LITERATURA A HISTORIA

17.10.2008

• nie da się mówić o kulturze, a co za tym idzie - literaturze, bez kontekstu historycznego. Zwłaszcza, że lit. polska ma ścisły związek z historią!

• rok 1980 nie jest cezurą dla literatury, choć jest cezurą polityczną

1. wyraźna zmiana nastąpiła ok. 1976 roku: koniec rewolucji artystycznej, śmierć Przybosia i Andrzejewskiego (patrona eksperymentu w prozie)

2. 1975-80: boom na literaturę faktu, wyczerpanie się fikcji w literaturze; ważne tytuły: Cesarz Kapuścińskiego, Rozmowy z katem Mocarskiego, Zdążyć przed panem Bogiem Krall, Donosy rzeczywistości Białoszewskiego, Kalendarz klepsydra Konwickiego, Polska Piastów i Polska Jagiellonów Jasienicy

3. drugi obieg powstaje wcześniej:

• niezależna przestrzeń dla pisarzy (wyrwanie się spod patronatu państwowego)

• koniec okresu 1956-76, tj. okresu koegzystencji państwa i pisarzy

4. odejście pewnej generacji pisarzy:

• Andrzejewski

• Białoszewski

• Iłłakowiczówna

• Jalu Kurek

• Iwaszkiewicz (człowiek-instytucja)

• 10.12.1980 - Nobel dla Miłosza:

• duchowy triumwirat: Miłosz, Wałęsa i Jan Paweł II

• dostrzeżono lit. emigracyjną

• element polityczny

• Miłosz staje się instytucją samą w sobie (tak jak w 20leciu: Żeromski, w latach 60. Dąbrowska, a potem Iwaszkiewicz)

• układ Przyboś:Miłosz i Miłosz:Herbert

• to, co wpływało na świadomość literacką to też wydarzenia na świecie:

• rozpad związku na linii USA - ROSJA

• wojna w Afganistanie

• hasło emancypacji Trzeciego Świata (już nie tylko Europa i Ameryka na mapie, ale też Australia czy Azja!)

• terroryzm

• zmiany w Kościele [pontyfikat Jana Pawła II: społ. uwierzyło, że jest silne i nie musi się bać władzy + fenomen pielgrzymek

• lata `80 - emancypacja „ciemnego robola”

• stan wojenny: 13 XII 1981: koniec z telefonami, internowania, godzina policyjna i WRON

• obok zjawisk politycznych także zjawiska kulturowe:

• postmodernizm

• muzyka rockowa i Jarocin

• Niewolnica Isaura (pierwsza telenowela: głód popkulturowy)

• lit. musi walczyć o odbiorcę

• coraz więcej wentyli bezpieczeństwa: tworzą się subkultury (np. religijne)

• Kino Moralnego Niepokoju: Zanussi, Kieślowski

• Wajda: Człowiek z marmuru i Człowiek z żelaza

• Dekalog Kieślowskiego

• Seksmisja (w czasie, gdy powstała, była ważna ze względu na smaczki polityczne)

• kabarety polityczne: Tey, Smoleń, Laskowik

LITERATURA A STAN WOJENNY

• 1981: stan wojenny słów

• To już nie zapis wydarzeń, ale zapis stanu świadomości. Literatura już nie referuje wydarzeń, ale mówi o ich sensie.

• Stan wojenny - co znaczył dla literatury?

• Nowofalowcy: Krynicki, Jastrun, Zagajewski (ale: nienowofalowcy też sięgali po metody Nowej Fali)

• Proza: Stan po zapaści Bocheńskiego, Raport o stanie wojennym Nowakowskiego, Rzeka podziemna… Krynickiego

• Dwubiegunowość poetyki:

1. lit. dokumentalna: też operuje metaforą

2. lit. groteskowa

• pogłębienie podziału na ONI - MY (odgrzanie trad. romant.)

• nurt oficjalny: totalnie olany

• stan wojenny zepchnął lit. do zaświatów

Choć dr Giemza mówi, że to nie całkiem tak…

Czyli okazji do wymiany sądów!

Złota Palma w Kann, kandydat do Oscara, rozliczenie z historią (różne postawy wobec niejednoznacznych zdarzeń aktualnych)

---