Wymienialność walut

Wymienialność waluty to prawnie zagwarantowana swoboda kupowania i sprzedawania obcych pieniędzy za walutę krajową i dokonywanie rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych bez jakichkolwiek ograniczeń.

Rodzaje wymienialności

I. Ze względu na przedmiot wymiany:

• wymienialność handlowa - jest to wymienialność z tytułu obrotów bieżących w bilansie płatniczym

Obroty bieżące to:

• przypływy towarów i usług

• dochody z przepływu kapitału i pracy (odsetki od obcych obligacji)

• transfery (nieodpłatne) - transakcje jednostronne np. renty i emerytury zagraniczne, spadki

• wymienialność finansowa - jest to wymienialność z tytułu obrotów kapitałowych w bilansie płatniczym

Obroty kapitałowe:

• inwestycje portfelowe - zakup papierów wartościowych

• inwestycje bezpośrednie - filie i oddziały otwierane za granicą,

• kredyty

• pozostałe przepływy kapitałowe - lokaty, depozyty, instrumenty pochodne

II. Ze względu na zakres dopuszczalnych ograniczeń dewizowych:

• wymienialność zewnętrzna (najwięcej ograniczeń, najmniej swobody)

1. zapewnienie nierezydentom przez władze monetarne swobody płatności w transakcjach bieżących z rezydentami (tylko z tytułu obrotów bieżących)

b) pozostałe płatności między krajem a zagranicą, czyli związane z transakcjami bieżącymi rezydentów oraz transakcjami kapitałowymi rezydentów i nierezydentów, są objęte restrykcjami => najczęściej są to zezwolenia, ale czasami i zakazy

Czy jest swoboda?	Rezydenci	Nierezydenci
Wymienialność handlowa	Nie	Tak
Wymienialność finansowa	Nie	Nie

• wymienialność wg VIII artykułu statutu MFW:

1. niestosowanie ograniczeń dewizowych w zakresie transakcji bieżących bez względu na to czy chodzi o rezydentów czy nierezydentów

b) nieuczestniczenie w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych,

c) jednolity poziom kursu walutowego,

d) wykup własnej waluty od władz monetarnych innego kraju członkowskiego MFW przy założeniu, że pochodzi ona z transakcji bieżącej.

Czy jest swoboda?	Rezydenci	Nierezydenci
Wymienialność handlowa	Tak	Tak
Wymienialność finansowa	Nie	Nie

Ta wymienialność występuje w trzech odmianach - od najbardziej liberalnej do restrykcyjnej.

Warianty wymienialności wg standardów MFW:

• najbardziej liberalny → rezydencji nie muszą odsprzedawać dewiz państwu oraz nie podlegają obowiązkowi sprowadzania ich do kraju, co oznacza, że rezydenci mogą posiadać konta w kraju i zagranicą,

• średnio liberalny → polega na niestosowaniu obowiązku odsprzedaży dewiz przy jednoczesnym obowiązku sprowadzania ich do kraju,

• najbardziej restrykcyjny → oznacza obowiązek odsprzedaży dewiz państwu oraz sprowadzania ich do kraju (nie można mieć kont dewizowych zarówno w kraju jak i za granicą).

• wymienialność pełna/całkowita - nie występują ograniczenia dewizowe dla rezydentów i nierezydentów, ani z tytułu wymiany handlowej, ani finansowej. (4 x tak) Ma ją około 10-12 państw a około 40 państw mają wymienialność zbliżoną do całkowitej.

Pod koniec lat 80. niektóre kraje postsocjalistyczne wprowadziły tzw. wymienialność wewnętrzną (1989 Jugosławia, 1990 Polska, 1991 Czechosłowacja).

Cechy wymienialności wewnętrznej:

• swobodny dostęp importerów, czyli rezydentów, do dewiz, w celu dokonywania płatności z tytułu transakcji bieżących, zakup dewiz dobywa się wg jednolitego kursu walutowego,

• brak ograniczeń w transakcjach bieżących nierezydentów z danym krajem

• obowiązek odsprzedaży dewiz przez eksportera i brak możliwości otwierania kont dewizowych w kraju i zagranicą,

• ograniczenia dewizowe wobec transakcji kapitałowych, „nie” dla kredytów, depozytów i lokat,

• pieniądz krajowy nie może pełnić roli waluty fakturowania i płatności w handlu zagranicznym (ten punkt pokazuje że jest to wymienialność wewnętrzna a wcześniejsze pokazały, że nie jest to w ogóle wymienialność wg standardu).

Warunki wprowadzenia wymienialności

1. zewnętrznej i wg MFW:

• równowaga finansowa, której najważniejszą miarą jest równowaga pieniężna w gospodarce oraz niewielki deficyt budżetowy,

• stopa inflacji porównywalna do średniej stóp inflacji w krajach, które mają waluty wymienialne wg standardów MFW,

• odpowiedni poziom rezerw walutowych, wskaźnik bezpieczeństwa wynosi pięciomiesięczne pokrycie wydatków importowych przez krajowe rezerwy walutowe,

• konkurencyjna w skali międzynarodowej gospodarka => żeby mieć rezerwy trza mieć co eksportować, coś co będą chcieli kupić za granicą.

2. wymienialności całkowitej:

• silna i konkurencyjna gospodarka, miarą siły gospodarki jest wielkość dochodu (PKB) na jednego mieszkańca, a konkurencyjności - odpowiedni poziom rezerw walutowych oraz dostęp do międzynarodowych rynków finansowych,

• niska inflacja w dłuższym okresie, na poziomie inflacji głównych partnerów handlowych danego kraju,

• umiarkowana polityka podatkowa wobec dochodów, majątku i zawierania transakcji,

• całkowicie wolnorynkowe ceny, zwłaszcza rynkowe kształtowanie się kursu walutowego i stóp procentowych,

• deregulacja rynku finansowego i walutowego przy jednoczesnym wzmocnieniu nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami finansowymi,

• bezpieczny i stabilny system finansowy,

• stabilna gospodarka o racjonalnej strukturze gałęziowej.

Korzyści wynikające z wprowadzenia
wymienialności waluty

1. (!) swoboda działania podmiotów gospodarczych na rynku światowym w zakresie zakupu czynników produkcji => towary, usługi, kapitał, praca => kupujemy tam gdzie chcemy a nie tam gdzie możemy=> umowy kliringowe

2. swoboda realizacji kierunków sprzedaży maksymalizacji efektów ekonomicznych,

3. wzrost poziomu konkurencji na rynku krajowym - czynnik hamujący wzrost cen krajowych,

4. swobodny dostęp do importu ogranicza sytuacje monopolistyczną firm krajowych, zmuszając do postępu technicznego i poprawy konkurencyjności wyrobów,

5. stworzenie możliwości utrzymywania lokat za granicą we własnej walucie i finansowanie importu - choć nie wszyscy chcą przyjmować PLN wolą USD

6. możliwość ograniczenia wysokości rezerw dewizowych niezbędnych do utrzymywania płynności w regulowaniu zobowiązań zagranicznych bez konieczności przeznaczania na ten cel wpływów z eksportu => dotyczy to tylko krajów, których waluty pełnią rolę pieniądza światowego.

Koszty wprowadzenia wymienialności waluty

1. wzrost podatności rynku wewnętrznego na negatywne zjawiska w gospodarce światowej (inflacja, kryzys gospodarczy),

2. konieczność prowadzenia zdyscyplinowanej polityki budżetowej (przez rząd) oraz kursowej i pieniężnej (przez bank centralny),

3. konieczność liczenia się z niekontrolowanymi spekulacyjnymi ruchami kapitału krótkoterminowego => tego gospodarki boją się najbardziej i stąd potrzeba stabilności w gospodarce.

Wymienialność PLN

1. I 1990 - VI 1995 - system wewnętrznej wymienialności złotego - omówiony wcześniej;

2. 1 VI 1995 - wprowadzenie wymienialności wg standardów MFW, (jako 103. kraj na świecie i 6. postkomunistyczny)

3. Proces dostosowywania regulacji dewizowych w Polsce do norm OECD:

• likwidacja asymetrii reglamentacji obrotów kapitałowych z zagranicą, polegającej na daleko idącej liberalizacji importu kapitału do Polski przy ostrych ograniczeniach wobec jego eksportu

4. 18 XII 1998 - Ustawa Prawo Dewizowe - dalsza liberalizacja polskiego systemu dewizowego:

• wprowadzenie zewnętrznej wymienialności PLN,

• usankcjonowanie na najwyższym szczeblu prawnym (ustawa) swobody dokonywania przez rezydentów transakcji kapitałowych o czasie trwania powyżej jednego roku,

5. Złoty jako waluta wymienialna wg wymogów UE - ustawa dewizowa 1 X 2002

• zniesienie restrykcji wobec transakcji krótkoterminowych w relacji z krajami OECD, UE, EOG,

• nadal występują ograniczenia w transakcjach krótkoterminowych wobec krajów trzecich - kraje nie należące do OECD, UE, EOG, => co skutkuje brakiem całkowitej wymienialności.

• możliwość posiadania przez rezydentów kont za granicą.

Wykład 3 (7.03.2006)

10

---