RACHUNKOWOŚĆ - WYKŁADY

Dr Ewa Tchorzewska

Literatura:

1. Olchowicz Irena, Podstawy rachunkowości. Wykład, DIFIN, wydanie V, Warszawa 2004.

2. Olchowicz Irena, Podstawy rachunkowości. Część II. Zadania i rozwiązania, DIFIN, wydanie IV, Warszawa 2005.

3. Sawicki K. (red.), Rachunkowość finansowa przedsiębiorstw według znowelizowanej ustawy o rachunkowości, Wyd. Expert, Wrocław 2002.

4. Gierusz B., Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, Wyd. ODDK, Gdańsk 2005.

5. Ustawa o rachunkowości, Dz. U. nr 121, poz. 591 z 1994 roku, z późniejszymi zmianami. Tekst jedn. Dz. U. nr 76, poz. 694 z 2002 roku, ze zmianami.

Tematyka wykładów:

1. Współczesna rachunkowość - geneza, istota i funkcje. Miejsce rachunkowości finansowej wśród dyscyplin tworzących system informacyjny przedsiębiorstwa.

2. Wprowadzenie do metodologii rachunkowości. Podstawowe zasady rachunkowości
   i ich znaczenie w prezentowaniu finansowej strony przedsiębiorstwa.

3. Regulacje prawne dotyczące zasad prowadzenia rachunkowości w Polsce. Międzynarodowa harmonizacja zasad rachunkowości na świecie.

4. Majątek jednostki gospodarującej i jego klasyfikacje w rachunkowości.

5. Kapitały i fundusze, rezerwy i zobowiązania jako źródła finansowania aktywów.

6. Bilans majątkowy jako podstawa informacji o majątku i źródłach jego finansowania.

7. Teoretyczne aspekty wyceny majątku kapitałów i zobowiązań. Księgowa wycena składników bilansu.

8. Formalne i organizacyjne problemy prowadzenia rachunkowości w podmiotach gospodarujących i jednostkach organizacyjnych. Plany kont. Podstawowe księgi rachunkowe.

9. Pojęcie i klasyfikacja kosztów w rachunkowości. Koszty prowadzenia działalności
   i ich rozliczanie.

10. Produkty pracy i ich wycena. Koszty własne wytworzenia produktów.

11. Wynik finansowy działalności i jego ustalanie w rachunkowości. Czynniki wpływające na wynik finansowy. Warianty sporządzania rachunku zysków i strat i ich interpretacja.

12. Sprawozdawczość finansowa podmiotów prowadzących rachunkowość. Elementy sprawozdania finansowego i ich zakres informacyjny.

WYKŁAD 1 (21.02.2007)

Statystyka - przedstawia zjawiska występujące w skali masowej. Jej funkcjonowanie jest ulokowane w prawie. Gromadzi informacje ekonomiczne. Przetwarza informacje pochodzące z rachunkowości.

Ewidencja operatywna - gromadzi informacje o konkretnym zjawisku, które jest typowe dla danego okresu albo wystąpiło w danym miejscu, np. zjawiska losowe.

Rachunkowość - jest całościowym zamkniętym systemem obejmującym proces:

• identyfikacji,

• klasyfikacji,

• pomiaru,

• rejestracji,

• przygotowania informacji.

o procesach gospodarczych powodujących zmiany w zakresie majątku jednostki gospodarującej lub organizacyjnej i źródeł ich pochodzenia. Ujmuje ona jednocześnie całość kosztów i strat oraz całość przychodów i zysków, co umożliwia jej ustalenie ostatecznego finansowego wyniku działalności.

„Rachunkowość jest sztuką pomiaru, opisu i interpretacji działalności gospodarczej.”

WYKŁAD 2 (28.02.2007)

Rachunkowość - jest szczególnym systemem informacyjno-kontrolnym retro-
i prospektywnym, który posiada monopol na ustalanie wyniku finansowego (zysk lub strata)
i kondycji finansowej podmiotu gospodarczego (majątek, kapitały własne i obce).

[W. Brzezin, Ogólna teoria rachunkowości]

Rachunkowość jako system retro- i prospektywny (wg W. Brzezina):

t

rachunek ex post rachunek ex arte (ewidencja) (planowanie)

zasoby i procesy gospodarcze w przedsiębiorstwie

t₁ teraźniejszość t₁ (czas)

przeszłość przyszłość

Podsystemy rachunkowości:

1. Księgowość - ujmuje fakty, które wystąpiły w przeszłości, obejmuje rejestrację zdarzeń gospodarczych, ich grupowanie w zależności od potrzeb oraz przetwarzanie zebranych danych liczbowych według określonych metod. Zasadniczym celem księgowości jest liczbowe ujęcie przebiegu procesu działalności oraz ustalenie finansowego wyniku działalności danej jednostki.

2. Rachunek kosztów - zajmuje się ustaleniem w różnych przekrojach oraz interpretowaniem wyrażonej w pieniądzu wysokości nakładów pracy żywej
   i uprzedmiotowionej w określonym czasie i określonym przeznaczeniem. Jest to domena rachunkowości zarządczej (koncentruje się na kosztach).

3. Sprawozdawczość finansowa - przygotowuje sprawozdania finansowe według ściśle określonych wzorów zgodnie z wymogami prawa na podstawie danych udokumentowanych w księgowości.

Użytkownicy informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych to:

• właściciele i kierownictwo jednostki gospodarczej,

• banki oraz inni pożyczkodawcy,

• inwestorzy,

• wierzyciele,

• administracja rządowa na różnych szczeblach,

• władze podatkowe,

• opinia publiczna,

• konkurencja.

Ze względów praktycznych i metodycznych wyodrębnia się:

1. Rachunkowość finansową - prowadzona na potrzeby użytkowników zewnętrznych oraz dla celów kontrolnych; jest zdominowana przepisami prawa.

2. Rachunkowość zarządczą - wspiera proces decyzyjny w jednostce; nie jest zdominowana żadnymi przepisami prawa.

3. Rachunkowość podatkową - unormowana przepisami prawa podatkowego.

	Rachunkowość finansowa	Rachunkowość zarządcza
Główni użytkownicy informacji	Użytkownicy zewnętrzni	Użytkownicy wewnętrzni
Typ i częstotliwość informacji	Sprawozdania finansowe wymagane prawem z reguły na koniec kwartału i koniec roku.	Informacje na potrzeby wewnętrzne sporządzane tak często, jak wymaga tego proces decyzyjny.
Przeznaczenie informacji	Ogólne poinformowanie zainteresowanych stron o finansowym stanie jednostki gospodarczej.	Dostarczenie zainteresowanym decydentom danej jednostki specjalistycznych informacji do przygotowania decyzji.
Kształt informacji	Wysoce zagregowane informacje o jednostce ujmowanej jako całość i zestawione w znormalizowane sprawozdania.	Informacje szczegółowe w zależności od problemu, pochodzące z zapisów księgowych, jak i z innych źródeł specjalistycznych, zestawione w formie stosownej do potrzeb danego użytkownika.
Podstawa prawna	Regulowana przepisami prawa: Prawo Bilansowe (Ustawa o Rachunkowości); Prawo Podatkowe, Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (w niektórych kwestiach).	Nie jest zdominowana przepisami prawa.

Ustawa o Rachunkowości (nazywana Polskim Prawem Bilansowym) - Ustawa z dnia 29.09.1994 roku o rachunkowości.

Prawo bilansowe (Ustawa o Rachunkowości) określa m.in. takie zagadnienia jak:

• zakres podmiotowy oraz wyjaśnienie ważniejszych pojęć,

• zasady rachunkowości umożliwiające zachowanie koncepcji rzetelnego i wiernego obrazu w rachunkowości finansowej,

• prowadzenie ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym na podstawie dowodów księgowych,

• okresowe ustalanie i sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,

• wycena aktywów i pasywów,

• ustalanie wyniku finansowego,

• rozliczenia związane z łączeniem się spółek handlowych,

• sporządzanie sprawozdań finansowych jednostki oraz grupy kapitałowej,

• gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz ważnej dokumentacji,

• tryb badania przez biegłych rewidentów i ogłaszanie sprawozdań finansowych dla określonych podmiotów prowadzących rachunkowość,

• ochrona danych i odpowiedzialność karna.

Obowiązek prowadzenia rachunkowości mają:

• spółki handlowe (kapitałowe, niektóre osobowe, cywilne osób fizycznych),

• spółki jawne, partnerskie, cywilne osób fizycznych oraz osoby fizyczne, gdy przekroczą przychody netto ze sprzedaży towarów, usług oraz transakcji finansowych w wysokości 800 tysięcy Euro, to od następnego roku mają obowiązek prowadzenia pełnych ksiąg rachunkowych,

• wszystkie osoby prawne z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego,

• wszystkie banki,

• wszystkie podmioty, które działają na zasadach przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, o ubezpieczeniach, prawa o funduszach powierniczych, inwestujących,

• gminy, powiaty, województwa i ich związki, a także podlegające im jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, zakłady budżetowe, fundusze celowe (które nie mają osobowości prawnej),

• wszystkie spółki kapitałowe,

• zagraniczne osoby prawne (prowadzące działalność na terenie RP),

• zagraniczne jednostki nie posiadające osobowości prawnej (prowadzące działalność na terenie RP),

• zagraniczne osoby fizyczne (prowadzące działalność na terenie RP),

• jednostki, które otrzymują na realizację zadań zleconych dotacje albo subwencje
  z budżetu państwa,

• jednostki, które sporządzają sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej.

Funkcje rachunkowości:

• informacyjna,

• dowodowa,

• kontrolna (przebieg procesu działalności, jako element zarządzania jednostką; problem odpowiedzialności konkretnych osób za powierzony majątek);

• rozliczeniowa (rozliczenia pracowników, z dostawami, z Urzędem Skarbowym),

• fiskalna (kształtowanie podatku dochodowego i jego rozliczenia),

• optymalizacyjna,

• analityczna,

• sprawozdawcza.

WYKŁAD 3 (07.03.2007)

Klasyfikacja majątku podmiotu gospodarczego stosowana w rachunkowości:

Majątek podmiotu gospodarującego
Majątek trwały (aktywa trwałe)	Majątek obrotowy (aktywa obrotowe)
Wartości niematerialne i prawne. Rzeczowy majątek trwały. Należności długoterminowe. Inwestycje długoterminowe. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.	Zapasy. Należności krótkoterminowe. Inwestycje krótkoterminowe. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Aktywa - „kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości; powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.”

Aktywa trwałe:

1. Wartości niematerialne i prawne (mają charakter niematerialny; przewidywany okres użyteczności ekonomicznej jest dłuższy niż 1 rok):

1. Koszty zakończonych prac rozwojowych.

2. Wartość firmy (Goodwill) - tylko w firmach nowo nabytych; cena, którą zapłacono sprzedającemu za firmę jest wyższa niż wartość godziwa albo rynkowa wszystkich składników tej firmy; może być ujemna wartość firmy, gdy nabywca zapłacił mniej niż wynosi wartość godziwa firmy, niż wszystkie składniki tej firmy.

3. Nabyte prawa do wykorzystania gospodarczego - np. znaki towarowe, patenty, licencje, wzory użytkowe, programy komputerowe, know-how.

4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne.

1. Rzeczowy majątek trwały.

1. Środki trwałe - to składniki mające postać fizyczną; uczestniczą one w wielu cyklach produkcyjnych (okres ekonomicznej użyteczności przekracza 1 rok), muszą być kompletne i zdatne do użytku w momencie przejęcia przez daną jednostkę i muszą być wykorzystywane przez tę jednostkę do prowadzenia swojej zasadniczej działalności. Należą do nich:

1. grunty (w tym prawo wieczystego użytkowania gruntów),

2. budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej,

3. urządzenia techniczne i maszyny,

4. środki transportu,

5. inne środki trwałe, np. ulepszenia innych środków trwałych, inwentarz żywy - stado podstawowe.

Klasyfikacja środków trwałych (KŚT):

0 - grunty,

1 - budynki i lokale,

2 - obiekty inżynierii lądowej i wodnej,

3 - kotły i maszyny energetyczne,

4 - maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego stosowania,

5 - specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty,

6 - urządzenia techniczne,

7 - środki transportu,

8 - narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie,

9 - inwentarz żywy - stado podstawowe.

Symbole KŚT:

1 - grupa,

12 - podgrupa,

123 - rodzaj.

2. Środki trwałe w budowie - koszty ponoszone na uzupełnienie istniejącego zasobu środków trwałych i pozyskanie nowych oraz modernizacja środków trwałych, np.: koszty bezpośrednią związane z budową, rozbudową, montażem, ulepszaniem składników rzeczowego majątku trwałego, związane
   z dostosowaniem danego środka trwałego do użytkowania; koszty dokumentacji projektowej danej instytucji; koszty przygotowania terenu pod budowę; koszty odsetek od kredytu i pożyczek na budowę środka trwałego.

3. Zaliczki na środki trwałe w budowie.

1. Należności długoterminowe - kwoty należne danej jednostce w okresie dłuższym niż 12 miesięcy z wyjątkiem kwot związanych z dostawami, np. należności wyniku postępowania ugodowego, układowego lub naprawczego.

2. Inwestycje długoterminowe - aktywa (zasoby) nabywane przez jednostkę w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych zasobów, z możliwości uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożyczek, w tym również z transakcji handlowej.

Inwestycje - wyrzeczenie się dziś konsumpcji na rzecz przyszłych lecz niepewnych korzyści.

Do inwestycji należą:

1. Nieruchomości - traktowane jako lokata, np. nieruchomości o charakterze inwestycyjnym, budynki albo grunty (działki budowlane).

2. Wartości niematerialne i prawne - za ich udostępnienie spółka czerpie korzyści, np. leasing.

3. Długoterminowe aktywa finansowe:

1. Udziały i akcje - lokaty o charakterze udziałowym, prawa nabyte, które pokazują prawa własności ich nabywcy (np. udziały w innych jednostkach), prawo do podziału wyniku finansowego (np.
   w spółdzielniach i spółkach), nabywca akcji jest współwłaścicielem spółki S.A.

2. Papiery wartościowe - dłużne papiery wartościowe ich emitenta (pożycza kapitał na rynku); ich nabywca posiada wierzytelność i godzi się na warunki stawiane przez emitenta, np.:

• obligacje obce (np. skarbowe, komunalne, korporacyjne),

• certyfikaty inwestycyjne funduszy zamkniętych,

• certyfikaty inwestycyjne funduszy mieszanych,

• kwity depozytowe,

• listy zestawne,

• inne papiery wartościowe, które stanowią stałą lokatę (przeznaczone do przechowywania na okres dłuższy niż 1 rok),

• udzielone na zewnątrz innym podmiotom pożyczki w zamian za korzyści, np. w postaci odsetek (powyżej 1 roku),

• inne składniki finansowego majątku trwałego, np. lokaty zawarte na okres dłuższy niż 12 miesięcy, wydane przez banki certyfikaty depozytowe, bazy oszczędnościowe, dokumenty potwierdzające złożenie w banku wkładu oszczędnościowego.

3. Udzielone pożyczki.

4. Inne składniki finansowego majątku trwałego, np. nabyte składniki (metale szlachetne - traktowane jako inwestycja wzrostu wartości; kamienie szlachetne; dzieła sztuki; eksponaty muzealne).

5. Długotrwałe rozliczenia międzyokresowe:

1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

2. Rozliczenia kosztów poniesione w danym okresie, a rozliczenie będzie realizowane w przyszłości (np. rolnictwo).

Aktywa obrotowe:

1. Zapasy (rzeczowy majątek obrotowy):

1. Materiały - jednostka nabyta z zewnątrz z zamiarem zużycia w procesie działalności, np. części zamienne, surowce, opakowania, paliwa, opał, inwentarz żywy zakupiony w celu uboju; mogą być przechowywane
   w magazynie danej jednostki, ale w czasie przechowywania nie są jeszcze poddawane produkcji.

2. Półprodukty i produkcja w toku - jednostka wytworzyła u siebie, ale nie mają jeszcze postaci finalnej; będą podlegały jeszcze dalszemu przetworzeniu.

Półprodukty - efekt zamknięcia pewnej fazy produkcji; mogą być magazynowane; na rynku znajdują się na nie nabywcy.

Produkcja w toku - nie może być przekazana na rynek do sprzedaży; nie nadaje się do samodzielnego magazynowania.

3. Produkty gotowe - efekt konkretnej produkcji; mają postać finalną z punktu widzenia danej jednostki; możliwe do sprzedaży; nie podlegają dalszemu przetworzeniu.

4. Towary - postać rzeczowa; nabyte od innych kontrahentów z przeznaczeniem do dalszej sprzedaży bez poddawania ich przetwarzaniu w danej jednostce.

1. Należności:

1. Należności od odbiorców - z tytułu wcześniej wykonanych dostaw towarów
   i usług lub sprzedaż bezgotówkowa własnych usług.

2. Należności od budżetu - np. nadpłacony VAT.

3. Inne należności - np. należności od pracowników (gdy np. pobiera zaliczkę na konto kosztów podróży); należności od zakładu ubezpieczeniowego z tytułu szkody.

1. Inwestycje krótkoterminowe:

1. Krótkoterminowe finansowe składniki majątku (z zamiarem szybkiej sprzedaży - do 12 miesięcy):

1. krótkoterminowe aktywa finansowe:

• udziały lub akcje do zdobycia,

• inne papiery wartościowe,

• udzielone pożyczki.

2. środki pieniężne (w różnych walutach):

• środki pieniężne w kasie i w banku,

• inne środki pieniężne - czeki obce z terminem płatności do
  3 miesięcy; weksle obce (do 3 miesięcy); bony handlowe; bony komercyjne; bony skarbowe; lokaty założone na okres do
  3 miesięcy; inne bony oszczędnościowe,

• inne aktywa pieniężne - odsetki od udzielonych na zewnątrz pożyczek; odsetki od bonów skarbowych; dyskonto od weksli obcych.

• Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

1. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Kapitał:

• ogół dóbr, na które składają się zasoby naturalne i środowisko przyrodnicze, efekty działalności człowieka w trakcie jego egzystencji, kapitał ludzki (zasób wiedzy, umiejętności, energia witalna zawarta w każdym człowieku odrębnie, jak i w całych społeczeństwach).

• źródła pochodzenia (finansowania) majątku z punktu widzenia praw własności
  i konieczności zwrotu.

• Ogół dóbr postawionych do dyspozycji danej jednostki lub która może być postawiona w celu realizacji określonych zmierzeń danej jednostki.

Kapitały







Własne Obce (zobowiązania)










Kapitały Kapitały Kredyty Kredyty Inne


podstawowe rezerwowe bankowe handlowe











Wkłady Zysk, Zaciąganie Zakupy Odroczenie

właścicieli przeszacowanie kredytu na kredyt płatności

Kapitał podstawowy - kapitał zakładowy, tworzony z pierwotnych wkładów wspólników, akcjonariuszy, współwłaścicieli. W trakcie działalności jednostka może przeznaczyć część zysków na podwyższenie kapitału zakładowego:

• Kapitał akcyjny - w spółce S.A., minimum 500 tysięcy, równowartość akcji emitowanych przez daną jednostkę.

• Kapitał udziałowy - w spółce Z.O.O., minimum 50 tysięcy, równowartość wkładów wniesionych przez wspólników w formie pieniężnej lub rzeczowej.

• Fundusz udziałowy - w spółdzielni; każdy spółdzielca ma jeden głos bez względu na wysokość wkładu.

• Fundusz założycielski - w przedsiębiorstwie państwowym.

Kapitał rezerwowy - z zysku pozostawionego w jednostce na ustabilizowanie sytuacji finansowej firmy; przeszacowanie pewnych wartości w jednostce; rezerwy celowe na przewidywane straty; kapitał rezerwowy z aktualizacji wycen (wzrost wartości majątku rzeczowego - różnica między ceną zakupu, a obecną, szacowaną ceną zakupu):

• Fundusz zapasowy - S.A.; Z.O.O.

• Fundusz zasobowy - w spółdzielni.

• Fundusz przedsiębiorstwa - w przedsiębiorstwie państwowym.

Zakupy na kredyt, np.:

• Dostawczy,

• Kupiecki,

• Handlowy.

Odroczenie płatności - np. wynagrodzenia, ubezpieczenia.

Bilans majątkowy - wartościowe zestawienie aktywów (zasobów majątkowych) ze źródłami ich finansowania (pasywami) sporządzone w określonej formie i na określony dzień określany momentem bilansowym.

Aktywa - uporządkowane od najmniej płynnych do najłatwiej zamienialnych na pieniądze.

Pasywa - uporządkowane od najbardziej stałych do najbardziej wymagalnych.

Bilans:

• Początkowy - na moment tworzenia firmy; podstawa do otwarcia ksiąg rachunkowych.

• Otwarcia - otwarcie nowego okresu obrotowego.

• Przekształceniowy - nie zachowujemy ciągłości finansowej.

• Zamknięcia - zamknięcie okresu obrotowego.

Bilans:

• Proforma - „bilans próbny w ołówku” - bilans przewidywany, planowany jak będzie wyglądał bilans na zakończenie.

• Sprawozdawczy - na podstawie dokumentacji w danej jednostce.

• Planowany - np. w biznesplanach.

Inwentaryzacja - zespół czynności zmierzających do ustalenia rzeczywistego stanu składników majątkowych pozostających w dyspozycji jednostki gospodarczej lub organizacyjnych oraz zobowiązań tej jednostki. Główny cel to ustalenie rzeczywistego stanu majątku i kapitałów dla zapewnienia rzetelności i wiarygodności zapisów w księgach rachunkowych.

Metody inwentaryzacji:

• Spis z natury.

• Pośrednia uproszczona (stosowana do pomiaru zasobów trudnomierzalnych, np. węgla).

• Uzgadniania sald.

• Weryfikacji.

Inwentaryzacja polega na:

1. Przeprowadzeniu spisu z natury aktywów pieniężnych (z wyjątkiem zgromadzonych na rachunku bankowym) papierów wartościowych, rzeczowych składników majątku obrotowego oraz środków trwałych, które pozostają w dyspozycji jednostki gospodarczej bez względu na to, czy są one używane czy też nie.

Spis z natury sporządza się na specjalnym arkuszu; trzeba powołać komisję inwentaryzacyjną; funkcje pomocnicze przy kontroli majątku (jest osoba materialnie odpowiedzialna); data i godzina rozpoczęcia i zakończenia inwentaryzacji; dokonanie wyceny; podpisy członków zespołu spisującego.

2. Wycenie spisanych składników oraz ustaleniu ich wartości.

3. Uzyskaniu od banków pisemnych potwierdzeń sald środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku.

4. Uzyskanie od kontrahentów pisemnych potwierdzeń stanu rozliczeń o charakterze należności i zobowiązań oraz o powierzonych kontrahentom własnych składników majątku.

5. Weryfikacji i porównaniu z dokumentami stanu tych składników majątku lub zobowiązań, które nie mogą być potwierdzone przez kontrahentów (np. należności dochodzone na drodze sądowej) lub są niedostępne podczas przeprowadzania spisu
   z natury (np. środki trwałe niedostępne podczas spisu).

6. Ustaleniu i wyjaśnieniu (rozliczeniu) oraz zaksięgowaniu różnic ilościowych
   i wartościowych pomiędzy stanem rzeczywistym, wynikającym ze spisu, a stanem wynikającym z ewidencji księgowej.

7. Podjęciu decyzji dotyczących sposobu rozliczania różnic (niedoborów i nadwyżek) ujawnionych w wyniku inwentaryzacji.

Zasady księgowej wyceny bilansowej składników majątku:

Zasada wyceny	Charakterystyka kategorii wyceny
Cena nabycia	Rzeczywista cena zakupu składnika majątku (kwota należna sprzedającemu bez naliczonego podatku od towarów i usług - VAT). Plus koszty bezpośrednie związane z zakupem i przystosowaniem danego składnika do użytkowania. Plus (przy imporcie) obciążenia publiczno-prawne (cło, podatek graniczny, opłaty graniczne, itp.).
Koszt wytworzenia	Koszty bezpośrednie produkcji wytworzonych produktów gotowych. Plus przypadająca na okres ich wytwarzania uzasadniona część pośrednich kosztów produkcji.
Cena sprzedaży netto	Możliwa do uzyskania w dniu sporządzenia wyceny cena (bez należnego podatku od towarów i usług). Minus: rabaty i upusty, podatek akcyzowy, koszty związane z przystosowaniem składnika do sprzedaży i doprowadzeniem sprzedaży do skutku. Plus dotacja przedmiotowa.
Wartość godziwa	Przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Oznacza hipotetyczną cenę jaką można uzyskać po przeprowadzeniu transakcji.
Trwała utrata wartości	Trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartości składnika aktywów wynikająca z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przyszłości jej braku do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.

Ustalanie wyniku finansowego:

Wynik finansowy (zysk / strata) = przychody - koszty

Gdzie:

Przychody - zrealizowane w danym okresie przez daną jednostkę,

Koszty - poniesione na zrealizowanie wykazanych w tym okresie przychodów.

Koszt - oznacza wyrażoną w pieniądzu wartość nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej zużytej w celu wytworzenia określonego produktu lub usługi łącznie z różnorodnymi opłatami związanymi z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa lub firmy jako podmiotu gospodarczego. Jest to pojęcie szersze od nakładów, gdyż obejmuje oprócz zużycia
w procesie wytwórczym wartości pracy żywej i uprzedmiotowionej, także te płatności jednostki gospodarczej, które nie mają odpowiednika w zużyciu środków produkcji, jak np. odsetki od kredytów, podatki, kwoty ubezpieczeń, itp.

Przychód - odpowiada wartości uzyskanych i należnych kwot (niezależnie od tego, czy zostały one już zapłacone) za sprzedano dobra i usługi, np. wartość, za którą sprzedane wyroby i usługi w roku obrachunkowym. Inną grupę przychodów stanowią kwoty uzyskane
z tytułu operacji finansowych, np. kwoty uzyskane ze sprzedaży udziałów, papierów wartościowych, dywidendy, dyskonto przy zakupie weksli czy dodatnie różnice kursowe.

Wpływy i wydatki - są pojęciami szerszymi do wpłat i wypłat, gdyż obejmują także należności i zobowiązania. Wpływy mogą występować w formie gotówkowej (wówczas są równoznaczne z wpłatami) lub bezgotówkowej (wówczas obejmują także należności). Wydatki oznaczają wypływ środków pieniężnych w związku z nabywaniem środków produkcji, usług a także udzielaniem pożyczek innym podmiotom, przekazywaniem darów, itp.

Zysk - oznacza nadwyżkę przychodów nad kosztami ich uzyskania. Tak obliczony wynik finansowy dla firmy jest odpowiednikiem dochodu przed opodatkowaniem.

Pojęcie dochodu stosowane jest dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz tych podmiotów gospodarczych, które prowadzą uproszczoną rachunkowość. Firmy zobowiązane do prowadzenia pełnej rachunkowości posługują się kategorią zysku.

Podstawowe klasyfikacje kosztów w rachunkowości finansowej i zarządczej:

Koszty całkowite (całościowe) - Koszty jednostkowe

Koszty rzeczywiste - Koszty postulowane (wzorcowe, normatywne)

Podział kosztów ze względu na:

1. Zakres działalności:

• koszty działalności eksploatacyjnej (działalności produkcyjnej; handlowej, działalności zarządu),

• koszty działalności inwestycyjno-remontowej,

• koszty działalności związanej z funduszami specjalnymi (zakładowa działalność specjalna; mieszkaniowa, zasilanie innych funduszy).

2. Techniczną możliwość przyporządkowania do określonych miejsc ich powstawania, które są jednostkami kalkulacji:

• koszty bezpośrednie,

• koszty pośrednie.

3. Sposób reagowania na zmiany rozmiarów prowadzonej działalności:

• koszty zmienne,

• koszty stałe.

Układy kosztów:

• Rodzajowy (koszty działalności operacyjnej):

• amortyzacja,

• zużycie materiałów i energii,

• usługi obce,

• podatki i opłaty,

• wynagrodzenia,

• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,

• pozostałe koszty rodzajowe,

• wartość sprzedanych towarów i materiałów.

• Kalkulacyjny:

• koszt własny wytworzenia produktów,

• koszt sprzedaży,

• koszty ogólnego zarządu.

Do kosztów własnych wytworzenia produktów gotowych sprzedanych w okresie sprawozdawczym lub zużytych na własne potrzeby firmy, a także wytworzenie półproduktów i produkcji niezakończonej zalicza się:

• koszty bezpośrednie,

• uzasadnioną część kosztów wydziałowych, przypadającą na produkcję ww. składników procesu wytwarzania.

Składniki kosztów bezpośrednich wytwarzania:

• Materiały zużyte bezpośrednio na wytworzenie produkcji,

• Wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji,

• Inne koszty bezpośrednie (drobny sprzęt specjalistyczny, amortyzacja maszyn wykorzystywanych bezpośrednio w danej produkcji, koszty wykonanych analiz produktu, usługi obce, itd.)

Koszty sprzedaży:

• Koszty działań marketingowych takich jak pozyskiwanie klientów, badania rynku, reklamy, itp.,

• Wynagrodzenia (i pochodne) pracowników działu handlowego,

• Utrzymanie stałych ekspozycji,

• Inne koszty związane ze sprzedażą (transport, opakowania, zakupione usługi na rzecz działu handlowego).

Koszty ogólnego zarządu:

Dotyczą przedsiębiorstwa jako całości. Tworzą je przykładowe koszty; wynagrodzeń pracowników, zarządu, utrzymania pomieszczeń administracyjnych oraz obiektów
o charakterze ogólnym (centralne magazyny, laboratoria, itp.), utrzymanie straży przemysłowej.

Podstawowe poziomy ustalania wyniku w jednostce gospodarczej:

• Działalność operacyjna przychody ze sprzedaży - koszty własne sprzedanych dóbr i usług.

• Działalność finansowa przychody finansowe - koszty finansowe.

• Zdarzenia nadzwyczajne zyski nadzwyczajne i straty nadzwyczajne.

Koszty finansowe:

• Opłacone odsetki od zaciągniętych kredytów bankowych,

• Zapłacone prowizje i opłaty manipulacyjne od kredytów,

• Opłaty za prowadzenie rachunku bankowego,

• Opłaty za transakcje na kontach bankowych,

• Ewidencyjna wartość sprzedanych aktywów finansowych (sprzedane akcje, udziały, obligacje),

• Dyskonto weksli własnych,

• Ujemne różnice kursowe akcji i walut na rachunkach bankowych,

• Trwała utrata wartości aktywów finansowych.

Przychody finansowe:

• Kwoty uzyskane ze sprzedaży aktywów finansowych,

• Dopisane odsetki do lokat terminowych i rachunków bankowych,

• Dodatnie różnice kursowe walut i akcji,

• Dyskonto od weksli obcych, którymi obracamy,

• Dywidendy uzyskane od akcji obcych i udziałów w innych jednostkach.

Zyski i straty nadzwyczajne:

Zalicza się do nich także skutki finansowe zdarzeń trudnych do przewidzenia poza zasadniczą operacyjną działalnością jednostki, które są trudne do przewidzenia i nie są związane
z ogólnym ryzykiem prowadzenia danej jednostki.

Straty nadzwyczajne:

• Wartość netto składników majątku utraconego w powodu zdarzeń losowych,

• Koszty usuwania skutków zdarzeń losowych,

• Wartość netto składników majątkowych wchodzących w skład zorganizowanej części jednostki, która podlega sprzedaży,

• Koszty postępowania układowego, ugodowego i naprawczego,

• Należności, z których otrzymania jednostka zrezygnuje w wyniku postępowania układowego, ugodowego i naprawczego,

• Wartość sprzedanych lub złomowanych materiałów i półfabrykantów (wg cen ewidencyjnych) zbędnych z powodu zaniechania określonej działalności i nie nadających się do wykorzystania w innej działalności.

Zyski nadzwyczajne:

• Odszkodowania za straty będące skutkiem zdarzeń losowych lub przyznane od zakładów ubezpieczeniowych,

• Odzyskane składniki majątkowe po rozliczeniu skutków zdarzenia losowego,

• Przychody netto ze sprzedaży zorganizowanej części jednostki,

• Przychody ze sprzedaży nadających się do wykorzystania rzeczowych aktywów (lub ich części) objętych skutkami zdarzeń losowych,

• Odzyskane wartości związane z zaniechaniem lub zawieszeniem określonej działalności jednostki,

• Obniżenie zobowiązań wobec kontrahentów na skutek postępowania układowego, ugodowego lub naprawczego (po uprawomocnieniu się jego postanowień),

• Odpisanie zobowiązań cywilno-prawnych, stosownie do postanowień układu lub ugody.

Etapy obliczania wyniku finansowego jednostki gospodarczej:

1. Wynik na działalności podstawowej - operacyjnej:

Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi - koszty własne na realizację przychodów = wynik na działalności operacyjnej.

2. Wynik na działalności gospodarczej:

Wynik na działalności operacyjnej + Wynik operacji finansowych = Wynik na działalności gospodarczej.

3. Wynik na działalności gospodarczej + Wynik zdarzeń nadzwyczajnych = Zysk brutto.

4. Zysk brutto - Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego = Zysk netto.

Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego:

• Podatek dochodowy (19%),

• W jednostkach skarbowych - bezpośrednie wpłaty z zysku brutto do budżetu państwa.

Sprawozdanie finansowe składa się z:

• 
  bilansu majątkowego,

• rachunku zysków i strat, obowiązkowe

• informacji dodatkowej,

+ rachunku przepływów pieniężnych,

+ zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym.

Do zagadnień ujmowanych w informacji dodatkowej należą m.in.:

• Wyjaśnienia dotyczące stosowanych metod wyceny aktywów i pasywów,

• Przedstawienie dokonanych w roku obrotowym zmian metod księgowości i wyceny,

• Informacje liczbowe zapewniające porównywalność danych sprawozdania finansowego za rok poprzedzający ze sprawozdaniem za rok obrotowy,

• Uzupełniające dane o aktywach i pasywach bilansu oraz elementy rachunku zysków
  i strat,

• Informacje ważne dla zrozumienia pozycji bilansowych oraz rachunku zysków i strat.

Obowiązek prowadzenia sprawozdań finansowych mają:

• Wszystkie grupy kapitałowe, które sporządzają skonsolidowane sprawozdania finansowe,

• Wszystkie banki,

• Wszystkie jednostki ubezpieczające,

• Wszystkie spółki S.A.,

• Spółki Z.O.O., które dokonały połączenia z inną spółką,

• Inne jednostki, które prowadzą działalność w większym rozmiarze i przekraczają 2 z 3 mierników:

• zatrudniają ponad 50 osób,

• suma aktywów netto na koniec roku to ponad 2,5 mln Euro,

• przychody netto ze sprzedaży to ponad 5 mln Euro.

14

Statystyka

Ewidencja operatywna

System ewidencji gospodarczej

Rachunkowość

Księgowość

Rachunek kosztów

Sprawozdawczość finansowa

---