WYKŁAD XII 24. 02. 2009 r.
FINANSE PUBLICZNE I PRAWO FINANSOWE
ZASADY POSTĘPOWANIA PODATKOWEGO
Zostały uregulowane w artykułach od 120 - 129 ordynacji podatkowej. Mówi się że są to pewne dyrektywy jak organ powinien postępować, ale ich naruszenie jest takim samym jak naruszenie innych norm. Ustawodawca nie nadaje nazw własnych, są to nazwy doktryny.
Zasada praworządności.
Zasada zaufania obywateli do organów podatkowych.
Zasada udzielania stroną informacji.
Zasada prawdy obiektywnej (materialnej).
Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu.
Zasada przekonywania.
Zasada szybkości i prostoty postępowania.
Zasada pisemności.
Zasada dwuinstancyjności.
Zasada trwałości ostatecznych decyzji podatkowych.
Zasada jawności postępowania wyłącznie dla stron.
Art. 120 - ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI
Art. 120. Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa.
Orzecznictwo - podejmowanie wszelkich działań organów podatkowych wobec podmiotów niepodporządkowanych organizacyjnie, instancyjnie, hierarchicznie powinno się odbywać w oparciu o przepisy rangi ustawowej.
Art.210 - Nakazuje podanie w decyzji podstawy prawnej. Wydanie decyzji bez podstawy prawnej nie istnieje, nie można uznać takiej decyzji. Podanie decyzji prawnej z rażącym naruszeniem prawa stanowi przesłankę stwierdzenia jej nieważności w trybie art. 247 ordynacji podatkowej.
Art. 121 § 1. - ZASADA ZAUFANIA OBYWATELI DO ORG. PODATKOWYCH
Art. 121. § 1. Postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.
Trudno tej zasadzie przypisać treść normatywną. Naruszenie każdej innej zasady jest równocześnie naruszeniem zasady zaufania obywateli do organów podatkowych. NSA wskazywał wielokrotnie, że tymi postulatami są:
- wydawanie w zbliżonym stanie faktycznym i prawnym decyzji o tej samej treści
- równe traktowanie zaangażowanych w sprawę interesów
- rozstrzyganie pojawiających się wątpliwości na korzyść strony
- staranne prowadzenie dokumentacji
- unikanie biurokratycznego podejścia
- zwykła urzędnicza uprzejmość
Naruszeniem tej zasady będzie:
- zmienność poglądów wyrażanych w decyzjach kierowanych do tego samego adresata
- udzielanie podatnikowi przez organy informacji o treści mającej zapaść decyzji, a następnie wydanie decyzji o innej treści
Art. 121§ 2. - ZASADA UDZIELENIA INFORMACJI STRONOM
§ 2. Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania.
- art. 14 - interpretacje przepisów prawa podatkowego dokonywane przez Ministra Finansów
- art. 121 § 2. - udzielanie informacji z urzędu
Ustawodawca zobowiązał urzędy do udzielania niezbędnych informacji.
Organ ma obowiązek wskazać i zakomunikować stronie przepis prawa oraz wyjaśnić jego treść. Zdaniem NSA udowodnienie naruszania tej zasady przez organ podatkowy wystarczy za podstawę uchylenia decyzji.
Art. 122. - ZASADA PRAWDY OBIEKTYWNEJ
Art. 122. W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym.
Art. 180. § 1. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
§ 2. Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia, organ podatkowy odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania; przepis art. 196 § 3 stosuje się odpowiednio.
Art. 180 - Dowód w postępowaniu podatkowym - stanowi on, że jako dowód należy dopuścić wszystko co może przyczynić się do rozstrzygnięcia sprawy i nie jest sprzeczne z prawem.
To powiązanie tych artykułów należy rozumieć tak, że organ podatkowy z urzędu wykorzystując wszystkie legalne środki dowodowe powinien doprowadzić do dokładnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych, by w sposób obiektywny odtworzyć rzeczywisty obraz sprawy i uzyskać podstawę do trafnego zastosowania przepisów.
Instytucja ciężaru dowodu w postępowaniu podatkowym - postępowanie podatkowe nie jest kontradyktoryjne (nie mamy więc do czynienia ze sporem dwóch podmiotów przed sędzią). Nie mamy do czynienia z równorzędnymi podmiotami. W postępowaniu podatkowym ciężar dowodów zawsze spoczywa na organie podatkowym. NSA stwierdził, że nie może być żadną miarą przerzucony na podatnika jeśli nie wynika to z konkretnych przepisów.
Organy podatkowe nie mogą przyjmować biernej podstawy w toku postępowania podatkowego, nie mogą ograniczyć się tylko do dowodów niekorzystnych dla strony, do dowodów składanych tylko przez podatnika.
Art. 187 statuuje obowiązek organu zebrania i w sposób wyczerpujący rozpatrzenia całego materiału dowodowego.
Art. 187. § 1. Organ podatkowy jest obowiązany zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy.
§ 2. Organ podatkowy może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu.
§ 3. Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi podatkowemu z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi podatkowemu z urzędu należy zakomunikować stronie.
Zasada ta wiąże się także z bezstronnym rozpatrzeniem sprawy. Art. Od 130-132 - wyłączenie organu albo pracownika organu podatkowego z postępowania także stanowią realizację zasady prawdy obiektywnej.
Art. 123 - ZASADA CZYNNEGO UDZIAŁU STRONY W POSTĘPOWANIU
Art. 123. § 1. Organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
§ 2. Organ podatkowy może odstąpić od zasady przewidzianej w § 1, jeżeli w wyniku postępowania wszczętego na wniosek strony ma zostać wydana decyzja w całości uwzględniająca wniosek strony, oraz w przypadkach, o których mowa w art. 200 § 2 pkt 2.
Możliwość kształtowania, albo uczestnictwa w postępowaniu podatkowym.
Z art. 123 wynika
- zapewnienie stronie uczestnictwa w każdym stadium postępowania
- obowiązek zagwarantowania wypowiedzenia się stronie co do zebranego materiału dowodowego
Organ ma obowiązek powiadomienia każdej ze stron postępowania o jej wszczęciu.
Art. 190. § 1. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem.
§ 2. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu, może zadawać pytania świadkom i biegłym oraz składać wyjaśnienia.
Art. 190 - na mocy którego organy podatkowe mają obowiązek powiadomić stronę o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, z opinii biegłych lub oględzin, powiadomienie to powinno nastąpić na 7 dni przed przeprowadzeniem takiego dowodu.
Art. 190 § 2. - daje prawo zadawania pytań świadkom, biegłym oraz składania wyjaśnień, strona ma prawo zgłaszania własnych żądań dowodowych i zasadniczo te żądania powinny być zaakceptowane przez organ. Organ ma prawo odrzucenia tego żądania w 2 przypadkach wskazanych w art. - gdy dana okoliczność została dostatecznie stwierdzona innym dowodem albo nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy
Dana okoliczność może zostać uznana za udowodnioną jeśli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych na tą okoliczność dowodów, realizacją tej zasady są także art. 178 i 179 ordynacji z ich treści wynika, że strona ma prawo przeglądania akt sprawy, sporządzania z nich notatek, odpisów oraz kopii. Przepisem który realizuje zapewnienie zagwarantowania wypowiedzenia się stronie co do zebranego materiału jest art. 200 § 1.
Art. 200. § 1. Przed wydaniem decyzji organ podatkowy wyznacza stronie siedmiodniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego.
Sprawy z zakresu zabezpieczenia zobowiązań i zastawu skarbowego - organ może nie zrealizować obu obowiązków wynikających z art. 123 § 1.
Art. 200 § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się:
1) w przypadkach przewidzianych w art. 123 § 2 oraz w art. 165 § 5;
2) w sprawach zabezpieczenia i zastawu skarbowego.
- ustalenie zobowiązań, które są ustalane corocznie jeżeli stan faktyczny na podstawie którego ustalono wysokość zobowiązania za poprzedni okres nie uległ zmianie
- postępowania w sprawie umorzenia postępowania z urzędu
- postępowanie w sprawie nadania decyzji rygoru natychmiastowej decyzji
- w sprawach dotyczących podatku od spadków i darowizn
- w przypadku złożenia oświadczenia? przez podatnika
- jeżeli ma zapaść decyzja wyłącznie na podstawie zeznania
Skutkiem naruszenia zasady może być wznowienie postępowania na wniosek strony w trybie art. 240 ordynacji podatkowej
Art. 124 - ZASADA PRZEKONYWANIA
Art. 124. Organy podatkowe powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu.
Środkiem do osiągnięcia tego celu jest wyjaśnienie stroną zasadności przesłanek, którymi kierował się organ przy załatwianiu sprawy tak by strona nabyła przekonania o słuszności podejmowanych w toku postępowania czynności oraz o treści podjętej decyzji. Art. 210 § 4. - który nakłada na organ obowiązek szczegółowego uzasadnienia faktycznego i prawnego decyzji.
4