny :

10,1 mm, przekrój korony przedsionkowo - językowy : 11,7 mm. Powierzchnia żująca

ma kształt rombu. Najmasywniejszym guzkiem jest mesialny guzek podniebienny,

który ze względu na swą wysokość jest przy oglądaniu korony od strony

przedsionkowej widoczny między dwoma guzkami policzkowymi. Przy podniebiennym

guzku mesialnym znajduje się guzek dodatkowy, tzw. guzek Carabellego.

Najmniejszy jest podniebienny guzek dystalny. Powierzchnia policzkowa pierwszego

trzonowca przypomina dwie złączone powierzchnie przedtrzonowców. Stoki centralne

guzków policzkowych stykają się podstawami, z kolei stoki centralne guzków

podniebiennych są podzielone przez dystalną krawędź guzka podniebiennego medialnego,

która wspólnie ze stokiem centralnym guzka policzkowego dystalnego tworzy tzw.

krawędź poprzeczną.

Ząb ten ma trzy korzenie. Dwa z nich, umieszczone policzkowo, mają w przekroju

kształt owalny, spłaszczony w kierunku mesialno-dystalnym. Trzeci korzeń, w przekroju

okrągły, leży podniebiennie. Przez korzeń policzkowy mesialny mogą przechodzić dwa

kanały.

DRUGI TRZONOWIEC SZCZĘKI

Długość : 21,3 mm, długość korony : 7,7 mm, przekrój korony mesialno - dystalny :

9,8 mm, przekrój korony przedsionkowo - językowy : 11,5 mm. W dużym stopniu

ząb ten przypomina pierwszy trzonowiec. Guzek podniebienny dystalny może być

słabo wykształcony; guzek Carabellego zaś nie występuje wcale.

PIERWSZY TRZONOWIEC ŻUCHWY

Długość : 22 mm, długość korony : 8,3 mm, przekrój korony mesialno - dystalny :

11,3 mm, przekrój korony przedsionkowo - językowy : 10,4 mm. Powierzchnia żująca

pierwszego trzonowca żuchwy ma kształt czworoboku. Od strony policzkowej znajdują

się trzy guzki, z których najmniejszy jest guzek dystalny. Stoki centralne obu

guzków policzkowych schodzą się podstawami. Nachylenie korony jest

charakterystyczne dla zębów bocznych żuchwy. Ząb ma dwa korzenie, które są

ustawione w kierunku mesialno - dystalnym. Ich przekrój ma kształt owalny (spłaszczony

w kierunku mesialno-dystalnym). Korzenie medialne mają zazwyczaj dwa kanały

korzeniowe, korzenie dystalne - jeden kanał.

DRUGI TRZONOWIEC ŻUCHWY

Długość : 21,0 mm, długość korony : 7,5 mm, przekrój korony mesialno - dystalny :

10,8 mm, przekrój korony przedsionkowo - językowy : 10,0 mm. Budowa drugiego

dolnego trzonowca (korony i korzeni) bardzo przypomina budowę pierwszego

trzonowca żuchwy. Jednak od strony policzkowej na powierzchni żującej występują

tylko dwa guzki.

KSZTAŁT ZĘBÓW MĄDROŚCI, i to zarówno szczęki, jak i żuchwy, odpowiada zębom

trzonowym. Kształty korony oraz korzeni mogą być jednak bardzo różnorodne.

korzenie, szczególnie górnego zęba mądrości, mogą być zrośnięte w jeden korzeń

palowy.

15. KSZTAŁTKI PROSTE I ZŁOŻONE

Kształtki są używane w celu :

1. odtworzenia kształtu zęba

2. odtworzenia odpowiedniego punktu stycznego

3. zabezpieczenia przed powstawaniem nawisu materiału wypełniającego

4. umożliwienia odpowiedniej kondensacji materiałów

5. zabezpieczenia przed wilgocią

Kształtki dzielimy na:

- proste

- złożone

Do prostych należą : * paski poliestrowe, metalowe, celuloidowe, celofanowe

* matryca poliestrowa w kształcie korony zęba

* pierścieniowe metalowe

* pierścieniowe celuloidowe

* kształtka gumowa Hermana

* kształtka Millera - Cerviex

Do złożonych należą : * jednościenna z napinaczem

* pierścieniowa z napinaczem

1) Paski poliestrowe - są używane przy wypełnianiu ubytków klasy III i IV.

Powinny być dociśnięte przy brzegu dodziąsłowym za

pomocą klina przepuszczającego światło.

Paski celuloidowe - są przezroczyste i nieco grubsze

2) Matryca poliestrowa w kształcie korony zęba - używana jest najczęściej

przy wypełnianiu ubytków klasy IV i w rozległych odbudowach

głównie zębów przednich.

Matryce poliestrowe należy przyciąć zgodnie z przebiegiem

dziąsła i uszczelnić transparentnymi klinami. W narożnikach

siecznych lub na szczytach guzków kształtki powinno się

ostrym zgłębnikiem wykonać otwory zapobiegające powstawaniu

pęcherzyków powietrza.

3) Kształtki metalowe - są wykonywane z blachy miedzianej lub aluminiowej,

są miękkie i łatwo dopasowują się do kształtów zęba.

4) Kształtka gumowa Hermana - jest to słupek gumowy, kształtu dwustronnie wklęsłego

menisku.

5) Kształtka Millera - Cerviex - sprężynująca, podobna w działaniu do poprzedniej.

Wykonana ze sprężystej taśmy blaszanej zgiętej

i połączonej w dwa stykające się ze sobą łuki.

KSZTAŁTKI ZŁOŻONE składają się z paska i napinacza. Paski mają grubość od 30

do 50 mikrometrów i są wykonywane z nierdzewnej stali lub poliestru.

Mają one łukowaty kształt, aby po złożeniu mogły być węższe przy dziąśle i rozszerzone

przy powierzchni zgryzowej. Przy wypełnianiu zębów materiałami kompozytowymi

światłoutwardzalnymi zawsze powinno się używać pasków poliestrowych, ponieważ

pozwalają korzystnie ukierunkować skurcz kompozytu. Dodatkową ich zaletą jest

możliwość wizualnej kontroli obecności pęcherzyków powietrza na ścianie dodziąsłowej.

Przy wypełnianiu zębów amalgamatem konieczne jest użycie paska metalowego,

aby mógł sprostać siłom wywieranym podczas kondensacji amalgamatu. Za pomocą

paska metalowego łatwiej jest odbudować punkt styczny w dużych ubytkach i utrzymać

kształtkę na zębie.

Kształtki można podzielić na : obejmujące cały obwód zęba

obejmujące tylko jedną powierzchnię styczną

Kształtki złożone, których pasek obejmuje cały obwód zęba, nazywamy pierścieniowymi.

Stosuje się do nich różne kształty pasków w zależności od ilości utraconych tkanek

zęba i umiejscowienia ubytków. Najlepsze z nich to te, w których szczelina do

wprowadzania paska jest wąska przy dziąśle, a rozszerza się w kierunku powierzchni

zgryzowej. Pomaga to uzyskać anatomiczny kształt wypełnienia. Są one nazywane

kształtkami NYSTROMA. Przykładem jest para napinaczy firmy Dentatus oraz Sword.

Napinacz numer I można zakładać od przedsionka do 2 i 4 ćwiartki, a numer II do

1 i 3 ćwiartki.

Innym przykładem jest napinacz TOFFLEMIRE. Napinacze kształtek pierścieniowych

zakładamy zwykle od przedsionka, co pozwala na jego łatwe ułożenie wzdłuż wyrostka

zębodołowego. Jeżeli twarde tkanki zęba od strony przedsionkowej są zniszczone,

napinacz należy założyć od strony językowej.

Innym przykładem kształtki złożonej jest Polodent System. Składa się on z krótkich

wyprofilowanych pasków metalowych i pierścienia służącego do ich utrzymania między

zębami. Zaletą tej kształtki jest :

* szybkość aplikacji, nawet przy jednoczesnej

odbudowie kilku sąsiednich zębów

* ułatwienie odbudowy punktu stycznego przez

lekkie rozepchnięcie zębów przez pierścień

Formówką pierścieniową jest kształtka pierścieniowa samozaciskowa (Have - Neos).

Składa się z kształtki poliestrowej, której końce wprowadzone są w aluminiową blaszkę.

Ściśnięcie jej powoduje dopasowanie kształtki.

Napinaczem do pasków poliestrowych jest Matrix Retainer firmy Polidentia. Jest to

bębenek, na który nakręca się pasek. Jest on wykonany z tworzywa przepuszczającego

światło. Podobnym rozwiązaniem jest system Hawe SuperMat, w którym do nawijania

paska na bębenki służy specjalny rodzaj klucza. Za pomocą klucza zaciskamy także

formówki z sytemu Auto Matrix firmy DeTrey. Ich dodatkową zaletą, oprócz

wyeliminowania napinacza w jamie ustnej, jest łatwość założenia na zęby o znacznym

stopniu zniszczenia.

Do wypełniania ubytków klasy V są używane różne kształtki, zarówno proste, jak i złożone.

Najczęściej używane są czapeczki poliestrowe lub metalowe, które przykłada się od strony

Dziąsła do wypełnianego zęba, a następnie polimeryzuje. Innym rodzajem kształtki prostej

(stosowanym w klasie V) jest pasek poliestrowy obejmujący ząb od strony ubytku tak, że

jego brzeg znajduje się w kieszonce dziąsłowej, zabezpieczając ją przed nadmiarem

materiału.

Na rynku są również kształtki w postaci celuloidowych łusek, która jest wkładana jednym

końcem do metalowej rurki. Drugim końcem łuski po nałożeniu materiału dociskamy go do

zęba.

Po założeniu każdej z kształtek odbudowującej ubytek na powierzchni stycznej obowiązuje

Uszczelnienie jej brzegu dodziąsłowego za pomocą klinów miedzyzębowych. Kliny te mają

Przekrój trójkątny dostosowany do anatomii przestrzeni międzyzębowych. Klin nie powinien

Swoją górną krawędzią wystawać zbyt wysoko do przestrzeni międzyzębowej, ponieważ

prowadzi to do poszerzenia niszy międzyzębowej i utrudnia odtworzenie punktu stycznego.

Do kształtek poliestrowych powinno się używać klinów plastikowych przewodzących lub

przepuszczających światło. Gdy stosuje się paski metalowe, należy używać klinów

drewnianych.

16. NARZĘDZIA DO OPRACOWYWANIA WYPEŁNIEŃ STAŁYCH, SPOSOBY

OPRACOWYWANIA POSZCZEGÓLNYCH WYPEŁNIEŃ.

AMALGAMAT - jest stopem rtęci i innego metalu. Rtęć w temperaturze pokojowej

jest metalem płynnym; jej punkt krzepnięcia wynosi - 39'C.

Metal ten łatwo ulega amalgamacji z takimi metalami jak: srebro,

cyna, miedź, tworząc twardniejący metal.

Amalgamaty dentystyczne są szeroko rozpowszechnionymi wypełnieniami

w zębach odcinka bocznego (ubytki klasy I i II wg Blacka).

W chwili obecnej polecaną techniką rozrabiania amalgamatu jest

technika mieszania mechanicznego. Większość amalgamatów

porcjowanych można rozrabiać mechanicznie w specjalnych kapsułkach.

Wewnątrz kapsułki mogą się znajdować specjalne tłuczki o niewielkich

rozmiarach, plastikowe lub ze stali nierdzewnej, których zadaniem jest

wspomaganie mieszania rtęci ze stopem, zwłaszcza w przypadku stopów

tabletkowych, wymagających równoczesnego skruszenia.

Mechaniczne amalgamatory są wyposażone w czasomierze pozwalające

na ustalenie prawidłowego czasu mieszania.

Rozrobiony amalgamat jest umieszczany porcjami w ubytku

w ten sposób, że :

* każda porcja powinna być ugniatana w ubytku specjalnym

kondenserem lub upychałem kulkowym o odpowiednim rozmiarze

* podczas kondensacji nacisk na materiał powinien wynosić 4 - 5 kg

* materiał powinno się kondensować zaraz po rozrobieniu

(wydłużenie przerwy między obiema tymi czynnościami powoduje,

że zakładany materiał znajduje się już w fazie wiązania)

Kondensację można przeprowadzić mechanicznie. Kondensatory takie

wytwarzają wibracje, które przeniesione na amalgamat zwiększają

upakowanie jego cząstek.

Przy przepełnieniu ubytku, wierzchnia, bogata w rtęć warstwa może

zostać usunięta, a wypełnienie dopasowane do zarysu.

Nadmiar wypełnienia amalgamatowego usuwa się narzędziami ręcznymi-

nakładaczem łopatkowym, najlepiej zaostrzonym. Amalgamat ze szkliwa

zeskrobuje się, a nie odcina. Ostrze narzędzia ustawia się częściowo

na szkliwie. Takie ustawienie narzędzia pozwala na kształtowanie

powierzchni wypełnienia zgodnie z kształtem anatomicznym i na

uzyskanie dokładnej styczności brzeżnej.

Narzędziem ręcznym rzeźbi się powierzchnię zgryzową wypełnienia

odtwarzając właściwy kształt anatomiczny.

Amalgamaty konwencjonalne należy polerować nie wcześniej niż po

upływie 24 godzin od ich założenia - tj. w momencie, gdy materiał

uzyskał już znaczną twardość. Amalgamaty wysokomiedziowe

twardnieją znacznie szybciej i coraz częściej poleca się polerować

je bezpośrednio po założeniu.

Do opracowania wypełnień amalgamatowych stosuje się :

1. finiry

2. gładziki

3. filce

o różnym kształcie i wielkości a w przypadku ich braku wiertłami

zwilżając powierzchnię wodą, by nie spowodować rozgrzania amalgamatu

i ucieczki rtęci, co powoduje matowienie, porowatość wypełnienia

i korozję. Do opracowania powierzchni stycznych wypełnienia należy

używać lnianych lub papierowych pasków ściernych oraz

drobnoziarnistych papierowych krążków ściernych. Gładzenia wykonuje

się gumkami. Następnie wypełnienie poleruje się krążkami filcowymi

przy użyciu past polerowniczych lub tlenku cynku z wodą.

Materiały złożone (kompozyty) - to preparaty do wypełniania ubytków twardych tkanek.

Charakteryzują się one dużą estetyką, twardością i wytrzymałością

mechaniczną oraz niskim współczynnikiem rozszerzalności termicznej

i kurczliwości w czasie polimeryzacji. Materiały te stosuje się w

stomatologii zachowawczej do wypełniania:

• ubytków próchnicowych kl. III, IV, V, II i I wg Blacka

• ubytków niepróchnicowego pochodzenia (nadżerki, ubytki

klinowe, hipoplazja)

Wskazaniem do zastosowania tego materiału są również:

• złamania korony zębów,

• szpecące diastemy

• pożądana zmiana kształtu koron zębów

• przebarwienie szkliwa zębów

Przygotowanie ubytku pod wypełnienia kompozycyjne i wypełnianie

wymaga odmiennego od klasycznego sposobu postępowania.

1. Otwarcie ubytku

2. Nadanie zarysu

3. Usunięcie zębiny próchnicowej

4. Nadanie kształtu oporowego (minimalna redukcja tkanek zęba)

5. Opracowanie brzegów

Nie wykonujemy typowego gładzenia brzegów ubytku. Nadajemy

Odpowiedni kształt pobrzeża ubytku. Szkliwo schropowacamy lub

ścinamy skośnie na zewnątrz pod kątem 45 stopni na przestrzeni

0,5 - 1,0 mm kamieniem diamentowym w kształcie płomienia.

Stwarzamy w ten sposób odpowiednio dużą płaszczyznę

przylegania i możliwość dobrego wytrawienia.

6. Nadanie kształtu retencyjnego

Nie nadajemy ubytkowi kształtu retencyjnego. Postępowanie

to jest uwarunkowane zdolnością utrzymania się materiałów

kompozycyjnych na zasadzie adhezji mechaniczno-chemicznej

poprzez wnikanie w głąb mikroretencji powstałych w szkliwie

w skutek wytrawiania kwasem.

Istnieją 3 systemy połączeń materiałów kompozycyjnych

a trawionym szkliwem:

1. za pomocą żywic pośrednich (Concise, Enamel Bond System..)

2. przy pomocy płynów pośrednich „Bond” (Cosmic)

3. bez żadnych pośrednich związków (Compocap, Campatit,

Evicrol)

Bez względu na stosowany system, połączenie między trawionym

szkliwem i odtwórczym materiałem kompozycyjnym powinno

zapewnić dobrą adhezję, umożliwiającą zachowanie wypełnienia

w warunkach klinicznych przez kilka lat.

7) Przygotowanie materiału

Po opracowaniu, wymyciu i osuszeniu ubytku całą zębinę

pokrywamy podkładem. Chronimy w ten sposób zębinę

i pośrednio miazgę przed działaniem wytrawiaczy i toksycznym

działaniem materiałów kompozycyjnych. Pod materiały

kompozycyjne polecane są podkłady z preparatów

wodorotlenkowo - wapniowych (DYCAL, REOCAP, KERR, LIFE)

z cementów polikarboksylowych (ADHESOR-CARBOXY, BONDAL)

lub cynkowo-fosforanowych (AGATOS, ARGIL, CUPRIT)

Nie zaleca się stosowania pod materiały złożone cementów

tlenkowo - cynkowo - eugenolowych, ponieważ utrudniają

proces wiązania kompozytu i powodują przebarwienia materiału.

Kolor materiału kompozycyjnego dobieramy przy pomocy klucza

kolorów, do wilgotnej powierzchni korony zęba, przed

przystąpieniem do wytrawiania szkliwa. Czynność tą wykonujemy

w świetle dziennym oraz w świetle sztucznym.

8) Wymycie i osuszenie ubytku. Trawienie.

Po pokryciu zębiny podkładem oczyszczamy powierzchnię

szkliwa pumeksem z wodą za pomocą szczotki lub gumki.

Jest to konieczne aby usunąć osad, nalot i płytkę nazębną,

Gdyż jedynie czyste szkliwo ulega prawidłowemu wytrawieniu.

Następnie spłukujemy ząb wodą i dokładnie osuszamy.

Izolujemy ząb od śliny (koferdam, wałki ligniny, ślinociąg)

I przystępujemy do wytrawiania szkliwa na przestrzeni

o szerokości 1 mm od brzegu ubytku. Wytrawiaczem najczęściej

jest 37% kwas ortofosforowy, którym zwilżamy wacik lub

pędzelek i pocieramy nim szkliwo. Trawimy 15 - 60 sek.

Należy unikać zetknięcia się wytrawiacza z dziąsłem oraz zębiną.

Po wytrawieniu dokładnie spłukujemy powierzchnię szkliwa

strumieniem wody przez okres 20 - 60 sekund i osuszamy

powietrzem (dmuchawką). Właściwie wytrawione szkliwo ma

matowy kremowo - biały wygląd co świadczy o powstaniu

pożądanych mikroretencji.

9) Wypełnienie ubytku.

Przed wypełnieniem niektórych ubytków wskazane jest

dodatkowe odizolowanie zęba od wilgoci poprzez zastosowanie

nitek retrakcyjnych. W zależności od rodzaju materiału

wypełniającego przystępujemy do bezpośredniego wypełniania

ubytku lub też stosujemy wstępnie żywice i płyny pośrednie.

Pokrywamy żywicą lub płynem pośrednim wytrawione szkliwo,

brzegi ubytku i jego wnętrze przy pomocy pędzelka. Następnie

delikatnie dmuchamy powietrzem w celu dobrego

rozprowadzenia żywicy lub płynu pośredniego. W przypadku

stosowania materiałów utwardzanych światłem naświetlamy

Bond lub Scotchbond przez 10 - 20 sekund. Przy wypełnianiu

ubytków stosujemy kształtki proste celuloidowe (paski,

czapeczki, korony) lub kształtki jednościenne i pierścieniowe

(najlepiej z paskami celuloidowymi).

Stosując materiały światłoutwardzalne należy pamiętać, że

naświetlanie polimeryzuje wypełnienie do głębokości ok. 2,5 mm.

Przy warstwie wypełnienia grubszej niż 2,5 mm polimeryzacja

musi odbywać się warstwami. Czas naświetlania jest ściśle

określony przez producenta i wynosi 20 -60 sekund, a zależy

od odcienia i przejrzystości materiału. Wszystkie powierzchnie

wypełnienia powinny być równomiernie naświetlane.

10) Opracowanie wypełnienia

Kompozyty można opracowywać po 3 - 5 min od związania

materiału. Wypełnienia wykonane z zastosowaniem odpowiednich

kształtek powinny dokładnie odtwarzać brakujące tkanki zęba

i nie wymagać opracowania. Opracowywanie powierzchni

kompozytów powoduje nierównomierne ścieranie się żywicy

i wypełnienia. Opracowywane wypełnienie ma większą szorstkość

i zarazem dużą skłonność do przebarwień. Problem ten nie

występuje przy stosowaniu materiałów dających się polerować.

Przed polerowaniem usuwa się nadmiary wypełnienia (kamieniem

diamentowym) odtwarzając jednocześnie kształt anatomiczny

zęba. Podczas opracowywania wypełnień z materiałów złożonych

nie odsłania się zarysu. Polerowanie dokonuje się krążkami

i paskami typu Sof-Lex, gumkami o różnych kształtach

dostosowanymi do powierzchni wypełnienia.

Czynność polerowania zaczynamy krążkiem gruboziarnistym

(czarnym) ze średnią prędkością 10000 obrotów na minutę.

W dalszej kolejności stosuje się krążki o coraz mniejszej

ziarnistości (ciemnoniebieski, niebieski i jasnoniebieski)

z większą prędkością 30000 obrotów na minutę.

Polerowanie krążkami Sof-Lex powinno odbywać się zawsze

„na sucho” bez dostępu śliny i wody.

17. NARZĘDZIA DO ZAKŁADANIA I KONDENSACJI MATERIAŁÓW W UBYTKU

NAKŁADACZE - służą do wprowadzania materiału wypełniającego do ubytku.

Są to instrumenty dwustronne, mające zakończenia w postaci

małych łopatek, ustawionych pod różnymi kątami w stosunku do

uchwytu. Nakładacze do amalgamatu składają się z uchwytu

i walcowatej końcówki, mającej wgłębienia i nacięcia dla lepszego

utrzymania materiału. Do nakładania amalgamatu służą także

specjalne pistolety.

UPYCHADŁA - upychadłami rozmieszcza się i kondensuje cementy i amalgamaty

w ubytku. Upychała są przeważnie dwustronne, mają końcówkę

w kształcie kulki lub walca, a upychała do amalgamatu w kształcie

stożka lub walca o karbowanej podstawie. Istnieją też narzędzia

kombinowane, na jednym końcu jest nakładacz, na drugim upychadło.

Do wykańczania wypełnień służą paski ścierne, które są szczególnie przydatne przy

wykańczaniu wypełnień w zębach przednich. Paski ścierne są metalowe lub płócienne,

z jednej strony powleczone pyłem szklanym lub karborundowym.

Do wygładzania wypełnień amalgamatowych używa się krążków gumowych lub

metalowych, gładzików na prostnicę lub kątnicę, a do odcinania nadmiaru amalgamatu

pilników odpowiednio ukształtowanych, aby można było łatwo wprowadzić je do

przestrzeni międzyzębowych. Nadmiar wypełnienia cementowego lub akrylanowego

usuwa się za pomocą kamieni karborundowych oraz krążków ściernych.

18. NARZĘDZIA DO ODBUDOWY BRAKUJĄCEJ ŚCIANY ZĘBA.

Należą tutaj różne formówki oraz paski metalowe i celuloidowe. Formówki mogą być

proste i złożone. Do prostych należą : pierścienie metalowe i celuloidowe, formówki

gumowe Hermanna oraz paski celuloidowe. Do złożonych należą: formówki

jednościenne i pierścieniowe z napinaczem.

PIERŚCIENIE - stosuje się podczas odbudowy większych ubytków zęba,

szczególnie przy wypełnieniach amalgamatowych, gdyż

mogą pozostać na zębie przez kilka dni i zabezpieczają

wypełnienie przed uszkodzeniem.

FORMÓWKA GUMOWA HERMANNA - jest to słupek gumowy kształtu

dwustronnie wklęsłego. Rozciągając go wsuwa się między

zęby. Nadaje się raczej do rozsuwania zębów.

PASKI CELULOIDOWE - są używane wyłącznie przy wypełnianiu ubytków

stycznych w zębach przednich.

FORMÓWKA JEDNOŚCIENNA Z NAPINACZEM - składa się z paska metalowego,

którego brzeg żujący jest nieco wypukły, dziąsłowy zaś nieznacznie

wklęsły, po obu stronach paseczka znajduje się kilka otworów,

w które wchodzą kolce dwóch ramion napinacza. Kręcąc śrubę

zmniejsza się rozwartość ramion i naciąga pasek obejmujący ząb.

FORMÓWKA PIERŚCIENIOWA Z NAPINACZEM - składa się z paska metalowego,

którego dwa końce, po zwinięciu w pierścień, wsuwa się w podłużne

wieko napinacza i dopasowuje do obwodu zęba za pomocą dużej

śruby, a następnie przykręca małą.

19. NARZĘDZIA DIAGNOSTYCZNE

Do instrumentarium diagnostycznego, służącego do podstawowego badania jamy

ustnej i zębów, należą : * lusterko stomatologiczne

* zbłębniki

* szczypczyki stomatologiczne

Uzupełnienie tego instrumentarium stanowi : dmuchawka

lampa

LUSTERKO STOMATOLOGICZNE - składa się z uchwytu i wymiennego

zwierciadła osadzonego pod kątem

135 stopni w stosunku do nagwintowanego

uchwytu. Ma ono wszechstronne zastosowanie,

służy do oświetlania trudno dostępnych okolic

jamy ustnej i zębów oraz przytrzymywania

warg, policzków i języka. Podczas szlifowania

zębów należy je chronić przed uszkodzeniem.

W czasie badania jamy ustnej, lusterko

pokrywa się często mgłą z wydychanej pary

wodnej. Trzeba je wówczas lekko nagrzać nad

płomieniem, aby uzyskać należytą widoczność.

ZGŁĘBNIK STOMATOLOGICZNY - służy do pośredniej palpacji. Składa się

z uchwytu i ustawionych do niego pod różnymi

kątami (90 - 135 stopni) ostrych końcówek.

Oprócz wykrywania ubytków zgłębnik służy

do stwierdzania głębokości i spoistości tkanek

twardych zęba, jak również stopnia ich

wrażliwości. Odwrotną stroną rękojeści

opukuje się ząb dla zbadania stanu ozębnej.

Zgłębniki o końcówkach prostych przeznaczone

są do wszelkiego rodzaju badania w obrębie

zębów przednich. Natomiast łukowate,

haczykowate czy wykonane w kształcie

korkociągu służą do badania dna komory,

dalszych powierzchni zębowych oraz

wykrywania ubytków w trudno dostępnych

miejscach.

SZCZYPCZYKI STOMATOLOGICZNE (PINCETY) - są zagięte, o cienkich, długich

uchwytach. Służą do wprowadzania wałków

ligniny, kuleczek z waty, tamponów, ćwieków

koronowych, a nawet do wkraplania leków.

Zbliżając do siebie końce uchwytów nabiera

się płyn, a rozchylając wkrapla go w odpowiednie

miejsce, np. do komory, kieszonek dziąsłowych

itp. Dla dokładnego zwarcia ramion na jednym

z nich jest bolec, któremu odpowiada otwór na

przeciwległym ramieniu. Przy mocnym ściśnięciu

ramion szczypczyków bolec wchodzi w otwór

i umacnia ich wzajemne ułożenie. Części

chwytne mogą być gładkie lub posiadać podłużne

rowki, co pozwala na pewny uchwyt złamanych

igieł, miazgociągów czy ćwieków.

27

---