SOCJOLOGIA JAKO NAUKA I PRZDMIOT JEJ BADAŃ MIEJSCE SOCJOLOGII WŚRÓD NAUK SPOŁECZNYCH

SOCJOLOGIA RYZYKA ( Ulrich Beck - twórca „socjologii ryzyka” - najmłodsza, spośród subdyscyplin)
W zaawansowanej fazie nowoczesności tworzy się nadmierne ryzyko, powstają niesprzyjające warunki, samorealizacji. Życie dla człowieka stało się bardziej ryzykowne, zwiększył się potencjał jednostkowy, ale jednostka musi coraz częściej samodzielnie podejmować decyzje:

- Każdy człowiek musi przygotować się, że będzie odpowiadał za błędne kroki.

- Przygotować się na to, że plan życiowy może się nie udać i w tym wypadku zdobywamy alternatywne wykształcenie.

SOCJOLOGIA - uczy jak być człowiekiem, jak żyć bezkonfliktowo, jak współżyć z ludźmi w zgodzie. Jest to jedna z najmłodszych nauk 1838-1920. Socjologia etymologicznie wywodzi się z dwóch słów: z łac. socjalis (społeczny, społeczeństwo) i logos (nauka). Jest to nauka o społeczeństwie i jego segmentach (strukturach)prawidłowościach rządzących rozwojem społecznym, o formowaniu się przejawów życia społecznego i współżycia grup społecznych. Socjologia to naukowe badanie społeczeństwa, życia społecznego, kontaktów, w jakie wchodzą, pozostają istoty żywe.

Za twórcę terminu „socjologia” uważany jest August Comt'e (1798-1857). W 1838 jako pierwszy użył słowa socjologia i od tego roku rozpoczyna się rozwój socjologii jako dyscypliny naukowej.

Socjologia, aby być samodzielną dyscypliną musi posiadać własną teorię, musi mieć metody badawcze.

Jest nauką społeczną o charakterze empirycznym, ma charakter utylitarny, czyli musi służyć człowiekowi sensie pozytywnym.

Ma 36 subdyscyplin, np.socjologia miasta,wsi,rodziny,medycyny,wojny

SOCJOLOGIA pokazuje, iż człowiek jest istotą społeczną, rodzi się, rozwija, funkcjonuje w społeczeństwie.

W latach międzywojennych ukształtowało się 20 subdyscyplin. W tej chwili jest 36. Szczegółowymi subdyscyplinami są:

- Socjologia nauki

- S. miasta i wsi

- S. stosunków międzynarodowych

. Rodziny

- S. wojny

- S. ryzyka

Zoosocjologia

Pokazuje to jak obszerną nauką jest socjologia.

W socjologii badania teoretyczne i empiryczne są nadal prowadzone. Czerpie z filozofii prawa, etyki, historii i politologii. Współpracuje z pozostałymi naukami społecznymi. Oprócz teorii posiada własne metody badawcze. Socjologia i jej teorie podejmuje ważne dla człowieka problemy. Dowodzi, że człowiek jako istota społeczna rozwija się tylko dzięki stosunkom interpersonalnym, tzn. w kontaktach z innymi ludźmi. Człowiek bez bliskiego kontaktu z innymi ludźmi nie byłby istotą rozumna. Nie mógłby myśleć. Ludzie tworzą różnorodne społeczności (rodzina, państwo). Socjologia bada więzi w tych społecznościach. Życie jest bardzo złożone. Jesteśmy determinowani różnymi przesłankami (wpływ innych ludzi, otoczenie bliższe, dalsze). Badania socjologiczne dotyczą głównie ludzi, ale obejmują swym zakresem życia społecznego innych gatunków.

SOCJOLOGIA jest szczególnie przydatna poprzez socjotechnikę. Nie jest ona dyscypliną socjologii. Jest inżynierią społeczną, korzysta z badań socjologii.

TEORIA NAUKOWA - system określonych twierdzeń logicznie i rzeczowo uporządkowanych, takich, w których z pewnych naczelnych zdań tego zbioru wynikają wszystkie pozostałe zdania zbioru (nie może zawierać zdań fałszywych sprzecznych)

Teoria nie może zawierać zdań fałszywych

Teologia SOCJOLOGICZNA - RÓŻNI SIĘ OD ZŁOŻONYCH, ABSTRAKCYJNYCH TEORII NAUK ŚCISŁYCH. Jej siła jest nie abstrakcyjna doskonałość formalna, lecz podejmowanie doniosłych problemów społecznych w sposób bardziej uporządkowany i racjonalny niż myślenie potoczne.

TWÓRCAMI SOCJOLOGII BYLI: Emil Durkheim, Geogr. Simmel, Charles Cooley i Max Weber.Lucke i Hume

Z socjologią związana jest socjotechnika.

SOCJOTECHNIKA jest to nauka praktyczna, inaczej inżynieria społeczna formułująca lub przygotowująca na podstawie twierdzeń (teorii, dyrektywy) jak przez oddziaływanie społeczne osiągnąć zamierzone cele (tanie, szybkie, sprawne, efektywne). Socjotechnika to oddziaływanie na podświadomość człowieka, bazuje na ludzkich potrzebach, słabościach,jej cel to sterowanie zachowan

Bazujhe na osiągnięciach empirycznych socjologii.

Korzysta z utylitarnego charakteru socjologii

Rozwinęła się 1895-1920. wykozystuja ja politycy,koncerny,instytucje finansowe. SOCJOTECHNIKA kształtuje gusty i zachowania. Nie wyklucza oszustwa, w nauce nie może być kłamstwa, nie można zabarwiać obiektywizm. Socjotechnika dopuszcza oszustwa, subiektywizm, bo liczy się cel.

Socjologia badając działania lub ich aspekty próbuje odpowiedzieć na pytanie:, dlaczego tak zachowuje się człowiek, przyczyny i skutki działań.

Podstawowe pytania socjologii:

• Jakie ma znaczenie to, że cokolwiek ludzie czynią, robią lub mogą zrobić zawsze są zależni od innych ludzi?

• Jakie ma znaczenie to, że ludzie żyją zawsze (i nie mogą inaczej) inaczej towarzystwie, porozumieniu, współzawodnictwie wymianie z innymi ludźmi?

Socjologia to pewien sposób myślenia o ludzkim świecie, na który trzeba patrzeć z wielu punktów widzenia.

Socjologia posiada własną perspektywę poznawczą oraz własny zestaw pytań badawczych. Posiada również zasady badawcze i interpretacje ludzkich zachowań. Tym, co decyduje o specyfice socjologii jako nauki jest zwyczaj spoglądanie na ludzkie sprawy, czynności jak na fragmenty większych całości. Owymi całościami są grupy ludzi nie przypadkowo powiązanych siecią zależności.

SOCJOLOGIĘ dzielimy na:

• Podstawową,

• Szczegółową

a)SOCJOLOGIA PODSTAWOWA (ogólna) formułuje twierdzenie ogólne dotyczące prawidłowości rządzących życiem społecznym człowieka. Do jej zadań należy refleksja nad metodami badawczymi. Wyróżniamy tu działy:

• Teorię struktur społecznych, która dotyczy form życia społecznego, bada więzi zbiorów społecznych,

• Teorię zmian społecznych, dotyczącą przemian społecznych i zachowania człowieka w społeczeństwie.

b)SOCJOLOGIA SZCZEGÓŁOWA (subdyscypliny)zajmuje się fragmentami społeczności (wieś, miasto).

TRADYCJA SOCJOLOGII W POLSCE

Socjologia w Polsce rozwinęła się po 1918 r.. Rozwijała się bardzo szybko. W okresie międzywojennym ukształtowały się trzy szkoły socjologii:

• Szkoła poznańska: koncepcja prof. Floriana Znanieckiego

• Szkoła warszawska: teorie prof. Ludwika Krzywickiego

• Szkoła lwowsko-warszawska związana z Stefanem Czarnowskim i Stanisławem Osowskim, którzy badali współżycie społeczne mniejszości narodowej.

W okresie międzywojennym powstaje instytut badań socjologicznych. Rozpoczęto publikację periodyków socjologicznych: Przegląd Socjologiczny, Ruch Prawniczy, Historyczny i socjologiczny. Wybitną postacią był prof. Bronisław Malinowski, uchodził za twórcę funkcjonalizmu etnosocjologii.

Przyczyny zachowania się jednostek odosobnionych. Rozwój nauki przerwała II Wojna Światowa. Wielu profesorów zostało wymordowanych. Po 1945 r. socjologia wraca. Zaczynają się badania. Polska nie jest jednak państwem suwerennym. Socjologia została uznana za szkodliwą Wraz ze stalinizacją likwidowano katedry. Wprowadzono w to miejsce marksizm-leninizm.(do 1956) Socjologowie działali poza granicami kraju. W 1956 r. wracają na uniwersytety. Wyniki badań po 1956 r. były utajnione. Publikowano to, co było wygodne. Socjologia została podporządkowana. Po upadku komunizmu, nauki mogły się rozwijać. Mamy teraz wiele instytutów badawczych.

2. PODSTAWOWE METODY BADAŃ

Metody badawcze, które każda nauka musi posiadać służą doświadczeniom, praktycznej analizie zjawisk społecznych, te są niezbędne do tworzenia teorii naukowych, czyli określonych uporządkowanych logicznie i rzeczowo twierdzeń, które służą wyjaśnieniom zjawisk społecznych.

A)EKSPERYMENT jest złożoną czynnością polegającą na tym, że staramy się wpłynąć na obserwowane zjawisko zmieniając w sposób kontrolowany warunki, w których ono przebiega, aby zaobserwować czy i jakie zmiany występują w danym zjawisku. Eksperymenty powstają w ustaleniu związku przyczynowo-skutkowego między odpowiednimi zmiennymi.Jest przeprowadzany lacznie z innymi metodami badawczymi(obserwacja).

Eksperymenty dzielimy na:

• Terenowe-badanie roznych typow subkultor (kibice na stadionie,kultura podhala)

• terenowe ex-post - obserwacje procesów zjawisk społecznych i próba ich odtwarzania na podstawie dokumentów, które miały miejsce w przeszłości.np.osadnicy polscy,którzy przenieśli się na zachod.

• Laboratoryjne (rzadko stosowane), (na żywych organizmach)(w celi,w jednostkach wojskowych)..

B)OBSERWACJA udziela odpowiedzi na konkretne, określone pytanie, które stawia sobie badacz. Podlegają tylko zewnętrzne zachowania ludzi oraz rezultaty tych zachowań. Nie obserwowane są motywy podejmowania decyzji lub zachowań. Obserwacje na gruncie socjologii mogą mieć charakter:

• Zewnętrzny, jesteśmy postronnymi obserwatorami, nie uczestniczymy w zjawisku;

• Wewnętrzny, sami jesteśmy uczestnikami zjawiska lub staramy się wejść do określonego zjawiska.

Metoda obserwacji i eksperymentu musi być wspierana wywiadem socjologicznym. Nie wszystko to, co interesuje badacza można zbadać za pomocą obserwacji czy eksperymentu.

Nowoczesne metody obserwacji:telewizja przemysłowa,kamery na ulicach.

C)WYWIAD socjologiczny - swoista rozmowa kontrolowana, w której udział biorą, co najmniej dwie osoby: badacz i respondent. Jest to prowadzone wg scenariusza. Jest uznawany za jedną z najbardziej elastycznych metod.

RODZAJE WYWIADÓW:

1. Ustne i pisemne - badacz przeprowadza rozmowę ustną, posiłkuje się scenariuszem i odpowiedzi rejestruje, notuje, nagrywa lub sam je respondent pisze.

2. Skategoryzowane ( prowadzone wg ściśle określonego scenariusza zgodnie z kwestiami); nieskategoryzowane ( na żywo, nie ma scenariusza).

Dzielimy je na zamknięte (dodajemy alternatywne odpowiedzi) i otwarte

( dodajemy możliwość swobodnej wypowiedzi);

3. Indywidualne (pojedynczo) i zbiorowe (większa ilość osób) zwane prace panelowe - zaprasza się do dyskusji na konkretny temat (nauczyciele, lekarze)

4. Jawne: wczesniej uprzedzona grupa:; ukryte: anonimowe badania,np.wywaiad policyjny

Polscy socjologowie wnieśli duży wkład w rozwój metod badawczych takich jak:

• Badania terenowe: Bronisław Malinowski, Dobrowolski;

• Badania oparte na dokumentach: Florian Znaniecki, Józef Hałasiński, Andrzej Wilecki;

• Badania teoretyczne: L. Krzywicki, S.M. Osowscy

Obecnie metody i techniki badawcze rozwijają między innym: Gostkowski, Nowak, Sztompke, Szczepański.

Dzisiaj mówimy o pewnej specyfice polskiej metodologii badań socjologicznych. Specyfika ta polega na tym, że występują ścisłe związki myśli ekonomicznej. Polega ona również na tym, że występują ścisłe więzi między refleksją metodologiczną. Celem jest opis , analiza rzeczywistości społecznej jej kreowanie, przekształcanie w kierunku pożądanym przez człowieka. Przedmiotem badań są procesy i zbiorowości społeczne, instytucje społeczne i zjawiska społeczne.

Celem badań socjologicznych jest:

• Naukowe poznanie rzeczywistości społecznej

• Formułowanie wniosków i tez.

Procesy społeczne nazywamy na gruncie socjologii rozmaite, przebiegające po sobie regularnie, wzajemnie warunkujące się przeobrażenia w różnych tworach społecznych lub w życiu danego społeczeństwa.

Zjawisko społeczne - wszelkie uzewnętrznienie i masowe wytwory współżycia oraz wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie przykładem zjawisk społecznych, mogą być opinie i postawy ludzi w danym momencie. Opinie zmieniają się bardzo szybko, a postawa - wolno. Postawa kształtuje się z pokolenia na pokolenie. Zjawiskami społecznymi są: moda, pewne zachowania, alkoholizm, narkomania. Zjawiskami są również zainteresowania, Internet, historia, polityka w danych grupach wiekowych.

Proces badawczy - badania na gruncie socjologicznym są niezwykle złożone i wielofazowe, ale muszą być starannie przygotowane. Badacz musi najpierw przygotować projekt badawczy. Elementami projektu badawczego są:

• Ustalenie problemu badawczego (przyjęcie i określenie tematu pracy)

• Ustalenie i przyjęcie hipotez badawczych (hipoteza-przypuszczenie, domysły naukowe, które wymagają potwierdzenia lub obalenia)

• Określona liczba danych potrzebnych do weryfikacji hipotez, musi być postawiony cel badawczy

• Musimy ustalić populację, ilość zjawisk, procesów

• Określenie metod i technik badawczych

• Sporządzenie harmonogramu badań

• Sporządza się kosztorys

• Szukanie sponsora, instytucji, która sfinansuje to.

To wszysko prowadzi do przeprowadzenia badan ankietowych

D) BADANIA ANKIETOWE(wywiad socjologiczny,pisemny)- stosuje się najczęściej w celu przebadania bardzo licznych zbiorowości, a więc po to, aby przyspieszyć proces badawczy.. Jest to metoda bardziej oszczędna. główny nacisk położony na poprawne przygotowanie ankiety. Ankiety wypełnia sam respondent, wiele ankiet do nas nie wróci. Wywiad może być zamknięty (mamy do wyboru odpowiedzi) lub otwarty (musimy sami odpowiadać na pytania). Jest to system umowny, co daję pewną dozę odpowiedzi.

Badania ankietowe przy pomocy ankiety są często wykorzystywane, bo są oszczędne ze względu na czas i koszty od wywiadów ustnych.

Ze względu na sposób rozprowadzania ankiet dzielimy je na:

• Środowiskowe - bezpośrednie rozprowadzanie przez ankietera w określonym środowisku np. wśród uczniów;

• Prasowe - zamieszczanie na łamach prasy, czyli gazet i czasopism;

• Pocztowe, - czyli takie, które są rozsyłane.

WADY BADAŃ:

1. W wywiadzie ustnym, w bezpośredniej rozmowie badacz może określić stan emocjonalny respondenta, natomiast przy ankiecie takiej możliwości nie ma

2. Podczas wywiadu ustnego badający może udawać, ale jednocześnie podpowiadać, ułatwiać odpowiedzi respondentowi

3. Nie jesteśmy w stanie uchwycić wieku i płci w badaniach ankietowych.

4. Anonimowość

5. musimy się liczyc z tym ze wiele ankiet do nas nie wroci(lenistwo)

6. Musza być bardzo starannie przygotowane

ZALETA TANI!!

Badania ankietowe po raz pierwszy zostały zastosowane na wielką skalę w USA w latach 30-tych przez Georgia Gallupa (1901-1984). Dziś opinię publiczną kształtują środki masowego przekazu, które kształtują określone podstawy, trendy. Jego badania ankietowe w USA potwierdziły wpływ społeczeństwa amerykańskiego na kierunki. Istota badań Galupa było badanie całego społeczeństwa lub części określonych postaw oraz badano preferencje -w określonym momencie. Dzisiaj preferencje badaczy badamy w okresie przedwyborczym. Badanie preferencji wyborczej podczas ostatniej fazy wyboru pozwala na koncentrowanie wysiłku. Pozwalają wpływać na te regiony, gdzie jest duże niezdecydowanie.

Celem badań naukowych zarówno teoretycznych i utylitarnych są twierdzenia o charakterze:

1. Diagnostycznym, które orzekają o istniejącym stanie praktycznym badanej rzeczywistości, zjawiska, procesu;

2. Terapeutycznym, które dają odpowiedź na pytanie jak doprowadzić do określonych postaw poprzez różnego rodzaju postawy i działania;

3. Prognostycznym, czyli jaki będzie skutek, wskazują kierunek utylitarny, jednocześnie staramy się pokazać prognozę, czy alkoholizm będzie coraz większy z powodu bezrobocia.

Nauka ma ułatwić rozwój człowieka. W ten sposób możemy kierować, kształtować pożądany wzór takich,czy innych postaw.

3. STRATYFIKACJA SPOŁECZNA

STRATYFIKACJA - pochodzi z łac. „stratum”, czyli warstwa, inaczej rozwarstwienie społeczne, podział na różne grupy, warstwy, klasy. Występowała od momentu narodzin człowieka i występuje nadal.

S. to podział społeczeństwa na kategorie takie, do których przynależenie daje pozycję społeczną, korzystną lub mniej korzystniejszą, dającą podstawę do uzależnienia od siebie ludzi innych kategorii danego podziału.

W przeszłości przyczynami stratyfikacji społecznej były najczęściej:

• Urodzenie, pochodzenie społeczne i posiadany majątek

Cechy stratyfikacji:

1)prestiż społeczny; 2)zróżnicowanie społeczne pod względem etnicznym; 3)prowadzi do konfliktow społecznych; 4)jest czynnikiem mobilizującym; 5)klucz do zrozumienia doniosłych problemow społecznych w obrebie danego społeczeństwa; 6)wystepuje hierarchizacja,np.ze względu na pochodzenie(awans społeczny, degradacja); 7)roznicuje ludzi pod wieloma wzgledami.

Czynniki stratyfikacyjne:

Bogactwo,wykonywany zawod, wykształcenie, styl zycia, pozycja zawodowa, pochodzenie społeczne, czynnik etniczny, religia.

W procesach stratyfikacyjnych występuje zjawisko dekompozycji są to rozbieżności czynników stratyfikacyjnych, gdy jednostka sytuuje się wysoko ze względu na jeden czynnik, a nisko ze względu na drugi czynnik.

Podział społeczny a stratyfikacja

Stratyfikacja to zróżnicowanie społeczeństwa jako całości pod względem dochodów, wykształcenia, prestiżu, zawodu, pozycji społecznej. Zaś podział społeczny to różnice warstwowo - klasowe (różnice w dużym społeczeństwie w dostępie do władzy, stanowisk, różnice wywołujące konflikty społeczne). Podział społeczny nie jest systemem sformalizowanym. Czynnikiem przesądzającym o przynależności do danej grupy, klasy jest czynnik ekonomiczny, czyli położenie.

Podział na klasy w danym społeczeństwie jest tak zwanym podziałem podstawowym, to znaczy, że wszystkie inne podziały wynikaja z podzialu klasowego..

Przez klasę społeczną (np.: robotniczą, chłopską) rozumiemy pewne wielkie zbiorowiska czy skupiska społeczne odróżniające się od innych interesem ekonomicznym, czyli stanem posiadania lub nieposiadania.

Przed wojną były trzy podstawowe klasy społeczne:

1. Ziemiańska ( obszarnicza), wielkie majątki;

2. Burżuazyjna (kapitalistyczna), bogatsi właściciele ziemscy i właściciele fabryk;

3. Robotnicza, sprzedająca własne siły.

Podział ten został zniszczony po II wojnie światowej i ukształtowały się następujące klasy:

1. Robotnicza;

2. Chłopska;

3. Inteligencji do 1989.

Podział na warstwy społeczne:

• Zbiór ludzi w sensie statystycznym tzn. wyodrębnionych spośród innych na tej podstawie, że znajdują się w podobnej pozycji pod względem stosunków do jakiejś cech społeczeństwa;

• Może nią być zbiorowość, która ma poczucie, świadomość swojej odrębności i wytwarza określone zasady odrębności.

Warstwa społeczna to również świadoma swojej odrębności grupa osób tworząca bariery oddzielające ją od innych warstw. W tym znaczeniu warstwa nie jest, więc sztuczną konstrukcją badawczą, istnieje obok innych warstw w środowisku. Oprócz klas, warstw mamy też grupy społeczne.).

Grupa społeczna - jest to pewna liczba osób (najmniej 3) połączonych, powiązanych systemem rachunków, stosunków uregulowanych przez instytucje posiadające wspólne wartości, które ich wyodrębniają.

Rodzaje grup pod względem wielkości:

• Wielkie - naród,

• Małe - rodzina,

• Formalne - grupa przyjaciół, klasa, podziały wojskowe,

• Nieformalne - klika, banda, mafia,

• Pierwotne - grupy rówieśników,

• Wtórne - ludzie z różnych środowisk

ALIENACJE:Każda jednostka może należeć do kilku różnych grup, ale są też osoby wyeliminowane lub alienujące się nie należące do żadnej grupy. Na tle przynależności do grup społecznych powstaje zjawisko alienacji, bądź społecznej izolacji. Alienacja to próba wyodrębnienia się. Innym zjawiskiem jest izolacja tzn. inni nas odtrącają. Jest to tzw. świadome izolowanie jednostki.

Kształtują się klasy robotnicze:

• Kształtuje się jako klasa w sobie, nie występują więzi ideologiczne (okres wczesnego kapitalizmu):

• Przekształcają się klasy w sobie na klasę dla siebie.

Klasa, która posiada określoną filozofię, czy etos, posiada własną organizację, związki zawodowe.

4. INDUSTRIALIZACJA I URBANIZACJA

Te dwa pojęcia należy rozpatrywać łącznie. Są to procesy strukturotwórcze. Powodują zmiany struktury w poszczególnych narodach. Tym procesom towarzyszą zarówno zjawiska pozytywne i negatywne. Między industrializacją a urbanizacją istnieje sprężenie zwrotne. Wpływają na siebie i nadal mają miejsce.

Industrializacja i urbanizacja:

1. Determinuje:

• Ruchliwość społeczna, zmiana miejsca zamieszkania, zawodu, prestiżu, to pociąga za sobą dezintegrację społeczną, czyli zmiany wzorców kulturowych, postaw, zmiana swojego miejsca w strukturze społecznej;

Pociąga:

• Migracje, emigracje, które mają charakter ekonomiczny lub polityczny, są też migracje przymusowe (banicje, deportacja).

• Koncentrację, przenoszenie różnic między kulturę wiejską a miejską, przyciąga patologie, alkoholizm, narkomanię, rozbicie rodziny.

• Pociąga za sobą zjawiska patologii

INDUSTRIALIZACJA - przechodzenie w proces produkcyjny z produkcji rolnej do produkcji wysokoprzemysłowej, wywodzi się od łac. słowa „industralis”, co oznacza przemysłowy. Jest to rozwój gospodarczy w kierunku przemysłowym, co osiąga się przez wprowadzenie wielkoprzemysłowej techniki do struktury kraju. Industrializacja jest determinowana postępem naukowo-technicznym. Wprowadza postęp, stymuluje rozwój cywilizacji, państw, społeczeństw..

Jest to proces uprzemysłowienia poprzez tworzenie miejsc pracy.

Geneza rozwoju:W europie powstał w XVII - XVIII wieku. W Polsce proces industrializacji był celowo opóźniany ze względu na zabory. Różnica rozwojowa między Polską a krajami rozwiniętymi jak USA czy Japonia, to 37-40 lat. W porównaniu ze wsią jest to 50-60 lat.

W wyniku procesów industrializacji powstały w Polsce okręgi przemysłowe i port w Gdyni. Proces został przerwany w wyniku II wojny światowej. Proces odbudowy Polski rozpoczął się w latach 50-60. Jednak narzucono system socjalistyczny, ideologię na wzór ZSRR i przerzucono system industrializacji na Polskę.

Etapy procesu industrializacji w Polsce po II wojnie światowej:

• 1945-1947, faza żywiołowa, spontaniczna, przywracanie fabryk;

• 1947-1949, właściwa faza industrializacji przypada na okres 3-letniego planu odbudowy;

• 1950-1955, 6-letni plan odbudowy, przyniósł spustoszenie w gospodarce Polski, poprzez zabieranie przywróconych własności. W tym okresie kształtuje się pryzmat państwa nad gospodarką, tzw. system centralnego planowania. To okres niechciany, ale potrzebny. Szacuje się, że w 1939 r., było ok. 30 mln zbędnych rąk na wsi. Po wojnie w wyniku przesunięcia, należało zapewnić pracę tym osobom. Podjęto walkę z analfabetyzmem, zacofaniem cywilnym.

• 1956-1970, okres spowolniony gospodarczo Polski, zmniejszono wskaźniki rozwoju przemysłu Polski na rzecz rolnictwa.

• 1970-1980, etap Gierka, zaciąganie kredytów. Do 1980 zadłużono się na 24 mld USD.

• 1980-1989, rozpoczyna się kryzys, agonia Polski w aspekcie politycznym, kończy się okrągłym stołem w 1989r. i rozpoczyna się okres transformacji.(po 1990)

W latach 1945-1989 industrializacja była zbyt kosztowna, były wyrzeczenia społeczne. Pociągała koszty społeczne jak i ekonomiczne, degradację środowiska naturalnego. Była to industrializacja narzucona, stąd wiele skutków negatywnych. Pociąga za sobą zmiany warstw i klas. Wzrasta klasa robotnicza i inteligencji technicznej. Industrializacja powoduje zmiany w liczbie ludności (23 mln ludności, a 67% mieszkało na wsi). W 1970 r. te proporcje uległy odwróceniu. Następuje zmiana mentalnościowa. Wraz z procesami industrializacji mamy wędrówki ludów ze wsi do miast. Następowała laicyzacja, ludzie nie chodzili do kościoła. W 1989 następuje odwrót i kościół odzyskuje pozycję. W 1970 r. osiągamy najwyższy poziom spożycia alkoholu, 11,5 l spirytusu na osobę. Industrializacja w Polsce jest procesem pożądanym. Jednak musi uwzględniać interes społeczny. Powinna dawać zatrudnienie. Industrializacji nie można traktować jako niezależnego od społeczeństwa procesu. Musi być prowadzona tak, aby odpowiadała potrzebom i aspiracjom nowoczesnego narodu. Powinna likwidować konflikty między rządzącymi a narodem.

SKUTKI: a)likwidacja ogromnego bezrobocia i analfabetyzmu; b)rozwuj inteligencji technicznej; c)odpływ ludności do miast-awans społeczny; d)wymieszanie się kultury i tradycji; e)patologie;

Skutkiem industrializacji była URBANIZACJA, czyli szybki rozwój ośrodka miejskiego. Pochodzi od łac. słowa „urbanus”, co oznacza miejski - proces wzrostu proporcji ludności zamieszkałej w miastach w stosunku do ludności pozostałej. Jest to koncentracja ludności w miastach. Urbanizacja jest procesem pożądanym i niezbędnym dla rozwoju społeczno-gospodarczego państwa.

Po 1945 r. wraz z rozwojem przemysłu, a także na skutek zmian granic państw, następuje zmiana w strukturze zamieszkania ludności polskiej. Urbanizacja w Polsce po 1945 odbywała się trzema równoległymi procesami:

• drogą migracji ludności ze wsi do miast

• nadawanie istniejącym wsiom lub osadom praw miejskich lub ich przyłączanie do istniejących miast

• przyrost naturalny ludności w miastach.

Negatywne procesy urbanizacji:

• Zmniejszanie areałów pól uprawnych

• Problem wyżywienia, głodu

• Kryzys miast, gdyż wraz z budową mieszkań nie nadążała infrastruktura

• Budowanie tzw. Sypialni

• anonimowosc

• Dezintegracja społeczna i zjawiska patologiczne: przestępczość zorganizowana, pospolita, gospodarcza i urzędnicza, narkomania, lekomania

• Różnego rodzaju zachowania autodestrukcyjne ludności miejskiej, wzrost liczby samobójstw, chorób psychicznych, zaburzenia emocjonalne

Procesy industrializacji i urbanizacji uległy załamaniom w 1989 r. Były źródłem awansu dla szerokiej masy ludzi. Po 1989 r. następują procesy migracji wewnętrznej -powrót na wieś, a po 1995 na odwrót.

• Po 1989 r. ogarnia nas zjawisko bezrobocia: utajnionego (ukrytego)

• 1990 - 1,2 mln

• 1993 - ponad 3 mln

• 1995 - 3,5 mln

• 1998 - 3,8 mln

• 2002 - 4,5 mln

• 2005 - 21 %.

Co 3-4 mężczyzna nie posiada pracy. Wskaźniki bezrobocia w UE 4,9 %. W wyniku bezrobocia następuje wzrost chorób psychicznych 1990 r. i samobójstw, wzrost prostytucji,chorób wenerycznych,rozwodów

5. KULTURA I ZMIANY W ŻYCIU KULTURALNO-SPOŁECZEŃSTWA

KULTURA stanowi jeden z najistotniejszych elementów więzi narodowej, która jest podstawą istnienia narodów. Stanowi istotna część świadomości narodowej i ludzkiej. Kultura jest to zbiór pewnych symboli, faktów z dziejów państwa, odzwierciedleniem jest historia. Kultura utożsamiana jest z cywilizacją, jest odbiciem sfery życia materialnego człowieka. Jest elementem ludzkiego wychowania. Kultura wychowuje i przystosowuje człowieka do życia w społeczeństwie. Ma wpływ na ludzkie zachowania i wynika z nich. Kultura są to procesy złożone.

Skrajne interpretacje kultury:

Kultura według FREUDA jest ludzkim wytworem zdeterminowanym życiem biologicznym i psychicznym człowieka. Wg Freuda człowiek z natury jest nieszczęśliwy, nie ma motywacji do pracy, w swoich działaniach kieruje się popędami, instynktami. Kultura to przede wszystkim nakazy i zakazy, normy prawne tłumiące popędy ludzi i nie pozwalają na rozwijanie pewnych możliwości potencjalnych w tym ujęciu.

Kultura wg SZCZEPAŃSKIEGO to ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych wartości i uznawanych sposobów postępowania przekazywanych następnym pokoleniom. Kształtuje ona postawe patriotyczna i jest podstawa istnienia narodu

Pojecie kultura weszło do słownictwa nauk społecznych w II połowie XIX w., wprowadził je brytyjski teoretyk Edward Taylor w 1871 r. Wg Taylora, kultura to złożona całość, która obejmuje wiedzę, sztukę moralności, prawa, obyczaje oraz inne umiejętności i przyzwyczajenia, nabywane przez człowieka jako członka społeczeństwa.

Kultura:

• Z łac. - pielęgnacja, uprawianie, doskonalenie wyobraźni;

• Z franc. - wykształcenie, dorobek intelektualny;

• Z ang. - dorobek zbiorowy społeczeństwa, materialny i duchowy;

• Z niem. - zasób pewnych wartości, przyswojenie ich.

Kultura jest dziełem człowieka, to on jest twórcą kultury.

W socjologii polskiej używa się słowa „kultura” w dwóch znaczeniach:

1. w szerszym - wszystko to, co jest wytworem duchowym lub materialnym człowieka, w przeciwieństwie do tego, co jest tworem natury;

2. w węższym - wszystko to, co jest traktowane jako wartość przez ludzi z danego środowiska.

KULTUROWY - ODPOWIADAJĄCY PRZYJĘTYM WZORCOM ZACHOWAŃ.

KULTURALNY - APROBOWANY JAKO WARTOŚĆ W DANEJ KULTURZE.

Więzi kulturowe: Określony system wartości, łączy małe i wielkie grupy np. naród. Ludzie będący członkami danej grupy mają określone postawy, wartości wspólnie uznawane przez krąg.

TYPY KULTUR:

1. narodowa. Całokształt wytworów materialnych i niematerialnych, zwyczajów, norm społecznych, wartości i wzory ludzi mieszkających na terytorium danego kraju. Wspólne granice poszczególnych kultur narodowych w dobie techniki są już umownymi, są bardzo płynne. Mamy do czynienia z procesem przenikania, mieszania się kultur narodowych. Zbliża do siebie ludzi na całym świecie. potrafi mobilizować naród, czynić to, że naród trwa,.wpływa na świadomość narodową.

Aktualnie dominującymi wartościami w kulturze narodowej są:

1. wolnośc i niezależność 85,9%

2. szczęście rodzinne i udane dzieci 79%

3. czyste sumienie 76,4%

4. prawdziwa przyjaźń 75,2%

5. praca, którą się lubi 69,5%

6. powszechny szacunek 67,5%

7. duże zarobki 42,9%

8. obcowanie z przyrodą 38,7%

9. powodzenie w miłości i sexie 37,4%

10. mieszkanie 36,2%

11. wykształcenie 35,6%

12. książki 34,5%

13. nauka i praca naukowa 25,5%

14. pomoc ludziom i praca społeczna 24,8%

15. podróże po świecie 24%

16. kariera zawodowa 19,9%

17. dobre jedzenie i picie 17%

18. obcowanie z teatrem 12,7%

Z powyższych danych wynika, że Polacy przywiązują więcej uwagi do wartości emocjonalno-moralnych niż do wartości intelektualno-artystycznych.

2. masowa, stanowi swoisty układ, pewną całość treści, na którą składają się obrazy, testy muzyczne, które są przekazywane za pomocą środków masowego przekazu. Nie utożsamiamy kultury narodowej z masową. Kultura masowa, inaczej kultura wolnego czasu ( lata 60-70 XX w.) stworzyła nowy styl życia. Prowadzi ona do dezatomizacji i indywidualizacji życia kulturalnego współczesnych społeczeństw. Ma charakter transgeniczny. Z kulturą masową związane są:

• subkultura, powstaje zazwyczaj wśród młodych ludzi, ale i także wśród inteligentów, więźniów, żołnierzy. Przykładem był ruch hipisowski w latach 60tych. Subkultury wyróżniają się swoistymi wartościami,wzorcami zachowania oraz normami społecznymi. Zawiera ona elementy kultury masowej i narodowej. Ma swój kanon językowy i mody.

• podkultura, mogą występować w grupach młodzieżowych przestrzegających zasad jak i w grupach przestępczych (negatywna subkultura)

kontrkultura, jest ona charakterystyczna dla małych zbiorowości, które przeciwstawiają się powszechnie wyznawanym wzorom i wartościom, uznawanych przez społeczeństwo. Jest właściwa dla grup i kręgów społecznych najczęściej wśród młodzieży udzielających się w protestach, buntach politycznych lub obyczajowych.

symboliczna, to wytwory, które mają znaczenie symboliczne lub same są symbolem(cierpienie,miłość,modna w okr.sredniow.)

narcyzmu, polega na zapatrzeniu się w siebie.

polityczna przestrzeganie praw i obowiązków,stosunek do polityki

Życie kulturalne społeczeństwa polskiego

Uczestniczenie w kulturze przejawia się:

• przyswajanie treści kultury masowej,

• przyswajanie treści książek, programów radiowych i telewizyjnych,

• przyswajanie wartości, wzorów, norm społecznych, tradycji, udział w zespołach, hobby.

Co znaczy być kulturalnym?

• Na podstawie teorii, poprzez którą próbuje się zdefiniować, czym odznacza się człowiek kulturalny,

Człowiek kulturalny to osoba uznająca za swoje najbardziej cenione wartości w danym społeczeństwie, wzory i normy społeczne, Dostosowuje ona swoje zachowanie dospoleczenstwa, wykazuje umiejętności twórczego spożytkowanie dorobku kulturalnego oraz skłania innych za pomocą własnego przykładu do zachowań godnych szacunku

• Badania socjologiczne/zapytania ludności

Badania wykazaly,ze człowiek kulturalny to::

• właściwe zachowanie w towarzystwie

• dużo umie, dużo wie, poprawnie i pięknie mówi

• wrażliwy na piękno przyrody, dużo czyta, zna języki obce, czyta regularnie prasę, unika wulgaryzmów

7. SOCJOLOGICZNE ASPEKTY WYCHOWANIA I INSTYTUCJE WYCHOWAWCZE

Wychowanie - proces, który towarzyszy człowiekowi przez całe życie, należy do działań ludzkich najbardziej doniosłych. Przystosowuje i przygotowuje do oczekiwań społeczeństwa;

To działalność społeczna, jej podmiotem jest człowiek bedacy kandydatem na członka rodziny

Celem wychowania jest przygotowanie człowieka do życia w społeczeństwie (państwie).

Rolą wychowania jest:

• Zapewnianie ciągłości tradycji narodowych, religijnych i ideologicznych(ukształtowanie świadomości narodowej)

• Rozwijanie uzdolnień i umiejętności, wspiera proces edukacji

• Uczenie rozwiązywania sytuacji konfliktowych w każdej zbiorowości

• Przygotowanie do aktywnego i kreatywnego udziału jednostki w życiu politycznym, gospodarczym i kulturowym

• Kształtowanie pożądanych potrzeb społecznych, emocjonalnych i konsumpcyjnych ludzi

• Kształtowanie określonych nawyków kulturowych (gusty, upodobania, estetyka)

Wychowanie musi być prowadzone odpowiedzialnie i konsekwentnie.

Aby wychowanie było skuteczne:

• Musi być działaniem świadomym

• Wychowawca musi wiedzieć, co to znaczy wychowywać kogoś

• Wychowawca musi znać i uwzględniać w procesie wychowawczym kulturę danego społeczeństwa (tradycje, wzory osobowościowe)

• Powinno prowadzić do emocjonalnego przywiązania wychowanków do powszechnie uznawanych norm i wartości społecznych

• Metody wychowania muszą być zawsze adekwatne do psychiki wychowanka (wieku, inteligencji, ważne jest indywidualizowanie procesu wychowawczego)

• Kształtujemy człowieka, aby był odpowiedzialny za swój los, samodzielny i aktywny w życiu społecznym

Dwa zjawiska kształtujące życie społeczne:

1. Akceleracja życia społecznego (dynamika zmian społecznych), wychowanie musi uczyć wychowanków jak sprostać wymaganiom, jakie niesie życie, jak pokonywać trudności, jak samemu tworzyć wartości

2. Akceleracja dojrzewania fizycznego (szybkie dojrzewanie fizyczne nie idące w parze z dojrzewaniem psychicznym)

INSTYTUCJE WYCHOWAWCZE:

a)Rodzina -najwazniejsza instytucja wychowawcza, podstawowa komórka (grupa) społeczna, to dwie lub więcej osób żyjących razem, powiązanych więzią krwi, małżeństwa lub adopcji. Jest grupą złożoną z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim.

Funkcje rodziny:

1. utrzymanie ciągłości biologicznej

2. utrzymanie ciągłości kulturalnej

3. zapewnienie pozycji dzieciom( przez najlepsze wykształcenie)

4. zaspokajanie potrzeb emocjonalnych (np. miłość matczyna)

5. sprawowanie kontroli nad zachowaniami swoich członków (uczy wzajemnej tolerancji, współżycia społecznego na płaszczyźnie partnerskiej)

6. ekonomiczne, wychowawcze, opiekuńcze.

Na proces wychowania w rodzinie wpływ mają następujące elementy:

• naśladownictwo

• przyjęty prze rodziców wzór wychowania.

Na proces wychowania ma wpływ wykształcenie rodziców, ich światopogląd.

b)Środki masowego przekazu nastawione są na zysk, nie zwracają uwagi na wartości wychowawcze i na etyczne zachowanie.

c)Szkoła pełni, jednocześnie funkcję wychowawczą i edukacyjną. Polskie szkolnictwo jest bardzo zle zorganizowane,

d)Uczęszczanie do Kościoła i praktyki religijne wcale nie oznaczają, że jesteśmy lepiej wychowani a wręcz przeciwnie. Wychowywanie dzieci w atmosferze religijności wcale nie musi mieć wpływu na ich dalsze życie.

7. SOCJOLOGICZNE ASPEKTY PAŃSTWA I NARODU

Państwo jako określenie:

• jakiegoś kraju,

• społeczności państwowej

• grupy opartej na więzi władztwa politycznego.

Państwo - organizacja szczególnego rodzaju, ma szczególna rolę do odegrania, ma na celu stworzenie czegoś wyjątkowego, jest instytucją organizującą określony naród w ramach systemu polit. i narodow., tworzy naród i jego administracje.

To organizacja polityczno-terytorialna kierowane przez suwerenną władzę a przynależność do niej na charakter sformalizowany.

Organizacja polityczną społeczeństwa w obrębie, której występuje stosunek władztwa i podporządkowania a odpowiednie organy państwowe zapewniają ład społeczny na jego terytorium.

Państwo jest organizacją suwerenną tak w aspekcie zewnętrznym (politycznym, międzynarodowym) jak i wewnętrznym(narodowym):

• Suwerenność w aspekcie wewnętrznym danego państwa oznacza, że władza państwa jest najwyższą na danym obszarze i sama decyduje o swoim zakresie działania a wszystkie inne organizacje działają za zgodą i na warunkach ustalonych przez państwo.

• Suwerenność w aspekcie zewnętrznym oznacza, że państwo jest organizacją niezależną od innych państw a tylko za zgodą własnego narodu, którego reprezentantami są parlamenty.

W języku polskim termin „państwo i naród” pojawiły się na początku XIX w. Państwo polskie na początku określano jako: korona, królestwo, republika, rzeczpospolita, a nie mówiło się państwo polskie.

Geneza państwa-2 tezy

• Wg filozofii świeckiej państwo jest wieczne, istnieć będzie zawsze; człowiek ma się rozwijać poza państwem

Wg filozofii teologicznych państwo kiedyś powstało w określonym czasie i państwo też kiedyś będzie miało koniec. Związane z naturą człowieka stworzonego przez

Ustrój każdego państwa oraz jego suwerenność i podmiotowość są określone w konstytucji.

To porządek polityczno-społeczny w państwie. Reguluje stosunki własnościowe, prawa i obowiązki obywateli i sposób sprawowania władzy. Ustrój państwa, czyli urządzenie państwa, sposób sprawowania w nim władzy zawierają następujące elementy:

• W każdej konstytucji są zawarte wskazania suwerena, czyli podmiotu, od którego wywodzi się każda władza w państwie,

• Są zawarte wskazania państwa i ich kompetencje i obowiązki,

• Określenie relacji między organami państwa.

Naród decyduje o ustroju państwa.

Ustroje państw są zmienne, a zmiany dokonują się albo drogą ewolucyjną, rewolucyjną i przewrotu. Zmiana ustroju związana jest ze zmianą obowiązującego prawa i najczęściej odbywa się to poprzez uchwalenie nowej konstytucji.

Naród - zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym, która w procesie dziejowym ujawnia się jako wspólnota gospodarcza, polityczna oraz wyraża się w świadomości swoich członków. Naród daje ludziom język, miejsce w dziejach, miejsce w łańcuchu pokoleń, a w rezultacie silne poczucie identyfikacji narodowej świadomość narodowa(wg J. Szczepańskiego).

Świadomość narodowa przejawia się w określonych postawach w patriotyzmie bądź w nacjonalizmie. To odbicie świadomości człowieka wszystkiego tego, co jest związane z historią, kulturą jego narodu. Każdy naród kształtuje się w procesie dziejowym.

Nacjonalizm- nadmierne eksponowanie historii narodu, poniza inne narody, mobilizuje narod do walki, skrajne przypadki: faszyzm,hitleryzm,ksenofobia, rasizm, antysemityzm.

Patriotyzm dotyczy narodu, wartości i miłości do narodu.

Naród cechuje się kryteriami obiektywnymi i subiektywnymi:

1. obiektywne:

• kryterium wspólnego pochodzenia,wspólny język

• wspólna państwowość

• wspólnota interesów ekonomicznych

subiektywne:

• poczucie wspólnoty kulturowej narodu

• inicjacja narodowa młodego pokolenia

• dziedzictwo kulturowe

• poczucie patriotyzmu, szowinizmu, nacjonalizmu.

PODZIAL PANSTW:

Każdy naród kształtuje się w procesie dziejowym, poprzez procesy integracyjne, polityczne, czyli powstanie własnego państwa, integrację gospodarczą, społeczną.

Państwa jako instytucje klasyfikujemy ze względu na ich strukturę na:

1. unitarne (jednolite) - państwo, w którym suwerenna władza dotyczy całego obszaru, w takim samym zakresie,

2. złożone (federalne i panstwa zwiazkowe) -składające się z wielu państw, które zgodziły się na ograniczenie suwerenności na rzecz powołanego wspólnie państwa związkowego.

3. Związki państw - konfederacje, tzn. związek kilku państw, w których każde ograniczyło swoją suwerenność dla wspólnej polityki.

4. Unia państw - związki kilku państw.

Innym podziałem państw jest podział na to, kto nominalnie stoi na czele państwa:

• monarchia - władzę sprawuje monarcha, król lub królowa, książęta lub cesarz;( Szwecji, Norwegii, Monako, Hiszpanii, Belgii, Holandii, Wielkiej Brytanii)

• republika - na czele stoi prezydent, premier, to takie systemy, gdzie władza suwerenna należy do narodu, ludzi.

(Mamy 202 suwerennych państw na świecie)

3 PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA SPRAWOWANA SUWERENNA WŁADZE:

• autokratyczne, z grec. samowładczy, to państwa, w których organy władzy wywodzą się i rządzą z woli jednego człowieka, jest to autokrata (despota);

• demokratyczne, znaczy władza, to państwa, w których władza zwierzchnia należy do ludu.

TERYTORIUM NARODOWE I PAŃSTWOWE

Podstawowym warunkiem ukształtowania się narodu jest określone wspólne terytorium, dla ludzi.

Terytorium narodowe - to obszar zamieszkały przez określony naród.

Terytorium państwowe - to obszar określony granicami, dla którego władzę sprawuje określone państwo. Władza ta jest zwierzchnia.

Terytorium odgrywa istotną rolę w genezie państw, stanowi podłoże materialne państwa, jest ich podstawą. Za obszar państwa uważa się nie tylko lądy, ale też wody przybrzeżne, strefę powietrzną, ambasady. Powstanie każdego narodu wymagało istnienia obszaru państwowego i poprzedzone było rozwojem kolejnych struktur etnicznych.

ETNICZNA STRUKTURA NARODU

Każdy naród jest zbiorowością o określonym jednorodnym pochodzeniu etnicznym. Jest to naturalne podłoże i materialne ramy (stanowi tego procesu). W procesie narodowo-twórczym zanim ukształtuje się naród, to musi wystąpić proces integracji politycznej tego terytorium z ludnością na nim zamieszkałą.

PROCES NARODOWO-TWÓRCZY wymaga zaistnienia integracji ma gruncie:

• politycznym, tworzenie sprawnego, funkcjonalnego państwa, państwo politarne;

• gospodarczym, stworzenie wspólnego rynku, możliwość wymiany handlowej;

• spolecznym, czyli unifikacja społeczna poprzez przyjęcie religii, norm prawnych itp., następuje scalenie tych grup;

• kulturowym, ukształtowanie się własnej kultury.

• Powstanie świadomości narodowej (przekonanie,wartości,ocena i religia, nie jest raz na zawsze dana)

MNIEJSZOŚCI NARODOWE (etniczne) - mogą odgrywać rolę pomostu między różnymi państwami, narodami oraz destruktywną.

Przed II wojną światową w Polsce na 38,5 mln obywateli, 10 mln to mieszkańcy obcego pochodzenia, ok. 35% to mniejszości narodowe. Polacy przed wojną stanowili ok. 65% ogółu ludności. Po II wojnie światowej Polska stała się państwem o względnej jednorodnej kulturze etnicznej. Po II wojnie światowej nastąpiły zmiany w strukturze etnicznej w Polsce, spowodowane:

• ludobójczą polityką,

• przesunięciem terytorium i granic ze wschodu na zachód,

• zmniejszyla się liczba ludnosci

• procesy repatriacyjne, przesiedlenie ludności (dokonano przemieszczenia ludności, wysiedlono z Polski i uciekło 3,5 mln Niemców).

Polska stała się po wojnie państwem o jednolitym składzie narodowościowym. Dzisiaj mniejszość narodowa w Polsce stanowi 1,5 % ogółu (800 tys. osób).

Mniejszości narodowe:

	w 1939 r	po 1989
- ukraińska - białoruska	6,2mln	345 tys.
- żydowska	2,7 mln	30 tys.
- niemiecka	800 tys.	350 tys.
- rosyjska	139 tys.	10 tys.
- litewska	78 tys.	12 tys.
- cygańska	Ok. 30 tys.	5-10 tys.
- tatarska	-	20 tys.

Polska obecnie jest krajem wieloetnicznym.

8. SPOŁECZNE PODSTAWY POLITYKI I INSTYTUCJE POLITYCZNE SPOŁECZEŃSTWA

LEGITYMIZACJA WŁADZY - to jej akceptacja, uprawomocnienie władzy, jej społeczny autorytet, niezbędna do normalnego funkcjonowania państwa akceptacja polityki wewnętrznej i międzynarodowej, poparcie dla władzy. Władza w każdym państwie swoją legitymizację próbuje uzasadnić w różny sposób. Najczęściej jest to próba otrzymania aprobaty do swoich celów i zadań.

Legitymizować władzę można poprzez:

• Przywództwo charyzmatyczne, traktowanie władzy jako misję dla narodu, państwa.

• Wybory parlamentarne, głowy państwa są sposobem na zmianę legitymizacji władzy.

Konsensus społeczny czyli większość głosuje na 1 partie.

Legitymizacja władzy przesądza o jej społecznym autorytecie. Jest niezbędna do funkcjonowania (sprawowania władzy). Władza w państwie musi posiadać swoje społeczne zaplecze, musi być akceptowana, zabiegać o społeczne poparcie.

HISTORIA USTROJÓW (doktryn politycznych):

Można legitymizować sprawowanie władzy przez:

• odwoływanie się do zasług,

• odwoływanie do charyzmy władcy, przywódcy.

W państwach demokratycznych władzę legitymizuje się poprzez wybory. Władza w tych państwach musi posiadać zarówno moc jak i autorytet, aby mogła wykonywać swoje zadania. Prezydent, aby cieszyć się poparciem tez musi mieć moc, charyzmę, autorytet, którym buduje zaufanie.

Władza organu państwa, jeśli nie ma społecznej akceptacji jest to państwo totalitarne albo autorytarne.

Ustrój totalitarny - to taki, gdzie organy państwowe uzyskują upoważnienie lub uważają się za upoważnione do ingerowania we wszystkie sprawy obywateli.

Ustrój autorytarny, w którym podmiot władzy (premier, prezydent, wódz) podejmujący decyzje nie liczy się z opinią społeczeństwa lub ich przedstawicieli (sejm, senat).

Do 1989 roku:

• Polska nie była nigdy totalitarna, władza została narzucona przez inne mocarstwo (rosyjskie)

• Polityka i władza w państwie muszą być powszechnie aprobowane przez obywateli kraju, muszą mieć społeczne przyzwolenie, wówczas dochodzi do konfliktów w państwie

• Funkcjonowanie państwa uzależnione jest od ustroju, ale i od kadr, czyli elit politycznych (ludzi sprawujących władzę)

Celem każdego państwa, polityki wewnętrznej i zagranicznej jest zapewnienie:

• Ładu społecznego, przez ochronę interesów zdecydowaną większością społeczeństwa

• Ładu ekonomicznego poprzez stworzenie racjonalnego gospodarowania

• Ładu informatycznego, poprzez stworzenie prawych, organizacyjnych i finansowych rozwiązań zapewniających obywatelom dostęp do informacji

• Ładu kulturalnego, poprzez upowszechnienie wartości i tradycji

• Ładu politycznego- dzieki odpowiedniemu prawu i rozwiązaniom.

Jeśli władza nie osiąga tych ładów, to prowadzi to do konfliktu.

Konflikty w Polsce:

• 1940-1947, terror, nacjonalizacja,

• 28.06.56, kryzys poznański, spowodowany 6-letnią realizacją planu socjalizmu, nastąpiło załamanie, bunty klasy robotniczej w hucie,

• 1966, obchody 1000lecia panswowosci polskiej, biskupi bez zgody rzadu wysłali list do biskupow niemieckich niemieckich zaprosili ich na obchody.

• 1968, marzec - konflikt, strajk studentów,

• 1970 grudzień - kryzys na wybrzeżu, protest stoczniowcow przeciwko wzrostowi cen.Nastepuje przesuniecie władzy z Gomółki na Gierka.

• 1976, strajk w radomiu,Ursusie i Częstochowie powodu braku mieszkan. Powstanie konfederacji Polski Niepodległej

• 1978, kryzys grudniowy, cała Polska do sierpnia 1980, powołano instytucje -Solidarność

• 13.12.1981 - stan wojenny do 1983

• 1985, władza zmuszona jest do rozmów, zmienia się sytuacja międzynarodowa,,

• 1989 luty, rozmowy przy okrągłym stole

• 1989 marzec, dochodzi do porozumienia, wsparcie kościoła katolickiego, dochodzi do ożywienia społecznego, władza wyraża zgodę na demokratyczne wybory,

• 1989.07.19 wybory na stanowisko prezydenta

• 1991 - kolejne wybory, odejście całkowite komunistów od władzy, kryzys władzy zostaje zakończony

Konflikt społeczny - stan, w którym strony rozmyślnie przeciwstawiają się sobie. Oznacza, że chodzi tu o ludzi i o ich dobro.

Konflikty społeczne:

• Pierwotne - ma charakter spontaniczny, żywiołowy, dochodzi do nich bez reguł, jest iskra, która wywołuje opór społeczeństwa, strony starają się albo rozwiązać, uzyskać przewagę lub starają się rozwiązać za pomocą demokratycznych środków.

• Wtórne - metakonflikty, odbywa się na bazie prawnych rozwiązań.

Po 1989-1990 w Polsce kończy się ład polityczny, PRL-owski, ulegają zmianie instytucje społeczne, zmiana organizacji i postaw prawnych. W 1989 poprzez wybory stworzył się nowy ład, nowa polityka wewnętrzna i międzynarodowa, to wszystko dało wyraz małej konstytucji, a potem konstytucja w 1997.

Polska stała się krajem demokratycznym i przyjęła za postawę swojego działania zasadę pluralizmu politycznego. Po 1989 r. w Polsce powstało 360 organizacji społecznych i politycznych oraz wiele partii. Zmieniły się instytucje odpowiadające za wewnętrzną i międzynarodową politykę. Wciąż jeszcze zasada pluralizmu nie jest jeszcze silna, aby można było ustabilizować scenę polityczną. Mimo tych uwag krytycznych, podstawą państwa jest prawo do krytyki, jest wolność słowa, cenzura, powstają media prywatne.

Po 1989 r. rozpoczął się proces kształtowania społeczeństwa obywatelskiego. Społeczeństwo obywatelskie to daleko idąca demokratyzacja, to różnego rodzaju komitety, instytucje. Po 1989 r. zaczęła się zmieniać kultura polityczna, czyli stosunek do państwa, flagi, godła, jest to też określony stosunek obywatela do władz, do drugiego obywatela, poczucie misji i władzy itp. Kultura polityczna to troska o autorytet państwa. Nakazuje, aby myśleć o tych, którzy przyjdą, spełnienia marzeń, zapewnienie przyszłości swoich obywateli, godne miejsce w świecie.

Po 1989 r. mamy do czynienia z postawami roszczeniowymi, - tzn. „mnie się należy” Dziś jest głęboka polaryzacja postaw społecznych, podziały na biednych i bogatych, podziały polityczne (uniemożliwiają kształtowanie się młodzieży), podziały na bezrobotnych i na mających pracę

9. KOŚCIÓŁ I RELIGIE ORAZ ICH SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Kościół - to instytucja o charakterze religijnym, politycznym, społecznym i wychowawczym. Kościół to określone systemy wartości, określona etyka, czyli zbiór norm moralnych, które religie narzucają swoim wyznawcom do przestrzegania.

Sekta - imitacja przypominajaca Kościół,nie jest jednostka administracyjna. Opiera się na charyzmie lub udawanej charyzmie

Wyznanie - organizacja przypominajaca koscioł,która jest dobrze zwiazana ze społeczeństwem i nie chce odgrywac monopolu.

Kult - może być charyzmy,sily lub czlowieka charyzmatycznego.

Etyka chrześcijańska oparta jest na zasadach wiary i przekonaniach religijnych.

W świecie współczesnym istnieje niezliczona ilość form religii.

Religia - to system wierzeń i rytuałów dotyczących obszaru świętości, przy czym święte na gruncie religii jest wszystko, co nadprzyrodzone, a każdy przedmiot lub wydarzenie można otoczyć aurą świętości. Świeckie jest wszystko to, co jest codzienne i zwyczajne. Obok świętości koniecznym elementem religii jest rytuał, czyli formalne i uroczyste praktyki związane ze sferą świętości, np. modlitwy, oczyszczenia rytualne.

Jest to pewna organizacja, struktury, które artykułują określone wartości, wierzenia, organizuje określone praktyki rytualne skierowane do sił nadprzyrodzonych i do świętych istot.

Podstawą wiary jest dekalog, wiara w dobro, w zło, talizman itp.

RODZAJE WYZNAWCÓW:

1. pobozni 47%

2. podkreślających,ze sa wiezrzacy i praktykujący ale zadko pojawiaja się w kościele 28-33%

3. wierzacy ale nie praktykujący 10-12%

4. ateiści 8-10%

5. niewierzący ale czasem uczęszczający do kościoła 3%

Wszystkie religie mają pewne elementy wspólne:

- rozróżnienie pomiędzy sacrum, tym, co nadprzyrodzone, a profanum, tym, co świeckie z drugiej strony.

- przypisywanie szczególnej mocy przedmiotom, siłom, wydarzeniom i czasami osobom.

- Ukazywanie mocy swojego oddziaływania na codzienne życie, zachowanie, nadaje im wymiar świetności.
- Zakładanie istnienie rzeczywistości nadprzyrodzonej.
- Zakładanie istnienia rzeczywistości nadprzyrodzonych poza ziemskim światem.

TYPY RELIGII:

Jednym z najstarszych i najliczniejszych typów religii były wierzenia i wiara w zjawiska nadprzyrodzone, przyjmujący istnienie sił nadprzyrodzonych, które determinują ludzkie życie, zachowania, nie ma tu żadnego Boga, duch, tylko bezosobowe siły nadprzyrodzone. Ten typ religii był charakterystyczny dla społeczeństwa feudalnego, przedfeudalnego, chłopskiego. Pozostałości tej religii pozostały w noszeniu amuletów, są jeszcze przesądy (na temat szczęścia i nieszczęścia).

ANIMIZM - jest to religia, która zakłada istnienie duchów i ich wpływu na losy ludzkie. Duchy mogą występować w ludzkich postaciach, bytach naturalnych lub też w zwierzętach. W/g animizmu człowiek może wpływać na te duchy, błagając o przychylność poprzez magię, praktyki rytualne. Była rozpowszechniona wśród plemion afrykańskich i indiańskich.

TEIZM - typ religii, która mówi o istnieniu potężnych Bogów interesujących się ludźmi. Mamy dwie formy teizmu:

• Politeizm, czyli najpowszechniejsza forma teizmu, zakłada istnienie wielu Bogów (jeden wśród nich najpotężniejszy to Bóg - Bogów), ta religia była rozpowszechniona w starożytnej Grecji, Rzymie, Egipcie.

• Monoteizm, czyli wiara w istnienie jednego Boga: judaizm, chrześcijaństwo, islam. Te religie mają najwięcej wyznawców. Dziś te religie starają się znaleźć płaszczyznę porozumienia ze względu na wiarę w jednego Boga. ( Mahomet, Mojżesz, Jezus).

IDEALIZM TRANSCENDENCYJNY - typ religii, która polega na oddawaniu czci samemu sobie.. Człowiek poprzez medytację, refleksję ma możliwość wykorzystania swojego wewnętrznego potencjału. Można ją znaleźć w Azji.

Znaczenie religii dla każdego człowieka

1. Funkcjonalne; w/ g zwolenników religia nadaje znaczenie i sens społeczeństwa Funkcjonaliści pozytywnie oceniają znaczenie religii. Wg nich religia odgrywa pozytywną rolę w życiu człowieka, poprzez następujące funkcje:

1. Spaja społeczeństwo poprzez wprowadzenie wspólnych norm, przekonań i wartości,

2. Nadaje sens życiu ludzkiemu teraz i po śmierci

3. Sprzyja kontroli społeczeństwa (poprzez funkcjonowanie różnych norm politycznych i prawnych),

4. Zapewnia wielu ludziom wsparcie emocjonalne i psychiczne, dzięki którym może przetrwać trudne etapy życia.

2. Konfliktowe; religia traktowana jako czynnik destruktywny, oddziałują negatywnie na życie człowieka. Religia to instytucja negatywnie wpływająca na społeczeństwo, hamuje postęp danego

1. Jest to tzw. opium dla mas ( Karol Marks 1848) wspiera i sankcjonuje prawo i odwraca uwagę rządzących od rządzonych

2. Petryfikuje zastane systemy polityczne ( Kościół sankcjonował nawet niewolnictwo)

3. Religia to kolejny element w walce o władzę nad społeczeństwem, ci, którzy mają władzę używają religii do udowodnienia swojej pozycji

4. Religia moralnie uzasadnia istnienie nierówności społecznych.

5. Religia jest zorientowana na mężczyzn i przez nich zdominowana, ma więc formę patryjarchalną.

Religia wg tej szkoły prowadzi do konfliktów społecznych i światowych.

Religie fanatyczne w połączeniu z ustrojami opartymi na nacjonalizmie, są często źródłem konfliktów pomiędzy narodami.

GŁÓWNE RELIGIE WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA:

1. chrześcijaństwo, 1- 1,2 mld wyznawców. monoteistyczna, wiara w Jezusa Chrystusa. Powstała w I w.n.e., początkowo była zjednoczona, później nastąpiły podziały. Świętą księgą jest Biblia, czyli Nowy Testament. Etyka chrześcijańska opiera się na dekalogu i na wierze w życie pozagrobowe.

Wartości: dobro,miłość i pokoj.Tolerancyjny stosunek do innych religii,wskazuje droge zycia na ziemi jako czesc pewnego etapu.

2. islam - religia monoteistyczna, 1.5.-2 mld wyznawców. Powstała w VII p.n.e. w Arabii. Twórca prorok Mahomet (wysłannik Boga). Świętą księgą jest Koran. Wyznawcy islamu uznają jednego Boga - Allacha i jego proroka Mahometa. Religia ta dominuje głównie na obszarach Bliskiego i Środkowego Wschodu, Pakistanie, Afryce i w Indiach.

3. hinduizm rozwinął się w ok. V w.p.n.e. w Indiach, na systemach filozoficznych, posiada 700 mln wyznawców.

4. buddyzm, twórcą był mnich Budda. Dominuje w krajach azjatyckich, azjatyckich Indiach, Chinach, posiada 300 mln wyznawców.

5. konfukcjonizm - rozwinął się w V-VI w.p.n.e., głw Chiny, posiada 200 mln wyznawców.

6. judaizm, zwany wyznaniem mojżeszowym, religia żydów. Najstarsza religii świata, oparta na wierze w jednego Boga (Jahwe). 30 mln wyznawców i jest to religia monoteistyczna.

10. OSOBOWOŚĆ I POSTAWY SPOŁECZNE

OSOBOWOŚĆ:

• zachowanie wobec pewnych procesów społecznych

• Nie jest nam dana, kształtuje się w ciagu zycia przez wychowanie, nagrody i kary

• każda jednostka człowieka funkcjonuje w życiu społecznym jest obdarzona pewnymi i utrwalonymi przekonaniami i dążeniami.

• Jest nie tylko postacią fizyczną, ale posiadaniem przekonań i systemów wartości.

• jest to właściwy dany jednostce utrwalony zespół cech psychicznych, emocjonalnych oraz dążeń i przekonań.

• jest ważna dla każdego człowieka

• to zespół cech na tyle trwałych, że wywierają one wpływ na zachowanie człowieka. Znając te zachowania możemy wpływać na jego osobowość, możemy go kształtować.

Cechy charakterystyczne są to cechy osobowościowe (tolerancja, czy ktoś jest dobry, czy zły), poprzez które kogoś charakteryzujemy, czy też określamy. To różnicuje jednostki.

Znajomość cech osobowościowych człowieka pozwala w dużej mierze przewidzieć zachowanie jednostek w określonych sytuacjach.

RDZENIEM OSOBOWOŚCI jest poczucie własnego „ja”, jako odrębnego od otoczenia, zachowującego trwałość jednostki bytu. Owo „ja” nazywane bywa JAŹNIĄ człowieka, która kształtuje się w najwcześniejszym okresie życia jednostki, łącznie z tożsamością i jej indywidualizmem. Jaźń kształtuje się w ciągłym kontakcie z ludźmi przez całe życie i przy znacznym ograniczeniu tego kontaktu, proces jej formułowania ulega zakłóceniu.

Niezależnie od tego, że osobowość, czy też jaźń kształtuje się w okresie dzieciństwa, tutaj dużą rolę odgrywają cechy wrodzone, przekazywane genetycznie, to wartości i postawy. Osobowość ulega ewolucji i przemianom pod wpływem otoczenia i doświadczeń życiowych.

W kontaktach z innymi ludźmi ujawnia się osobowość społeczna, czyli nasz charakter.

Osobowość społeczna to umiejętność współżycia, zbiór określonych postaw i wartości właściwy danemu człowiekowi. Cechy osobowościowe są niezależne od cech fizycznych. Osobowości dzielimy na:

• Introwertyczną,(zamykanie się w sobie, nieśmiałość, koncentracja na własnych przeżyciach, nieufność w kontaktach z innymi ludźmi, pesymizm, wytrwałość w dążeniu do celu, skłonność do alienacji, zewnętrzne skupienie)

• Ekstrawertyczną( otwartość, śmiałość, pewność siebie, optymizm. Ekstrawertycy są bardzo pobudzeni i pełni pomysłów)

Postawy osobowościowe dzielimy na:

1. Rygoryzm, zachowanie polegające na gotowości do ostrego karania drugiego człowieka za czyny oceniane negatywnie, naruszające normy obyczajowe czy prawne;

2. Autorytaryzm, dążenie do podporządkowania się jednostki władzy lub autorytetowi, charakteryzuje się dążeniem do ograniczenia cudzej i własnej osobowości, autorytaryzm, czyli podporządkowanie się;

3. Tolerancja, zgoda na obecność i wyrażanie poglądów, z którymi się nie zgadzamy Tolerancja ma swoje granice, nie oznacza np. akceptacji przestępczości. Człowiek nietolerancyjny skłonny jest wiele zakazywać, łatwo ulega rygoryzmowi.

Osobowość ułatwia i utrudnia życie. Osobowość możemy korygować lub świadomie zmieniać.

JAK OSIĄGNĄĆ SUKCES?

• Musimy Sami dawać innym ludziom szansę osiągnięcia sukcesu

• Nie mylić bogactwa z sukcesem

• Nie rezygnować z pracy dopóki nie mamy drugiej

• Być wytrwałym, konsekwentnym, doprowadzać zaczęte zadania do końca

• Wykonywać swoją pacę lepiej niż ktokolwiek inny

• Mieć inicjatywę, być kreatywnym

• Przestrzegać dyscypliny i terminów

• Być stanowczym i mieć odwagę, aby przyznać się do błędu

• Poświęcić więcej czasu na tworzenie niż krytykowanie

• Szukać pomysłów na usprawnienie swojej pracy

• Przychodzić do pracy wcześniej wychodzić później niż jest to wymagane

• Jako szefowie zatrudniać ludzi mądrzejszych od siebie

• Permanentnie dokształcać się, doskonalić zawodowo

• Być przygotowanym na to, że raz na jakiś czas coś stracimy, przegramy

• Być otwarci na nowe pomysły zarówno przełożonych jak i podwładnych

• W pracy dawać z siebie wszystko

• Stawiać swoim pracownikom równie wysokie wymagania jak sobie

• Dzielić się sukcesami i zasługami

• Przy każdej okazji mówić swoim pracownikom ile znaczą dla firmy

• Podejmować pracę zgodą z naszym systemem wartości

• Wyrażać radość z powodu sukcesów innych

• Nie tracić czasu na kontemplowanie popełnionych błędów

• Zawsze dazyc do tego by być liderem zespolu

• Przestrzegać reguł gry, norm

• Nie obrażać się i przyjmować krytykę i pochwały z równą wdzięcznością

• Ufać intuicji i mieć nadzieje

• Samemu określać swoja postawe, nie ulegac zew. presji

DEKALOG CECH DOBREGO SZEFA:

1. Jest dostępny dla podwładnych, znajduje czas, aby ich wysłuchać

2. Wciąga do współpracy, nie jest apodyktyczny, umie pracować w zespole

3. Ma poczucie humoru, nie obraża się o byle, co

4. Jest zawsze fair w stosunku do podwładnego i jego pracy, docenia jego wysiłki, nagradza osiągnięcia, udziela pracownikowi niezbędnego kredytu zaufania, ale wymaga, aby ów dotrzymywał swoich zobowiązań

5. Jest zdecydowany, nie waha się przed podjęciem decyzji, nie jest asekurantem

6. Nie jest zarozumiały i otwarcie przyznaje się do błędów

7. Jest rzeczowy, umie odróżnić rzeczy ważne od nieważnych

8. Jest odważny i twardy wobec zwierzchników, dba o swoich ludzi, ich dobro, nadstawi za nich swój kark, jeśli trzeba

9. Jest kompetentny i wydajny w pracy, jest przykładem dla innych

10. Jest cierpliwy, wie, kiedy trzeba odczekać aż pracownik upora się ze swoimi problemami

11. WYBRANE PROBLEMY I ASPEKTY PROGNOZOWANIA SPOŁECZNYCH TENDENCJI

PROGNOZOWANIE : musi być oparte na racjonalnych przesłankach, motywujedo dzialania, przewidywanie zjawisk jest podstawowym zadaniem nauki. Po to analizujemy przyszłość aby uchwycic pewne prawidłowości i móc przewidzieć rozwój wydarzeń przyszłości. Podstawa prognozowania jest wykrycie stałych związków przyczynowo-skutkowych i zjawisk, które raz odkryte pozwalaja sadzic iż ilokroś wystąpi ta sama przyczyna, tylekroć pojawi się dany skutek.

Prognozujemy przede wszystkim powtarzalne wydazenia, istnieje wiele czynników wpływających na zachowanie ludzi,m.in. motywacja, która jest nieprzewidywalna.

Prognozowanie: ustalanie celów strategicznych o dość szerokim zakresie.

Planowanie: ustalanie bierzacych, kolejnych celów realizacyjnych i wytycznych różnych dziedzin zycia.

Rodzaje prognozowania:

1. koncepcja zmian ukierunkowanych

2. koncepcja rozwoju społecznego

3. koncepcja rozwoju dezaprobowanego

4. koncepcja rozwoju przez walke

METODY PROGNOZOWANIA: (3grupy)

1. projekcje: przykładem jest ekstrapolacja jednej zmiennej. Ekstrapolacja to określenie wielkości zmiennej i wniosków na podstawie jednej czesci danego zjawiska.

2. Trwożnie obrazu przyszłości: przy pomocy tzw.”scenariusza”tzn.przewidywania zmian pod wpływem konkretnych decyzji. Przykładem tej metody jest tzw. Metoda delficka (zaproszenie ekspertów do zaprezentownia własnych przekonań i nastepnie wypracowuje się, modyfikuje i tworzy jedną prognoze.

3. Analiza linii postepowania: zaliczamy tutaj metode analizy kosztów i zysków. Jedna z metod jest tzw. „drzewko zależności”, tzn. określenie optymalnych wariantów wydażeń między przeszłościa a przyszłym celem.

Prognozowanie powinno być:logiczne, prowadzone przez ludzi kompetentnych. Wtedy jest wiarygodne. W socjologii również ważną rolę odgrywa wiedza ogólna, znajomość teorii, talent i doświadczenie w branży.Socj.posiada własne metody prognozowania(minimalizuja one błędy ale nie gwarantuja pełnej prognozy).

Przesłanki istotne dla przewidywania(wg. S.Nowaka):

1. stopień krystalizacji planów i zamiarów

2. zgodność obrazu oczekiwanej sytuacji w której planuje się podjecie zmiany

3. istnienie czyników osobistych i sytuacyjnych sprzyjających lub umożliwiających realizacje zamiarów lub ich brak

4. istnienie czynników psychicznych skłaniających do zachowań w tym samym kierunku co zamierzone działania lub ich brak

5. istnienie warunków środowiskowych zachęcających do realizacji zamiarów lub i brak.

6. Przewidywania sformułowane do warunków szybkich przemian społecznych sa mniej wiarygodne i utrudniają prognozowanie.

Błedy w przewidywaniu:

1. Przypisywanie danego poglądu, opinii całemu społeczeństwu

2. Przedstawienie wykrytych opinii czy postaw wcześniej jako adekwatnych do danych grup

3. Badacze utożsamiają opinie ludzi będących przedmiotem badań z postawami i wartościami, które ulegaj częstym zmianom

4. Badani, respondenci często nie są w stanie sami przewidzieć jak beda się zachowywać w przyszłości.

4

---