Badanie socjometryczne

Badanie socjometryczne zostało przeprowadzone 16 grudnia 2009 roku w Szkole Podstawowej nr 34 w Olsztynie. Badana klasa liczy 26 osób, w tym 11 dziewcząt i 15 chłopców. W dniu badania była 100% frekwencja. Uczniowie byli zainteresowani badaniem i chętnie współpracowali. Dzieci dbały o to, aby badanie było indywidualne i tajne. Nie chciały, żeby kolega z ławki zobaczył ich odpowiedzi. Nie było problemu ze zrozumieniem pytań. Całość badania trwała ok. 10 minut. Zadaniem uczniów było udzielenie wypowiedzi na 2 pytania: 1) Z kim najczęściej z klasy spędzałbyś czas na przerwie?

2) Kogo z klasy nie zaprosiłbyś na urodziny?

Do każdego z pytań mogły podać po 2 osoby z klasy.

ILOŚCIOWA ANALIZA MATERIAŁU

SOCJOMETRYCZNEGO

1. Wskaźniki indywidualne.

Wskaźniki indywidualne pozwalają określić nam jakąś jednostkę w w stosunku do pozostałych członków grupy własnej lub członków grup innych.

Podstawowym założeniem tych wskaźników jest twierdzenie, że takie zmienne, jak popularność jednostki w grupie, stopień jej akceptacji, sympatia czy antypatia, są proporcjonalne do ilości otrzymanych wyborów od pozostałych członków grupy w odpowiedzi na pytanie mierzące te zmienne. Im większa jest jego wartość tym dana osoba jest bardziej lubiana w grupie.

1. Pozycja jednostki w grupie ze względu na liczbę wyborów pozytywnych:

Liczba osób wybierających osobę X

PW_x=

N-1

0,00 ≤ (PW_x) ≤ 1,00

Gdzie:

N - oznacza ilość wszystkich członków w grupie. W mianowniku ułamka występuje

N - 1, a nie samo N, gdyż wyklucza się możliwość wybrania lub odrzucenia siebie samego.

W zależności od kryterium (rodzaju pytania) wskaźnik ten może być miarą popularności, przywództwa, stopnia akceptacji i innych zmiennych

2. Pozycja jednostki w grupie ze względu na liczbę wyborów negatywnych:

Liczba osób odrzucających osobę X

PO_x=

N-1

0,00 ≤ (PO_x) ≤ 1,00

Jest to wskaźnik analogiczny do wskaźnika pierwszego, z tą tylko różnicą, że pod uwagę bierzemy ilość otrzymanych wyborów negatywnych. W przeciwieństwie do wskaźnika pozytywnego im większa jest jego wartość, tym dana osoba jest mniej lubiana przez pozostałych członków grupy.

3. Pozycja jednostki w grupie ze względu na liczbę otrzymanych wyborów pozytywnych i negatywnych łącznie:

Ze względu na to, że wymienione wskaźniki są przeciwstawne, można z nich utworzyć trzeci wskaźnik, pozwalający na określenie względnej przewagi popularności czy niepopularności. Status ten wyraża się wzorem: status pozytywny minus status negatywny

PW - 0_x = PW_x - PO_{x ,}

- 1,00 ≤ (PW_{x -} O_x) ≤ 1,00,

Przy czym:

PW_{x -} O_x = - 1,00 jest wskaźnikiem całkowitego odrzucenia osoby X (wszyscy ją odrzucają)

PW_{x -} O_x = 0,00 jest wskaźnikiem oceny kontrowersyjnej osoby X (ta sama liczba osób ją wybiera i odrzuca),

PW_{x -} O_x = 1,00 jest wskaźnikiem całkowitej akceptacji osoby X (wszyscy ją wybierają).

N = 26

L.p.	Status pozytywny	Status negatywny	Status mieszany
1	0,04	0,00	0,04
2	0,04	0,09	- 0,05
3	0,04	0,12	- 0,08
4	0,04	0,09	- 0,05
5	0,09	0,16	- 0,21
6	0,04	0,00	0,04
7	0,00	0,00	0,00
8	0,04	0,00	0,04
9	0,00	0,00	0,00
10	0,09	0,2	- 0,11
11	0,2	0,04	0,16
12	0,00	0,2	- 0,2
13	0,04	0,24	- 0,2
14	0,16	0,00	0,16
15	0,2	0,00	0,2
16	0,04	0,00	0,04
17	0,12	0,09	0,03
18	0,09	0,00	0,09
19	0,09	0,04	0,05
20	0,09	0,09	0,00
21	0,12	0,16	- 0,04
22	0,04	0,24	- 0,2
23	0,09	0,24	- 0,15
24	0,12	0,00	0,12
25	0,12	0,09	0,03
26	0,09	0,04	0,05

2. Wskaźniki grupowe.

1. Wskaźnik spoistości grupy:

Liczba wyborów wzajemnych (par)

SG =

C₂

0,00 ≤ SG ≤ 1,00,

Gdzie: C₂ - liczba możliwych wyborów wzajemnych

1. dla ograniczonej liczby wyborów:

dN

C₂ =

2

Gdzie: d - dopuszczalna liczba wyborów.

2 ∙ 26

C₂ = = 26

2

20

Par = 20 SG = = 0,77

26

2. Wskaźnik integracji grupy:

Wskaźnik ten informuje o liczbie osób przez nikogo nie wybranych. Im większa jest liczba osób pozostających poza polem zainteresowań grupy, tym niższy jest stopień integracji.

1

IG =

Liczba osób izolowanych

1

Wybory pozytywne: I = = 0,33

3

1

Wybory negatywne: I = = 0,10

10

3. Wskaźniki dla podgrup.

Do celów badawczych klasę V e będącą jedną grupą młodych ludzi podzieliłam na dwie podgrupy:

1. podgrupę dziewczynek - 11

2. podgrupę chłopców - 15

Tabela 2. TABELA POMOCNICZA DO OBLICZANIA WSKAŹNIKÓW STRUKTURY PODGRUPY

	Wybory otrzymane przez podgrupę a	Wybory otrzymane przez podgrupę b	Razem wybory oddane
Wybory oddane przez podgrupę a	Ca -a 31	Ca -b 13	Ca 44
Wybory oddane przez podgrupę b	Cb -a 21	Cb - b 39	Cb 60
Razem wybory otrzymane	C-a 52	C-b 52	Ct 104

Gdzie:

a -liczba dziewczynek

b - liczba chłopców (N - a)

Ca - a - liczba wyborów oddanych przez członków podgrupy a na członków podgrupy a

Ca - b - liczba wyborów od członków podgrupy a do członków podgrupy b

Cb - a - liczba wyborów od członków podgrupy b do członków podgrupy a

Cb - b - liczba wyborów oddanych przez członków podgrupy b w obrębie własnej podgrupy

Ca - ogólna liczba wyborów oddanych przez podgrupę a

Cb - ogólna liczba wyborów oddanych przez podgrupę b

C-a - ogólna liczba wyborów otrzymanych przez podgrupę a

C- b - ogólna liczba wyborów otrzymanych przez podgrupę b

Ct - ogólna liczba wyborów dokonanych i otrzymanych dla całej grupy.

1) Wskaźnik Preferencji Podgrupy:

Dla dziewcząt:

Ca-a(N-a)

IP = Ca-b(a-1)

31 ∙ (26-9) 527

IP = = = 4,05

13 ∙ (11-1) 130

Dla chłopców:

Cb-b(N-b) 585

IP= = = 41,8

Cb-a(b-1) 14

2) Wskaźnik Rozdwojenia Podgrupy

Dla dziewcząt:

Ca-a * Ct 3224

IC= = = 1,4

Ca * C-a 2288

Dla chłopców:

Cb-b * Ct 4056

IC= Cb * C-b = 3120

3) Wskaźnik Spoistości Podgrupy:

Dla dziewcząt: O(Ca-a* C-a)

ICO = = 43,3

a * Ca

dla chłopaków:

O(Cb-b* C-b)

ICO = = 47,32

b * Cb

Gdzie O - oznacza liczbę wyborów otrzymanych przez drugą grupę od pierwsze

4. Skala Sympatii i Skala Antypatii oraz Socjometryczna Skala Akceptacji.

Skala sympatii i antypatii służy do określenia pozycji dowolnego ucznia w danej klasie.

To, jaką wagę możemy przypisać do określonej liczby otrzymanych wyborów przez daną jednostkę, zależy od trzech czynników:

1. liczebności danej grupy, czyli od tego ile osób mogło dokonać wyborów,

2. od liczby dozwolonych wyborów

3. od liczby kryteriów ( lub pytań wchodzących w skład jednego kryterium) zastosowanych w badaniu.

Liczba wyborów otrzymanych

Względna Pozycja = d * (N - 1)

Gdzie:

N - liczba osób w klasie

D - liczba dozwolonych wyborów lub przeciętna liczba wyborów przypadających na członka grupy.

Za podstawę obliczeń kryterium pozytywnego przyjęłam dane uzyskane w pytaniu pierwszym i drugim, natomiast kryterium negatywnego dane uzyskane w pytaniu trzecim.

Lp.	Wybory pozytywne d-3	Wybory negatywne d-3
1	0,04	0,00
2	0,04	0,08
3	0,04	0,12
4	0,04	0,08
5	0,08	0,16
6	0,04	0,00
7	0,00	0,00
8	0,08	0,00
9	0,00	0,00
10	0,08	0,2
11	0,2	0,04
12	0,00	0,2
13	0,04	0,24
14	0,16	0,00
15	0,2	0,00
16	0,08	0,00
17	0,12	0,08
18	0,08	0,00
19	0,08	0,04
20	0,08	0,08
21	0,12	0,16
22	0,04	0,24
23	0,08	0,24
24	0,12	0,00
25	0,12	0,08
26	0,08	0,04

Koncepcję umożliwiającą dokonanie waloryzacji poziomów socjometrycznych wprowadził do literatury U. Bronfenbrenner, który obliczył przy pomocy rachunku prawdopodobieństwa tzw. krytyczne wartości statusów socjometrycznych. Zestawił on w specjalnej tabelce odnoszącej się do grup o liczebności od 10-50 osób dla najczęściej spotykanych sytuacji badawczych dwie wartości liczbowe: tzw. górną wartość krytyczna i dolną wartość krytyczną. Górna wartość krytyczna informuje nas, że osoba, która otrzymała daną ilość wyborów socjometrycznych, nie otrzymała ich w sposób przypadkowy. Tym osobom proponuje przypisać „wysoki status socjometryczny”. Dolna wartość krytyczna pozwala na wyselekcjonowanie osób, które otrzymują także w sposób nieprzypadkowy małą liczbę wyborów socjometrycznych. Tym osobom proponuje przypisać „status niski”.

Pełna tabela Bronfenbrennera wygląda następująco:

Tabela 3. Tabela Bronfenbrennera - KRYTYCZNE WARTOŚCI STATUSÓW SOCJOMETRYCZNYCH DLA GRUP

Liczba wyborów dozwolonych w każdym kryterium (lub średnia dla grupy)	Jedno kryterium			Dwa kryteria			Trzy kryteria
		Średnia	Niski status	Wysoki status	Średnia	Niski status	Wysoki status	Średnia	Niski status	Wysoki status
1 2 3 4 5	1 2 3 4 5	- - 0 0 1	4 6 7 8 9	2 4 6 8 10	- 0 1 2 4	6 9 11 13 16	3 6 9 12 15	0 1 3 5 9	8 12 15 18 22

Przy wyznaczeniu skali sympatii posłużę się danymi otrzymanymi w pytaniu pierwszym i drugim ankiety, natomiast w wyznaczeniu skali antypatii posłużę się danymi z pytania drugiego.

Tak, więc dla skali sympatii statusy krytyczne wynoszą:

• osoby o niskim statusie (N) - 0 wyborów

• osoby o statusie niższym od przeciętnego (-X) - 1, 2 wyborów

• osoby o statusie przeciętnym (X) - 3, 4, 5 wyborów

• osoby o statusie wyższym niż przeciętny (+X) - 6,7,8 wyborów

• osoby o statusie wysokim (W) - 9 i więcej wyborów.

Natomiast dla skali antypatii statusy krytyczne wynoszą:

• osoby o niskim statusie (N) - 0 wyborów

• osoby o statusie niższym od przeciętnego (-X) - 1,2 wybory

• osoby o statusie przeciętnym (X) - 3, 4, 5 wyborów

• osoby o statusie wyższym niż przeciętny (+X) - 6, 7, 8 wyborów

• osoby o statusie wysokim (W) - 9 i więcej wyborów.

Skalę sympatii i antypatii skombinowano tak, że w efekcie otrzymaliśmy macierz 25-elementową:

Pozycja na skali antypatii

+	N	-X	X	+X	W
W	A0	A1	A1	P1	P0
+X	A2	A2	X	P1	P1
X	I2	X	X	X	O1
-X	I1	I1	X	O2	O1
N	I0	I1	I2	O2	O0

Pozycja na

Skali sympatii

Macierz uporządkowano i rozwinięto w ten sposób, aby otrzymać nawą skalę zmieniającą się od najbardziej przychylnego stosunku członków klasy do danego ucznia, do najbardziej nieprzychylnego, wrogiego.

Powstały w ten sposób nowe kategorie jakościowe, przy czym każda z nich ściśle definiowana przez pozycję jednostki na skali sympatii i skali antypatii.

Tabela 4. Kryteria i kategorie do oceny popularności mierzonej Socjometryczną Skalą Akceptacji według M. Pilkiewicza (1973)

Lp.	Pozycja na skali SS SAnt	Pozycja na Skali Akceptacji Podkategorie szczegółowe	Pozycja na Skali Akceptacji Kategorie główne
1 2 3 4 5	W N	A0 - wybitna akceptacja	A Akceptacja
		W -X W X		A1 - silna akceptacja
		+X N +X -X		A2 - słaba akceptacja
6 7 8 9 10	+X -X X -X X X X +X -X X	X - przeciętność	X Przeciętność
11 12 13 14	+X +X +X W W +X	P1 - silna polaryzacja	P Popularyzacja Akceptacji
		W W		P0 - wybitna polaryzacja
	15 16 17 18 19 20	X N N X		I2 - słaba izolacja	I Izolacja
		-X -X -X N N -X		I1 - silna izolacja
		N N		I0 - wybitna izolacja
	21 22 23 24 25	-X +X N +X		O2 - słabe odrzucenie	O Odrzucenie
		X W -X W		O1 - silne odrzucenie
		N W		O0 - wybitne odrzucenie

Skala sympatii, antypatii i socjometryczna skala akceptacji klasy

V e Szkoły Podstawowej nr 34.

Lp.	Skala Sympatii	Skala Antypatii	Socjometryczna Skala Akceptacji
1	-X	N	I1
2	-X	-X	I1
3	-X	X	X
4	-X	-X	I1
5	-X	X	X
6	-X	N	I1
7	N	N	I0
8	-X	N	I1
9	N	N	I0
10	-X	X	X
11	X	-X	X
12	N	X	I2
13	-X	+X	O2
14	X	N	I2
15	X	N	I2
16	-X	N	I1
17	X	-X	X
18	-X	N	I1
19	-X	-X	I1
20	-X	-X	I1
21	X	X	X
22	-X	+X	O2
23	-X	+X	O2
24	X	N	I2
25	X	-X	X
26	-X	-X	I1

---