POLITYKA AGRARNA

03.10.2011 Wykład I

Dr Agnieszka Biernat-Jarka p. D 39 b. VI

Egzamin pisemny

„Pojęcie polityki i polityki agrarnej”

Pojęcie polityka pochodzi z języka greckiego od:

• przymiotnika `politykon', który znaczył tyle co społeczne, publiczne, państwowe, obywatelskie;

• słowa `politea' oznaczającego umiejętne kierowanie ludźmi, organami państwowymi (inaczej sztuka rządzenia państwem);

W politologii istnieje kilka sposobów definiowania polityki jako:

1. Ujęcie instytucjonalne - całokształt form, sposobów i metod prawnego i skutecznego urzeczywistniania władzy przez państwo; działalność instytucji państwowych (rządu) zmierzająca do realizacji ustalonych celów za pomocą określonych środków;

2. Ujęcie funkcjonalne - jedna z funkcji systemu społecznego, polegająca na realizacji istotnych dla społeczeństwa celów (redystrybucja zasobów, zachowanie porządku społecznego, rozwiązywanie konfliktów, wcielanie zasad sprawiedliwości społecznej) przy pomocy środków państwowego przymusu.

3. Ujęcie decyzyjne - kompleksowy proces podejmowania decyzji politycznych przez ośrodek decyzyjny posługujący się władzą polityczną, dotyczących klasyfikacji celów i metod ich osiągania/

4. Ujęcie behawioralne - dziedzina życia społecznego, której pierwszoplanowym zadaniem jest rozwiązywanie problemów trapiących społeczeństwo (oczekiwania społeczeństwa).

POLITYKA AGRARNA wyraża stosunek państwa do wsi i rolnictwa. Jest przejawem zaangażowania państwa w kształtowanie stosunków ekonomiczno-społecznych w rolnictwie oraz więzi rolnictwa z otoczeniem.

Charakter polityki rolnej

Cele, zakres i formy przejawiania się polityki agrarnej związane są ściśle z etapami rozwoju gospodarczego oraz całokształtem uwarunkowań przyrodniczych i społeczno-gospodarczym, w jakich kraj się znajduje.

UE nie jest w stanie konkurować na rynku żywnościowym z największymi producentami światowymi.

Bezpieczeństwo żywnościowe : odpowiednia ilość i jakość żywności

Charakter programów/systemów polityki rolnej

Grupa krajów	Główne cele polityki rolnej	Charakter polityki rolnej
Kraje rozwijające się	Wzrost gospodarczy Rozwój wsi	Eksploatacyjny wobec rolników, wspierający dla konsumentów
Kraje centralnie planowane	Wzrost produkcji Uspołecznienie rolnictwa Koncentracja/specjalizacja produkcji	Wspierający konsumentów i gospodarstwa rolne (państwowe)
Kraje wysoko uprzemysłowione	Wspieranie cen rolnych i stabilizacji rynków - etap wcześniejszy. Wspieranie dochodów - obecnie	Wspierający rolników (grup rolników) na koszt konsumentów i podatników.

Cechy gospodarki centralnie planowanej:

• centralizacja zarządzania gospodarką i planowania

• nakazowo-rozdzielczy charakter systemu (narzucanie przez centralną biurokrację państwową instytucjom i organizacjom gospodarczym ogólnych celów działania, administracyjne przydzielanie im czynników produkcji)

• administracyjne kształtowanie cen produktów i czynników produkcji

• niemal całkowity brak konkurencji między jednostkami gospodarczymi

• państwowa własność czynników produkcji ( odnosiło się przede wszystkim do dóbr kapitałowych w mniejszym stopniu do ziemi)

• nierynkowa lokalizacja czynników produkcji

• brak działających na zasadach komercyjnych instytucji finansowych

Wady gospodarki centralnie planowanej:

• nieracjonalna alokacja zasobów gospodarczych;

• nieefektywny system motywacyjny;

• niska innowacyjność gospodarki ( brak potrzeb);

• brak dyscypliny finansowej w przedsiębiorstwach, marnotrawstwo pieniędzy

• brak tendencji do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej, za mała podaż;

• mała elastyczność gospodarki;

• permanentny niedobór dóbr, niezadowolenie konsumentów;

• zanik przedsiębiorczości, brak nowych przedsiębiorstw;

• zniekształcone informacje gospodarcze

• niekontrolowany rozrost administracji gospodarczej i biurokracji partyjno-państwowej;
  

Występuje wyraźna prawidłowość między charakterem prowadzonej polityki agrarnej a poziomem rozwoju gospodarczego:

- Im kraj znajduje się na wyższym poziomie rozwoju gospodarczego, tym wyższy stopień wsparcia dla własnego rolnictwa;

- Im większa liczba ludności jest zaangażowana w rolnictwie, tym bardziej prawdopodobne, że będzie stosowana polityka niskich cen produktów rolniczych;

- Im mniejsza część ludności zatrudniona jest w rolnictwie tym jest bardziej prawdopodobne, że rolnictwo będzie chronione a ceny detaliczne żywności będą wyższe niż po zaprzestaniu polityki rolnej;

1. Wykład 2

„Interwencjonizm w rolnictwie”

Teoretyczne koncepcje roli państwa w gospodarce:

1. Klasyczny liberalizm i koncepcja „państwa-minimum”

• Ekonomiści klasyczni a w szczególności A. Smith oraz D. Ricardo podkreślali prywatną inicjatywę, przedsiębiorczość i osobiste interesy jednostek

• Uważali jednak, iż swobodna, niczym nie skrępowana działalność przedsiębiorczych jednostek nie gwarantuje pełnej harmonii ich interesów z interesem ogólnym;

• Zgodność tych interesów zapewnia, według nich, dopiero „niewidzialna ręka” rynku;

• Jednakże rynek działa dobrze wtedy, gdy w gospodarce panują sprawiedliwe prawa i porządek, a konkurencja nie jest ograniczana przez monopole

• Państwo postrzegali jako instytucję zapewniające obronę narodową, stojącą na straży porządku i ładu publicznego, a także gwarantującą obywatelom podstawowe wolności;

• Państwo powinno chronić wolną konkurencję, a także zapewniać możliwie stabilne „reguły gry” i pożądane społecznie działanie sił rynkowych;

• Brak pomocy publicznej

2. Nurt interwencjonistyczny

• J. M. Keynes mówił o konieczności aktywnego uczestnictwa państwa w rozwiązywaniu problemów wywołanych słabościami rynku;

• J. M. Keynes nie negował fundamentów gospodarki rynkowej;

• Dwiema najważniejszymi wadami systemu społeczno-gospodarczego, wg Keynesa są: niezdolność do realizowania pełnego zatrudnienia oraz dowolny i niesprawiedliwy podział bogactwa i dochodów'

• Działania zalecane przez Keynesa to polityka redystrybucji dochodów (progresywne opodatkowanie wysokich dochodów, ulgi dla inwestorów, zasiłki dla bezrobotnych i ludzi o szczególnie niskich dochodach itp.)

• Ważnym działaniem zalecanym przez Keynesa było zwiększenie inwestycji publicznych

• Inwestycje publiczne powinny być jednak tak finansowane, aby nie hamować inwestycji prywatnych, tzn. źródłem ich finansowania powinien być głównie dług publiczny a nie zwiększone podatki

Na podstawie powyższych rozważań wypracowany został keynesistowski model interwencjonizmu państwowego.

Interwencjonizm państwowy jest aktywnością państwa, której celem jest korygowanie, uzupełnianie, ograniczanie mechanizmu rynkowego.

Interwencjonizm znajduje uzasadnienie ekonomiczne w tych obszarach, w których państwo potrafi lepiej niż rynek regulować zachowania podmiotów gospodarczych i konsumentów oraz podział dochodów i zasobów.

Podstawową przyczyną interwencji państwa jest zawodność rynku, która prowadzi do nieefektywności wykorzystania zasobów, niestabilności gospodarki lub niesprawiedliwości społecznej.

Przesłanki interwencjonizmu w rolnictwie:

• Produkcja rolnicza uzależniona jest od zjawisk przyrodniczych - wyniki działalności rolnika zależą nie tylko od poziomu i efektywności ponoszonych nakładów, ale także od splotu warunków zewnętrznych, na które producent nie ma wpływu;

• Przyrodniczy charakter produkcji dotyczy cykliczności produkcji (sezonów produkcyjnych nie można przerwać, a następnie ponownie uruchomić, nie można ich skrócić, gdyż są związane z porami roku);

• Cykliczność produkcji wpływa na wahania plonów i zmienność podaży. Rodzi to potrzebę utrzymywania zapasów, aby móc stabilizować rynek rolny;

• Wolny obrót kapitału i długi czas realizacji inwestycji wymagający kredytowania co powoduje dodatkowe obciążenie rolników kosztami obsługi kredytów bankowych;

• Pozycja rolnika na rynku jest słaba (mała skala produkcji, słabe zorganizowanie - w rolnictwie funkcjonuje duża grupa niezorganizowanych sprzedawców, czyniąc ten rynek doskonale konkurencyjnym);

• Trudności w utrzymaniu płynności finansowej - dotyczą z jednej strony opóźnienia inkasowania należności za sprzedane produkty, z drugiej zaś - przyspieszenia uiszczania płatności;

• Ochrona producentów rolnych za pomocą działań interwencyjnych wynika z zagrożenia dla krajowego (unijnego) rolnictwa z powodu znacznie niższego poziomu cen produktów rolnych na rynkach światowych aniżeli krajowych (unijnych);

• Produkty żywnościowe zaspokajają podstawowe potrzeby biologiczne. Prawo Engela - w miarę wzrostu dochodów relatywnie maleje udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem;

CELE INTERWENCJONIZMU ROLNICZEGO:

• Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego społeczeństwa (zrównoważone zaopatrzenie w żywność);

• Utrzymanie równowagi na rynku rolnym, stabilizacja cen, ograniczanie nadwyżek żywności i kosztów związanych z ich przechowywaniem

• Stabilizowanie produkcji poprzez stymulowanie warunków produkcji;

• Wspomaganie eksportu i regulacja importu;

• Wzrost efektywności gospodarowania w rolnictwie (obniżenie kosztów produkcji - postęp technicznym ekonomiczny; wzrost wydajności pracy);

• Stabilizowanie poziomu dochodów rolników oraz oddziaływanie na ich wzrost poprzez stosowanie cen interwencyjnych;

• Realizacja celów społecznych - utrzymywanie zatrudnienia, zapewnienie warunków socjalnych na wsi, bezpieczeństwo pracy w rolnictwie;

• Cele ekologiczne - zachowanie walorów środowiska naturalnego, sprzyjanie ochronie środowiska, inwestycje proekologiczne;

Tabela; Instrumenty polityki rolnej według miejsca ich stosowania

Gospodarstwo	Rynek	Granica
Dopłaty do cen Dotacje do produkcji	9. Instytucje rynkowe Systemy cen	15. Cła i opłaty wyrównawcze
3. Subsydia na środki produkcji - kredyt preferencyjny	10. Zakupy inwestycyjne, zapasy, rezerwy	16. Subsydia eksportowe, kwoty importowe, podatki, pozwolenia przywozu
4. Ulgi inwestycyjne	11. Subsydia dla konsumentów	17. Bariery pozataryfowe
5. Kwoty produkcyjne Limity upraw	12. Podatki konsumpcyjne	18. Embargo
6. Obowiązek dostawy	13. Dotacje do przemysłu	19. Umowy i porozumienia handlowe
7. Wyłączenia ziemi z uprawy	14. nakłady publiczne na oświatę, badania naukowe, doradztwo, infrastrukturę
8. Reforma rolna Spółdzielczość

28.11.2011 Wykład 3

„Budżet Unii Europejskiej na rok 2011 i zmiany na przyszłość”

Źródła finansowania działalności UE

Działalność UE finansowana jest z budżetu ogólnego i pięciu źródeł pozabudżetowych

• Europejskiego Fundusz Rozwoju

• Europejskiego Banku Inwestycyjnego

• Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego

• Operacji kredytowych i pożyczkowych na rynkach finansowych

• Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju

Najważniejszą rolę w systemie finansowym UE odgrywa budżet ogólny.

• Początkowo każda z trzech Wspólnot Europejskich (EWWiS, EWG, EWEA) miała oddzielny budżet.

• W następstwie połączenia w 1967 r. instytucji tych Wspólnot połączeniu uległy ich budżety. Poza budżetem ogólnym znajdował się budżet operacyjny EWWiS. Budżet ten funkcjonował do roku 2002.

• Do roku 1970 działalność Wspólnot była finansowana wyłącznie ze składek.

• Uzyskane w ten sposób środki przeznaczane były przede wszystkim na finansowanie Wspólnej polityki rolnej (począwszy od roku 1962)

W kwietniu 1970 r. Rada podjęła decyzję o ustanowieniu tzw. systemu zasobów własnych, który miał stopniowo zastąpić bezpośrednie wpłaty krajów członkowskich do budżetu.

• System zasobów własnych oznaczał, że do budżetu trafiały w sposób automatyczny dochody pochodzące z określonych źródeł

• W ten sposób została zapewniona autonomia finansowa Wspólnot, gdyż finansowanie budżetu nie zależało od każdorazowych negocjacji z krajami członkowskimi w kwestii wysokości wnoszonych przez nich wpłat do budżetu

Obecnie UE posiada tzw. zasoby własne, z których finansuje wydatki. Z prawnego punktu widzenia zasoby te należą do UE. Państwa członkowskie gromadzą je w jej imieniu i przekazują do unijnego budżetu.

Zasoby własne dzielą się na trzy rodzaje:

• Tradycyjne zasoby własne - pochodzą z opłat celnych pobieranych od towarów sprowadzanych z krajów nienależących do UE.

• Zasoby oparte na podatku od wartości dodanej (VAT) - w postaci jednolitej stawki procentowej stosowanej do ujednoliceni wartości dochodów z tytułu VAT osiąganych przez każde państwo członkowskie.

• Zasoby oparte na dochodzie narodowym brutto (DNB) - uzyskiwane poprzez zastosowanie jednolitej stawki procentowej do DNB każdego państwa członkowskiego.

Do budżetu wpływają także inne dochody, takie jak podatki od wynagrodzeń pracowników instytucji UE, kary finansowe nakładane na państwa członkowskie za łamanie prawa konkurencji i innych przepisów.

Zasady budżetowe:

1. Zasada jedności (jednolitości) budżetu: wszelkie dochody i wydatki muszą być ujęte w jednym budżecie, zapisane w jednym dokumencie budżetowym odnoszącym się do każdego roku budżetowego.

2. Zasada jednoroczności: budżet jest opracowywany i przyjmowany na jeden rok budżetowy i środki muszą zostać wykorzystywane w tym okresie.

3. Zasada uniwersalności: podobnie jak w budżetach krajowych, oznacza, że dochody i wydatki są wobec siebie autonomiczne, tzn. że poszczególne kategorie wydatków nie mogą być związane z konkretnymi przychodami i odwrotnie. Łączna kwota przychodów musi zapewnić płynność budżetu, tzn. na pokrycie wszystkich wydatków.

4. Zasada równowagi budżetowej: dochody i wydatki zapisane w budżecie muszą znajdować się w równowadze.

5. Zasada szczegółowości (specyfikacji): poszczególne środki przeznaczone są na określone cele. Wyspecyfikowanie wydatków i dochodów ma zapewnić przejrzystość budżetu i wykorzystaniu go jako narzędzia realizacji przyjętych celów.

6. Zasada jednostki rozliczeniowej: budżet sporządza się i wykonuje w euro.

7. Zasada należytego zarządzania finansami - środki budżetowe wykorzystuje się zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami, tj. gospodarności, efektywności i skuteczności.

8. Zasada przejrzystości budżetu: budżet i budżety korygujące oraz sprawozdania finansowe publikuje się w dzienniku Urzędowym UE

Uchwalanie budżetu UE (Traktat o funkcjonowaniu UE)

1. Wieloletnie ramy finansowe

• wieloletnie ramy finansowe mają na celu zapewnienie dokonywania wydatków w sposób usystematyzowany i w granicach jej zasobów własnych

• ramy ustala się na okres co najmniej pięciu lat

• roczny budżet Unii jest zgodny z wieloletnimi ramami finansowymi

2. Roczny budżet UE

• Do dnia 1 lipca wszystkie instytucje i organy UE obliczają (zgodnie z własnymi procedurami wewnętrznymi) szacunkową wartość swoich budżetów na przyszły rok

• Komisja konsoliduje te szacunkowe wartości i opracowuje projekt budżetu rocznego, który przedkłada Radzie i Parlamentowi Europejskiemu do dnia 1 września (w praktyce Komisja stara się przedstawić projekt budżetu do końca kwietnia lub do początku maja)

3. Czytanie budżetu w Radzie

• Rada przyjmuje stanowisko w sprawie projektu budżetu wraz z ewentualnymi poprawkami i przekazuje je Parlamentowi Europejskiemu nie później niż 1 października.

• Rada informuje także Parlament Europejski o powodach, które uzasadniają jej stanowisko

4. Czytanie budżetu w Parlamencie

• Parlament ma 42 dni na przyjęcie budżetu lub przekazanie swoich poprawek w Radzie

• Rada może przyjąć poprawki w terminie 10 dni i przyjąć projekt budżetu

5. Komitet Pojednawczy

• Jeżeli Rada nie przyjmie poprawek Parlamentu, tworzy się Komitet Pojednawczy, w skład którego wchodzą członkowie Rady ( lub ich przedstawiciele) oraz taka sama liczba członków Parlamentu Europejskiego

• Komitet Pojednawczy ma za zadanie opracować wspólny projekt w terminie 21 dni

• Po uzgodnieniu (na początek listopada) wspólnego projektu w komitecie pojednawczym, Rada oraz Parlament mają 14 dni na jego przyjęcie lub odrzucenie. Parlament może przyjąć budżet nawet jeśli Rada odrzuci wspólny projekt.

• Jeżeli Rada lub Parlament odrzuci wspólny projekt a drugi organ władzy budżetowej nie będzie w stanie podjąć decyzji, budżet zostaje odrzucony i Komisja musi przedstawić nowy projekt budżetu.

Jeśli na początku roku budżetowego budżet na ten rok nie zostanie ostatecznie przyjęty, wydatki miesięczne nie mogą przekroczyć 1/12 środków zapisanych w budżecie na poprzedni rok budżetowy.

Komisja wykonuje budżet we współpracy z Państwami Członkowskimi na własną odpowiedzialność i w granicach przyznanych środków, zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami.

Komisja przedkłada corocznie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie rozliczenia za poprzedni rok budżetowy odnoszące się do wykonania budżetu.

Parlament Europejski na zlecenie Rady, udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu. W tym celu Rada i Parlament badają rachunki, bilans finansowy i roczne sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego.

Przed udzieleniem Komisji absolutorium, Parlament Europejski może zażądać przesłuchania Komisji w sprawie wykonania wydatków lub funkcjonowania systemów kontroli finansowej.

12.12.2011 Wykład 4

Finansowanie budżetu na rok 2011:

- opłaty rolne i cukrowe oraz cła - 1%

- zasoby oparte na podatku VAT - 1%

- zasoby oparte na DNB (Dochodzie narodowym brutto) - 76%

- inne (podatki pracowników instytucji UE, składki państw spoza UE na niektóre programy unijne, kary dla przedsiębiorstw) - 1

Struktura wydatków z budżetu UE (%)

Wyszczególnienie	2006 r
Rolnictwo	45,5
Polityka strukturalna	31,8
Polityki wewnętrzne	7,9
Działalność zewnętrzna	4,8
Administracja	6,0
Rezerwy	0,4
Pomoc przedakcesyjna	2,6
Kompensacje	1,0

Wydatki w ramach budżetu UE w latach 2000-2006 i 2007-2013

Agenda 2000	Perspektywa finansowa 2007-2013
1.Rolnictwo	1.Trwały rozwój
2.Działania strukturalne	1a.Konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia
3.Polityki wewnętrzne	1b.Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienie
4.Polityki zewnętrzne	2.Zachowanie i zarządzanie zasobami
5.Administracja	3.Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość
6.Rezerwy	4.Unia jako partner globalny
7.Pomoc przedakcesyjna	5.Administracja
8.Kompensacje

Wydatki budżetu w roku 2011:

- UE na arenie międzynarodowej - 6%

- Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość - 1%

- Zasoby naturalne: rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich, środowisko i rybołówstwo - 41%

- Konkurencyjność i spójność - 46%

- Inne, w tym koszty administracyjne - 6%

Wydatki w ramach budżetu UE w roku 2011

Szacunkowe wydatki na 2011 r.	%
1.Trwały rozwój	46
1a.Konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia	10
1b.Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienie	36
2.Zachowanie i zarządzanie zasobami	41
3.Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość	1
4.Unia jako partner globalny	6
5.Administracja	6

Wspólna Polityka Rolna UE od 2007 r. jest finansowana za pomocą dwóch oddzielnych funduszy:

• Europejskiego Funduszu Rolnego Gwarancji (EFRG)

• Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)

Europejski Fundusz Rolny Gwarancji finansuje następujące wydatki:

1. Interwencje w zakresie regulacji rynków rolnych,

2. Refundacje eksportowe,

3. Płatności bezpośrednie dla rolników przewidziane w ramach WPR,

4. Wkład finansowy w wybrane działania informacyjno-promocyjne na rzecz produktów rolnych.

Ponadto Europejski Fundusz Rolny Gwarancji finansuje m. in.:

1. Niektóre działania weterynaryjne, np. zwalczanie i kontrola chorób zwierzęcych czy ochronę fitosanitarną,

2. Promocję produktów rolnych

EFRG nie pokrywa wydatków związanych z kosztami administracyjnymi i kosztami zatrudnienia, poniesionymi przez państwa członkowskie i beneficjentów ubiegających się o środki z EFRG.

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich wspiera zrównoważony rozwój obszarów wiejskich.

Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich przyczynia się do realizacji następujących celów:

• Poprawy konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa poprzez wspieranie restrukturyzacji, rozwoju i innowacji

• Poprawy środowiska naturalnego i terenów wiejskich poprzez wspieranie gospodarowania gruntami

• Poprawy jakości życia na obszarach wiejskich oraz różnicowania działalności gospodarczej

„Wsparcie (pomoc) krajowa dla rolnictwa”

Wsparcie krajowe polega na podejmowaniu przez organy władzy państwowej przedsięwzięć finansowanych z budżetu państwa (bądź samorządu czy instytucji prawa publicznego) wspierających ekonomicznie funkcjonowanie określonych przedsiębiorstw, sektorów gospodarki, regionów lub wytwarzanie określonych produktów.

przekazywanie środków pieniężnych

ułatwianie działania danych instytucji

Udział krajowy w finansowaniu instrumentów wspieranych z budżetu UE nie jest zaliczany do pomocy państwa.

Zasady udzielania wsparcia krajowego:

• Nie pogarsza warunków konkurencji

• Jest zgodne z WPR, polityką rozwoju obszarów wiejskich oraz międzynarodowymi zobowiązaniami UE, np. w ramach WTO

• Sprzyja zwiększeniu aktywności gospodarczej w regionach

• Jest selektywne, dotyczy określonej grupy beneficjentów spełniających wyznaczone warunki wsparcia

• Daje przedsiębiorcom korzyści, których one nie są w stanie osiągnąć w zwykłych warunkach,

Zasady polityki regionalnej/strukturalnej:

1. Wsparcie krajowe udzielane przez państwa UE musi być zgodne z czterema ogólnymi zasadami: przejrzystości, subsydiarności, spójności i proporcjonalności.

• Zasada przejrzystości: oznacza, że udzielona pomoc jest łatwa do skontrolowania oraz łatwo określić jej wysokość. Zgodnie z tą zasadą wnioski o udzielani wsparcia ze źródeł publicznych musza być przedstawione Komisje Europejskiej.

• Zasada subsydiarności: oznacza, że na szczeblu wspólnotowym powinny być podejmowane jedynie takie działania, które zapewniają większą skuteczność a którym nie mogą sprostać poszczególne kraje członkowskie.

• Zasada spójności: zwana również zasadą solidarności europejskiej, polega na dążeniu do wyrównania poziomu życia między poszczególnymi krajami członkowskimi i regionami Europy.

• Zasada proporcjonalności: jest dochowana wtedy, gdy wielkość, czas trwania oraz zakres wsparcia są proporcjonalne do rangi rozwiązywanego problemu. Pomoc państwa nie może również przekroczyć maksymalnych pułapów pomocy.

---