Szukalski
ZAGROŻENIE CZY WYZWANIE - PROCES STARZENIA SIĘ LUDNOŚCI
Przejawy zjawiska zapanowania nad umieralnością:
- szybki przyrost ludności
- powszechna szansa dożycia starości na poziomie jednostkowym
- wzrost udziału seniorów na poziomie zbiorowym
Wg danych ONZ w latach 2000-2005:
- Nowo narodzony Afrykanin miał przed sobą 49,1 lat życia, Europejczyk - 73,7
- Udział seniorów w Afryce: 5,2%, w Europie: 20,7%
- Udział mających powyżej 80 lat w Afryce: 0,4%, w Europie 3,5%
Im wyższy poziom życia, tym większa szansa na długowieczność i większy udział seniorów.
Wg Szukalskiego przyrost publikacji naukowych na temat starzenia się ludności jest większy niż rzeczywisty wzrost udziału ludzi starych w społeczeństwie. Ludzie nauki i polityki postrzegają zjawisko starzenia się ludności jako niepokojące, choć wg Szukalskiego starość nie musi być koniecznie związana z brakiem zdrowia i zależnością od innych.
Postrzeganie starzenia się społeczeństwa jako zjawiska wyłącznie negatywnego = DEMOGRAFIA APOKALIPTYCZNA (E.Gee)
Aksjomaty demografii apokaliptycznej (E.Gee):
homogenizacja zbiorowości seniorów - zakłada się że ta grupa jest niezróżnicowana, tymczasem jest bardzo różnorodna. Zakłada się że wszyscy ludzie starzy są niepełnosprawni (nie mogą wykonywać wszystkich czynności codziennych) tymczasem badając poszczególne grupy wiekowe widać duże zróżnicowanie w niepełnosprawności - np. w Polsce: 60-64 lata: 35,3% a 80 i więcej lat: 48,8%. W krajach wyżej rozwiniętych są jeszcze większe różnice mdzy poszczególnymi grupami wiekowymi, ponieważ spowalnia się proces starzenia i kolejne generacje wchodzą w starość w znacznie lepszym stanie zdrowia niż dawniej. Mówi się że wszyscy ludzie starzy są ubodzy - tymczasem znacznie częściej są ubogie rodziny mające dzieci na utrzymaniu.
obwinianie osób starszych - przy porównaniu tempa wzrostu wydatków publicznych na poszczególne grupy wieku Preston(1984) wskazuje że ludzie starzy są uprzywilejowani względem np. najmłodszych i ich rodziców (głównie dlatego że politycy postrzegają ich jako wart zabiegów i rosnący w siłę elektorat). Kiedy przyszło załamanie finansów publicznych w latach 70 seniorzy zostali kozłami ofiarnymi.
postrzeganie procesu starzenia się w kategoriach problemu społecznego, głównie ekonomicznego - kwestia stabilności systemów emerytalnych działających na zasadzie pay-as-you-go
rozbudzanie konfliktów międzypokoleniowych na bazie dyskusji o międzypokoleniowej (nie)sprawiedliwości i (nie)równości - przy porównaniu kosztów i korzyści jakie różne generacje ponosiły wskutek przynależności do społeczeństwa. Saldo jest zdecydowanie korzystne dla dzisiejszych emerytów i obciąża nadmiernie następne pokolenia. !!!Nie uwzględniono tu jednak prywatnych przepływów międzypokoleniowych i społecznie użytecznej działalności woluntarystycznej - w tym przypadku pożytek płynie od osób starszych.
bezwzględne i stałe łączenie procesu starzenia się z polityką społeczną - pozbawienie innych ról społecznych, jak tylko konsumentów różnych usług społecznych, ludzi bezproduktywnych. (W skutek dyskryminacji seniorów na rynku pracy straty np. Wielkiej Brytanii wynoszą 23 mld euro, a koszt zbędnie wypłacanych zasiłków i utraconych podatków to 6,3 mld euro)
( dodane przez Szukalskiego) założenie nieuniknionego pogarszania z wiekiem się stanu zdrowia zdolności kognitywnych, kompetencji społ. i zawodowych - czyli z wiekiem zmniejsza się „użyteczność” człowieka, powinien wycofać się z życia a opiekę nad nim musi sprawować rodzina, państwo, instytucje itd.
Ageism - budowanie stereotypów i nierówne traktowanie jednostek na bazie przynależności do różnych grup wieku
Tendencje:
- następuje stała poprawa stanu zdrowia seniorów,
- wzrost świadomości swoich praw,
- zainteresowanie koncepcją pomyślnego starzenia się - succesfull ageing, aktywnego starzenia się - active ageing. Koncepcja odwołuje się do konieczności zapewnienia na starość dostępu do trzech sfer warunkujących optymalną jakość życia: zdrowia, samodzielności i produktywności
- większość przyrostu w krajach rozwiniętych to wynik redukcji umieralności po 60
- opóźnia się moment wystąpienia niepełnosprawności, obniżenie współczynników niepełnosprawności może w przyszłości zrekompensować wzrost liczby niepełnosprawnych wynikający z procesu starzenia się
- brak jest przesłanek łączących fakt przekroczenia 50 z obniżeniem psychicznych i somatycznych predyspozycji do pracy. Zmiana tego stereotypu mogłaby przełożyć się na wydłużenie okresu aktywności zawodowej - obecnie wypłaca się świadczenia osobom zdolnym do pracy.
Wszystkie te tendencje świadczą o możliwości bardziej optymistycznego podejścia do procesu starzenia się ludności. Nie musi być on postrzegany jako zagrożenie, tylko jako wyzwanie dla polityków i naukowców związane z dążeniem do wzrostu społecznej produktywności starszych wiekiem. Problem starzenia się społeczeństwa może zostać rozwiązany przez odpowiednie przygotowanie się do niego w formie ekonomicznej, mentalnej i rodzinnej.
TRZY KONCEPCJE długookresowej ewolucji stanu zdrowia seniorów (Robine):
Równowagi dynamicznej - stan zdrowia seniorów nie będzie ulegać znacznej zmianie, trwanie życia w chorobie i niepełnosprawności nie będzie wzrastało mimo wydłużania się trwania życia
Kompresji - postęp naukowy umożliwi poprawę stanu zdrowia osób starszych i skróci przeciętny czas niepełnosprawności
Pandemii - nastąpi pogorszenie się stanu zdrowia seniorów, wynikające z kłopotów finansowych publicznych systemów ubezpieczeń zdrowotnych i z zaniku selekcji naturalnej