MINERAŁY SKAŁOTWÓRCZE:

1. Barwa,

2. Rysa:
- Minerały barwne - rysa barwna,
- Minerały zabarwione - rysa biała,

3. Połysk:
- szklisty,
- tłusty,
- perłowy,
- jedwabisty,
- metaliczny,
- półmetaliczny,
- diamentowy,
- matowy,

4. Twardość - skala Mohsa:

Twardość	Minerał Wzorcowy	Test (minerał daje się zarysować)
1	Talk	Paznokciem z łatwością
2	Gips	Paznokciem
3	Kalcyt	Miedzianym drutem z łatwością
4	Fluoryt	Ostrzem noża z łatwością
5	Apatyt	Ostrzem noża z trudem
6	Ortoklaz	Stalą narzędziową (np. pilnikiem)
Minerał nie daje się zarysować nożem, ani stalą narzędziową
7	Kwarc	Rysuje szkło
8	Topaz	Rysuje szkło z łatwością
9	Korund	Tnie szkło, daje się zarysować diamentem
10	Diament	Rysuje Korund, daje się zarysować tylko innym diamentem

5. Łupliwość - dzielenie się wzdłuż równoległych płaszczyzn:
- doskonała,
- bardzo dobra,
- wyraźna,
- niewyraźna.

6. Przełam - gdy nie ma łupliwości:
- równy,
- nierówny,
- muszlowy,
- zadziorowaty,
- ziarnisty.

7. Pokrój - ogólny kształt kryształu:
- izometryczny,
- tabliczkowy,
- blaszkowy,
- słupkowy,
- pręcikowy

SKAŁY MAGMOWE

Podział:
- głębinowe (plutoniczne),
- wylewne (wulkaniczne),
- subwulkaniczne (hipabysalne).

Skład mineralny - podział skał magmowych:
- skały kwaśne - duża zawartość krzemionki,
- skały obojętne - wysycone krzemionką,
- skały zasadowe - niedobór krzemionki,
- skały ultrazasadowe - duży niedobór krzemionki.

1. Barwa:
- jasna - skała kwaśna,
- ciemna - skała zasadowa,
- szara - skała obojętna,

2. Struktura:
- jawno krystaliczna równoziarnista - składniki widać gołym okiem:
- gruboziarnista - powyżej 5 mm,
- średnioziarnista - od 1 do 5 mm,
- drobnoziarnista - od 0,2 do 1 mm,
- porfirowa - skały wylewne - widoczne kryształy,
- afanitowa - skały wulkaniczne - kryształy niedostrzegalne gołym okiem.

3. Tekstura:

- bezładna,
- uporządkowana,

- zbita,
- porowata (pumeks),

4. Skład mineralny - wymienia się składniki widoczne gołym okiem,

5. Nazwa skały.

SKAŁY OSADOWE - OKRUCHOWE I ILASTE

1. Barwa:
- żółta - obecność tlenków i wodorotlenków żelaza,
- brunatna - obecność tlenków i wodorotlenków żelaza,
- czerwonawa - obecność tlenków i wodorotlenków żelaza,
- szara - obecność substancji organicznej,
- czarna - obecność substancji organicznej,
- zielonkawa - obecność minerału ilastego.

2. Struktura:
Rozmiar ziaren:
- większe od 2 mm - psefitowa,
- od 0,1 do 2 mm - psemitowa,
- od 0,01 do 0,1 mm - aleurytowa,
- mniejsze od 0,01 mm - pelitowa.

Aleurytowa - powierzchnia chropowata,
Pelitowa - ziarna niewyczuwalne w dotyku.

Stopień obtoczenia:
- kanciaste,
- słabo obtoczone,
- obtoczone,
- dobrze obtoczone.

Stopień wysortowania:
- dobry stopień wysortowania - struktura równoziarnista,
- zły stopień wysortowania - struktura różnoziarnista.

3. Tekstura:

- bezładna,
- uporządkowana

- luźna,
- zbita,
- porowata,

Spoiwo:
- kontaktowe,
- porowe,
- brak spoiwa

4. Skład mineralny:
Dla skał o strukturze psefitowej i psamitowej - widocznych gołym okiem:
Spoiwo:
- wapniste (kalcyt, dolomit, reakcja z HCl),
- margliste (kalcyt, ilaste, o jasnej barwie, osad po reakcji z HCl),
- żelaziste (tlenki, wodorotlenki, czerowone, brunatne, żółtawe),
- krzemionkowe (chalcedon, opal, duża twardość),
- ilaste (minerały ilaste, jasna barwa, zapach cementu, rozmaka w wodzie).
Materiał okruchowy:
- kwarc,
- skalenie (ortoklaz),
- łyszczyki (muskowit, biotyt),
- okruchy skał,

Dla skał o strukturze aleurytowej lub pelitowej - nie widocznych gołym okiem:
- iły i iłowce (minerały ilaste, barwa czerwona - obecność tlenków i wodorotlenków żelaza lub glinu, ciemna barwa - substancje organiczne)
- muły i mułowce (pył kwarcowo - skaleniowy, substancje organiczne i minerały ilaste),

5. Nazwa skały.

SKAŁY OSADOWE - POCHODZENIA CHEMICZNEGO I ORGANICZNEGO

Podział:
- skały krzemionkowe - duża twardość, składają się z krzemionki w postaci opalu, kwarcu,
- skały węglanowe - mniejsza twardość od skał krzemionkowych, widoczne ślady skamieniałości, reakcja z HCl,
- skały gipsowo-solne - skały nominalne, mniejsza twardość niż skały węglanowe, przykład - sól kamienna.

1. Barwa:
- czerwone - tlenki żelaza,
- żółte, brunatne - wodorotlenki żelaza,
- czarne - substancje organiczne,
- zielonkawe - glaukonit,

2. Struktura:
Pochodzenia chemicznego:
- wielko krystaliczne - większe od 1 mm,
- grubo krystaliczne - od 1 do 0,5 mm,
- średnio krystaliczne - od 0,5 do 0,1 mm,
- drobno krystaliczne - od 0,1 do 0,01 mm,
- skryto krystaliczne - mniejsze od 0,01 mm.

Pochodzenia organicznego:
- organogeniczne - szczątki organiczne dobrze zachowane,
- oraganodetrytyczne - pokruszone elementy szczątków organicznych.

Wapienie i dolomity:
- mikrytowa - kryształy węglanu wapnia o bardzo drobnej frakcji,
- sparytowa - kryształy węglanu wapnia o drobnej frakcji, do kilku milimetrów,
- dolomikrytowa - dla dolomitów, kryształy węglanu wapnia o bardzo drobnej frakcji,
- dolosparytowa - dla dolomitów , kryształy węglanu wapnia o drobnej frakcji, do kilku milimetrów.

3. Tekstura:

- bezładna,
- uporządkowana,

- zbita,
- porowata (pumeks),

4. Skład mineralny:
- skały węglanowe - reakcja z HCl,
- skały gipsowo-solne - cechy poszczególnych minerałów,
- skały krzemionkowe - duża twardość, muły krzemionkowe,

5. Nazwa skały.

LISTA SKAŁ OBOWIĄZUJĄCYCH NA KOLOKWIUM:

SKAŁY MAGMOWE:
- GRANIT,
- PORFIR,
- SJENIT,
- ANDEZYT,
- GABRO,
- BAZALT,

SKAŁY OSADOWE - OKRUCHOWE:
- PIASKOWIEC,
- MUŁOWIEC,
- IŁOWIEC,
- ZLEPIENIEC,
- PIASEK,
- OTOCZAKI (ŻWIR),

SKAŁY OSADOWE - POCHODZENIA CHEMICZNEGO I ORGANICZNEGO:
- DOLOMITU,
- WAPIEŃ ORGANICZNY,
- WAPIEŃ CHEMICZNY,
- SÓL KAMIENNA,
- GIPS,
- SKAŁY KRZEMIONKOWE,
- MARGIEL.

SKAŁY MAGMOWE:

GRANIT:

1. Barwa - jasna.

2. Struktura - jawno krystaliczna.

3. Tekstura - bezładna, zbita.

4. Skład mineralny:
- kwarc (twardość 7),
- skalenie (ortoklaz) (twardość 6),
- biotyt (miękki).

PORFIR:

1. Barwa - szara,

2. Struktura - afanitowa,

3. Tekstura - bezładna, zbita,

4. Skład mineralny:
- skalenie (twardość 6),
- kwarc (twardość 7),

GABRO:

1. Barwa - ciemna,

2. Struktura - jawno krystaliczna,

3. Tekstura - bezładna, zbita,

4. Skład mineralny:
- pirokseny (twardość 5 - 6),
- oliwiny (twardość 6 - 7).

BAZALT:

1. Barwa - ciemna (ultrazasadowa),

2. Struktura - afamitowa,

3. Tekstura - bezładna, zbita,

4. Skład mineralny - makroskopowo niedostrzegalny.

SJENIT:

1. Barwa - szara (obojętna)

2. Struktura - jawno krystaliczna

3. Tekstura - bezładna, zbita

4. Skład mineralny - skalenie (jasne, połysk szklisty), biotyt (ciemny, miękki), kwarc (twardość 7).

ANDEZYT:

1. Barwa - szara (obojętna),

2. Struktura - porfirowa (wylewna),

3. Tekstura - bezładna, zbita,

4. Skład mineralny - amfibole, skalenie, biotyt.

SKAŁY OSADOWE - OKRUCHOWE:

PIASKOWIEC:

1. Barwa - szara (obecność rozproszonych substancji organicznych),

2. Struktura:
Rozmiar ziaren - psamitowe (piaskowe),
Stopień obtoczenia - słabo obtoczone,
Stopień wysortowania - dobry stopień wysortowania.

3. Tekstura - bezładna, zbita
Spoiwo - kontaktowe,

4. Skład mineralny:
Spoiwo - spoiwo krzemionkowe, w składzie kwarc,
Okruchy - w składzie mineralnym skalenie (barwa szaro - zielona, kwarc, łyszczyki)

ZLEPIENIEC:

1. Barwa - czerwona (obecność tlenków i wodorotlenków żelaza),

2. Struktura:
Rozmiar ziaren - psefitowe,
Stopień obtoczenia - obtoczone,
Stopień wysortowania - zły stopień wysortowania,

3. Tekstura - bezładna, zbita,
Spoiwo - porowe,

4. Skład mineralny:
Spoiwo - wapnisto - żelaziste (zabarwienie wskazuje na obecność żelaza, reaguje z HCl)
Okruchy - kalcyt, okruchy wapienia (silnie reaguje z HCl, nie pozostawia osadu)

PIASEK:

1. Barwa - żółta,

2. Struktura:
Rozmiar ziaren - psemitowa,
Stopień obtoczenia - kanciaste,
Stopień wysortowania - dobry,

3. Tekstura - luźna,

4. Skład mineralny - kwarc, skalenie

OTOCZAKI (ŻWIR)

1. Barwa - szara,

2. Struktura:
Rozmiar ziaren - psefitowe,
Stopień obtoczenia - dobrze obtoczone,
Stopień wysortowania - zły stopień wysortowania,

3. Tekstura - luźna,

4. Skład mineralny - kwarc (szklisty połysk), okruchy skalne.

IŁOWIEC:

1. Barwa - czarna, szara

2. Struktura:
Rozmiar ziaren - palitowa,
Stopień obtoczenia -
Stopień wysortowania -

3. Tekstura - bezładna, zbita,

4. Skład mineralny: (kwarc, minerały ilaste)
Spoiwo -
Okruchy -

MUŁOWIEC:

1. Barwa - szara, czarna

2. Struktura:
Rozmiar ziaren - aleurytowa,
Stopień obtoczenia -
Stopień wysortowania -

3. Tekstura - bezładna, zbita

4. Skład mineralny: (kwarc, muskowit, substancje organiczne)
Spoiwo - substancje organiczne,
Okruchy -

SKAŁY OSADOWE POCHODZENIA ORGANICZNEGO I CHEMICZNEGO:

DOLOMIT:

1. Barwa - ciemnożółta,

2. Struktura - dolomikrytowa,

3. Tekstura - bezładna, zbita,

4. Skład mineralny: dolomit (reaguje po sproszkowaniu z HCl), kalcyt, minerały ilaste,

WAPIEŃ ORGANICZNY:

1. Barwa - szarobiała z domieszkami żółtego

2. Struktura - biomorficzna

3. Tekstura - bezładna, zbita

4. Skład mineralny:
-skały węglanowe (reaguje z HCl),
- kalcyt, aragonit,

WAPIEŃ CHEMICZNY:

1. Barwa -

2. Struktura -

3. Tekstura - bezładna, zbita

4. Skład mineralny: halit, kalcyt, aragonit.

SÓL KAMIENNA:

1. Barwa - biała, szara, bezbarwna,

2. Struktura - średnio lub grubokrystaliczna,

3. Tekstura - bezładna, zbita,

4. Skład mineralny: halit, sole potasowo - magnezowe,

GIPS:

1. Barwa - biała,

2. Struktura - wielko krystaliczna,

3. Tekstura - uporządkowana, zbita

4. Skład mineralny: gips, pokrój włóknisty lub tabliczkowy.

SKAŁY KRZEMIONKOWE:

1. Barwa - szara,

2. Struktura - skrytokrystaliczna,

3. Tekstura - bezładna, zbita,

4. Skład mineralny: krzemionka

MARGIEL:

1. Barwa - biała,

2. Struktura - mikrytowa,

3. Tekstura - bezładna, zbita,

4. Skład mineralny:
- kalcyt,
- minerały ilaste (zostaje osad),

14

---