Łowiectwo- jest regulowanym przez prawo i wykonywanym z uwzględnieniem korzyści materialnych planowym gospodarowaniem zwierzyny i kierowaniem rozwojem zwierzostanów. Przyczynie się do ochrony przyrody. Dzięki staraniom o utrzymanie zdrowego, zróżnicowanego gatunku zwierzostanu w gospodarce uzasadnionym zagęszczeniu a także o trosce o ochronę gatunków zagrożonych wyginięciem.

Ustawa łowiecka 13 X 1995 - łowiectwo jako element ochrony środowiska przyrodniczego oznacza ochronę zwierząt łownych (zwierzyny) i gospodarowaniem ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki roślinnej, leśnej i rybackiej.

Zwierzyna w stanie wolnym należy do skarbu państwa.

Cele łowiectwa: *ochrona zachowania różnorodności i gospodarowaniem populacjami zwierzyny, *Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego na rzecz poprawy warunków bytowania zwierząt; *Zachowanie najwyższej kondycji osobniczej i wysokiej jakości trofeum *Spełnienie potrzeb społecznych.

Dokumentacja prowadzona w łowiectwie:

*roczne łowieckie plany hodowlane; wieloletnie łowieckie plany hodowlane (co 10 lat) - sporządzają je specjaliści.

Nie można polować w: *parki narodowe; *kulty religijne; *centrum miasta, *obszary przemysłowe.

Jak można poprawić byt zwierzyny:

*tworzenia stałych i określonych osłon dla zwierzyny np. krzewy, drzewa; *wzbogacanie naturalnych baz żerowych; *zachowanie naturalnych zbiorników wodnych; *prawidłowe prowadzenie gospodarki leśnej; *właściwe zastosowanie zabiegów agrochemicznych; *utrzymanie ciągów ekologicznych; *utrzymanie struktury płciowej i struktury wieloletnej zwierzyny; *ochrona zwierzyny przed pojazdami.

Obwód łowiecki - obszar o sztucznie wyznaczonych granicach. W naszym kraju mają średnicę od 5 do 7 tys ha. Są one odpowiednio ponumerowane i wydzierżawione od skarbu państwa. Obwód polny łowicki - tereny zasiedlone stanowią mniej niż 40 % tereny zasiedlonego

Obwód leśny- tereny zasielone staniowią więcej niż 40 % terenu zasiedlonego. Łowiska - obszar o naturalnych granicach środowiska naturalnego. W zależności od rodzaju środowiska w łowisku, będziemy wyróżniać tyle rodzajów łowisk.

Najczęściej spotykane to: *leśne; *polne, *wodobagienne

Jakość łowiska zależy od: *bazy pokarmowej;

*obecności wody; *szaty roślinnej

Mamy 3 klasy łowiska bonitacyjnych:

*łowisko dobre (sarna polna, zając); *łowisko średnie (surowe warunki klimatyczne, gorsza gleba, mało upraw, uprawy nazielone); *łowisko słabe (piaszczaste gleby, kuropatwa); łowiska wodobanienne (kaczka krzyżówka, muszą być wodne zbiorniki w postaci stawów lub małe jeziorka. Są trzy klasy)

Pojemność łowisk- ilość zwierząt danego gatunku, która może występować na danym łowisku bez wyrządzania szkód gospodarczych.

Zależy od: *jakości siedliska; *struktura wiekowa drzewostanów; *strefy ekotomu (granica przejścia jednego środowiska w drogie); *jakości żeru (szczególnie żer pędowy - dla jeleniowatych, jest to młode pędy roślin); *struktura wiekowa i płciowa populacji.

Jednostka przeliczeniowa pojemności łowisk:

1 j j (1 jednostka jelenia)

zapotrzebowanie pokarmowe 1 jelenia na 150 dni zimy: 1jeleń=0,5 żubra=0,3 łosia=2 daniele=5 saren.Zwierzyna czarna - dzik

Zwierzyna grupa- łoś, daniel, jeleń, żubr

Zwierzyna drobna - zając, bażant.

Wyznaczanie pojemności łowisk: *typ siedliska;

*wielkość kompleksu leśnego; *struktura wiekowa drzewostanu; *kształt kompleksu leśnego.

Zagęszczenie- ilość osobników przypadająca na 1 jednostkę powierzchniową. Przeliczamy grubą zwierzyna w sztukach na 1000tys ha.

Zagęszczenie zależy od: *od pory roku - na jesień największa; *gatunku zwierzyny; *atrakcujności biotopu. Reguła Lagoo- wewnątrz populacji występuje mechanizm osiągający swoje optimum przy określonej liczbie zagęszczenia populacji.

Wpływ gospodarki na jakość łowisk leśnych:

Podstawowe czynniki: *naturalne warunki terenu przyrodniczego- szata roślinna, zasoby wody, klimat, ukształtowanie terenu; *Różnokierunkowa działalność człowieka - gospodarka łowiecka, przemysłowa- prowadzi do zmian nieodwracalnych środowiska, i do zmian mogących poprawić byt zwierzynie.

Człowiek wyrąbał lasy tam gdzie była lepsza gleba oraz wysuszył zbiorniki leśne z wody. Prowadził zasielenia. Duży nacisk kładzie się na drzewa dominujące w drzewostanach - świerki. Pogorszenie warunków leśnych czyli światłowych i osłonowych prowadzi do niekompletnych warunków żeru.

Łowiska leśne- zawarte drzewostany o różnym urozmaiceniu wieku i gatunku, duża lepsza warunkowość świetlna, znacznie urozmaicona szata roślinna. Dobre stosunki obszarów wodnych.

Rodzaje łowisk leśnych:

Umożliwiają naturalna bazę żerowa

Poetka łowiecka- śródleśna powierzchnia nasłoneczniona, uprawiana rolnictwo i obsiana lub osadzona atrakcyjną dla zwierzyny paszą żerową, podaje się żer pędowy - to co wychodujemy i zostawimy dla zwierzyny. Poletka klasyczna- umożliwianie leśnej bazy żerowej przy wprowadzenie atrakcyjnej dla zwierzyny roślinności. W dobrze zagęszczonym łowisku ich powierzchnia nie powinna być mniejsza niż 0,1 %. Występuje w pobliżu dziennych stoi i żerowisk zwierzyny. Poletki te powinny być rozmieszczone regularnie, aby nie były przenoszone choroby i żeby zwierzyna się nie skupiała w 1 miejsciu - kłusownictwo. Poletki powinna być konkurencujna pod względem atkakcyjności płodów z położonymi przy lesie poletkami uprawnymi. Powinno się stosować wewnętrzne przenoszenie grodzeń, jest to konieczne, gdyż decyduje o atrakcyjności żerowisk. Powinna składać się co najmniej z dwóch kwater. Poletka wielokwaterowa - wysadzone różną roślinnością na różnych odległościach, by zwierzęta mogły wychodzić na pola np. dziki.

Rośliny w poletkach: *zwierzyna łowna- lucerna, koniczyna, łupin pastewny, wykojarka, ozima, owies, rzepak, żyto, kukurydza, groch i ich mieszanki., kapusta pastewna, ziemniaki topiny.

*Dziki - łupin pastewny, mieszanki strońcowych, owies, kukurydza, ziemniaki, topinowy.

*Bażant - kukurydza, prosa, słonecznik.

Właściwe zabiegi w poletkach:

Poletka pędowa (ogryzowo-zgryzowa)- duże znaczenia dla wzbogacienia bazy żerowej przeżuwaczy w monotonnym na ogół krajobrazie lasu. Jeleniowate znajdą tu żer pędowy, atrakcyjny ze względu na nasłonecznione miejsca. Na tych poletkach przeznacza się przede wszytskim wszelkie istaniejące w drzewostanie luki, halizmy, cieki wodne. Ważny jest dobór gatunków \, uwzględnienie ich atrakcujność żerową dla zwierzyny oraz odporność na zgryzanie, polegające na dużej sile regeneracji - jarząb, osika, wierzby, kasztanowce. Dużą aktakcyjnością mogą być octowce i moszeniec południowy. Większa powierzchnia poletka powinna być czasowo grodzona. Łączki łowickie- niezwykle cenne i atrakcyjne elenenty bazy żerowej. Łąki śródleśne wymagają intensywnych zabiegów agrotecznicznych a zwłaszcza regulowania stosunków wodnych i intensywnego nawożenia, corocznego wysadzania. Nie powinno być dużego poziomu wód, najlepiej niewielkie ilości zbiorników. Na łakach powinno być niewiele traw wysokich, które szynko twardnieją i przestają być atrakcyjne jako żer. Przeważać powinny miękkie trawy. W celu uniknięcia szkód na skutek zgryzywania celowo obsadzone je obrzeża atrakcyjną roślinnością krzewistą, zapewniąjącą żer pędowy. Poletka zielona- wszystkiego rodzaju powierzchni z trwale zioeloną roślinnością. Są to powierzhcnie nasłonecznione lub dobrze naświetlone jak holizny, płazownyny, pasy pod liniami napięcia. Tylko niekiedy należy tą paletkę posiewać odpowiednią roślinnością. Zazwyczaj wystarcza nawożenie mineralne w tym wapniowe oraz wykoszenia starej, niewykorzystanej przez zwierzynę roślinności. Poletka wzbogaca bazę żerową bez uszczególnie na powierzchni produkcyjnej drzewostanów, wspomagają ruch zwierzyny i umożliwiją korzystanie z żerowisk nawet w porze dziennej. Poletka produkcyjna- są to powierzchnie, na których produkuje się karmę lub składniki do przyżądzania karmy np. kiszonki, nie muszą być zlokalizowane w głębi kompleksy leśnego. Znacznie lepsze warunki są oddalone od lasu, gdzie są lepsze warunki glebowe.

Nawożenie drzewostanów: Stosowanie w młodych stadiach rozwojowych drzewostanów, oraz jest możliwe stosowanie ich w drzewostanach bliskorębnych. Nawożenie wpływa na przyrost masy drzewnej i wpływa na produkcję biomasy runa. Wzmaga się wzrost poziomu żerowiska w atrakcyjność. W drzewostanach sosnowych stosuje się nawozy azotowe, rzadziej fosforowe i potasowe.

Urządzanie łowisk polnych: *poprawa warunków osłonowych; *schroniska w postaci zakrzewień i i zadrzewień śródpolnych o charakterze stały; *idelany to pas o kształcie silnie wydłużonym, szerokości max 20m, a w warunkach silnej pospodarki ronlej śa to pasy do 10m.

Idelany pas to: * Stera I - żywopłot zbudowany z niskich, kolczastych, gęstych krzewów o bujnym wzroście krzewy - strefa zaporowa około 1m - porzeczka czarne, róża fałdzistolistne, porzeczka żółta.* Strefa II - stanowi powierzchnię lęgową (1-1,5m), niezakrzewiona, silnie zadorniona i porośnięta roślinnością - świerk. * Strefa III - zagajnik (1,5m), składa się z gęstego średniej wysikości drzew i krzewów, najlepiej owocowych, chętnie zjadanych przez ptaki i zwierzynę - tałuwa, głóg, czeremcha amerykańska, rekitnik zwyczajny, kalina koralowa.* Strefa IV - centralna - tworzą ją 3 pasy drzew (szerokośc 2m) - 2 rzędy wierzb, świerk i jarzębina, dąb.

Stosuje się też schroniska: *jednoroczne - pozostające na okres zimy nie wykaszane pasy wysokiej roślinności uprawnej np. kukurydza, kapusta pastewna. Zwierzyna znajduje tu schronienie przed drapieżnikami i niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi oraz urozmaicają one żer. *Sztuczne - tworzy się zygzakowatą linię utkniętych w ziemię palików, wysokości około 1,5m, łaczy się je górą poziomo żerdziami, na których zwierza się wieszchiłakimi w dół galęzie świerków, przystypując u dołu ziemią. Daje to schronienie kuropatwom przed wiatrem i śniegiem.

Urządzanie łowisk wodno-bagiennuch:

1.liczebnoś lęgowych kaczek krzyżowych zależy od powierzchni lustra otwartej wody zbiornika, od długości dostatecznie urozmaiconej linii brzegowej. 2.Poprawa liczebności wysepek i półwysepek, poprawia urozmaicenie linii brzegowej. 3.Powiększenie liczby roślinności brzegowej - trzciny. 4.Zwalczanie drapieżników w czasie lęgów. 5.Produkcja sztucznych gniazd, które powinny zależeć przede wszystkim od konkretnych lokalnych warunków terenowych, dostępności odpowiednich materiałów i możliwości wykoniwania. 6.Najbardziej trwałe są kosze wklinowe i skrzynki drewnianie. 7.Powinno się stosować wyściółki na gniazdo i siano lub słoma

8.Pora ustawienie gniazd powinna nastąpić nie później niż okres topnienia lodu. 9.Zabieranie gniazd ze zbiornika na wrzesień - październik. Przechowywać przez okres zimowy pod dachem.

Urządzanie zbiorników przemysłowych:

Wprowadznie lepszych warunków dla roślinności wodnej - tatarak, jeziorogłówka, strzałka wodna, pałka szerokolistna, rzęsa wodna.

Dokarmianie: Stworzenie takiej bazy żerowej, aby w warunkach normalnie przebiegających zim uzupełnianie jej karmą sztuczną było całkowicie zbędne. W tych warunkach zimą dokarmianie staje się koniecznością, zwłaszcza przy obecnym wysokim na ogół zagęszczeniu zwierzyny grubej.

Przyczyny dokarmiania:Uzupełnianie ubogiej w okresie zimowym bazy żerowej i w tym samym ułatwienie zwierzynie przetrwania niekorzystnego okresu bez większych ubytków naturalnych i spadku jakości osobniczej

Zmniejszenie rozmiarów szkód wyrządzanych przez zwierzynę w tym okresie w drzewostanach i na polanach. Zwolennicy dokarmiania: 1.poprawa bytowania zwierzyny, poprawianie jakości zwierzyny. 2.aby zwierzyna nie padała w wyniku braku pokarmu. 3.zima jest okresem ciąży u dzików i dokarmianie powoduje lepsze warunki dla rozwoju płodu. 4.poroża u rogowatych zimą kształtują się a dokarmianie pomaga w ubytkach pokarmu. Przeciwnicy dokarmienia: 1.zwierzyna jest przystosowana tam gdzie żyje a dokarmianie jest sztuczne. 2.karma sztuczna zmienia zwierzętom upodobania żerowe.

Rodzaje karm: Pasza obojętna - stanowi powyżej 0,7 jednostek owsianych: 1.pasza obojętna sucha- najatrakcyjnijsza dla zwierzyny jest siano roślin motylkowatych (lucerna, koniczyna, seradela). Siano łąkowe jest chętnie pobierane pod wpływem, że pochodzi z łąk utrzymanych na wysokiej kulturze. Jest to mała ilość wody i duża ilość składników pokarmowych. 2.Pasza objętościowa soczysta - okopowe, kapusta, jarmuż i kiszonki. Duża ilość wody a mała ilość masy suchej.

Pasza treściowa- duża ilość wody jest prawie taka sama jak duża ilość treści pokarmowej, masy suchej. Wartość skrobi wynosi powyżej 0,7 jednostek owsianych. Należą do nich: ziarno zbóż, kukurydza, naiona roślin strączkowatych, owoce i naiona drzew liściastych.

Niektóre rodzaje karm: Liściarka - atrakcyjna karma, najbardziej zbliżona do naturalnego żeru. Na liściarkę pozyskuje się 1roczne ulistnione pędy drzew i krzewów w okresie do I dekady czerwca. Jest ona pozyskiwana w mijsach najbardziej nasłonecznionych, bo mają naikiększą wartość odżywczą. Składa się z pędów malin, słonecznika, topinamburu. Kiszonki- najodpowiedniejsza karma dla jeleniowatych: *świeże 1roczne ulistnione pędy drzew o krzewów 80%, pędy borówki czernicy 10%, świeża kora drzew 5%, dodatek płynnej melasy 5%; *zielonki z żyta i kukurydzy, mieszanki trwa, kapusta pastewna 50%, młode ulistnione pędy gatunków zgryzowych i runa leśnego, głównie borówki oraz świeża kora sosonowa i świerkowa 50%; *rośliny pastewne, mieszanki traw 40%, pędy drzew oraz maliny i jeżyny 40%, boróki czernice i wrzos 10%, gałązki świerku i sosnowe 5%, świeża kora świerkowa 5%.

Sposoby dokarmiania : Aby ustalić zapotrzebowanie zwierzyny na pokarm należy uwzględnyć 2 czynniki: *liczba dni w których żer naturalny jest dla zwierzyny niedostępny; *liczna dni w których zwierzyna znajdzie tylko połowę potrzebnego jej żeru. Jeleń - 25 kg owsa i 60 kg siana, dzienne zapotrzebowanie na kiszonki 2,5-3 kg; Daniel - 15 kg owsa i 30 kg siana; Sarna - 5 kg owsa i 12 kg siana; Dzik - 25 kg owsa i 50 kg ziemniaków; Zając - 1 kg siana z koniczyna, i 4 kg okopowych, 5 kg stokówki; Kuropatwa - 1 kg paszy teściowej 2 kg marchwi; Bażanty - 3 kg paszy treściowej i 3 kg okopowej.

Zasady dokarmiania: XI do połowy XII wykładamy małe dawki karmy objętościowej suchej i soczystej, aby zwierzynę przyzwyczaić do punktów dokarmiania. Dzwki te stopniowo zwiększamy, by największą intesnywność dokarmiania osiągnąć w I i II. Szczególnie trzeba dbać o dziki gdyż okres zimowy to okres intensywnego rozwoju płodu. W tym okresie podajemy pełne dzawki karmy treścowej i pozostałe zasoby karmy objętościowej suchej. W marcu należy podawać prawie wyłącznie karmę objętośćiową suchą, ułatwia to przyjście na żer naturalny. Dwa sposoby dokarmiania:

Bezpaśnikowo - karmę wykładamy na ziemię albo zawieszamy na krzakach lub drzewach

Zalety - nie ma kosztów budowy paśników, jest to naturalny sposób pobierania pokarmu

Wady- straty w karmach, dowożenie karm, część karmy jest niszczona przez samą zwierzynę np. depcząc. Paśnikowa

Zalety- rzadziej dowożony pokarm, pokarm jest lepiej wykorzystany przez zwierzynę, można obserwować zwierzynę za pomocą ambon.

Wady- znaczne koszty przy budowie, mniej miejsc na ułożenie pokarmu, większe skupisak zwierzyny co ułatwia trop kłusownikom.

Paśniki- urządzenia służące do dokarmiania zwierzyny: *paśnik z magazynem; *paśnik drabinkowy; *paśnik samoczystny

Dwa ostatnie dla jeleniowatych. Dzik - dokarmia się w dołach, przykrytych gałęziami.

Dokarmianie letnie- zabezpieczenia pól przed wyjadaniem.

Pasy zaporowe- prostokątne wyorane w ziemi na okraju lasów i pól. Występuje się tam pokarm.

Bażanty- posyby zlokalizuje się w pobliżu krzewów, zacieków wodnych.

Kuropatwy- butki - dwa jescia, które mają też za zadanie ochronić je przed drapieżnikami czy zaspami. Zające - wbija się palik w ziemię z przyczepioną sosnówką.

Podawania soli - roczny zapas:

Jeleń - 3 kg Daniel - 1,5 - 2 kg Sarna - 1 - 1,5 kg.

Inwentaryzacja zwierzyny:

Znajomość aktualnej liczebności zwierzyny i jej dynamiki ma podstawowe znaczenie dla opracowania i stosowania właściwych zasad i metod gospodarowania populacjami, a więc dla optymalnego pozyskania zwierzyny, minimalizacja szkód łowieckich, dostosowanie liczebności zwierzyny do pojemności żerowej łowisk, a także dla właściwego zagospodarowania łowisk.

Określanie całkowitej liczebności populacji jest możliwe tylko w odniesieniu do niektórych zwierząt zasiedlających charakterystyczne środowiska o wyraźnie zaznaczonych granicach. Będą to przede wszystkim zwierzęta duże, łatwe do zaobserwowania i występujących w małych populacjach np. łosie, żubr.

Znacznie więcej trudności stwarza liczenie połowia jeleni, daniela czy dzików, bo ich arsenały życiowy jest bardzo duży, a tylko częściowo ograniczony charakterem środowiska.

Najlepiej inwentaryzować wiosną, bo jest to po łowach i ostrych warunkach zimowych.

Metody oceny liczebności zwierzyny: * Metoda Lotnicza- dla zwierząt dużych, zasiedlających otwarte i półotwarte krajobrazy- łoś, wilki w przeżadzonych lasach. Można stosować dla ptaków wodnych zimujących na większych zbiornikach. Może być także dla dzików w okresie letnim, kiedy zwierzyna przebywa na dużych terenach. * Metoda odłowów i znaczeń- w terenach leśnych, jest to pewna liczba osobników, ich obserwacja, a następnie zastosowanie pewnej formuły - Indeks Lincolna. N=M(N+1)

X+1

N- szacowana wielkość populacji; M- liczba osobników zonakowanych i wypuszczonych powrotnie do łowiska; n- ogólna liczba obserwacji

x- liczba obserwowanych zwierząt znakowanych.

* „Kalendarz złowień”- metoda oparta na znakowaniu i ponownym lub wielokrotnym odłowie bądź obserwacji osobników. * Metoda przepędzeń zwierzyny z wybranych terenów- z uwagi na konieczność posługiwania się liczną liczbą naganiaczy i ściśle stałych obserwatorów powierzchnia pędzenia nie może być zbyt wielka z reguły obejmuje 1-2oddziałów leśnych. Metoda ta jest wadowa, bo wymaga dużej liczby ludzi.

NP/NT

NP.- oznaczenia liczebności z pędzeń

NT - liczebność ustaloną na podstawie tropienia.

Współczynnik ten wynosi: Sarny - 1,4-3,5; Jeleń, daniel, łoś- 1,7 - 2,5; Dzik - 1,5

Inwentaryzacja zwierzyny w łowiskach leśnych:

* Jeleń i dzik- metoda tropienia - polega na liczeniu tropów zwierzyny po świeżym opadzie śniegu na wytyczonych trasach inwentaryzacji, obejmuje pewnie części łowiska. Różnice w liczbie tropów wejścia i wyjścia daje liczbę zwierzyny w otropionej części łowiska. Sieć tras inwentaryzacji powinna być możliwie gęsta, tropienia należy dokonać w ścisłym miejscu ostoi zwierzyny. Jeleń i łoś- mała sieć tropów, daniel - duża sieć trow.

* Daniel- metoda tropienia- z uwagi na mniejszy arsenał życiowy zagęszczenie tras inwentaryzacji powinna być większa niż w przypadku jeleni i dzików. Stosunkowo mniejsza płochliwość Danieli oraz wykorzystywanie żerowisk na powierzchniach otwartych również w porze dziennej stwarza szansę dość dokładnej oceny liczebności obserwowania bezpośredniego chmar i pojedynczych osobników.

* Sarny - metoda próbnych pędzeń- umożliwia ona uzyskanie dokładnych informacji o strukturze płciowej i wielkości populacji. Obserwatorzy ustaniwnia do okoła co 50m, naganiacze co 30-50m. Można nią też liczyć zające. * zające- metoda próbnych pędzeń- należy jednak skupulatnie notować wyniki polowań zbiorowych na zające w poszczególnych sezonach, gdyż na ich podstwaie uzyskujemy obraz zmian liczebności populacji zajęcych. * drapieżniki - wielki - metoda tropień- na podstawie tropy jest przeważnie dość trudne gdyż watanda posuwa się z reguły top w trop. Wytrawny tropiciel idąc najczęsciej pod trop poszukije miejsca w którym wahta omija przeszkody terenowe lub przekracza szerokie drogi. * Rysie- metoda tropień- wyniki tropień powinna być skorelowania w całym kompleksie leśnym, aby uninąć możliwości ponownego liczenia tych samych osobników w sąsiednich łowiskach. Rozległość obszaru rocznej aktywności tego drapieżnika jest wprwadzie mniejsza niż wilka ale może osoągnąc do 25km. * Lis- metoda liczenia nor i kontrola ich zasiedlenia- przy dobrej znajomości terenu na ogół znana jesy lokalizowana nor. W czasie zalegania pokrywy snieznej zasiedlone nory nietrudno określić na podstawie tropów ale i plamach żółtego pisaku przy wylotach, plamy te postały w wyniku otrzebywania się zwierzyny tuż po opuszczaniu nory.

* borsuk - kontrola nor- w jesieni nory zajęte poznajemy po śladach włóczenia liści i ściółki leśnej do nor. W zimie u okien nor zajętych bo pokrywa śniegowa jest najczęściej podtopiona.

* kurki leśne- podczas toków- i zimna na podstawie żerujących stad. Najłatwiej policzyć koguty podczas wieczorowych zapasów. Lub podczas toku. * bażanty- powiska polna, metoda bezpośrednich obserwacji, blisko posypów i zakrzewień.

Liczenie zwierzyny na łowiskach polnych:

* sarna- liczenie powinno odbywć się w marcu, kiedy sarny zgrupowane są jeszcze w stadach o małej ilości składu i liczebności, bytują na określonych arsenałch. Słaba wegetacja roślin nie utrudnia obserwacji i może być ona prowadzona na dużych odległościach. Nalepiej liczyć przez 2-3 osoby. * zając polny- metoda toksacji pasowej- na mapie obwody zanaczamy pas taksacji, którego długość jest uzależniona od łącznej powierzchni obwodu, liczyć należy bowiem objąć na 5%powierzchni obwodu. Trasą toksacyjną porusza się 7 ludzi w jednakowych odstępach na pasie szerokości 100m, liczą oni płoszone z pasa zające. Po przejściu całej trasy zające dzieli się przez liczbę kilometrów trasyi mnoży przez 10 otrzymuje się i średnie zagęszczenie zający na powierzchni 100ha . * Kuropatwy- metoda liczenia - u schyłku zimy, w okresie liczenia do zesony lęgowego występuje śmiertelność naturalna. Dlatego wynik liczenia zmiejsza się o 10%. Liczenie par lęgowych może na określić w sposób mniej dokładny w czasie okresu lęgowego. Można też przeprowadzić trasę tyle ze o szerokości 200m. Po przeliczeniu otrzymuje się 10% zagęszczenie kuropatw przelicza się na 100Ha dzieli się przez simę kilometrów i mnoży przez 5.

Inwentaryzacja ptactwa wodnego:

Liczebność par lęgowych krzyżówek najlepiej określić w pewnej połowie kwietnia, kiedy jest pewność, że są pary lęgowe. Liczy się pary lęgowe przebywające na danym zbiorniku wodnym w ciągu dnia. W końca kwietnia i na początku maja obecnośc kaczek pozwala w przybliżeniu oszacować liczbę kaczek wysiadających. W biotopach o znacznej powierzchni i dużym zagęszczeniu lędowych kaczek przydatna może być metoda wyznaczania powierzchni próbnych.

Określanie wieków pozyskanej zwierzyny:

Metody uzębienie- Uzębienie u przerzuwaczy:

* szczęka- pozbaiona jest siekaczy, mają tylko powierzchnię chrząstkową. Pokarm pobierany jest językiem ; * żuchwa- ma 3 pary siekaczy, 1p kłów i 3p zębów przetrzonowych i 3p trzonowych. Czasmi występują grandle- szczątkowe kły. Siekacze są ustawione pod kątem. Za kłami znajduje się wolna przestrzeń zębowa bez zębów a za nią żeby trzonowe i przedtrzonowe. Strona wewnętrzna zębów trzonowych oddzielona jest rejestrami. Zęby boczne mają białą barwę, jednak z czasem są zabarwian przez sok roślinne. Wewnętrzna krawędź jest wyższa. Glębokość, wyrazistość rejestrów oraz barwa uzębienia określa nam wiek zwierzyny. U przeżuwaczy wysępują zęby mleczna i stałe jest to metoda określania wieku za pomocą wymiany uzębienia mlecznego na stałe. Zęby siekacze- inicisivi, Inicisici; Zęby- kły - canini, Canini; Zęby - przedtrzonowe- premolales, Premolales; Zęby trzonowe - molares, Molares.

Ocena wieku na podstawie zużycia zębów przedtrzonowych i trzonowych:

Wiek: 1 rok Wiele osobników ma jeszcze zęby mleczne. Tak więc zęby mleczne przedtrzonowe są bardzo mocno zużyte, a p3 jest trójdzielna. Gdy następuje już zmiana uzębienia na stałe, to zęby przedtrzonowe są jasne ( w porównaniu z zębami trzonowymi) i nie widać na nich śladów starcia. Pewne zauważalne zużycie wykazują M1.

Wiek: 2-2,5 roku. Można wyraźnie stwierdzić, że zęby przedtrzonowe i trzonowe są jednkakowo zabarwione. Tylnia część P1 oraz część żyjąca P2 i P3 noszą wyraźnie widoczne ślady zużycia, rejestry są jeszcze dobrze widoczne. Boczne powierzchnie wewnętrznej części żującej zębów trzonowych jest jeszcze spiczasta. M1 jest słabo starty, M2 i M3 są nieco mniej starte, rejestry tych zębów są szeroko otwarte.Wiek: 3 - 4lata. U 3letnich osobników zużycie, nalot jest niewielki, chociaż wykazują je w sposób dość dobrze widoczne zęby przedtrzonowe. Brzeg wewnętrznej powierzchni żującej zębów trzonowych jest falista lub płaska. Osobniki 4 letnie mają lekko zaznaczone rejestry na zębach przedtrzonowych. Rejestry są słabo widoczne na mocno już startych M1, natomiast M2 i M3 są mniej zużyte.Wiek: 5 - 6 lat. P1 jest na nim niewidoczny rejestr. Rejestry na P2 i P3 bardzo słabo widoczne, powierzchnia żebiny rzeroka, a powierzchnia żująca znajduje się prawie na tym samy poziomie. W przedniej częsci M1 nie ma rejestry, w tylniej występuje „wysypkowo” otoczony ciemną ząbiną M2 i M3 mają wyraźny rejestr i wykazują średnie stracie.Wiek 7 - 8 lat. U samicy 7 letnie rejestr P2 i P3 prawie niewidoczny, powierzchnie żujące prawie wyrównane. Nie ma rejestrów na M1, krawędź boczne wewnętrznej powierzchni żującej M2 i M3 nie są już ostre, a zęby są wyraźnie starte. U sarny starszej nie ma prawie rejestry na 2 i 3 zębie przedtrzonowym, powierzchnia żująca M1 jest zabłębiona, M2 i M3 noszą ślady rejestrów.

Metody oceny wieku na podstawie uzębienie:

Bierze się pod uwagę warty cement odkładający się na zębie. Na wysokości korzenia tnie się ząb na poprzeczne linie. Robi się preparat i pod mikrospokem liczy się warty cement. Warty letnie- drobne i jaśniejsze, warty zimowe- grubsze i ciemniejsze. Do policzonych wart dodaje się okres do którego zwierzyna miała zęby mleczne. Metoda chistologiczna. Metoda eidmanna- W kanale zębowym następuje przyrost zębiny wtórnej. Zębina wtórna rośnie powyżej 3 roku życia. Przyrasta ona warstwami w kierunku korzenia - co chroni korzenie zębów przed ścieraniem się zęba. I1 robi się z niego przekrój podłużny zęba. Liczy się przerośnięta warstwowo zębinę wtórna i podaje 3 lata. Metoda Michaele- cement przyrasta pomiędzy korzeniami zęba przedtrzonowego i korzeniami zęba trzonowego. Cement przyrasta na zębie warstwami. Po bliczeniu warstw dodajemy wiek zwierzyny kiedy miała mleczne zęby.

Metody pomocnicze :*kąt pomiędzy siakaczami a osią żuchwy. Z wiekiem kąt się powiększa; *kształt siekacza- stopień zużycia, zabarwienie.

Metoda na podstawie pomiaru masy soczewki oka (zając)

Suszy się soczewkę przez 3 godziny, przez 150C masa soczewki wzratsa z wiekiem.

Metoda na podstawie znamienia Stroha:

Jest to chrząstka na przedniej skocznej łapce zająca- jest ona w okolicy nadgarstka. Zanika z wiekiem starzenia się zająca.

Dla jeleniowatych

Metoda harchego- - na podstawie wyglądu i rozwoju możdzenia - są to wyrostki kostne czaszki, zakładane są na nich poroża. U młodych samców możdzenie są długie i cienkie. Biegną ku sobie. Co roku gdy jeleń gubi poroże, gibi go wraz z kawałkiem możdzenia i dlatego co roku możdzeń z wielkiem roki się coraz krótszy.

Metoda zużycia grandli i sielaczy

Metoda pomocnicza: *obserwowanie szwów kości czaszki czołowej. Jak zwierzyna jest młoda, szwy są widoczne oraz wyrażne, z wiekiem zanikają.

*Wygląd kości klinowej czaszki- wraz z wielkiem zanikają na nich szwy; *Wygląd kości sitkowej czaszki- wraz z wielkiem otwory robią się coraz większe; *Metoda budneza- zmiany 3 płata szóstego zeba bocznego trzonowego. Jest to zamykanie przyżabka.

Dla dzików: Metoda Brandta- są dwa poziomy. Polega to na pomiarze stracia szabli.

Pomiar I 1cm od powierzchni szabli

Pomiar II tam gdzie rozpoczyna się szkliwo.

Wskaźnik wartości:Dzik 2 letni - 1,8; 3 letni - 1,4

4 letni 1,2. 7 letni 1,08 - 1,03

Populacja - grupa osobników tego samego gatunku zamieszkująca określoną przestrzeń i mająca pewne cechy charakterystyczne, które są wyłącznymi właściwościami grupy, a nie należących do niej poszczególnych osobników. Osobniki są uzależnione od procesów fizjologicznych.

Cechy populacji: Zagęszczenie- ilość osobników przypadająca na jednostkę powierzchniową. Określenie populacji zagęszczenia nie zawsze jest prosta. Pierwszą trudnością stanowi przybliżenie oszacowania liczby dziko żyjących populacji. Nie jest to wielkością stałą. Z reguły liczba zagęszczenia bywa większa wczesną jesienią przed okresem polowań, najmniej natomiast wiosną, przed okresem rozrodu. Struktura płciowa - udział osobników męskich i żeńskich w populacji - wyraża się wskaźnikiem płci = stosunek samca do samicy. Należy jednak pamiętać, że u zwierząt występuje poligamia tzn. samiec kryje wszystkie osiągalne samice. W większości populacji wolno żyjących gatunków zwierząt istnieją pewne odchylenia. Są one wynikiem nie tylko właściwości biologicznych gatunków, lecz zależą również od czynników środowiska i polowań. Struktura wiekowa - % udziału populacji w różnych klasach wieku. Istnieją takie gatunki gdzie samica rodzi raz w życiu i po wydaniu potomstwa ginie. Dotyczy to tylko bezkręgowców. Kształt piramidy zależy od właściwości biologicznej gatunku i aktualnej fazy dynamiki liczebności populacji.

*Rozwijająca się - charakteryzuje się dużą rozrodczością i wzrostem udziały młodych klas - kuropatwa, bażant, zając. *Ustabilizowana - duży rozród i znaczy udział najsilniej rozradzających się osobników średnich klas - jeleniowate. *Starzejąca się - słaba dynamika wzrostu liczebności lub wygaszająca populacja - sarna.

Rozród- zdolność populacji do wytwarzania nowych osobników. Rozrodczość max (obrotna)- teoretyczna max liczba osobników, jaką można uzyskać od populacji w warunkach idealnych.

Rozrodczość ekologiczna (rzeczywista) - ilość potomstwa uzyskana od 1 samicy albo od 100 samic. Może być w % albo za pomocą wskaźnika.

Wielkość zniesień lub lęgów odgrywa szczególnie istotną rolę u zwierząt o 1 cyklu rocznym w roku np. orły, sępy.

Struktura socjalna- współzależność, interakcje oddziałowywanie zachodzące miedzy osobnikami tworzącymi populację. Mamy 3 zasoby:

Przewodnictwo - polega na kierowaniem stadem. Cechuje się wyprzedzaniem, pociąganiem za sobą pozostałych osobników lub nawet zmuszaniem ich do naśladownictwa. Przewodnikiem mogą być samce, samice i młode osobniki. U ssaków przewodnikiem bywają osobnicy stojący na szczycie drabiny hierarchicznej, chodź u jeleni przewodnikiem chmary składających się z łań i młodych jest silna łania przewodząca młode.

Dominacja - nie jest genetyczną cechą osobnika. U kur w hierarchii socjalnej bywają czasem osobniki, które dziobią. Ale zazwyczaj osobniki znajdujące się na najwyższym stopniu hierarchii dziobią inne osobniki. U dzików czynnikiem wpływającym na hierarchię jest wiek. Ale gdy w skład wachty wchodzi więcej osobników równowiekowych stacza się wtedy walki. Terytoriaryzm- decyduje tu kondycja, wielkość i siła osobnicza, czasem bezpośrednio walki. Osobniki dominująca atakują intruzów i zwyciężają. Np. stary kozioł rzadko przekracza granicę swojego terytorium w poszukiwaniu rujnej kozy, bo czuje się poza nim niepewnie i najczęściej ustępuje młodszemu. Śmiertelność - jest podstawowym czynnikiem powodującym obniżenie liczebności populacji. W warunkach optymalnych osobniki mogą umierać ze starości, czyli ich cyklu życiowego. Śmiertelność występuje we wszystkich klasach wiekowych populacji., Chodź największe ubytki zdarzają się wśród osobników młodych tuż po urodzeniu.

Czynnikami powodującymi śmiertelność są: *Warunki klimatyczne; *Niedostatek pokarmu *Drapieżnictwo. Migracje - powoduje zmniejszenie ilości populacji. Mogą być cała populacją lub dużymi stadami. Są migrację sezonowe- odbywające się, gdy w sezonach następuje zmiana biotopu.Dynamika populacji- zmiany liczebności populacji w czasie. Dominują tendencje spadkowe i wzrostowe jak także stan względnej równowagi. Są to fazy populacji. Faza równowagi-obejmuje stosunkowo najdłuższy okres gdyż zależy to od idealnej wprost regulacji. Ascylacje - powodowane przez śmiertelność, rozrodczość. Fluktuacje- czynniki środowiskowe.

ZASADY POZYSKANIA: 1.Dążenie do optymalizacji pozyskania z dążeniem do zachowania populacji gatunku. Można modelować wszystkie cechy populacji. Ważną rolę odgrywa właściwe przeprowadzania inwentaryzacja i można powoli regulować cechami populacji na koniec 30 marca. 2.Określanie przyrostu zrealizowanego - ilość zwierząt z pośród urodzonych w danym roku, która wejdzie do populacji osobników wyrośniętych. 3. Pojemność łowiska - trzeba znać dla zwierzyny grubej.

Schemat zasady pozyskanie: Pojemność łowiska = stan inwentaryzacji pozyskanie - przyrost zrealizowany. Pojemność łowiska > stan inwentaryzacji mniej pozyskania niż przyrost zrealizowany. Pojemność łowiska < stan inwentaryzacji pozyskanie większe niż przyrost zrealizowany.

ŁÓŚ: Struktura płciowa 1:1, samice przy takiej grupie powinny przebywać samce w średniej klasie wiekowej. Przyrost zrealizowany 30-35% wiosennego stanu liczebności populacji.

Pozyskanie: Byk 30%, Kępy 30%, Toczek 40%

Pozyskanie byków:5 lat- I kw. 60%, 6 lat II kw. 30%, 11 lat i więcej III kw. 10%

JELEŃ: Struktura płciowa 1:1,5 przyrost zrealizowany 15-35% wiosennego stanu populacji (około 65% stanu Łani)

Pozyskanie:Byki 40%, Łanie 15%, Cielęta 10%

Pozyskanie byków:Do 5 lat I kw. 50%, Do 10 tal II kw. 30%, 11 i więcej III kw. 20%

SARNA: Struktura płciowa 1:1 lub 1:1,5 przyrost zrealizowany 30% wiosennego stanu liczebności populacji (60-65% stan kóz). Pozyskanie powinno być planowane na 30% stanu wiosennego.

Pozyskanie: Kozły 40%, Kozy 30%, Koźlęta 10%

Pozyskanie kozłów: Do 3 lat I kw. 60%, Do 4 lat i starsze II kw. 40%

DANIELE: Struktura płciowa 1:1,5. Przyrost zrealizowany 15-35% wiosennego stanu liczebności populacji. Pozyskanie powinno być 30-35% stanu wiosennego - przed rozrodem.

PozyskanieByk 30%, Łanie 40%, Cielęta 30%

Pozyskanie byków:Do 3 lat I kw. 50%, 4 -7 II kw. 30%; 8 i więcej III kw. 20%.

DZIKI:Struktura płciowa 1:1. Przyrost zrealizowany 30-150% wiosennego przyrosty liczebności populacji

Pozyskanie: Dzik o wadze 50kg 90%

Dzik o wadze powyżej 100kg 10%

Liczymy: Pojemność 100, inwet. 100, Przyrost 120%, stan przed polow 100+120=220, wielkość pozyskanie 220-100początkowe=120, stan pozyskanie 1.72 2.36, Stan po pozyskaniu 220-120=100.

SPOSÓB POZYSKANIA ZWIERZYNY

Zabronione- używanie trucizn (było dozwolone w latach 60), używanie potrzasków żelaznych, wnyków ze względu humanitarnego gdyż zwierzyna zatrzaśnięta męczy się kilka dni. Jest to zabronione w Polsce. Zabrania się także używanie łuków i kusz gdyż jest to polowanie ciche i można zrobić nie chcący komuś krzywdę. Dozwolone jest w USA. Dozwolone- stosowanie broni palnej myśliwskiej, ale zabronione polowania z bronią sportową lub wojskową. Pozyskujemy żywą zwierzynę przez odłowy - w celu przesiedlenia zwierzyny na inny teren, czyli odświeżenia krwi, za pomocą, którego zwalcza się objawy degradacji bądź też poprawić jakość osobniczą, a nawet w celu badawczym. Warunkowo dopuszczalne jest usypianie zwierzyny z broni pneumatycznej.

Sokolnictwo- polowanie z odpowiednio ułożonymi ptakami drapieżnymi. Miernikiem przydatności poszczególnych gatunków ptaków drapieżnych do celów sokolniczych jest pewien charakterystyczny zestaw cech i właściwości psychicznych i fizycznych. Trzeba oswoić i nauczyć powrotu ze swobodnego lotu do opiekuna. Do ptaków wysokiego lotu zalicza się sokoły. Do ptaków niskiego lotu zalicza się jastrzębie i orły.

Odłowy żywej zwierzyny:

Odłowy mogą być pułapkowe lub sieciowe. Udatność i wydatność odłowów ich czasochłonność i pracowitość zależą od gatunku zwierzyny, jego liczebności na terenie odłowów oraz od rodzajów terenu.

ZAJĄC: Odławia się zimą od połowy XI do Końca I. Do odłowów stosuje się mocne sieci stylonowe, szerokości 1,5m o oczkach 7x7. Sieć zawiesza się na wysokości ok. 1,2m na wbitych w ziemię palach, zwanych koszturami w ten sposób, aby swobodnie wisiała sieć. Dolna część sieci jest nieco zawinięta i leży na ziemi. Odcinek sieci ma dł. 100m. Sieć zawieszana jest bardzo delikatnie na kosztrach, gwoździka jest bez główki- żeby mogła się zsunąć. Może być w formie czworoboku, trójkąta, krzyża. Trzeba pamiętać, aby sieci rozstawiać wzdłuż miedzi, czyli poprzecznie do pól. SARNA: Najwydatniejszym sposobem odłowu sarny są połowy sieciowe. Stosowana jest silna siatka stylonowa, oczka 10x10cm, szerokość siatki 3 m i w odcinkach długości do 100m. Podobnie jak do odłowu zajęcy zawiesza się siatkę na drewnianych palach, a w lesie także na gałęziach drzew i krzewów, otaczając ścianę sieci wycinek terenu, stanowiącego ostoję sarn. Potem następuje napędzanie zwierzyny w sieci, które się zapadają.

PTAKI - kuropatwy i bażanty: Zimowe chwytanie tzw. Rama lub krata. Warunkiem powodzenia jest występowanie pokrywy śniegowej. Ustawia się ramę drewnianą o bokach koło 2m, obciągając siatkę rybacką o drobnych oczkach. Jeden bok ramy powinien opierać się o ziemię, a przeciwległy musi być podparty patykiem dł. 50cm. Do patyka przywiązujemy cieniutką linka długości paru metrów, rozciągnięto na śniegu. W ramie znajduje się żer odpowiedni dla gatunku, który odławiamy.

Odłowy zwierzyny grubej:

JELENIE I DANIELE: Odławia się je za pomocą specjalnie zbudowanego do tego celu odławiania grodzenie stanowiące punkt dokarmiania. Ogrodzenie zbudowane z mocnych desek albo z żerdzi przybitych do mocnych słupów. Wysokość ogrodzenia wynosi 3m. Zagroda powinna mieć kształt zbliżony do koła lub gruszki. Minimalne rozmiary to 20x15m.Małe zagrody mają po 1 wejściu, większe mogą mieć kilka. Zagrody muszą być zaopatrzone w rękawy chwytne dł. 6-8m. Są to stopniowo zwiększające się pokrywy, kończące się wąskim wejściem. Najpierw zwabia się zwierzę atrakcyjną karmą a gdy zwierzyna jest już w środku odcina się jej wyjście. Można zwolnić zatrzask zamykający z pobliskiej ambony.

DRAPIEŻNIKI: Stosuje się pułapki żywiołowe.

POLOWANIA: Z dnia 13 X 1995r. Prawo Łowieckie. Art. 4: 1.Gospodarka łowiecka jest to działalność w zakresie ochrony, hodowli i pozyskania zwierzyny. 2.Polowanie oznacza:

*Tropienie, strzelanie z myśliwskiej broni palnej, łowieckimi sposobami dozwolonymi dla zwierzyny żywej. *Łowienie zwierzyny przy pomocy ptaków łownych za zezwoleniem Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa zamierzające do wejścia w jej posiadanie. *Kłusownictwo oznacza działanie zmierzające do wejścia w posiadanie zwierzyny w sposób nie będący polowaniem albo z naruszaniem warunków dopuszczalności polowania.

Rodzaje polowań:

Zbiorowe- są to polowania organizowane na zasadzie: 1.Pędzeń, w których nagonka wypłasza zwierzęta na linię myśliwych. 2.Cichych pędzeń na zwierzynę płową i czarną, w których to pędzeniach rolę nagonki pełni 1 osoba lub 2 poruszając się w miocie, bez użycia psa. 3.Pędzeń s polu, w którym myśliwi przy polowaniu na ptactwo lub zające poruszają się równolegle (z nagonka lub bez niej) do siebie (ławą) bądź przy polowaniu na zające - w kierunku centralnego punktu. Jest jedna osoba odpowiedzialna. Naganiacze powinni być ubrani w kamizelki ochronne. Muszą być sygnały dla zwierzyny drobnej.

NIE STRZELA SIĘ DO JELENIOWATYCH W LESIE, tylko poluje się na zwierzynę drobną.

Zbiorowe polowania na kuropatwy, bażanty bez naganiaczy, poluje się na podrywające się do lotu zwierzęta. Polowanie zbiorowe z psami - zwierzęta za bardzo się płoszą. Polowania z norowcami - jamniki potrafią wchodzić do nor lisów.

Indywidualne- wykonywane przez: 1.1 myśliwego działającego niezależnie od innych myśliwych, znajdujących się w tym samym obwodzie łowieckim i bez użycia nagonki. 2. 1 myśliwy z pomocnikiem. Polowanie jest dozwolone tylko za pisemną zgodą wydaną imiennie przez dzierżawcę obwodu łowieckiego. Każde wyjście na polowanie należy zgłosić łowczemu koła.

Bierne- polowanie przez oczekiwanie z za siatki, z za ambony lub czaty. Polowanie z ambony jest bezpieczne i skuteczne. Daniele. Sarny, dziki. Na dzikie kaczki i gęsi- polowanie- to czaty nocne i czas, gdy przylatują do ciepłych krajów.Aktywne- myśliwi przemieszczają się w terenie, z podchodu i z łodzi lub na wab, pojazdu. Z podchodu- indywidualne podejście do zwierzyny na dogodna odległość, następuje rozpoznanie i ewentualne zakwalifikowanie do odstrzału. Trzeba dobrze znać łowisko, kierunek zwierzyny oraz miejsca żerowe czy drogi do wodopoju. Najlepiej polować wczesnym rokiem (przed wschodem słońca) oraz późnym popołudniem (przed zachodem słońca). Z podjazdu- polega na wykorzystaniu podjazdu konnego. Z pędzącego pojazdu nie można oddać strzału. Trzeba się całkowicie zatrzymać. Na wab- polowanie za pomocą wabików stosowane jest przy pozyskaniu samców zwłaszcza łani, jeleni i kozłów. Wabiki używa się wyłącznie podczas rui. Naśladuje się głos samca „rywala” i w ten sposób robi zwierzynę.

Rodzaje polowań: I podział: 1. Indywidualne:

* ze względu na rodzaj pomocników: -spod wyża,

-z sokołem, z fretk; * Ze względu na technikę polowania: - z podrywu: na deptaka, na brodzonego

- z podjazdu; - z zasadzki: z ambony, na przelota, na zlotach, z budki, na łąkach; ^ z budki, na ciągu, przed pieśnią; - z podchodu: pod pieśnią, na tropie, na wab. 2. zbiorowe: * ze względu na rodzaj polowania : - z nagonką, z psami; *ze względu na technikę polowania: - z flądrami, w kotły, pędzeniami. II podział: 1. ze względu na rodzaj terenu: - polne, leśne, bagienne. III podział: * ze względu na opadu śniegu: - na czarnej stopce; - na białej stopce: na ponowie (świeży opad śniegu)

WYPOSAŻENIE MYŚLIWEGO

Strój-dobrane odpowiedniego koloru, powinien być zbliżony do otoczenia, a więc przede wszystkim ciemnozielony. Ubranie w zależności od pory roku powinno być odpowiednio ocieplone. Podstawą powinna być wełna, clans-bawełna bądź skóra. Powinna się także znajdować peleryna przeciwdeszczowa. Buty- wygodne, wodoodporne, ciepłe i nie hałasujące. np. gumowce. W czasie zimy powinny być dodatkowo ocieplane np. skórami z zająca, aby chronić stopę drzew mrozem.

Akcesoria: Nóż- powinien być wykonany z bardzo drobnej stali i zawsze ostry, Musi być podręczny i służyć do wypatroszenia zwierzyny. Torba myśliwska- powinna zawierać apteczkę pierwszej pomocy!. U osób starszych ponadto leki nasercowe oraz latarkę i zapałki.

Wabiki- służące do naśladowania głosu zwierzyny będące przedmiotem polowania. Troki- gdy zamierzamy polować na ptactwo są to rzemienne paski. Lornetka- 7x50 i należy się tak nią obsługiwać, aby nie odbijać światła. Broń myśliwska Karta stanowiskowa- służy do polowań zbiorowych pomaga u utrzymaniu porządku. Wpisuje się na niej ilość myśliwych, ilość pędzeń, liczbę stanowisku i oczywiście numer karty.

BROŃ MYŚLIWSKA:

Broń śrutowa (strzelba) z lubą gładką do strzelania nabojami śrutowymi i kulami przystosowanymi do broni o lufach gładkich.

Jest to broń do polowań na zwierzynę drobną i ptactwo. Lufy wewnątrz są gładkie, dzięki temu można strzelać ze śrutu. Części, w której znajdują się wszystkie mechanizmy broni nazywamy BASIKĄ. Do otwierania broni potrzebny jest klucz.

Układ luf w dubeltówce może być horyzontalny lub pionowy. Kaliber broni jest zespołem dwóch liczb 12x17, gdzie 12 jest średnicą lufy. Jest to ilość kul o średnicy przewodu lufy, jaką można odlać z masy 1 funta angielskiego ołowiu, np. z 0,452kg-12 kul.

Rozmiary to: 12x18,5 ; 16x16,8 ; 20x15,6.

Druga liczba to długość komory nabojowej. Ważnym elementem jest końcowy odcinek luby zwany CZOKIEM. Jest to zwężenie przewodu lufy w jej końcowym odcinku. Wyróżniamy czok pełny, czok 1/2 , czok ¼ czok ¾ . Broń ta składa się z : *lufy, *osada, łoże, *czułenko, podkładka. Na górnej części lufy znajduje się szyna celownicza dł. 70cm. Jest to element spajającym. Na dole basiki, odsłoniętym kabłąkiem spustowym znajduje się spust, najczęściej dwa. Do opieranie broni służy osada zakończona stopką. Do podtrzymywania broni służy czółenko. Łoże, osada- dobrej jakości drewno z elementami metalicznymi. Jest to basika. Czółenko- służy do połączenia 2 luf, znajduje się tu sprzęt do naciągnia eżektorów. Bronią można strzelać kulami o różnych budowach (kształtach) Numeracja śrutu: 4,5-000; 4,25-00; 4,0-0; 3,75-1; 3,5-2; 3,25-2; 3,0-4; 2,75-5; 2,5-6

Budowa pocisku śrutowego. Na górze podkładka łuskowa, niżej ładunek śrutu, niżej podkładka, niżej przybitki, niżej podkładka, niżej ładunek prochu bezdymnego oraz spłonka z otworem.

Broń o lufach gwintowanych (kulowa). Broń do strzelania nabojami kulowymi centralnego zapłonu.

Jest to sztucer lub karabin. Sztucer zbudowany jest z: *lufa o przewodzie gwintowanym, na końcu muszka; *drewniane łoże, może obejmować cała długość lufy; *zamek; *magazynek pudełkowy *bezpiecznik, w postaci suwaka; szczerbionka, regulowana, *kolba wraz z szyjką i policzkiem.

Jest wykorzystywana do polowań na zwierzynę grubą. Lunety celownicze określane są 6x50; 8x56. pierwsza liczba to krotność powiększenia, druga to średnica obiektywu.

Kalibry broni kulowej stanowią zespól dwóch liczb np. 7x64, gdzie 7 oznacza średnicę lufy w mm, a 64 długość łuski w mm. Natomiast, gdy lufa broni jest gwintowana, składa się z jej przekrój z tzw. Pól i bruzd. Wtedy kaliber określa średnicę między lufą a polami lub średnicą, a czasem między bruzdami.

Duża rolę odgrywa także masa pocisku, oraz typ pocisku.

Lufa jest gwintowana, wewnątrz lufy znajdują się nacięcia o skręcalnym przebiegu.

Różnice: *nie ma 3 elementów budowy, lufa jest dłuższa i występuje osadka. *Oprócz muszki jest szczerbionka, *Fabryczne mocowania do lunet, *Pocisk podawany od tyłu, *W lufach znajduje się zamek do zamykania, *Występują 2 języki spustowe:1 Język spustowy, 2 język przyśpiesznik- strzał na dużą odległość i ten język pomaga, aby wszystko szybciej się odbyło; *Kaliber oznaczamy 2 wskaźnikami np. 7x64, *różnica w budowie amunicji - sama łuska może być z krydzą lub przetłoczeniem.

Budowa pocisku kulowego: Na górze łuska, niżej kula, niżej podkładka, niżej przybitki, niżej podkładka, niżej proch, niżej okucie łuski i spłonka.

Broń kombinowana: Stosowana w polowaniach zbiorowych.Wyróżniamy: dryling, bokdrylinga, kniejówkę.Dryling- ma 2 lufy: 2 lufy śrutowe horyzontalne i umieszczona pod nimi 1 lufa kulowa.

Bodrylingi- zmienia się tylko sposób ułożenia luf z horyzontalnej na pionową. Kniejówka- ma 3 lufy - 1 gwintowa i pod nią i jest pod spodem, bo jest cięższa. Posiada elementy broni łamanej: *basika, *klucz,

*posiada przestawkę. Przestawka jest to dzwignia, której zadaniem jest ustalenia, którą z luf będzie obsługiwała spust. Zwykle jeden ze spustów obsługuje 1 śrutową a drugi drugą lufę.

Sam montaż lunet wykonany jest tak, że można celować z wykorzystaniem szyny celowniczej, patrząc pod lunetę. Luneta to sprzęt celowniczy. Najlepsza to 7x50, gdzie 6 to powiększenie, 50 to średnica obiektywu. Można obliczyć siłę światła. Różnice:*amunicja, *ma szczerbionkę i muszkę, *do ładowania trzeba ją łamać, *jest wyposażona w bezpiecznik (znajduje się na górze lub z boku), *ma przełącznik strzału znajdujący się na górze, *posiada przezpiesznik.

POSTĘPOWANIE Z UBITĄ ZWIERZYNĄ:

*Obowiązkiem każdego myśliwego jest zatroszczenie się o ubitą zwierzynę, trzeba uważać, aby tusza zwierzyny się uległa zepsuciu np. poparzenia. Lub zepsucie mięsa, trofeum oraz narządów wewnętrznych (jadalnych).*Każda zwierzyna po ubiciu należy wypatroszyć i odbywa się to w łowisku - polowanie indywidualne. *Skórowanie i rozbiór tuszy odbywa się poza łowiskiem.

*serce, płuca, wątroba należy te narządy oznakować, aby stwierdzić przynależność do zwierzyny, która potrzebna jest do badań. *w czasie patroszenia należy zwrócić szczególną uwagę na: -czy zwierzyna nie jest dotknięta zakaźną chorobą. -Czy przed pozyskaniem nie zaobserwowaliśmy innego złego zachowania zwierzyny, co wskazywałoby na zatrute mięso, -Czy na skórze nie występują objawy pasożytów, krwawe zabarwienia, wybroczyny, ślinienie i nadmierny śluz.

*jeśli pozyskana zwierzyna jest oddana do firmy zajmującej się patroszeniem to obowiązek ten spada wtedy z myśliwego. Weterynarz podczas badania: *Choroby zakaźne, *liczne nowotwory, ogniska ropne, *na obecność pestycydów lub obecność chemicznych związków w organizmie, *pasożyty podskórne lub tk. Podskórnej, *rany, krwawe nacieki, *na oznaki śmierci naturalnej lub postrzału, *na rozkład gnilny, zaparzenia, zmiany barwy, *zabrudzenia

CHOROBY W ŁOWISKU:

Pryszczyca- występuje u zwierząt racicowych (bydło, świnie, łoś, jeleń, daniel, dziki(. Wywoływana jest przez wirusy. Poraża pysk i racice- choroba zakaźna, przebiega z gorączką, tworząc pęcherze na błonach śluzowych, na skórze, w jamie ustnej i szparze, międzyracicowej. Zwierzęta są mało rychliwe i kuleją. Występują objawy nerwowe. Gruźlica- choroba zakaźna. Występuje u ssaków, ptaków i człowieka. Przebiega w formie przewlekłej, do zakażenia dochodzi przez kontakt z chorym osobnikiem bądź paszą lub wodą zakażoną. Jeleń- wychudnięcie, kaszel, biegunka, obrzęki węzłów chłonnych, skrzelowe, żuchwowe, zapalenia śledziony i wątroby. Zakażenie następuje przez pałeczki bakteryjne. Bruceloza- najniebezpieczniejsza zakaźna choroba, przewlekła, chorują na nią: bawoły, łosie, jelenie, sarny, dziki, zające. Infekują bakterie. Doprowadza do porażenia i osłabiania organizmu. Samce- stany zapalne na jądrach i najądrzach. Samice- stany zapalne macicy i ropo macicy. Choroby bydła i dziczyzny- chorują na nią: bydło, bawoły, bizony, jelenie, daniele, sarny. Jest to choroba bakteryjna, ostra, bardzo przykry zapach towarzysz- osacznica krwotoczna.

W obrębie tej choroby dominują obrzęki tkanki podskórnej na terenie głowy, gardła, szyi i okolicy odbytu i sromu. Stwierdza się wybroczyny we wszystkich narządach, obrzęki węzłów chłonnych. Salmonelloza- zaraża: jelenia, sarny, dziki, zające. Choroba bakteryjna przenosząca się przez bakterie salmineli. Objawia się krwawymi biegunkami, obrzęki i przekrwawieni przepony, zapalenie błony śluzowej, żołądka oraz jelit. Promienica- choroba przewlekła, zarażająca bydło, sarny, charakteryzuje się ziarnakoropnymi procesami, wywołuje zapalenie przez bakterie. Sarny - w kościach szczęki i żuchwy. Motylicza- wywoływana przez przywrę fascolia. Ostateczny żywiciel to bydło, owce, zając. Pośredni żywiciel to ślimak. Bytuje w przewodach żółciowych, wątroby. Przewody żółciowe są rozszerzone i twardnieją (wapnieją).

PATROSZRENIE ZWIERZYNY- gruba: Kładziemy zwierzynę na grzbiecie.1 nacięcie- zaczynamy od mostka górnej jego krawędzi do głowy by odsłonić tchawicę. Później tchawicę obcina się jak najbliżej głowy. Rozdzielamy przełyk od tchawicy, a następnie przełyk zawija się na supeł- aby treść pokarmowa się nie wylała. U samców obciąć jaja. 2 cięcie- zaczyna się od spojenia do dolnej krawędzi mostka. Następnie wkładamy rękę odcinając przeponę wzdłuż żeber. Wkładamy rękę chwytając za przełyk i tchawicę a następnie wyszarpujemy na zewnątrz cała zawartość. Jelito grube odcinamy jak najbliżej odbytu i wyjmujemy się go od odbytu a następnie odcina pupę. Farba ma się wylać na zewnątrz. Narogi- jadalne części zwierząt: nerki, wątroba, serce, płuca. Patrochy- niejadalne części zwierząt: jelito, śledziona, żołądek. Narogi się oddziela od patrochy a następnie oznacza. Patrochy wywozi się z łowiska albo zakopuje. Po wypatroszeniu następuje suszenie tuszy około 8 godzin. Najlepiej, aby wisiała na drzewie. Następnie przystępuje się do transportu zwierzyny. Drobna: Zające się w łowisku nie patroszy tylko wyciska z nich mocz. Transport odgrywa istotną role, aby skóry się nie zaparzyły. Wieziemy je na karawanie, na stojakach wiszących za skoki koło siebie, ale w takich odległościach, aby się nie dotykały. Dopiero w domy można je patroszyć i obierać ze skóry.Ptaki: Nasi się za łepki na trokach. Jeśli jest gorąco to można je WYKULKOWAĆ- wprowadza się przez odbyt pręt, obraca a następnie wyciąga się całe wnętrzności na zewnątrz. Drapieżniki: Mięso tu nie jest ważne. Trzeba je natomiast OBIELIĆ- zdejmuje się skórę poza łowiskiem, systemem workowym. Rozpoczynamy od przecięcia wzdłuż środkowej poduszki i skóry wzdłuż wewnętrznej krawędzi tylniej nogi- w kierunku odbytnicy. Cięciem okrężnym odcinamy skórę przy odbytnicy. Powtarzamy następnie te same czynności na drugiej nodze. Przecięcie kierujemy od środka odbytnicy w kierunku ogona i wzdłuż kości ogonowej. Mocnym chwytem palców lewej dłoni obejmujemy ogon w miejscu przecięcia i zaciskając skórę wokół ogona pociągamy prawą ręką trzymając ogon przy jego nasadzie przeciwnym kierunku w ten sposób wysuwa się cała kość ogonowa. Każdy palce obieramy osobno, zaczynając od zewnętrznego doprowadzając aż do stawy łączącego palec z pazurem. Po obieleniu kończyn dalsze czynności wykonuje się po zawieszeniu tuszy. DZIKI tak samo, co drapieżniki na workowo.

Trofea: Poroże i czaszki: Najpierw należy przegotować łeb do gotowania. Zdejmujemy skórę pozostała na łbie oraz wycinamy język i wyjmujemy gałki oczne. Należy pamiętać, aby wyciągnąć mózg przed gotowaniem. Następnie wyciągamy, grandie. Tak przygotowany łeb wkładamy do zimnej wody, przynajmniej na 24 godziny. Wodę zmieniamy kilkakrotnie. Po wymoczeniu przystępujemy do gotowania łba. Naczynie zalewamy zimną wodą taka, aby czaszka była zanurzona aż po poroże. Nie należy gotować na dużym ogniu. Im straszy osobnik tym należy wydłużyć czas gotowania. Oczyszczony łeb zanurzamy na kilka godzin w roztworze wody z denaturatem. Następnie przystępujemy do wybielania czaszki. Stosujemy wodę destylowaną o stężeniu 6-10%.Ptaki:Są to pojedyncze pióra. Może być także wypchany cały ptak. Oręże: Obcinamy gwizd i postępujemy podobnie do preparowania czaszki. Najpierw gotujemy i należy pamiętać, aby całe orężę było zaniżone w wodzie. Po wysuszeniu i wstępnym oczyszczeniu z tkanki miękkich zajmujemy się wyjmowaniem fajek przez obruszenie ich w zębodole. Po obruszeniu obejmujemy fajkę suchą szmatką i wyjmujemy. Następnie wyjmuje się szable. Po wyciągnięciu szabli i fajek usuwamy z nich wnętrza tkanki, które ją wypełniały. Następnie płuczemy to w wodzie z dodatkiem detergentu i starannie zeskrobujemy resztki tkanek. Tak oczyszczoną oręż kładziemy na gazecie i suszymy. Wąskim papierem ściernym szorstkujemy wewnętrzną ścianę szabli, aby uczynić je perłowymi. Fajki nie wymagają polerowania. Trzeba pamiętać o żywicy zmieszanej z 1-2 łyżkami bieli cynkowej.

ŁOWIECKIE PLANY HODOWLE:

Sporządzane są przez dzierżawcę lub użytkownika obwody łowieckiego na każdy kolejny rok gospodarczy począwszy od 1 IV - 31 III. Zawiera wszystkie niezbędne dane do przeprowadzenia gospodarki w danym obwodzie łowieckim. Jest to dokument na randze urzędowej, gdyż podlega zatwierdzeniu przez odpowiedni szczebel adminiskaracji.

I strona: Informacje na temat:*numery obwodu łowieckiego, *kto jest dzierżawcą, *ilość obwodów dzierżawczanych 2-4 obwodów., *Adres kontaktowy dzierżawcy.

Plan składa się z: A. powierzchnia użytkowa obwodu, podziała na gruntu rolne, leśne i inne powierzchnie. Informacja na temat obwodu łowieckiego powierzchni. Informacja na temat, z jakiego roku jest wyskonaju już i na który rok będzie wykonywany. B. zagospodarowanie z podziałem na: I kolumna jednostka, II kolumna jak wygląd plan poprzedni, III kolumna jak został wykonane to, co zaplanowany

IV kolumna stan na dzień 32 III; V kolumna plan na kolejny rok, VI kolumna stan przewidywalny na 31 III roku gospodarczego. Wiersze: Ilość osób zatrudnionych. 2. informacja o ambonach, 3. karma z podziałem na: *objętościową suchą, *objętościową treściwą. 4. poletka łowiecka: *żerowe, *produkcyjne

5. wyniki finansowe: *wydatki na zagospodarowanie obwodu, *odszkodowania, *wpływy ze sprzedaży zwierzy ty ubitej i żywej, *i inne. 6. szkody gospodarcze: - faktyczne wypłacone odszkodowania

II strona C. pozyskanie zwierzyny: Pozyskanie zwierzyny z wyszczególnieniem 14 najważniejszych gatunków zwierzyny w tym zwierzyna jest dodatkowo podzielona na samce, samice i młodzież, a jelenie-byki na klasy wiekowe. Kolumny: *podział łowisk, *odłów i zasiedlanie, *odstrzał, *to co było wykonane + dostawa do skupu, *plan na ten rok, *przyrost, *zasiedlenie, *stan przed odstrzałem, *jaki odstrzał, *pozyskanie. D. dane uzupełniające: Podpisy i pieczątki od tych, co zatwierdzają.

Do 2003 roku trzeba było załączać załącznik z wyciętymi cyferkami. Znakowało się zwierzynę, aby można było stwierdzić przynależność. Teraz to znajduje się w skupach.

C.I.C. Międzynarodowa Rada Łowiecka 1930r powstała. 1934 odbył się w Warszawie Kongres i wyłowiono międzynarodową Komisję Trofeów i wystaw. Zadaniem komisji było opracowanie formuł łowieckich, które zostały zatwierdzone jako międzynarodowe obowiązujące we wszystkich krajach. W Polsce reguły te przyjęto, w 1937r.

I międzynarodowa wystawa, na której zastosowano te reguły odbyła się w Berlinie w 1937r.

Formuły wyceny: czaszka, długość, szerokość

KRYTERIA SELEKCJI ZWIERZYNY PŁOWEJ:

Selekcja - indywidualne wybieranie do rozpłodu osobników o cechach porządanych i mających przodków o wysokiej wartości produkcji.

Selekcja zwierzyny- selekcja z populacji zwierzyny chorej, słabej, najmniej przydatnej do rozrodu.

Selekcja naturalna - eliminacja dokonana przez drapieżniki, naturalne warunki, warunki chorobowe itd. Selekcja sztuczna - eliminacja dokonana przez człowieka, najczęściej drogą odstrzału. Dla wszystkich gatunków zwierząt odstrzał selekcyjny jest usuwanie wyraźnie chorych, niedorozwiniętych i trwale okaleczonych zwierząt. Selekcja obejmuje samce, samice i młodzież do 1 roku życia.

Na podstawie poroża u jeleniowatych dokonujemy odstrzału selekcyjnego. Odstrzał redukcyjny- gdy jest duże pogłowie to odstrzela się chore zwierzęta aby nie brakowało jedzenia pokarmu dla zdrowych. Osobnik łowny - zwierzęta, które przekroczyły określony wiek i mają poroże nie wykazujących cech selekcyjnych. SAMCE: Zasady odstrzału selekcyjnego samców: *przy odstrzale samców chorych wybieramy te, których poroża są wyraźnie słabiej rozwinięte od przeciętnych dla danego gatunku i wieku w tym łowisku. *W przypadku samców zwierzyny płowej dla każdego wieku czy klasy wiekowej ustalono wzorzec stopnia rozwoju poroża, który wskazuje na to czy dany osobnik rozwija się zdrowo, czy ma cechy porządane i właściwe dla przekazania potomstwa. Ustalono, że gdy dany osobnik w danym wieku nie osiągnął takiego poroża jest osobnikiem selekcyjnym i należy go usunąć z łowiska. *Poroże jest wyrazem tężyzny i zdrowia zwierząt.

SAMICE: Zasady odstrzału selekcyjnego samic: *pozostawienie w łowisku sztuk najbardziej wartościowych i najsilniejszych, najbardziej rozwiniętych. *Łanie i kozy odstrzeliwuje się gdy w 2 roku swojego życia, nie prowadzi za sobą młodych lub jest już bardzo stara.

NIENORMALNOŚĆ ROZWOJU POROŻA:, Myłkusy *o nienormalnych porożach - nie są spowodowane mechanicznymi uszkodzeniami możdzeni. *perułki- całkowity brak poroża, a w jego miejscu jest duża narośl pokrywy poroża zwana cypusem. Wywołane jest brakiem hormonów. *szydlarz - nie posiadają odnóg, *mursz poroża - zmiany chrobowe lub przemarźnięcie porostków, *kokrociągi - są zdeformowane, sprężyste - wywołane przez motylicę, *wielotykowość i jednotykowość - powstają w wyniku uszkodzenia możdzenia. *Wieczne szpicaki, szóstaki - nie zmienia się liczba odnóg wraz ze wzrostem i rozwojem zwierzyny.

---