W ci膮gu ostatnich kilkunastu lat簄ki sp贸艂dzielcze zapewni艂y sobie trwa艂e miejsce na rynku us艂ug簄kowych (2)


Sp贸艂dzielczo艣膰 bankowa, ocena, perspektywy

Sp贸艂dzielczo艣膰 bankowa mia艂a swoich prekursor贸w ju偶 w okresie p贸藕nego 艣redniowiecza. Pierwsz膮 instytucj膮 bankow膮 w Polsce, dzia艂aj膮c膮 na zasadach wsp贸艂dzia艂ania i samopomocy by艂a za艂o偶ona w 1577r. przez ks. Wawrzy艅ca Bia艂obrzeskiego Fundacja Ostro艂臋cka Taniego Kredytu. W XVIII w. we wsiach zak艂adane by艂y r贸偶ne instytucje dzia艂aj膮ce na zasadach samopomocy, kt贸re poprzez gromadzenie 艣rodk贸w pieni臋偶nych lub rzeczowych pomaga艂y p贸藕niej w oparciu o nie udziela膰 po偶yczek pieni臋偶nych b膮d藕 wsparcia w naturze potrzebuj膮cym. Podstaw膮 tworzenia i funkcjonowania wsp贸艂czesnych bank贸w sp贸艂dzielczych w wielu krajach europejskich by艂y koncepcje dzia艂ania kas kredytowych opracowane przez dw贸ch niemieckich dzia艂aczy spo艂ecznych: Fryderyka Wilhelma Raiffeisena (1818-1880) i Franza Hermana Schultze z Delitzsch (1808- 1883). „G艂贸wnym celem powo艂ywania do 偶ycia kas kredytowych by艂o przezwyci臋偶enie niedorozwoju i biedy w 艣rodowiskach wiejskich oraz umo偶liwienie kupcom, rzemie艣lnikom i drobnym producentom z miast uniezale偶nienia si臋 od lichwiarskich po偶yczek”. Rolnicy samodzielnie prowadz膮cy swoje gospodarstwa rolne, od momentu uw艂aszczenia, coraz cz臋艣ciej zg艂aszali zapotrzebowanie na dodatkowe 艣rodki finansowe, kt贸re by艂y potrzebne im do utrzymania i prowadzenia produkcji rolnej. 艢rodki kredytowe oferowane im przez 贸wcze艣nie istniej膮ce banki i instytucje by艂y bardzo wysoko oprocentowane. Przekracza艂y one mo偶liwo艣ci ich efektywnego wykorzystania przez ch艂op贸w. W艂a艣nie wtedy pojawi艂a si臋 konieczno艣膰 stworzenia instytucji finansowej, kt贸rej dzia艂alno艣膰 odpowiada艂aby potrzebom i mo偶liwo艣ci膮 os贸b prowadz膮cych dzia艂alno艣膰 rolnicz膮. T膮 instytucj膮 by艂 bank sp贸艂dzielczy.

Banki sp贸艂dzielcze s膮 sp贸艂dzielniami, kt贸re prowadz膮 dzia艂alno艣膰 bankow膮. W zwi膮zku z tym podstaw膮 prawn膮 ich organizacji jest prawo sp贸艂dzielcze z dnia 16 wrze艣nia 1982r., kt贸re okre艣la, 偶e sp贸艂dzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby os贸b, o zmiennym sk艂adzie osobowym i zmiennym funduszu udzia艂owym, prowadz膮cym w interesie swoich cz艂onk贸w wsp贸ln膮 dzia艂alno艣膰 gospodarcz膮 na zasadach rozrachunku gospodarczego i mog膮cym prowadzi膰 tak偶e na ich rzecz dzia艂alno艣膰 spo艂eczn膮 i o艣wiatowo-kulturaln膮. „Z takiego okre艣lenia celu dzia艂alno艣ci sp贸艂dzielni wynika, 偶e nadrz臋dny cel banku sp贸艂dzielczego jest r贸偶ny od cel贸w dzia艂alno艣ci bank贸w w formie sp贸艂ek akcyjnych czy przedsi臋biorstwa pa艅stwowego, kt贸re d膮偶膮 przede wszystkim do maksymalizacji zysku. W banku sp贸艂dzielczym maksymalizacja zysku powinna by膰 jedynie 艣rodkiem do realizacji cel贸w cz艂onk贸w sp贸艂dzielni.”

Zasadnicze zmiany polityczne, spo艂eczne i gospodarcze zapocz膮tkowane w 1989 r. spowodowa艂y o偶ywienie procesu przebudowy struktur organizacyjnych bankowo艣ci sp贸艂dzielczej oraz jej otoczenia prawnego i gospodarczego. W zakresie Prawa sp贸艂dzielczego istotn膮 modyfikacj臋 wprowadzi艂a ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy Prawo sp贸艂dzielcze oraz niekt贸rych innych ustaw, na podstawie kt贸rej dokonano zmian w uchwalonej w dniu 16 wrze艣nia 1982 r. ustawie Prawo sp贸艂dzielcze. Jednak na sytuacj臋 bank贸w sp贸艂dzielczych mia艂y wp艂yw zasadnicze przemiany w systemie bankowym, kt贸re zosta艂y zapocz膮tkowane po uchwaleniu 31 stycznia 1989 r. ustawy Prawo bankowe. Ustawa zwi臋ksza艂a autonomi臋 poszczeg贸lnych bank贸w (w tym tak偶e sp贸艂dzielczych) oraz wprowadzi艂a ekonomiczne instrumenty sterowania dzia艂alno艣ci膮 bank贸w przez Narodowy Bank Polski. Wskutek kolejnych zmian obowi膮zuj膮cego prawa, w tym przede wszystkim ustaw Prawo bankowe i Prawo sp贸艂dzielcze, banki sp贸艂dzielcze sta艂y si臋 samodzielnymi, samorz膮dnymi i samofinansuj膮cymi si臋 osobami prawnymi maj膮cymi uprawnienia zbli偶one do bank贸w o charakterze uniwersalnym. Zmiany te zosta艂y wprowadzone decyzj膮 Banku Gospodarki 呕ywno艣ciowej, sprawuj膮cego w owym czasie funkcje centralnego zwi膮zku sp贸艂dzielczego oraz wykonuj膮cego czynno艣ci nadzoru nad dzia艂alno艣ci膮 bank贸w sp贸艂dzielczych. Zosta艂y one dokonane bez zgody Prezesa Narodowego Banku Polskiego, co stanowi艂o naruszenie art. 83 Prawa bankowego w obowi膮zuj膮cym w贸wczas brzmieniu. Niekontrolowane rozszerzenie przedmiotu dzia艂ania na wszystkie czynno艣ci bankowe, a terenu dzia艂alno艣ci - na obszar ca艂ego kraju, sta艂o si臋 jedn膮 z przyczyn za艂amania si臋 w pierwszej po艂owie lat 90. sytuacji ekonomiczno-finansowej znacznej liczby bank贸w sp贸艂dzielczych. Pierwszy etap transformacji rozpocz臋ty w 1989 roku charakteryzowa艂 si臋 decentralizacj膮 i zwi臋kszeniem samodzielno艣ci bank贸w sp贸艂dzielczych. Ju偶 wtedy zarysowa艂y si臋 nowe problemy - wraz z pogarszaj膮c膮 si臋 sytuacj膮 g艂贸wnych klient贸w bank贸w (rolnicy, rzemie艣lnicy) ros艂y te偶 nale偶no艣ci zagro偶one i stracone BS-贸w. Wysoka inflacja wzmacnia艂a problemy ze sp艂at膮 zobowi膮za艅 klient贸w, doprowadzaj膮c do wzrostu oprocentowania kredyt贸w, co skutkowa艂o niemo偶no艣ci膮 ich sp艂aty. Same BS-y nie by艂y przygotowane do funkcjonowania w nowych warunkach. Bez odpowiedniego nadzoru w艂a艣cicielskiego i kadry, nie potrafi艂y w艂a艣ciwie oceni膰 ryzyka kredytowego. Problemem by艂o r贸wnie偶 odebranie w 1990 roku BG呕-owi funkcji nadzorczych wobec BS-贸w. Do roku 1992 funkcjonowa艂o oko艂o 1660 bank贸w sp贸艂dzielczych, kt贸re by艂y w wi臋kszo艣ci s艂abe kapita艂owo. Rozszerzenie dzia艂alno艣ci BS-贸w na wszystkie czynno艣ci bankowe, a teren ich dzia艂alno艣ci na ca艂y kraj spowodowa艂o przekre艣lenie istoty BS-u jako podmiotu dzia艂aj膮cego lokalnie i zwi臋ksza艂o ryzyko jego dzia艂alno艣ci. Banki sp贸艂dzielcze uzyska艂y r贸wnie偶 status bank贸w komercyjnych, chocia偶 nie by艂y do tego przygotowane pod wzgl臋dem kadrowym, kapita艂owym i technicznym.

Trudno艣ci te pr贸bowa艂a rozwi膮za膰 w roku 1994 Ustawa o restrukturyzacji bank贸w sp贸艂dzielczych i BG呕. Mia艂a ona r贸wnie偶 pom贸c w wypracowaniu zasad sprawnego funkcjonowania bankowo艣ci sp贸艂dzielczej w przysz艂o艣ci. Dzi臋ki zastosowanym instrumentom pomocowym, takim jak: zwolnienia podatkowe, obligacje restrukturyzacyjne, zwolnienie z obowi膮zku odprowadzania i utrzymywania rezerwy obowi膮zkowej oraz wykupowi wierzytelno艣ci zagro偶onych przez stworzone na mocy ustawy banki regionalne, sytuacja BS-贸w zacz臋艂a si臋 poprawia膰. W perspektywie kilkuletniej nast膮pi艂 wzrost podstawowych wska藕nik贸w ekonomicznych bank贸w sp贸艂dzielczych., zahamowano skal臋 upad艂o艣ci, wzros艂o zaufanie klient贸w do bank贸w sp贸艂dzielczych, co wyrazi艂o si臋 w rosn膮cej liczbie rachunk贸w, depozyt贸w oraz kredyt贸w. Wzros艂y r贸wnie偶 kwalifikacje kadry mened偶erskiej i kierowniczej bank贸w sp贸艂dzielczych. Z drugiej strony nie wszystkie rozwi膮zania ustawowe doczeka艂y si臋 realizacji, a inne by艂y op贸藕niane(np. tworzenie bank贸w regionalnych). Ponadto restrukturyzacja sektora bankowego odby艂a si臋 przy wysokim udziale 艣rodk贸w publicznych. Wobec niedoskona艂o艣ci wprowadzonych w 1994 roku rozwi膮za艅 i ich nieprzystosowaniu do sytuacji bank贸w sp贸艂dzielczych, podj臋to kolejn膮 pr贸b臋 systemowej regulacji sektora bankowo艣ci sp贸艂dzielczej, kt贸rej wyrazem jest Ustawa o funkcjonowaniu bank贸w sp贸艂dzielczych, ich zrzeszaniu si臋 i bank贸w zrzeszaj膮cych. Pozycja bank贸w sp贸艂dzielczych zwi臋kszy艂a si臋 poprzez m.in. wprowadzenie zasady dobrowolno艣ci przy wyborze banku zrzeszaj膮cego oraz zerwanie z zasad膮 niekonkurowania w艣r贸d bank贸w sp贸艂dzielczych mia艂o zwi臋kszy膰 efektywno艣膰 w sektorze. Dodatkowo poszerzono katalog czynno艣ci, kt贸re mog膮 wykonywa膰 banki sp贸艂dzielcze i rozszerzono geograficzny zasi臋g ich dzia艂ania. Bank BG呕 przekszta艂cony zosta艂 w sp贸艂k臋 akcyjn膮. W momencie wej艣cia w 偶ycie Ustawy o funkcjonowaniu bank贸w sp贸艂dzielczych(…) w Polsce funkcjonowa艂o 11 bank贸w, w kt贸rych zrzeszone by艂y banki sp贸艂dzielcze. Na banki zrzeszaj膮ce na艂o偶ono ustawowo obowi膮zek stopniowego zwi臋kszania sumy funduszy w艂asnych do poziomu 10 mln euro w ci膮gu 6 miesi臋cy od dnia wej艣cia w 偶ycie ustawy, do poziomu 5 mln euro do ko艅ca 2003 roku i wreszcie funduszy w艂asnych nie ni偶szych ni偶 r贸wnowarto艣膰 w z艂otych 20 mln euro z ko艅cem roku 2007. Obowi膮zek ten stanowi艂 bodziec do redukcji ilo艣ci bank贸w zrzeszaj膮cych. W wyniku przej臋膰 i po艂膮cze艅 od 2002 roku w Polsce funkcjonuj膮 3 zrzeszenia bank贸w sp贸艂dzielczych i jeden samodzielny bank sp贸艂dzielczy - Krakowski Bank Sp贸艂dzielczy.

W latach 1997-1998 opanowano gro藕n膮 sytuacj臋 bank贸w sp贸艂dzielczych. Konieczna by艂a jednak konsolidacja sektora ze wzgl臋du na niskie fundusze w艂asne bank贸w sp贸艂dzielczych. Instytucje te nie chcia艂y skorzysta膰 z ustawowej mo偶liwo艣ci konsolidacji finansowej w ramach zrzeszenia zaoferowanej im przez ustaw臋 z roku 1994. Dlatego te偶 nale偶a艂o wyznaczy膰 艣cie偶k臋 zwi臋kszania funduszy w艂asnych bank贸w sp贸艂dzielczych, tak偶e maj膮c na uwadze wymogi unijne. Ostateczne decyzje dotycz膮ce 艣cie偶ki zawarto w Ustawie o funkcjonowaniu bank贸w sp贸艂dzielczych(…). Przewidzia艂a ona, i偶 banki maj膮 zwi臋kszy膰 fundusze do poziomu nie ni偶szego ni偶: 300 tys. Euro do 31 grudnia 2001 roku; 500 tys. Euro do 31 grudnia 2005 roku oraz do 1 mln euro do 31 grudnia 2010 roku. Wydaj臋 si臋, i偶 tak wyznaczona 艣cie偶ka zwi臋kszania funduszy w艂asnych jest realna. W 2001 roku jeszcze pojedyncze banki mia艂y fundusze w艂asne poni偶ej 300 tys. Euro, rok p贸藕niej wszystkie banki przekroczy艂y pierwszy pr贸g. W 2005 roku r贸wnie偶 kilka bank贸w nie spe艂nia艂o progu 500 tys. Euro. Z drugiej strony prawie po艂owa bank贸w ma fundusze w艂asne przekraczaj膮ce 1 mln euro. Jednocze艣nie osi膮ganie narzuconych prog贸w powoduje zmiany ilo艣ciowe w sektorze bank贸w sp贸艂dzielczych oraz wprowadzanie typowych procedur bankowych w coraz wi臋kszych bankach sp贸艂dzielczych, co powoduje ich oddalanie si臋 od spo艂eczno艣ci lokalnych. Najmniejsze banki sp贸艂dzielcze trac膮 podmiotowo艣膰, sektor konsoliduje si臋, nast臋puje profesjonalizacja zarz膮dzania, a tak偶e naturalna komercjalizacja wi臋kszych bank贸w sp贸艂dzielczych.

Poziom funduszy w艂asnych bank贸w sp贸艂dzielczych na rok 1998 pokazuje poni偶sza tabela:

Charakterystyka bank贸w sp贸艂dzielczych wed艂ug funduszy w艂asnych

(31.12.1998 r.)

%

Fundusze w艂asne

(tys. euro)

Liczba bank贸w

Liczba bank贸w przy艂膮czaj膮cych

Liczba bank贸w przy艂膮czonych przez banki

Wynik brutto/zatrudnienie

Przeci臋tne fundusze w艂asne

Zatrudnienie

Fundusze w艂asne

Depozyty sektora niefinansowego

Nale偶no艣ci brutto sektora niefinansowego

Nale偶no艣ci zagro偶one brutto od sektora niefinansowego

Wynik na dzia艂alno艣ci bankowej

Wynik brutto

Koszty dzia艂ania wraz z amortyzacj膮/ wynik na dzia艂alno艣ci bankowej

Wska藕nik ryzyka (nale偶no艣ci zagraniczne brutto od sektora niefinansowego/nale偶no艣ci brutto od sektora niefinansowego)

Wsp贸艂czynnik wyp艂acalno艣ci

(tys. euro) (tys. z艂)

(tys.

euro)

(tys. z艂)

struktura w %

w %

fw 100

439

4

4

52,9

5,6

20,3

9,3

13,6

13,4

14,5

15,4

9,9

85,0

3,6

8,1

100 fw 200

375

20

22

142,5

8,6

24,7

21,3

20,7

20,8

15,2

22,2

18,6

80,9

2,5

12,2

200 fw 飥硷筹帮

150

29

38

239,6

11,4

14,8

14,3

13,8

14,5

10,1

14,3

14,8

76,0

2,3

11,8

300 fw <400

75

20

29

344,7

13,0

9,2

10,3

9,4

9,7

9,1

9,4

10,5

73,8

3,2

12,6

400 fw 500

49

12

17

446,3

15,7

7,0

8,7

8,3

8,3

6,6

7,7

9,6

70,8

2,7

12,3

500 fw 600

34

7

16

540,3

12,0

5,8

7,3

7,0

6,6

7,4

6,6

6,1

74,5

3,8

12,3

600 fw 700

18

7

11

640,4

16,8

3,4

4,6

4,9

4,5

4,6

3,9

4,9

69,6

3,4

12,2

700 fw 800

16

3

4

739,6

18,4

3,2

4,7

5,0

4,7

4,3

4,2

5,1

68,9

3,1

11,7

800 fw 900

6

4

9

846,7

14,9

1,5

2,0

1,9

1,8

1,8

1,6

1,9

69,7

3,4

12,7

900 fw 1 000

5

2

5

944,2

11,1

1,5

1,9

1,7

1,8

3,3

1,6

1,5

73,9

6,2

13,0

fw 鈮 1 000

22

7

21

1772,5

22,5

8,7

15,5

13,6

13,9

23,1

13,2

17,1

65,0

5,6

13,5

Razem

1聽189

115

176

211,0

11,4

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

75,6

3,4

11,8

fw 500

1聽088

85

110

147,4

9,5

76,0

63,9

65,8

66,7

55,5

69,0

63,4

78,7

2,8

11,3

fw 1聽000

1聽167

108

155

181,5

10,4

91,3

84,5

86,4

86,1

76,9

86,8

82,9

77,3

3,0

11,5

fw - fundusz w艂asny

W ci膮gu ostatnich kilkunastu lat banki sp贸艂dzielcze zapewni艂y sobie trwa艂e miejsce na rynku us艂ug bankowych. W wi臋kszo艣ci z nich znacznie poprawi艂a si臋 jako艣膰 zarz膮dzania, czego skutkiem jest dzi艣 o wiele ni偶szy ni偶 w przypadku bank贸w komercyjnych portfel nale偶no艣ci zagro偶onych. Zwi臋kszy艂y si臋 fundusze w艂asne bank贸w i skala przedsi臋biorstwa mierzona wielko艣ci膮 sumy bilansowej. Poprawi艂y si臋 osi膮gane wyniki finansowe. Odbudowane zosta艂o zaufanie klient贸w bank贸w, utracone w trakcie za艂amania w po艂owie lat dziewi臋膰dziesi膮tych. Banki sp贸艂dzielcze staj膮 si臋 coraz bardziej interesuj膮cym partnerem dla swoich klient贸w, w tym dla samorz膮d贸w lokalnych i odgrywaj膮 coraz wi臋ksz膮 rol臋 w rozwoju 艣rodowisk, kt贸re obs艂uguj膮.

Wypracowanie w艂a艣ciwej koncepcji rozwoju nale偶y niew膮tpliwie do sektora sp贸艂dzielczego. Jak wskazuj膮 przyk艂ady niepe艂nej realizacji za艂o偶e艅 ustawowych, w tym zw艂aszcza ustawy o restrukturyzacji, bez zaakceptowania przez banki propozycji zmian i nowych rozwi膮za艅 nie b臋dzie mo偶liwe skuteczne ich wprowadzenie. Dyskusja na ten temat jest jednak niemo偶liwa bez udzia艂u podmiot贸w zainteresowanych kierunkiem rozwoju sektora, a wi臋c Ministra Finans贸w, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego i Komisji Nadzoru Bankowego. Wa偶ne jest r贸wnie偶 w艂a艣ciwe ustalenie przedmiotu dyskusji, tak by w jej trakcie mo偶liwe by艂o przeanalizowanie wszystkich problem贸w oraz dost臋pnych propozycji i rozwi膮za艅.

Do 1998 r. podstawowym problemem sektora bank贸w sp贸艂dzielczych by艂a jego restrukturyzacja, tj. pozbycie si臋 balastu trudnych wierzytelno艣ci. Kiedy trudno艣ci te zosta艂y pokonane, przed bankami sp贸艂dzielczymi pojawi艂o si臋 kolejne wyzwanie w postaci konieczno艣ci osi膮gni臋cia prog贸w kapita艂owych. Powodowa艂o to, 偶e dyskusje na temat niezb臋dnych dzia艂a艅 dotyczy艂y g艂贸wnie metod rozwi膮zania najbardziej aktualnych problem贸w. Tak偶e dzi艣 w艣r贸d temat贸w, kt贸re wymagaj膮 dyskusji, przedstawiciele sektora bankowo艣ci sp贸艂dzielczej wymieniaj膮 liczne kwestie szczeg贸艂owe. Ich wnioski koncentruj膮 si臋 na wyj膮tkowych rozwi膮zaniach, maj膮cych stanowi膰 dodatkowe 藕r贸d艂o wzrostu funduszy. Poszukiwane rozwi膮zania nie powinny tak偶e wykracza膰 poza ramy wyznaczone przez og贸lne normy ostro偶no艣ciowe wynikaj膮ce z przepis贸w Prawa bankowego. W niekt贸rych przypadkach postulowane rozwi膮zania - np. propozycje zwi臋kszenia dla bank贸w sp贸艂dzielczych kwoty pomniejszenia naliczonej rezerwy obowi膮zkowej czy zwolnienia bank贸w sp贸艂dzielczych z podatku dochodowego od os贸b prawnych, w cz臋艣ci przeznaczonej na zwi臋kszenie funduszy w艂asnych - mia艂yby mie膰 zastosowanie wy艂膮cznie do bank贸w sp贸艂dzielczych. Mo偶e to by膰 podstaw膮 zarzutu sprzeczno艣ci z zasad膮 r贸wno艣ci praw. Trzeba pami臋ta膰, 偶e dotychczasowe zmiany w sektorze bank贸w sp贸艂dzielczych s膮 przede wszystkim wynikiem pomocy publicznej w restrukturyzacji tego sektora. W niekt贸rych przypadkach pomoc ta mia艂a charakter wyj膮tkowy i by艂a skierowana wy艂膮cznie do bank贸w sp贸艂dzielczych. Jednak gdy osi膮gane wyniki nie wskazuj膮 na wyst臋powanie powa偶nych zagro偶e艅, coraz trudniej b臋dzie znale藕膰 argumenty przemawiaj膮ce za tym, by banki sp贸艂dzielcze - r贸wnoprawni uczestnicy rynku us艂ug bankowych - by艂y traktowane korzystniej od innych bank贸w.

Banki sp贸艂dzielcze nie osi膮gn臋艂y jeszcze udzia艂u w rynku, jaki mia艂y w latach 80. XX wieku. Przewiduje si臋, i偶 do 2010 r. ich udzia艂 w aktywach sektora bankowego mo­偶e wzrosn膮膰 do 15%. Jednocze艣nie szacuje si臋, i偶 potencja艂 ubankowienia na terenie dzia艂ania tych bank贸w by艂 i nadal jest niewykorzystany, co r贸wnie偶 stanowi jedn膮 z prze­s艂anek wzrostu sektora.

Szanse na rozw贸j bankowo艣ci sp贸艂dzielczej zwi膮zane s膮 ze specyfik膮 ich lokaliza­cji i klienteli. Banki te dzia艂aj膮 g艂贸wnie na wsiach i w ma艂ych miejscowo艣ciach. Maj膮 rozbudowan膮 sie膰 plac贸wek, a ich klientami, kt贸rych liczb臋 szacuje si臋 na 10 mln, i jed­nocze艣nie udzia艂owcami sp贸艂dzielni s膮 ludzie o 艣rednich dochodach i r贸偶nym, cz臋sto niskim wykszta艂ceniu: rolnicy, rzemie艣lnicy, drobni i 艣redni przedsi臋biorcy. Jednocze­艣nie oferta BS-贸w cz臋sto kierowana jest do samorz膮d贸w. Krajowy Zwi膮zek Bank贸w Sp贸艂dzielczych szacuje, i偶 banki sp贸艂dzielcze obs艂uguj膮 70% gmin w Polsce, podobny wska藕nik maj膮 jedynie banki sp贸艂dzielcze we Francji.

Od momentu wst膮pienia Polski do Unii Europejskiej w艂a艣nie rolnicy i samorz膮dy otrzymuj膮 zwi臋kszone 艣rodki unijne. Dla rolnik贸w s膮 to przede wszystkim dop艂aty bez­po艣rednie, zdeponowane cz臋艣ciowo na kontach w bankach sp贸艂dzielczych, co zwi臋kszy­艂o ich baz臋 depozytow膮. Baza depozytowa i suma bilansowa BS-贸w przyrasta wyra藕nie w okresie wyp艂at dop艂at bezpo艣rednich. Nale偶y stwierdzi膰, i偶 obs艂uga tych funduszy przez banki sp贸艂dzielcze nie jest wynikiem wy艂膮cznie tego, i偶 znajduj膮 si臋 one najbli偶ej rolnik贸w. Przynajmniej cz臋艣膰 BS-贸w, przygotowywa艂a si臋 aktywnie do obs艂ugi 艣rodk贸w unijnych: tworzy艂y punkty doradztwa unijnego, wdra偶a艂y linie kredytowe przeznaczone dla beneficjent贸w 艣rodk贸w strukturalnych. Jeszcze przed akcesj膮 banki sp贸艂dzielcze w艂膮cza艂y si臋 do program贸w unijnych i anga偶owa艂y w finansowanie inwestycji zwi膮zanych z przetw贸rstwem rolno-spo偶ywczym i pozyskiwaniem 艣rodk贸w na ten cel. Do­datkowo, 艣rodki przyznawane w ramach rozwoju obszar贸w wiejskich w spos贸b natural­ny znajd膮 si臋 w zasi臋gu dzia艂a艅 zrzesze艅 bank贸w sp贸艂dzielczych i BG呕, kt贸re posiada­j膮 najwi臋ksze do艣wiadczenie w dystrybucji rolniczych kredyt贸w preferencyjnych.

艢rodki unijne s膮 r贸wnie偶 bod藕cem do inwestycji dla samorz膮d贸w - drugiej licz膮cej si臋 grupy klient贸w bank贸w sp贸艂dzielczych. Wobec faktu, i偶 banki sp贸艂dzielcze bardzo elastycznie podchodz膮 do obs艂ugi samorz膮d贸w dostosowuj膮c cz臋艣膰 produkt贸w do ich potrzeb, ograniczaj膮c do minimum koszty obs艂ugi oraz wprowadzaj膮c ulgi, a samorz膮­dy stoj膮 przed perspektyw膮 dalszej absorpcji 艣rodk贸w unijnych, wsp贸艂praca taka mo偶e mie膰 charakter d艂ugofalowy i przynosi膰 bankom sp贸艂dzielczym wymierne korzy艣ci.

Szans膮 rozwoju bankowo艣ci sp贸艂dzielczej jest w艂a艣nie dobrze rozpoznany rynek lokalny i dzia艂aj膮cy na nim klienci, a tak偶e zrozumienie i dostosowanie si臋 do ich po­trzeb. Z drugiej strony, klient贸w do BS-贸w przyci膮ga zaufanie i tradycja, nierzadko informacje o ofercie bank贸w sp贸艂dzielczych przesy艂ane s膮 drog膮 nieformaln膮, poprzez znajomych. Dla takiej grupy klient贸w nie bez znaczenia jest fakt, i偶 BS-y s膮 instytu­cjami polskimi, w kraju wypracowuj膮 i dziel膮 zyski.

W walce o klienta i udzia艂 w rynku banki sp贸艂dzielcze zacz臋艂y zwiera膰 szyki. Na pocz膮tku 2006 r. banki nale偶膮ce do wszystkich zrzesze艅 rozpocz臋艂y pierwsz膮 wsp贸l­n膮 kampani臋 promuj膮c膮 polskie banki sp贸艂dzielcze. Kampania mia艂a pom贸c w kre­owaniu pozytywnego wizerunku BS-贸w oraz zaprezentowa膰 ich ofert臋 produktow膮. Jednocze艣nie wsp贸lne dzia艂ania marketingowe wszystkich BS-贸w pokazuj膮, i偶 s膮 one 艣wiadome zagro偶e艅 ze strony konkurencji i szukaj膮 odpowiedzi na jej dzia艂ania. W kampani臋 zaanga偶owano media og贸lnopolskie, banki sp贸艂dzielcze wysz艂y wi臋c ponad poziom lokalny czy regionalny.

Obok szans i silnych stron bank贸w sp贸艂dzielczych, kt贸re mog膮 prze艂o偶y膰 si臋 na dal­sz膮 popraw臋 ich wynik贸w w przysz艂o艣ci, nale偶y tak偶e zwr贸ci膰 uwag臋 na zagro偶enia i s艂abe strony sektora. Na pierwszym miejscu w艣r贸d zagro偶e艅 rozwoju bankowo艣ci sp贸艂dzielczej jest wzrastaj膮ca konkurencja mi臋dzy instytucjami finansowymi. Nasila si臋 konkurencja mi臋dzy bankami sp贸艂dzielczymi a komercyjnymi. W strategiach du­偶ych bank贸w zwi臋kszon膮 uwag臋 po艣wi臋ca si臋 klientom detalicznym, rolnikom, ma艂ym i 艣rednim firmom, obs艂ugiwanym dotychczas w zdecydowanej wi臋kszo艣ci przez banki o charakterze lokalnym. Banki staraj膮 si臋 coraz precyzyjniej kierowa膰 do nich swoj膮 ofert臋 dziel膮c rynek na r贸偶ne segmenty i wybieraj膮c odpowiednie dla nich strategie. O ile kiedy艣 du偶e banki komercyjne obs艂ugiwa艂y zunifikowanego formalnie klienta instytucjonalnego i z trudem adaptowa艂y si臋 do drobnych klient贸w detalicznych, dzisiaj, zasilone kapita艂em zachodnim szybko ucz膮 si臋 „szycia produkt贸w na miar臋". Obok zmiany filozofii dzia艂ania bank贸w komercyjnych, zagro偶eniem dla BS-贸w s膮 sp贸艂dziel­cze kasy oszcz臋dno艣ciowo-po偶yczkowe (SKOK) konsekwentnie i z sukcesem buduj膮ce swoj膮 pozycj臋 na polskim rynku finansowym. Kasy z za艂o偶enia maj膮 by膰 wsp贸lnot膮 sa­mopomocow膮 o charakterze sp贸艂dzielni prowadz膮c膮 niezarobkow膮 dzia艂alno艣膰 na ryn­ku finansowym. Ich relacje z klientami s膮 kszta艂towane podobnie jak w bankach sp贸艂­dzielczych, na zasadzie blisko艣ci we wzajemnej znajomo艣ci klienta i instytucji oszcz臋dno艣ciowo-po偶yczkowej. Cho膰 zakres dzia艂ania SKOK w por贸wnaniu z bankami jest ograniczony do podstawowych us艂ug depozytowo-kredytowych, to wyniki kas 艣wiad­cz膮, i偶 dla znacz膮cej grupy klient贸w jest on wystarczaj膮cy. Jednocze艣nie SKOK cie­sz膮 si臋 pewnymi przywilejami, kt贸re wzmacniaj膮 ich pozycj臋 konkurencyjn膮 wobec BS-贸w: nie podlegaj膮 polskiemu prawu bankowemu ani regulacjom nadzoru bankowe­go, co oznacza, i偶 nie dotyczy ich wiele ogranicze艅 nak艂adanych na banki, dodatko­wo s膮 zwolnione z podatku dochodowego od os贸b prawnych. Banki sp贸艂dzielcze dzia­艂aj膮 wi臋c w silnie konkurencyjnym 艣rodowisku i stoj膮 przed konieczno艣ci膮 odpowiada­nia zar贸wno na dzia艂ania bank贸w komercyjnych, jaki i SKOK.

Jako jedno z zagro偶e艅 w dzia艂alno艣ci bank贸w sp贸艂dzielczych wymienia si臋 spada­j膮ce w ostatnim okresie, a utrzymuj膮ce si臋 na niskim poziomie obecnie stopy procen­towe, zwi膮zane przede wszystkim z prowadzon膮 przez NBP polityk膮 pieni臋偶n膮. Wobec historycznie niskich poziom贸w st贸p procentowych banki stan臋艂y przed problemem utrzymania atrakcyjno艣ci depozyt贸w czy zmniejszenia mar偶y odsetkowej. W bankowo­艣ci sp贸艂dzielczej jednym z podstawowych problem贸w zwi膮zanych ze spadkiem st贸p procentowych jest konieczno艣膰 zrekompensowania spadaj膮cych dochod贸w z tytu艂u udzielanych kredyt贸w preferencyjnych, subwencjonowanych dop艂atami z Agencji Re­strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Stanowi膮 one oko艂o 45% og贸lnej kwoty udzie­lonych kredyt贸w. Wysoko艣膰 oprocentowania tych kredyt贸w uzale偶niona jest od stopy redyskonta weksli. Im jest ona wy偶sza, tym wy偶sza jest mar偶a realizowana przez bank i odwrotnie. Ponadto, banki sp贸艂dzielcze realizuj膮 przeci臋tnie wy偶sz膮 mar偶臋 ni偶 ban­ki komercyjne. Wraz ze spadkiem st贸p rynkowych musz膮 r贸wnie偶 zaw臋偶a膰 r贸偶nic臋 mi臋dzy cen膮 kredyt贸w a depozyt贸w. Takie dostosowania najtrudniejsze s膮 w bankach ma艂ych, bo ci臋偶ko im obni偶a膰 koszty lub zwi臋ksza膰 przychody w kr贸tkim okresie. Oficjalne stopy procentowe NBP nie b臋d膮 ju偶 prawdopodobnie male膰 w najbli偶szej przy­sz艂o艣ci, natomiast wobec perspektywy integracji kraju ze stref膮 euro, nie wydaje si臋, by mia艂y osi膮ga膰 wysokie poziomy.

Cho膰 podkre艣la si臋 popraw臋 wynik贸w bank贸w sp贸艂dzielczych jako sektora, to nie mo偶na zapomnie膰, i偶 s膮 one bardzo zr贸偶nicowan膮 grup膮, a cz臋艣膰 z nich nie wdra偶a nowych technologii, nie rozszerza oferty i nie doskonali zarz膮dzania ryzykiem. Oczy­wi艣cie podj臋cie decyzji np. o uruchomieniu dost臋pu do rachunku przez Internet mu­si by膰 poprzedzone analiz膮 zapotrzebowania na tak膮 us艂ug臋 - na niekt贸rych terenach dzia艂ania mo偶e po prostu nie by膰 na ni膮 popytu. Podobnie z konieczno艣ci膮 instalowa­nia bankomat贸w - miejscowi klienci mog膮 by膰 przyzwyczajeni do obs艂ugi w plac贸w­ce i nie prosi膰 nawet o kart臋 p艂atnicz膮 do konta osobistego. Korzystanie z kart kredy­towych na terenach dzia艂ania wielu BS-贸w jest z kolei ograniczone przez brak termi­nali do ich obs艂ugi w plac贸wkach handlowych. Jednak偶e banki sp贸艂dzielcze nie mog膮 zaniecha膰 rozwoju swojej oferty i stale monitorowa膰 potrzeby klient贸w w tym zakre­sie. Dla niekt贸rych z nich s膮 to dzia艂ania zbyt kosztowne, a inne rozszerzy艂y ju偶 swo­j膮 ofert臋 o gwarancje, leasing, dost臋p do us艂ug przez Internet czy home banking.

Podobne rozwarstwienie mo偶na zaobserwowa膰 w obszarze technologicznym. Banki sp贸艂dzielcze stoj膮c niejednokrotnie przed takimi samymi problemami jak ko­mercyjne, wykorzystuj膮 najnowocze艣niejsze narz臋dzia informatyczne, czasem w szer­szym zakresie ni偶 konkurencja. Z drugiej strony, wiele bank贸w nie stosuje takich roz­wi膮za艅. Podkre艣la si臋 konieczno艣膰 tworzenia wsp贸lnych platform sprz臋towo-programowych, w tym poprzez outsourcing us艂ug informatycznych.

Nale偶y jednak stwierdzi膰, i偶 rozw贸j informatyczno-technologiczny, kt贸ry jest ci膮­gle wyzwaniem dla licznych BS-贸w, cho膰 niesie ze sob膮 szans臋 poprawienia wynik贸w banku jest te偶 zagro偶eniem. Lokalny zasi臋g dzia艂ania bank贸w sp贸艂dzielczych, bliskie i cz臋sto ma艂o sformalizowane kontakty z klientami prowadz膮 wprost do ich du偶ej lo­jalno艣ci wobec BS-贸w. W warunkach rozpowszechniania si臋 elektronicznych kana艂贸w sprzeda偶y lojalno艣膰 klient贸w nie jest ju偶 jednak tak oczywista. Ci z nich, kt贸rzy dys­ponuj膮 wi臋ksz膮 wiedz膮, sprz臋tem komputerowym, ale r贸wnie偶 maj膮 wi臋ksze potrze­by finansowe oraz oczekiwania wobec bank贸w, stanowi膮 bez w膮tpienia grup臋 naj­mniej lojaln膮. Dlatego banki sp贸艂dzielcze musz膮 dok艂adnie analizowa膰 przysz艂e straty i korzy艣ci zwi膮zane z wprowadzeniem nowoczesnych us艂ug. Jednocze艣nie powinny mie膰 na uwadze nieunikniony rozw贸j informatyzacji w艣r贸d ich klient贸w, cho膰 nieko­niecznie szybki na terenach wiejskich.

Wreszcie zagro偶enie dla bank贸w sp贸艂dzielczych niesie ze sob膮 charakterystyka demograficzna ich klient贸w. W艣r贸d deponent贸w bank贸w sp贸艂dzielczych przewa偶aj膮 osoby w wieku dojrza艂ym. Je偶eli BS-y nie b臋d膮 skuteczne w pozyskiwaniu nowych klient贸w, to grozi im zapa艣膰 wraz z odchodzeniem dotychczasowych. Mog膮 przesta膰 funkcjonowa膰 z powodu braku depozytariuszy, kt贸rych wk艂ady stanowi膮 dominuj膮cy spos贸b finansowania dzia艂alno艣ci BS-贸w.

Od roku 1989 polskie banki sp贸艂dzielcze musia艂y zacz膮膰 funkcjonowa膰 w warun­kach rynkowych. Radzi艂y sobie z tym z r贸偶nym skutkiem, czego dowodzi cho膰by zmniejszenie si臋 ilo艣ci BS-贸w o ponad 1000. W umacnianiu si臋 s艂abego w momencie rozpocz臋cia transformacji sektora pom贸c mia艂y dzia艂ania regulacyjne, jednak偶e te nie zawsze prowadzi艂y do po偶膮danych efekt贸w. W latach 90. sektor bankowo艣ci sp贸艂dziel­czej przeszed艂 powa偶ny kryzys, kt贸rego skutki by艂y kosztowne dla bud偶etu pa艅stwa. Wydaje si臋 jednak, i偶 obecnie podmioty te w wi臋kszo艣ci funkcjonuj膮 na rynkowych za­sadach i odbudowuj膮 swoj膮 pozycj臋. Musz膮 jednak, znaj膮c swoje szanse i zagro偶enia oraz mocne i s艂abe strony, dalej doskonali膰 swoj膮 indywidualn膮 dzia艂alno艣膰 i model funkcjonowania w zrzeszeniach.

O tym, i偶 banki sp贸艂dzielcze mog膮 uzyska膰 znaczny udzia艂 w rynku 艣wiadczy ich pozycja w krajach UE, gdzie 艂膮cznie grupy sp贸艂dzielcze maj膮 44 min udzia艂owc贸w, 126 min klient贸w, 680 tys. zatrudnionych, 59 rys. plac贸wek, 3,7 bln euro aktyw贸w i oko艂o 20% udzia艂 w rynku. Sp贸艂dzielcze organizacje kredytowe dzia艂aj膮 w tr贸jszczeblowych (Francja, Austria, W艂ochy) lub dwuszczeblowych strukturach (Niemcy, Holandia, Hisz­pania, Finlandia). Wykszta艂ci艂o si臋 tam kilka pot臋偶nych grup bankowych (skupionych np. wok贸艂 Credit Agricole, Credit Mutuel, Rabobank, DZ Bank). Znacz膮cy rozw贸j ban­kowo艣ci sp贸艂dzielczej w UE od pocz膮tku lat 90. okre艣lony by艂 przez takie determinan­ty, jak skupienie organizacji bank贸w wok贸艂 central finansowych, g臋sta sie膰 o charakte­rze niszowym oraz zindywidualizowana, oryginalna obs艂uga klient贸w, uwzgl臋dniaj膮ca negocjacje kontraktowe. Rozw贸j tych struktur oraz grup bankowych, kt贸re niejedno­krotnie nale偶膮 do bardzo silnych zar贸wno na rynku krajowym, jak i zagranicznym mo­偶e dostarczy膰 wzorc贸w zmian dla polskiej bankowo艣ci sp贸艂dzielczej.

殴R脫D艁A:

-„Uwarunkowania funkcjonowania polskich bank贸w sp贸艂dzielczych na tle system贸w bankowo艣ci sp贸艂dzielczej

w Europie”, Warszawa, lipiec 2005, KZBS.

-„Instytucje rynku finansowego w Polsce” : praca zbiorowa / pod red. nauk. Anny Szel膮gowskiej.

-„Problemy restrukturyzacji sektora bankowo艣ci sp贸艂dzielczej w Polsce” / Agnieszka Ali艅ska ; Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki 呕ywno艣ciowej.

-„Bankowo艣膰 sp贸艂dzielcza w krajach Unii Europejskiej” / Agnieszka Ali艅ska.

-„Banki sp贸艂dzielcze w Polsce. Ekonomiczne i finansowe warunki rozwoju” / Teresa Orzeszko ; Wydawnictwo WSB, Pozna艅 1998

-www.nbp.pl

-www.kzbs.org

-www.bs.net

Osi膮gni臋ta stabilizacja sytuacji pozwala na podj臋cie dyskusji na temat dalszych kierunk贸w rozwoju sektora. Dyskusja taka jest konieczna, poniewa偶 coraz wy偶sze oczekiwania klient贸w i wymagania otoczenia regulacyjnego, coraz silniejsza presja konkurencji b臋d膮 coraz trudniejszym wyzwaniem dla bank贸w sp贸艂dzielczych. Jak wskazuj膮 obserwacje z inspekcji, ju偶 dzi艣 w wielu bankach sp贸艂dzielczych nie jest mo偶liwe zapewnienie odpowiedniej niezale偶no艣ci w realizacji poszczeg贸lnych funkcji. Nie tylko os艂abia to kontrol臋 funkcjonaln膮, co mo偶e mie膰 wp艂yw na bezpiecze艅stwo ich dzia艂ania, ale przede wszystkim ogranicza mo偶liwo艣ci zapewnienia klientom oczekiwanego przez nich zakresu i poziomu us艂ug. W tej sytuacji osi膮gni臋cie celu w postaci 15-procentowego udzia艂u w rynku nie b臋dzie mo偶liwe bez wprowadzenia zmian pozwalaj膮cych bankom sp贸艂dzielczym na utrzymanie dotychczasowych obszar贸w rynku i ekspansj臋 na nowe obszary.

Wed艂ug Krajowego Zwi膮zku Bank贸w Sp贸艂dzielczych do najwi臋kszych problem贸w bank贸w sp贸艂dzielczych w Polsce nale偶膮:

- brak sp贸jnej koncepcji rozwoju sektora,

- nier贸wno艣膰 sytuacji prawnej sp贸艂dzielni dzia艂aj膮cych na rynku bankowym,

- problemy zwi膮zane z osi膮gni臋ciem tzw. trzeciego progu kapita艂owego,

- niedoinwestowanie infrastrukturalne i s艂aby poziom us艂ug informatycznych,

- ma艂y, w stosunku do mo偶liwo艣ci i potrzeb, udzia艂 w rynku bankowym.

Wypracowanie w艂a艣ciwej koncepcji rozwoju nale偶y niew膮tpliwie do sektora sp贸艂dzielczego. Jak wskazuj膮 przyk艂ady niepe艂nej realizacji za艂o偶e艅 ustawowych, w tym zw艂aszcza ustawy o restrukturyzacji, bez zaakceptowania przez banki propozycji zmian i nowych rozwi膮za艅 nie b臋dzie mo偶liwe skuteczne ich wprowadzenie. Dyskusja na ten temat jest jednak niemo偶liwa bez udzia艂u podmiot贸w zainteresowanych kierunkiem rozwoju sektora, a wi臋c Ministra Finans贸w, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego i Komisji Nadzoru Bankowego. Wa偶ne jest r贸wnie偶 w艂a艣ciwe ustalenie przedmiotu dyskusji, tak by w jej trakcie mo偶liwe by艂o przeanalizowanie wszystkich problem贸w oraz dost臋pnych propozycji i rozwi膮za艅. Wed艂ug Krajowego Zwi膮zku Bank贸w Sp贸艂dzielczych do najwi臋kszych problem贸w bank贸w sp贸艂dzielczych w Polsce nale偶膮:

- brak sp贸jnej koncepcji rozwoju sektora,

- nier贸wno艣膰 sytuacji prawnej sp贸艂dzielni dzia艂aj膮cych na rynku bankowym,

- problemy zwi膮zane z osi膮gni臋ciem tzw. trzeciego progu kapita艂owego,

- niedoinwestowanie infrastrukturalne i s艂aby poziom us艂ug informatycznych,

- ma艂y, w stosunku do mo偶liwo艣ci i potrzeb, udzia艂 w rynku bankowym.

Do 1998 r. podstawowym problemem sektora bank贸w sp贸艂dzielczych by艂a jego restrukturyzacja, tj. pozbycie si臋 balastu trudnych wierzytelno艣ci. Kiedy trudno艣ci te zosta艂y pokonane, przed bankami sp贸艂dzielczymi pojawi艂o si臋 kolejne wyzwanie w postaci konieczno艣ci osi膮gni臋cia prog贸w kapita艂owych. Powodowa艂o to, 偶e dyskusje na temat niezb臋dnych dzia艂a艅 dotyczy艂y g艂贸wnie metod rozwi膮zania najbardziej aktualnych problem贸w. Tak偶e dzi艣 w艣r贸d temat贸w, kt贸re wymagaj膮 dyskusji, przedstawiciele sektora bankowo艣ci sp贸艂dzielczej wymieniaj膮 liczne kwestie szczeg贸艂owe. Ich wnioski koncentruj膮 si臋 na wyj膮tkowych rozwi膮zaniach, maj膮cych stanowi膰 dodatkowe 藕r贸d艂o wzrostu funduszy. Poszukiwane rozwi膮zania nie powinny tak偶e wykracza膰 poza ramy wyznaczone przez og贸lne normy ostro偶no艣ciowe wynikaj膮ce z przepis贸w Prawa bankowego. W niekt贸rych przypadkach postulowane rozwi膮zania - np. propozycje zwi臋kszenia dla bank贸w sp贸艂dzielczych kwoty pomniejszenia naliczonej rezerwy obowi膮zkowej czy zwolnienia bank贸w sp贸艂dzielczych z podatku dochodowego od os贸b prawnych, w cz臋艣ci przeznaczonej na zwi臋kszenie funduszy w艂asnych - mia艂yby mie膰 zastosowanie wy艂膮cznie do bank贸w sp贸艂dzielczych. Mo偶e to by膰 podstaw膮 zarzutu sprzeczno艣ci z zasad膮 r贸wno艣ci praw. Trzeba pami臋ta膰, 偶e dotychczasowe zmiany w sektorze bank贸w sp贸艂dzielczych s膮 przede wszystkim wynikiem pomocy publicznej w restrukturyzacji tego sektora. W niekt贸rych przypadkach pomoc ta mia艂a charakter wyj膮tkowy i by艂a skierowana wy艂膮cznie do bank贸w sp贸艂dzielczych. Jednak gdy osi膮gane wyniki nie wskazuj膮 na wyst臋powanie powa偶nych zagro偶e艅, coraz trudniej b臋dzie znale藕膰 argumenty przemawiaj膮ce za tym, by banki sp贸艂dzielcze - r贸wnoprawni uczestnicy rynku us艂ug bankowych - by艂y traktowane korzystniej od innych bank贸w.

Dane dotycz膮ce udzia艂u sektora bankowo艣ci sp贸艂dzielczej w ca艂ym systemie bankowym wskazuj膮 wyra藕nie, 偶e wspomniane powy偶ej osi膮gni臋cia pozwoli艂y jedynie na odzyskanie pozycji, jak膮 zajmowa艂 on na pocz膮tku lat 90. Pozycja ta - bior膮c pod uwag臋 sie膰 plac贸wek, kt贸rymi dysponuje sektor i liczb臋 pracownik贸w - mog艂aby zdecydowanie si臋 poprawi膰. Bliskie zwi膮zki z lokalnymi 艣rodowiskami w czasie, gdy nawet najwi臋ksze banki komercyjne zabiegaj膮 o pozyskanie klient贸w detalicznych, stanowi膮 niewykorzystany w pe艂ni atut bank贸w sp贸艂dzielczych. Dowodem na istnienie mo偶liwo艣ci wzrostu udzia艂u sektora w rynku us艂ug finansowych jest wysoka pozycja pod tym wzgl臋dem jego odpowiednik贸w dzia艂aj膮cych w innych krajach Unii Europejskiej.

Wskazuj膮c na podstawowe problemy bank贸w sp贸艂dzielczych, jak np.: brak sp贸jnej koncepcji rozwoju, niedoinwestowanie strukturalne oraz ma艂y udzia艂 w rynku us艂ug bankowych, opracowanie KZBS nie przedstawia jednak propozycji dzia艂a艅 w tym zakresie. Wydaje si臋, 偶e poszukuj膮c rozwi膮za艅, kt贸re mog艂yby zwi臋kszy膰 efektywno艣膰 dzia艂ania bank贸w sp贸艂dzielczych oraz poprawi膰 ich pozycj臋 wobec bank贸w konkurencyjnych, nale偶a艂oby ponownie przeanalizowa膰 i wykorzysta膰 rozwi膮zania funkcjonuj膮ce od dawna w krajach Europy Zachodniej. Nie budzi w膮tpliwo艣ci, 偶e polski sektor bankowo艣ci sp贸艂dzielczej w kr贸tkim czasie nie b臋dzie w stanie osi膮gn膮膰 tego, co inne systemy budowa艂y przez wiele dziesi臋cioleci. Nale偶y jednak zauwa偶y膰, 偶e podstaw膮 sukces贸w system贸w bankowo艣ci sp贸艂dzielczej w Niemczech, Holandii, Francji i innych krajach by艂y rozwi膮zania organizacyjne pozwalaj膮ce im nie tylko na obron臋 tradycyjnie zajmowanych rynk贸w lokalnych, ale tak偶e wkraczanie na inne obszary, gdzie skutecznie konkurowa艂y z bankami komercyjnymi. Umiej臋tne wykorzystanie do艣wiadcze艅 tamtych system贸w mog艂oby

znacznie przyspieszy膰 rozw贸j polskiego sektora bank贸w sp贸艂dzielczych. R贸偶norodno艣膰 sposob贸w dzia艂ania bank贸w sp贸艂dzielczych w innych krajach pozwala na wyb贸r tych rozwi膮za艅, kt贸re - w historycznie ukszta艂towanych warunkach w Polsce - by艂yby najodpowiedniejsze.

Niezale偶nie od przyj臋tych we wspomnianych powy偶ej krajach rozwi膮za艅 i sposobu organizacji we wszystkich daje si臋 dostrzec pewn膮 cech臋 wsp贸ln膮. Ka偶dy z nich d膮偶y do stworzenia jednolitego i sp贸jnego systemu wzajemnie uzupe艂niaj膮cych si臋 podmiot贸w, tak by w oczach klient贸w prezentowa膰 si臋 jako ca艂o艣膰. Sektor bankowo艣ci sp贸艂dzielczej w Polsce nie przyj膮艂 dotychczas takiej zasady. Nawet w ramach tego samego zrzeszenia ka偶dy z bank贸w stara si臋 eksponowa膰 sw膮 odr臋bno艣膰. Nierzadko banki te wzajemnie ze sob膮 konkuruj膮, a dzia艂ania bank贸w zrzeszaj膮cych - powo艂anych po to, by jednoczy膰 - postrzegane s膮 przez pryzmat potencjalnych zagro偶e艅 dla samodzielno艣ci i samorz膮dno艣ci bank贸w sp贸艂dzielczych. Taka sytuacja jest zrozumia艂a, je艣li wzi膮膰 pod uwag臋 dotychczasow膮 ewolucj臋 sektora. Po uzyskaniu na pocz膮tku lat 90. ubieg艂ego stulecia pe艂nej samodzielno艣ci banki sp贸艂dzielcze chc膮 j膮 mocno akcentowa膰. Sprzyja temu istnienie bardzo silnych zwi膮zk贸w lokalnych i cz臋sto wieloletnia rywalizacja z innymi bankami dzia艂aj膮cymi w s膮siedztwie. Umo偶liwienie rozszerzania teren贸w dzia艂ania skutkuje ich nak艂adaniem si臋, co powoduje konkurencj臋 mi臋dzy bankami sp贸艂dzielczymi. Wprowadzony ustawowo obowi膮zek zrzeszenia powoduje, 偶e instytucje b臋d膮ce ich wsp贸艂w艂asno艣ci膮, stanowi膮ce wsp贸lne przedsi臋wzi臋cie, maj膮ce s艂u偶y膰 im pomoc膮, postrzegane s膮, jako kosztowny, obcy i niepotrzebny element systemu. Wyposa偶enie bank贸w zrzeszaj膮cych w kompetencje kontrolne jest w tej sytuacji odbierane, jako przejaw zbyt daleko id膮cej ingerencji w samodzielno banku sp贸艂dzielczego. W taki spos贸b postrzegana jest nawet mo偶liwo艣膰 zlecenia wykonywania czynno艣ci kontroli wewn臋trznej bankowi zrzeszaj膮cemu.

7. Powa偶nym problemem, kt贸ry wymaga rozwi膮zania we wszystkich zrzeszeniach, pozostaje okre艣lenie obszar贸w aktywno艣ci bank贸w zrzeszaj膮cych i zrzeszonych w nich bank贸w sp贸艂dzielczych. Niezb臋dne jest okre艣lenie roli bank贸w zrzeszaj膮cych i ich plac贸wek terenowych. Konieczne jest rozstrzygni臋cie, czy w przysz艂o艣ci powinny si臋 skupia膰 wy艂膮cznie na obs艂udze zrzeszonych bank贸w, czy tak偶e na dzia艂alno艣ci stricte komercyjnej. Przyj臋ta w zrzeszeniach zasada niekonkurowania nie mo偶e wp艂ywa膰 negatywnie na wyniki bank贸w zrzeszaj膮cych. Odpowiednio ukszta艂towane mo偶liwo艣ci bank贸w zrzeszaj膮cych powinny zapewnia膰 uzyskiwanie wynik贸w finansowych na poziomie gwarantuj膮cym ich sta艂y rozw贸j. Istotne jest przy tym, aby sie膰 plac贸wek banku zrzeszaj膮cego oraz oferowane przez nie produkty i us艂ugi stanowi艂y uzupe艂nienie sieci plac贸wek i oferty bank贸w sp贸艂dzielczych. Proces budowy zrzesze艅 nie zosta艂 zako艅czony tak偶e z tego powodu, 偶e brakuje rozstrzygni臋膰 w zakresie bezpiecze艅stwa ich funkcjonowania. Szczeg贸lne znaczenie ma tu brak odpowiednich mechanizm贸w bezpiecze艅stwa w grupach bank贸w sp贸艂dzielczych lu藕no powi膮zanych postanowieniami um贸w zrzeszenia. Tymczasem przyj臋ta w du偶ych grupach sp贸艂dzielczych Francji, Niemiec czy Holandii zasada, zgodnie, z kt贸r膮 bank sp贸艂dzielczy nie mo偶e upa艣膰, sprawia, 偶e klienci maj膮 do bank贸w w nich dzia艂aj膮cych du偶e zaufanie, co decyduje o popularno艣ci, jak膮 si臋 ciesz膮. Mechanizmy solidarno艣ciowe polskich zrzesze艅 bank贸w sp贸艂dzielczych nie s膮 tak rozbudowane, jak w wymienionych krajach. Powoduje to, 偶e w przypadku spe艂nienia warunk贸w upad艂o艣ci lub likwidacji banku sp贸艂dzielczego odpowiedzialno艣膰 za bezpiecze艅stwo 艣rodk贸w gromadzonych w bankach przyjmuje na siebie jeden z bank贸w. Dzia艂a on dla dobra ca艂ego zrzeszenia, jednak opr贸cz pomocy banku zrzeszaj膮cego nie mo偶e liczy膰 na wsparcie pozosta艂ych uczestnik贸w zrzeszenia. Dalsze wzmocnienie kapita艂owe bank贸w sp贸艂dzielczych poprawi sytuacj臋 pod tym wzgl臋dem, nie usunie jednak powy偶szego zagro偶enia. W tym kontek艣cie funkcjonuj膮ce obecnie w zrzeszeniach fundusze solidarno艣ciowe, wykorzystywane obecnie przede wszystkim, jako 藕r贸d艂o po偶yczek podporz膮dkowanych dla bank贸w maj膮cych problemy z samodzielnym osi膮gni臋ciem wymaganego poziomu funduszy w艂asnych, nie mog膮 by膰 oceniane, jako rozwi膮zanie wystarczaj膮ce.

W walce o klienta i udzia艂 w rynku baki sp贸艂dzielcze zacz臋艂y zwiera膰 szyki. Na pocz膮tku 2006 roku banki nale偶膮ce do wszystkich zrzesze艅 rozpocz臋艂y pierwsz膮 wsp贸ln膮 kampani臋 promuj膮c膮 banki sp贸艂dzielcze. Kampania mia艂a pom贸c w kreowaniu pozytywnego wizerunku BS-贸w oraz zaprezentowa膰 ich ofert臋 produktow膮. Pokazuje to, 偶e banki sp贸艂dzielcze s膮 艣wiadome zagro偶e艅 ze strony konkurencji i szukaj膮 odpowiedzi na jej dzia艂ania.

Patrz膮c na silne i s艂abe strony BS-贸w, trzeba r贸wnie偶 zwr贸ci膰 uwag臋 na zagro偶enia i s艂abe strony sektora. Jednym z najwi臋kszych zagro偶e艅 jest wzrastaj膮ca konkurencja pomi臋dzy instytucjami finansowymi. W strategiach du偶ych bank贸w po艣wi臋ca si臋 uwag臋 klientom detalicznym, rolnikom, ma艂ym i 艣rednim firmom, obs艂ugiwanym dotychczas przez banki o charakterze lokalnym. Banki te skutecznie ucz膮 si臋 jak „szy膰 swoje produkty na miar臋”, przez co staj膮 si臋 co raz bardziej konkurencyjne. Na zagro偶enie wyrastaj膮 r贸wnie偶 sp贸艂dzielcze kasy oszcz臋dno艣ciowo-po偶yczkowe, kt贸rych relacje z klientami s膮 kszta艂towane podobnie jak w bankach sp贸艂dzielczych, na zasadzie blisko艣ci we wzajemnej znajomo艣ci klienta i instytucji oszcz臋dno艣ciowo-po偶yczkowej. Pomimo, i偶 zakres us艂ug 艣wiadczonych przez SKOK-i jest w臋偶szy ni偶 zakres bank贸w sp贸艂dzielczych, to pewnej grupie klient贸w oferowana ilo艣膰 us艂ug starcza. Ponadto SKOK-i nie podlegaj膮 polskiemu prawu bankowemu ani regulacjom nadzoru bankowego, co oznacza, i偶 nie dotyczy ich wiele ogranicze艅 nak艂adanych na banki, dodatkowo SKOK-i s膮 zwolnione z podatku dochodowego od os贸b prawnych. Powoduj臋 to, 偶e banki sp贸艂dzielcze dzia艂aj膮 w silnie konkurencyjnym 艣rodowisku.

Jako jedno z zagro偶e艅 wymienia si臋 spadaj膮ce w ostatnim okresie, a utrzymuj膮ce si臋 na niskim poziomie stopy procentowe. Zwi膮zane to jest z prowadzon膮 przez NBP polityk膮 pieni臋偶n膮. Banki sp贸艂dzielcze stan臋艂y przed konieczno艣ci膮 utrzymania atrakcyjno艣ci depozyt贸w czy zmniejszenia mar偶y odsetkowej. W bankowo艣ci sp贸艂dzielczej jednym z podstawowych problem贸w zwi膮zanych ze spadkiem st贸p procentowych jest potrzeba zrekompensowania spadaj膮cych dochod贸w z tytu艂u udzielanych kredyt贸w preferencyjnych, subwencjonowanych dop艂atami z Agencji Re­strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Stanowi膮 one oko艂o 45% og贸lnej kwoty udzie­lonych kredyt贸w. Wysoko艣膰 oprocentowania tych kredyt贸w uzale偶niona jest od stopy redyskonta weksli. Im jest ona wy偶sza, tym wy偶sza jest mar偶a realizowana przez bank i odwrotnie. Ponadto, banki sp贸艂dzielcze realizuj膮 przeci臋tnie wy偶sz膮 mar偶臋 ni偶 ban­ki komercyjne. Wraz ze spadkiem st贸p rynkowych musz膮 r贸wnie偶 zaw臋偶a膰 r贸偶nic臋 mi臋dzy cen膮 kredyt贸w a depozyt贸w. Takie dostosowania najtrudniejsze s膮 w bankach ma艂ych, bo ci臋偶ko im obni偶a膰 koszty lub zwi臋ksza膰 przychody w kr贸tkim okresie. Oficjalne stopy procentowe NBP nie b臋d膮 ju偶 prawdopodobnie male膰 w najbli偶szej przy­sz艂o艣ci, natomiast wobec perspektywy integracji kraju ze stref膮 euro, nie wydaje si臋, by mia艂y osi膮ga膰 wysokie poziomy.

8. Krajowy Zwi膮zek Bank贸w Sp贸艂dzielczych wskazuje, 偶e okre艣lenie sp贸jnej koncepcji dalszego rozwoju bankowo艣ci jest niezb臋dne do prawid艂owego rozwoju bankowo艣ci sp贸艂dzielczej na najbli偶sze lata. Podzielaj膮c to stanowisko, GINB proponuje, by w艣r贸d zagadnie艅 b臋d膮cych przedmiotem rozwa偶a艅 znalaz艂y si臋 tak偶e problemy dotycz膮ce:

a) um贸w zrzeszenia, zw艂aszcza w zakresie zasad wsp贸艂pracy bank贸w zrzeszonych z bankiem

zrzeszaj膮cym (analiza rynku, segmentacja klient贸w, kredyty konsorcjalne, outsourcing),

b) zasad wsp贸lnego ponoszenia ryzyka, jako odpowiedzi na problemy kapita艂owe bank贸w

zrzeszonych,

c) pozycji konkurencyjnej grup bank贸w sp贸艂dzielczych wobec innych instytucji finansowych,

w tym wobec Sp贸艂dzielczych Kas Oszcz臋dno艣ciowo-Kredytowych,

d) przejrzystych zasad tzw. corporate governance w bankach sp贸艂dzielczych,

e) mo偶liwo艣ci zwi臋kszenia liczby cz艂onk贸w bank贸w sp贸艂dzielczych oraz dzia艂a艅 zmierzaj膮cych do zwi臋kszenia ich zainteresowania funkcjonowaniem bank贸w, kt贸rych s膮 udzia艂owcami,

f) mo偶liwo艣ci wykorzystania do艣wiadcze艅 grup bank贸w sp贸艂dzielczych z innych kraj贸w

(g艂ownie z Francji, Holandii i Niemiec) w zakresie wsp贸lnego ponoszenia ryzyka.

Dupa blada by艂a wiek temu

Piotr Macha艂owski gr. 4 INFORMATYKA I EKONOMETRIA IV rok

8



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
W ci膮gu ostatnich kilkunastu lat?nki sp贸艂dzielcze zapewni艂y sobie trwa艂e miejsce na rynku us艂ug?nkow
zadania z 膰wicze艅, Statystyka - zadania, Wyniki badania dotycz膮cego liczby wyjazd贸w za granic臋 w ci膮
Myslenie strategiczne Jak zapewnic sobie przewage w biznesie polityce i zyciu prywatnym mystra (2)
Prawdziwa moc tkwi w Tobie Jak zapewnic sobie szczescie rownowage i dobrobyt mowtob
Jak zapewni膰 sobie d艂u偶sze 偶ycie, Zdrowie,zio艂a,wegetarianizm,zdrowe od偶ywianie,oczyszczanie organiz

wi臋cej podobnych podstron