WYKŁAD 1

Teoria prawna

1.Znajomość prawa przez ekonomistów.

Starożytni rzymianie powiedzieli „Nieznajomość prawa szkodzi”

2.Pogodzenie prawa

Prawo - występuje w kilku znaczeniach:

-prawo naukowe (od słowa regularność), prawa fizyki, prawa przyrody, matematyki.

-prawo przedmiotowe - zespół norm regulujących zachowanie osób realnie istniejących (fizycznych) i osób skonstruowanych przez prawo (prawnych)

Normy regulujące zachowanie obowiązkowe i usprawniające.

Norma - regulator, który normalizuje czyli odnosi się do wielu sytuacji i powtarza się (wielokrotność występowania)

Skąd się biorą normy

-norma prawa pisanego (stanowionego),

normy prawa zwyczajowego,

-normy prawa precedensowego (system Anglosaski)

Dużą rolę w ustanawianiu norm ma człowiek, bo prawo przedmiotowe jest zjawiskiem społecznym. Wszystkie rodzaje norm prawnych powinny być zgodne z wartościami dla całej ludzkości zwanymi prawami natury

-godność człowieka,

-wolność osoby,

-własność,

-dziedziczenie

Przepisy są pozbawione mocy gdy są niezgodne z tymi wartościami

Prawo stanowione powstało w starożytności, ale miało mniejszą rolę niż prawo zwyczajowe, które tworzy się samoczynnie. Normy prawa zwyczajowego tworzy społeczeństwo przez zwyczaj, ale w sposób nieoficjalny. Dopiero gdy ten zwyczaj społeczeństwo darzy szacunkiem i domaga się sankcji, a sąd sankcje zastosuje to prawo zwyczajowe staje się elementem prawa stanowionego. W Europie pod wpływem centralizacji ukształtował się model dominacji prawa stanowionego.

Karol Wielki dokonał scalenia norm, oraz eliminacji obszaru prawa zwyczajowego zastąpionego prawem stanowionym dla ochrony integralności państwa polskiego.

Precedens - sytuacje nowe, które należy rozpoznać

Prawo stanowione w Polsce to przepis prawny.

Przepis prawa - zjawisko materialne; pojedyncze zdanie zawarte w akcie normatywnym. Przepisy podlegają określonej numeracji, która ma charakter porządkowy.

Norma prawna jest pochodną bo jest konstruowana na podstawie przepisu.

Przepis można zobaczyć, usłyszeć, a normy nie. Jest zjawiskiem abstrakcyjnym.

Cechy norm prawnych:

-sytuacja i adresat, do której norma się odnosi ujęte są ogólnie czyli abstrakcyjnie.

-składnik dyspozycji - wskazówka jaką przewiduje norma dla adresata

-może przewidywać sankcje gdy adresat nie zastosuje się do dyspozycji (czasem zdarza się, że norma nie ma sankcji),

-ludzie cieszą się, że mogą je przestrzegać

Możemy wyróżnić:

-pojedynczą normę prawną,

-norma prawna, której przepis jest podstawą dla pojedynczego elementu (przepis dotyczący...)

Przepisy prawa stanowionego zawarte są w aktach normatywnych (niosących normę)

W Polsce istnieje kilka typów aktów normatywnych (w kolejności)

1.Konstytucja - umowa zasadnicza

2.Ustawa parlamentu - podstawowy pod względem ilościowy akt normatywny

3.Akty wykonawcze do ustaw - ustawa nie zawsze reguluje wszystkie kwestie i dlatego istnieją

a)rozporządzenia,

b)zarządzenia

4.Akty samoistne - wyjątkowo dopuszczalne dla spraw dotyczących organu wydającego akty np. Akt Sejmu

5.Akty prawa miejscowego

a)przepisy stanowione przez Wojewodów

b)przepisy stanowione przez organy samorządu województwa (Sejmik, zarząd, marszałek)

c)przepisy stanowione przez organy powiatowe (rada, zarząd, starosta)

d)przepisy stanowione przez organy Gminy (plan miejscowy zagospodarowania przestrzeni)]

6.Umowa międzynarodowa

Ad.1 Konstytucja (urządzić, ustanowić)

Dawniej był to akt o wysokiej randze, ale dotyczący pojedynczego problemu. Konstytucja jako akt kompleksowy pojawiła się dopiero w Oświeceniu (3V). Dziś mówimy, że konstytucja to ustawa zasadnicza regulująca sprawy w państwie.

Cechy:

• szczególna moc pod względem formalnym. Konstytucja jest aktem najwyższym tzn., że wszystkie inne przepisy powinny być zgodne z Konstytucją. Na ich mocy dochodzi do rozwinięcia konstytucji. Nad konstytucyjnością prawa czuwa Trybunał Konstytucyjny - ma dyskwalifikować przepisy społeczne z Konstytucji.

• szczególna treść - materia konstytucyjna to zagadnienia ustroju państwa, praw i wolności obywatelskich, funkcjonowania parlamentu, władzy wykonawczej i sądowniczej. W Polsce przyjęto zasadę trójpodziału władz:

-władza ustawodawcza - Parlament

-władza wykonawcza - Prezydent, Rząd

-władza sądownicza - niezawisły Sąd i Trybunał

Organy kontroli państwowej są podporządkowane tym wyżej. Zagadnienia dotyczące samorządu czyli wspólnoty obywatelskiej wprowadzonej przez prawo wyposażone w odpowiednie kompetencje umożliwiające wyręczenie aparatu państwowego. Samorząd sprawuje władzę i gospodaruje efektywniej i taniej, dlatego utworzono 3 rodzaje wspólnot obywateli

-gminna,

-powiatową (szpital, szkoła średnia)

-wojewódzką

Ten podział zadań ma na celu zwiększenie efektywności i zmniejszenie kosztów.

• Szczególny tryb przyjęcia i zmiany konstytucji. Jej podlegają wszystkie przepisy. Zmiany są utrudnione po to aby nie trzeba było często zmieniać przepisów.

Ad.2 Ustawy - akty dominujące pod względem ilościowym. To właśnie z ustaw wynikają normy prawa polskiego. Akty wykonawcze wchodzą w grę uzupełniająco. Ustawa musi jednak cechować się określonym bezpieczeństwem. Przepisy w prawie nie mogą być przypadkowe. Społeczeństwo nie może być zaskoczone ustawami, istnieje więc specjalna procedura ujednolicająca społeczeństwo i ustawy.

Ad.3 Akty wykonawcze - wydawane na podstawie delegacji ustawowej czyli w oparciu o upoważnienie zawarte w ustawie. Akty wykonawcze nie mogą być wydawane z naruszeniem delegacji, ani też bez delegacji. W socjalizmie bardzo dużo aktów wydawano bez uprawnienia jako akty samoistne.

Elementy delegacji:

• Określenie organu, który ma wydać akt wykonawczy

• Określenie rodzaju aktu

• Zarządzenia przewiduje się gdy przepisy mają dotyczyć podległych jednostek ??????. zarządzenie mają charakter resortowy lub dotyczą pewnego układu.

Po co są funkcje ?

Nie zawsze w ustawie możliwe jest unormowanie całej problematyki wyczerpująco. Czasem sprawy są „chwiejne” czyli zmienne w czasie. Jeżeli chcemy je uregulować to trzeba byłoby ciągle zmieniać ustawy, a prościej zmienić rozporządzenia.

Ad.4 akty samoistne - dziś są wyjątkami. Przyjmują formę uchwał lub zarządzeń i są wynikiem realizacji kompetencji organu np. Sejm wskazuje dla NIK zakres kontroli bieżącej w drodze uchwały wynikające z uprawnienia do załatwienia jakichś spraw.

Ad.6 umowy międzynarodowe - ratyfikowane przez prezydenta, stanowią źródła prawa lokalnego; tylko na ratyfikowanie niektórych ustaw prezydent musi mieć zgodę parlamentu.

SYSTEMATYKA PRAWA PRZEDMIOTOWEGO

Przepisy prawa zawarte w aktach normatywnych nie stanowią zbioru nieuporządkowanego bo tworzą system prawa polskiego.

System - uporządkowana całość

Cechy:

• Zupełność - wyczerpujący, prawo nie reguluje wszelkich relacji społecznych, a jedynie te zjawiska, z którymi wiążą się zagrożenia. Więc pomiędzy pojedynczymi krajami istnieją różnice pomiędzy zasięgiem. System jest zupełny gdy obejmuje wszystkie sytuacje, które zasługują na unormowanie.

• Przejrzystość - ma być tak zorganizowany aby obywatel mógł zorientować się w jego poszczególnych składnikach,

• Niesprzeczność - musi być spójny,

• Zgodny z prawami natury i zaakceptowany społecznie

Podział systemu prawa:

-prawo publiczne - zbiór norm zależących od systemu prawa, które reguluje stosunki organów z organem państwowym np. władzami samorządowymi

organ

|

strona

-prawo administracyjne - administracja służy społeczeństwu i parlamentowi władzy ustawodawczej, dlatego przepisy to osobna dziedzina

organ państwa - obywatel

Podział prawa na części (gałęzie, dziedziny)

• Prawo państwowe (konstytucyjne) - normuje stosunki między organami państwowymi. Relacja organ państwa - organ państwa np. Sejm - NIK Rezydent - Sejm

• prawo administracyjne - administracja służy społeczeństwu i parlamentowi władzy ustawodawczej dlatego przepisy to osobna dziedzina. Organ państwa - obywatel

• prawo karne - jest prawem publicznym bo aparat państwowy wymierza sprawiedliwość

• prawo cywilne (prywatne) - normujące stosunki majątkowe między równorzędnymi jednostkami

Z prawa rodzinnego wykształciły się:

• 64 r. Prawo rodzinne - kodeks

• 70 r. Prawo pracy - kodeks pracy

Każda gałąź prawa dzieli się na dalsze części

PRAWO CYWILNE

• część ogólna

• prawo rzeczowe

• prawo zobowiązaniowe

• prawo spadkowe

Każda z tych części dzieli się dalej np.

PRAWO RZECZOWE

-przepisy o mieniu, własności, wieczystym użytkowaniu, użytkowaniu, służebności, zastawie, hipotece, księgach wieczystych, posiadaniu.

OBOWIĄZYWANIE PRAWA:

Prawo obowiązuje:

1. pod względem terytorialnym - prawo polskie obowiązuje tylko w RP, a przez terytorium rozumiemy przestrzeń trójwymiarową

2. pod względem personalnym - praw polskie odnosi się do wszystkich osób znajdujących się w Polsce. Są jednak takie przepisy, które dotyczą tylko obywateli i takie, które dotyczą tylko cudzoziemców. Obywatele polscy za granicą nadal podlegają prawu polskiemu. Cudzoziemcy za czyny popełnione za granicą mogą podlegać odpowiedzialności w Polsce jeżeli tu są podobne zasady. W zakresie prawa majątkowego istnieje szereg odchyleń od tego.

3. Pod względem czasowym - „Prawo obowiązuje dopóki dopóty nie zostanie uchylone”. Akty mogą opiewać na ściśle określony czas np. na 2 lata, a upływ tego czasu oznacza wygaśnięcie.

STOSOWANIE PRAWA

Nie może być mylone z przestrzeganiem prawa. Obywatele i jednostki przestrzegają prawa, a gdy dojdzie do naruszeń wchodzi zastosowanie prawa przez organ państwowy, który podejmuje następujące czynności:

• Ustalenie stanu faktycznego - zebranie materiału dowodowego (dokumenty, oględziny, zeznania świadków, opinie biegłych, przesłuchanie strony)

• Dopasowanie do ustalonego stanu odpowiedniej normy prawnej - subsumpcje

• Wnioskowanie o konsekwencjach - poszukiwanie sankcji, odpowiedzi i podjęcie decyzji

• Wydanie rozstrzygnięcia

Zasada stosowania prawa

Prawo cywilne zostało skorygowane o kodeks cywilny. Obok kodeksu funkcjonują jeszcze:

• Ustawa prawo spółdzielcze

• Ustawa prawo bankowe

• Ustawa o funduszach

• Ustawa o księgach wieczystych i hipotecznych

• Ustawa prawo autorskie i inne

Jednak podstawową rolę spełnia kodeks

Elementy prawa cywilnego

• część ogólna,

• prawo rzeczowe,

• prawo obligacyjne,

• prawo spadkowe.

Podmioty prawa cywilnego to osoby fizyczne i prawne.

Osoby fizyczne charakteryzują się dwiema właściwościami w obszarze stosunków cywilno prawnych:

1. zdolnością prawną,

2. zdolnością do czynności prawnych

Ad.a) zdolność prawna

Możność stawia się stroną stosunków cywilno prawnych. Być stroną tzn. przyjąć wszystkie jej konsekwencje majątkowe, pozytywne i negatywne.

Zdolność prawną posiada każdy człowiek w stopniu równym.

Człowiek nie musi osobiście kształtować treści stosunku prawnego, może być zastosowana zdolność do czynności prawnych.

Początek zdolności - przypada zasadniczo na chwilę urodzenia, a jeśli dziecko urodzi się zdrowe z mocą wsteczną wchodzi we wszystkie te stosunki, które zdarzyły się w czasie życia płodowego, nabywa warunkową zdolność prawną. Jeśli rodzi się człowiek to domniemuje się, że urodzi się żywy. Kto inaczej twierdzi musi to obalić.

Fakt narodzin dziecka dokumentuje się administracyjnie przez sporządzenie aktu, który umożliwia identyfikację osoby.

Koniec zdolności prawnej - przypada na śmierć człowieka, wygasają wtedy niektóre stosunki np. małżeństwo, a inne przechodzą na innych np. dziedziczenie

Śmierć dokumentuje się administracyjnie - akt zgonu przechowywany w urzędzie.

Sądowe stwierdzenie zgonu ma miejsce wtedy gdy nie wiadomo kiedy nastąpiła śmierć.

Zaginięcie osoby fizycznej - nie wiadomo czy żyje czy nie. Taka osoba nie może być uznana za zmarłą. Oznacza to stan deklaracyjny, który może być obalony.

Zaginięcie można uznać:

• po 10 latach od ostatniej wiadomości,

• u osoby mającej więcej niż 70 lat ten okres się zmniejsza.

Osoba małoletnia poniżej 23 roku życia nie może być uznana za zmarła.

Szczególne przypadki to te związane z katastrofą (po pół roku uznani za zmarłych)

Za zmarła uznaje osobę tylko sąd. W chwilę najbardziej prawdopodobną do jej śmierci i na tej podstawie sporządzany jest akt zgonu. Orzeczenie sądu może być obalone przez osobę zaginioną.

Ad.b) Zdolność do czynności prawnych

Czynność prawna - działanie osoby, na które składa się co najmniej jedno oświadczenie o niej. Czynność prawna ma na celu powołanie, zniesienie lub zmianę treści stosunku prawnego.

3 kategorie osób z punktu widzenia zdolności do czynności prawnych:

1. osoby nie posiadające wcale zdolności do czynów prawnych

2. osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych

3. osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych

Ad.a) Należą tu osoby małoletnie do 13 roku życia i osoby, które ukończyły 13 rok życia ale zostały całkowicie ubezwłasnowolnione. Każda czynność prawna takiej osoby jest nieważna, chyba, że nie pokrzywdzi rażąco to czynność ważna. (przedstawiciele ustawowi)

Ad.b) są to osoby, które ukończyły 13 rok życia ale nie są jeszcze pełnoletnie i osoby pełnoletnie ubezwłasnowolnione częściowo.

Osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych może składać oświadczenie woli.

Pewnych czynności może sama dokonywać osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych chyba, że sąd uzna inaczej np. uzyskanie finansów:

• może rozporządzać przedmiotami do wyłącznej dyspozycji przez przedstawiciela ustawowego,

• może zawierać umowy w bieżącym życiu codziennym.

Nawet za zgodą przedstawiciela ustawowego nie można takiej osobie:

• uznać dziecka,

• zawrzeć małżeństwa (gdy oszuka jest ważne)

• sporządzić testament

małżeństwo:

-nieistniejące

-istniejące ale podlegające unieważnieniu

4 czynniki potrzebne do zawarcia małżeństwa:

1. kobieta i mężczyzna,

2. jednocześnie obecni,

3. przed urzędnikiem stanu cywilnego lub księdzem,

4. złożą słowne oświadczenie

Ad.c) > 16 lat; (dziewczyna, która w oparciu o zgodę sądu wyjdzie za mąż nie traci pełnoletności nawet po rozwodzie.)

Osoby te mają prawo do składanie wszelkich oświadczeń.

Ubezwłasnowolnienie całkowite - całkowite pozbawienie osoby zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądowego (sąd wojewódzki - 3 sędziów) - „śmierć cywilna”

Kogo można ubezwłasnowolnić (całkowicie)

• osobę po 13 roku życia jeżeli z powodu choroby fizycznej, niedorozwoju psychicznego lub innego zaburzenia psychicznego i nie jest to alkoholik lub narkoman.

• Osobę, która jest w takim stanie, że nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem (sąd ustanawia opiekuna)

Kogo można ubezwłasnowolnić (częściowo)

• Osobę pełnoletnią,

• Jeżeli osoba jest chora fizycznie, ma niedorozwój psychiczny lub inne zaburzenie psychiczne i nie jest to alkoholik lub narkoman,

• Stan osoby jest taki, że wprawdzie nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego lecz potrzebna jest pomoc dla prowadzenia spraw tej osoby (cywilnych i majątkowych)

Dobra osobiste człowieka (niematerialne, niezbywalne np. zdrowie)

• wolność,

• godność - poczucie własnej wartości

• dobre imię,

• tajemnica korespondencji,

• mir domowy - nie można wchodzić bez zaproszenia,

• pamięć po osobie zmarłej - naruszenia grobu to naruszenia osób żyjących, nazwisko

Ochrona dóbr osobistych

1. Roszczenie w postaci żądania usunięcia zagrożenia względem dóbr osobistych

2. Żądanie usunięcia skutków naruszeń (przeproszenie, sprostowanie, wyjaśnienia)

3. Żądanie naprawienia szkód materialnych

4. Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę

5. Ochrona praw autorskich

6. Inne roszczenia

Osoby prawne - jednostka organizacyjna lub określona masa majątkowa, której prawo nadaje podmiotowość w sposób sztuczny. Taki byt traktuje się jak osobę. Dlatego nazwa osoba prawna czyli stworzona przez prawo

• ma zdolność prawną

• ma zdolność do czynności prawnych

Ale nie wszystkie stosunki są dla niej dostępne np. nie może się ożenić, mieć dzieci, sprawować władzy rodzicielskiej, nie może być umarła.

WYKŁAD 2

Osobowość prawna - zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

Osobowość prawna w Polsce jest kategorią normatywną.

Prawo przedmiotowe wyposaża dwojako w osobowość prawną.

• Metoda generalna - gdy przepis przyznaje osobowość dla określonej kategorii osób (kodeks handlowy, spółka zoo ma osobowość prawną, spółdzielnia ma osobowość prawną.

• Indywidualny przepis - wyposaża w osobowość prawną imiennie określoną jednostkę organizacyjną (PAN ma osobowość prawną).

Z powyższego wynika, że są takie jednostki, którym przepis nie przyznaje osobowości prawnej np. spółka cywilna, jawna, stowarzyszenie zwykłe; nie występują w obrocie, a zamiast nich występują ich członkowie.

Osoba prawna działa w obrocie przez swoje organy przewidziane w ustawie ustrojowej. Organizację stowarzyszenia reguluje prawo o stowarzyszeniach. Niekiedy ustawa nie wyczerpuje ich kompetencji i wtedy wykorzystuje się statut.

• Organizacja prawna działa osobiście gdy w jej ramach działała osoba fizyczna jako organ. Organ nie musi być umocowany jako pełnomocnictwo. A jest zamocowany jako zarządzający.

• Osoba prawna posługuje się pełnomocnictwem lub prokurentem (pełnomocnik handlowy). Osoba prawna nie może działać z powodu braku organów, nie może sprawować zadań. W takiej sytuacji sąd na wniosek zainteresowanych ustanawia kuratora, który ma postarać się o wyłonienie się organów, zadbać żeby były organy, lub powinien postarać się o zlikwidowanie tej osoby prawnej.

WAŻNIEJSZE OSOBY PRAWNE

• Skarb Państwa,

• Przedsiębiorstwo państwowe,

• Spółdzielnie - narażone na niebezpieczeństwa funkcjonujące odrębnie od ustroju spółdzielczego. Spółdzielnia może ulec deformacjom. Od I 96 r. spółdzielnia traktowana jest jako własność prywatna.

• Spółki kapitałowe - prężnie się rozwijają, dominują w świecie. W Polsce można zakładać spółki akcyjne i zoo.

Podział spółek pod względem regulacji prawnej:

• spółki prawa cywilnego (zakładane dla działalności komercyjnej i niekomercyjnej),

• spółki prawa handlowego (tylko dla działalności komercyjnej) np. spółki akcyjne, zoo, komandytowe i jawne,

• spółki partnerskie - nie ma osobowości prawnej, podmiotowość nadają im wspólnicy.

• Stowarzyszenia - organizacja mająca na celu spełnienie funkcji z zakresu użyteczności publicznej

Podział stowarzyszeń:

• Funkcjonujące wg zasad ogólnych wyłożonych w prawie o stowarzyszeniach (ustawa)

• Funkcjonujące wg zasad szczegółowych wg specjalnych odrębnych i właściwych tylko dla nich przepisów (klub sportowy)

Ze stowarzyszeniem nie należy mylić:

• związków zawodowych - osobne kategorie osób prawnych działające wg specjalnej ustawy o związkach zawodowych,

• partii politycznych - są to organizacje, ale cele partii politycznej różnią się celów stowarzyszeń (celem partii politycznej jest sprawowanie władzy). Partie mogą być zlikwidowane przez Trybunał Konstytucyjny. Działają wg własnej zasady i nie podlegają ewidencji.

• fundacje - są bardzo pożyteczne, ich cel to spełnianie funkcji użyteczności publicznej. Stowarzyszenie to korporacja, a fundacja to masa majątkowa. Substratem stowarzyszenia są członkowie, a fundacji to masa majątkowa wydzielana przez fundatora.

Stowarzyszenia są zakładane przez członków, fundacje zakładają fundatorzy.

Fundacja ma swój statut i w chwili utworzenia odrywa się od fundatora. Fundacja zarządza wg statutu, który jest ustalony przez fundatora.

• Inne osoby prawne (kościół rzymsko-katolicki nie jest osobą prawną, a tylko jego elementy = zakony, parafie)

Osobowość prawną ma gmina (wspólnota). Takie wspólnoty zakładane są wg prawa publicznego dla realizacji zadań, które musiałoby realizować państwo, ale państwo robi to nieefektywnie i bardzo drogo.

Gmina realizuje zadania niechciane

-utrzymuje drogi lokalne,

-prowadzi cmentarz,

-prowadzi szkoły podstawowe i otrzymuje za to subwencję oświatową,

-ma obowiązek dowozić uczniów do szkoły,

-zapewnia bezpieczeństwo pożarowe,

-zaopatruje ludzi w wodę,

-utrzymuje chodniki i kanalizację,

-prowadzi ośrodek zdrowia.

(230 gmin)

• powiat - wspólnota samorządowa, służy zaspokojeniu potrzeb mieszkańców (ponad 330 powiatów).

-utrzymuje drogi między gminami,

-zakłada i utrzymuje LO i szkoły średnie,

-świadczy starszym usługi opiekuńcze,

-prowadzi dom starców,

-szpital

• województwo - zaspokajają potrzeby mieszkańców, ale w regionalnym zasięgu.

-szkoły wyższe (nie muszą być w mieście),

-drogi łączące powiaty,

-szkolenie osób niepełnosprawnych,

-aktywizacja bezrobocia.

SKARB PAŃSTWA

Konstrukcja oparta jest tylko na podwójnej funkcji prawnej. Jest to masa majątkowa wyposażona w osobę prawna, nie mająca swoje siedziby.

Instytucje wchodzące w Skarb Państwa pod względem finansowym:

• państwowe jednostki budżetowe (niekomercyjne) - prowadzą działalność bez zysku, służą nieodpłatnie np. Sąd lub Policja. Każdy wpływ do takiej jednostki nie jest jej wpływem własnym lecz wpływem bezpośrednim do Skarbu Państwa. Każdy wydatek tej instytucji to wydatek budżetowy. Mają one dyscyplinę budżetową czyli pieniądze przeznaczone np. na remont nie mogą być wydane na coś innego.

• Zakłady budżetowe - instytucje komercyjne, za pośrednictwem których Skarb Państwa uprawia działalność gospodarczą w sferze użyteczności publicznej np. prowadzenie cmentarza.

• Gospodarstwa pomocnicze - niekiedy zachodzi potrzeba w ramach jednostki budżetowej wprowadzenia jednostki komercyjnej (np. w Sądzie usługi ksero) czyli środki specjalne - uboczne działalności gospodarcze. W razie potrzeby tworzy się subjednostki - nowe jednostki w celu działalności komercyjnej (jednostki podległe uprawiające działalność komercyjna na zasadzie odpłatności).

REPREZENTACJA OSÓB CYWILNO PRAWNYCH

1. wprowadzenie

Zarówno osoba fizyczna i prawna może działać osobiście lub za pośrednictwem przedstawiciela (inna osoba, która składa oświadczenie woli własne ale ze skutkami dla reprezentowanego i tym różni się od posłańca). Działanie posłańców jest tylko przenoszeniem oświadczenia woli. Przedstawiciel działa w cudzym imieniu dla kogoś. On składa oświadczenie woli, ale na cudze nazwisko. Strona umowy to osoba reprezentowana przez przedstawiciela. Przedstawiciel działa na rachunek mocodawcy, na jego korzyść lub ryzyko.

2. rodzaje przedstawicielstwa

Opiera się na umocowaniu:

-ustawowym - (przedstawicielstwo ustawowe) czyli z mocy ustawy np. rodzice są przedstawicielami dzieci. Przedstawicielem ustawowym jest opiekun lub kurator dla ubezwłasnowolnionego częściowo.

-z upoważnienia (pełnomocnictwo) źródłem umocowania nie jest ustawa lecz samo oświadczenie w formie upoważnienia mocodawcy. Pełnomocnictwo to czynność jednostronna. Pełnomocnik nie musi skorzystać z upoważnienia. Aby to zrpobił należy zawrzeć umowę zlecenia.

3. rodzaje pełnomocnictwa

• według formy

-pełnomocnictwo wyraźne (wyraźnie udzielone)

-pełnomocnictwo domniemane (niewyraźne)

Pracodawca zatrudnił ekspedientkę. W umowie nazwał ją sprzedawcą - przenosi własność towaru, czyli ona reprezentuje właściciela.

Osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa lub innej instytucji przeznaczonym do obsługiwania ludności, poczytywana jest za umocowaną (K.C.). pełnomocnictwo domniemane działa w razie wątpliwości.

-pełnomocnictwo udzielone w swobodnie dobranej formie,

-pełnomocnictwo w formie szczególnej (pisemna, notarialna),

UWAGA !

Jeżeli ustawa wymaga dla czynności prawnej oznaczonej formy szczególnej to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności również musi być w formie szczególnej.

Jeżeli czynność jaką ma wykonać pełnomocnik to np. zakup nieruchomości to pełnomocnictwo musi być wydane notarialnie.

Pełnomocnik musi być tak umocowany jaką czynność ma wykonać.

2. wg zasięgu umocowania:

• pełnomocnictwo do pojedynczej osoby

• pełnomocnictwo rodzajowe do oznaczonej kategorii czynności

• pełnomocnictwo ogólne - do wszelkich bieżących czynności pełnego zarządu

Pełnomocnictwo ogólne zawsze wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.

3. wg skuteczności:

• pełnomocnictwo odwoływalne - pełnomocnictwo może być odwołane przez mocodawcę

• pełnomocnictwo nieodwoływalne - (w bankach) o czym należy w treści pełnomocnictwa zaznaczyć. Jednakże pełnomocnictwo wygasa na skutek śmierci mocodawcy lub pełnomocnika

• pełnomocnictwo niegasnące w chwili śmierci - o czym należy w treści zaznaczyć. Jeżeli umrze pełnomocnik to może działać substytut czyli dalszy pełnomocnik ustalony jeszcze za życia pierwszego.

Pełnomocnictwo jest niezbywalne i nie może przechodzić w testamencie.

4. wg zasięgu podmiotowego:

• udzielone pojedynczej osobie

• udzielone kilku osobą łącznie. Jeżeli nic nie postanowiono to mogą wszyscy działać oddzielnie / lub konieczne jest działanie łączne.

• pełnomocnictwo z prawem substytucji

substytucja - dalsze pełnomocnictwo

substytut - dalszy pełnomocnik

Pełnomocnik może ustalić substytuta tylko wtedy gdy pełnomocnictwo podstawowe mu na to pozwala.

5.

• niezezwalające na „czynności” z pełnomocnikiem

• pełnomocnictwo zezwalające na te czynności (czynność z samym sobą - np. sam kupuje od mocodawcy dom)

Naruszenie zakresu umocowania:

• jeżeli pełnomocnik działa w granicach pełnomocnictwa, ale po jego odwołaniu to jest to skuteczne i ważne w imię obrony osoby trzeciej.

Jeżeli odwołujesz pełnomocnictwo to wyrażaj się jasno i poinformuj tych, którzy mogli się z nim kontaktować. Jeżeli jednak kupujący wie o tym, że pełnomocnik został odwołany to działanie nie jest ważne.

• pełnomocnik przekroczył zasięg umocowania, bo nie zastosował się do zaleceń mocodawcy ale zrobił to po swojemu to jest to czynność niezupełna bo skuteczność zależy od zatwierdzenia mocodawcy.

• Rzekomy pełnomocnik - wobec właściciela zjawia się osoba, która tytułuje się pełnomocnikiem, ale nim nie jest i kupuje jakąś rzecz, ale nie płaci. Czynność jest zawieszona, bo zależy od potwierdzenia rzekomego mocodawcy.

Roszczenie - żądanie (uprawnienie do żądania), takie które można dowodzić przed sądem i zyskuje ochronę sądową. Wyjątkowo są jednak możliwe roszczenia, których przed sądem dowodzić nie można , bo to jest zbyteczne (rozwiązanie umowy). Uprawnienia nie są roszczeniami. Przedawniają się tylko roszczenia.

Na czym polega przedawnienie?

Wraz z upływem określonego czasu traci się możliwość ochrony sądowej czyli wierzyciel mający swoje pretensje nie uzyska przez to przedawnienie wyroku sądowego.

Np. Kowalski powinien zapłacić Nowakowi 10000. Upłynęło 10 lat i Nowak nie może iść do sądu ale kwota jest. Jednak po przedstawieniu został wezwany. Czy to jest świadczenie należne? Tak ale nie musi być spełnione. Jest to roszczenie przedawnione, ale nie wygasłe.

Zasadniczy termin = 10 lat, ale czasem może być termin odmienny dla innych roszczeń. Np. roszczenia związane z działalnością gospodarczą = 3 lata, alimenty i inne roszczenia okresowe = 3 lata.

Np. Kowalski nie wydał po naprawie zapasowego koła. Po 4 latach zgłasza się poszkodowany. Wygra, bo jego roszczenia są ważne 10 lat, a pracodawcy do 3 lat.

Bieg przedawnienia rozpoczyna się w chwili gdy roszczenie stało się wymagalne.

Nieruchomości lokalowe - właściciel gruntu zabudowanego budynkiem może wyodrębnić w tym budynku samodzielne lokale jeżeli jest to możliwe. Dokonać tego może aktem notarialnym. W wyniku takiego wyodrębnienia z jednej nieruchomości (rzeczy) powstaje kilka.

Ubocznie powstaje współwłasność konieczna np. grunt pod budynkiem lub wspólna klatka. Właściciel tego budynku może mieć te lokale przez jakiś czas na własność.

Dominują własności gruntowe.

O nieruchomości stanowią granice. Z jednej możemy mieć 10 jeżeli jest to wyodrębnione.

Najemca - prawo bezwzględne

Dzierżawca - prawo względne

Użytkownik może intruza sądownie wyeksmitować, ale musi zgłosić do właściciela żeby wygonił intruza.

Własność jako prawo - kategoria abstrakcyjna ( nie można go zobaczyć, ani dotknąć)

Własność polega na możliwościach.

Jeśli nie ma oświadczenia woli ten kto wziął nie jest właścicielem. Złodziej jest posiadaczem, ale nie jest właścicielem.

Posiadanie - (zjawisko obiektywne) władczość nad rzeczą, tzn. mieć tą rzecz.

• posiadanie bezprawne,

• posiadanie zgodne z prawem.

Posiadanie # dzierżawienie - władanie rzeczą w cudzym imieniu.

Za szkody które powoduje odpowiada posiadacz (nie dzierżyciel i nie właściciel). Jeżeli posiadacz długo zachowuje się jak właściciel dochodzi do zasiedzenia. Jest to niebezpieczne i trzeba to zlikwidować.

Nabywca od złodzieja nie jest właścicielem, a może się nim stać przez zasiedzenie.

Np. Złodziej ukradł walizkę, a właściciel po godzinie spotyka go w autobusie. Nie może mu teraz odebrać bo on już teraz jest posiadaczem (po pościgu nie ma już obrony koniecznej i można mu ją tylko odebrać przez policje).

ELEMENTY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO:

1. Ustrój administracji publicznej:

• administracja rządowa,

• administracja samorządowa - sprawowana zamiast aparatu państwowego przez organy terytorialne.

Samorząd terytorialny - organizacja cechująca się samodzielnością ( od słowa samemu rządzić się) oraz mająca charakter terytorialny a nie zawodowy czy inny. Oznacza to, że w skład samorządu wchodzą wszyscy mieszkańcy terytorium.

Samorząd gminny - wspólnota mieszkańców w obrębie gminy. W skład samorządu gminnego wchodzą wszyscy ci ludzie, którzy mieszkają na terytorium gminy.

Gmina (terytorium /osoba = wspólnota, które to terytorium zajmuje)

Samorząd powiatowy - wspólnota mieszkańców zamieszkujących teren powiatu. Każdy więc mieszkaniec należy do samorządu gminnego i powiatowego.

Organy samorządu powiatowego:

• Rada

• Zarząd

• Starosta

Administracja wojewódzka - wspólnota wojewódzka. Wynika z tego że na szczeblu województwa działają: administracja rządowa sprawowana przez wojewodę i administracja samorządowa przez zarząd woj. i marszałka woj. w imieniu .........

Podział spraw między tę administrację wyznaczony został przepisami. Między tymi administracjami nie ma żadnych odległości, są niezależne i każda zajmuje się innymi sprawami. Gdyby zsumować te wszystkie sprawy zadania będą wyczerpane.

Od decyzji wójta i wojewody można się odwoływać do kolegium odwoławczego a w sprawach majątkowych do Sądu.

STRUKTURA ADMINISTARACJI RZĄDOWEJ:

1. organy centralne:

• Prezydent

• Rząd z Premierem

• Minister

• Kierownicy centralnych urzędów

2. administracja rządową w terenie (od gminy do województwa):

wojewoda - kieruje administracją zespoloną w woj.

Wyjątkowo 5 rodzajów administracji wyłączono spod kompetencji województwa:

• administracja celna (dyrektor Urzędu Celnego, Prezes gł. Urzędu celnego podległy Premierowi)

• administracja skarbowa (Naczelnik Urzędu Skarbowego, dyrektor Izby Skarbowej, Minister Finansów)

• administracja wojskowa

• urzędy górnicze

• urzędy morskie.

STRUKTURA ADMINISTRACJI SAMORZADOWEJ (GMINNEJ):

Wyróżnia się gminy:

• wiejskie (kilka wsi)

• miejskie (miasto)

• miejsko wiejskie (miasto i okolica)

• wielkomiejskie (duże miasto)

Każda z tych gmin ma jednakowy ustrój za wyjątkiem gmin, które realizują dodatkowo zadania powiatów.

Wokół Tarnowa są gminy i one ustanawiały powiat ziemi tarnowskiej. Stolicę gminy te maja w Tarnowie czyli na obcych ziemiach.

Powiat grodzki -> stolica w swoim miejscu

Powiat ziemski -> stolica w obcym miejscu

Organy gminy

1. Rada z wyborów bezpośrednich,

2. zarząd wybierany przez Radę,

3. wójt, burmistrz lub prezydent,

WYKŁAD 3

Organ pomocniczy:

Rada gminy - pochodzi z wyborów powszechnych i bezpośrednich, jej skład zależy od liczby ludności w gminie (od kilkunastu do kilkudziesięciu mandatów) Rada wybiera przewodniczącego, wiceprzewodniczącego i komisje wewnętrzne, które usprawniają jej pracę. Dobór tych komisji jest fakultatywny za wyjątkiem komisji rewizyjnej, która jest obligatoryjna.

Rada gminy jest organem stanowiącym (ustawodawczym) i kontrolnym. Jako organ ustawodawczy rozstrzyga we wszystkich tych sprawach, o których nie może rozstrzygać zarząd.

Rada może podejmować także uchwały, które zawierają uchwały prawa lokalnego np. uchwała statut gminy, zasady gospodarowania mieniem, zasady korzystania z obiektów użyteczności publicznej. Wiele z kompetencji Rady można przekazać zarządowi, stąd w pewnych gminach Rady dysponują szerokimi możliwościami.

Zarząd zatem dysponuje kompetencjami własnymi i przekazywanymi przez Radę. Pewne kompetencje rady są wyłączone co znaczy, że nie wolno ich przełożyć na zarząd. Np. uchwalenie budżetu; rozstrzygnięcie o sprawach przekraczających zakres zwykłego zarządu np. o zaciąganiu kredytów długoterminowych; rozstrzyganie o statucie, symbolach gminy.

Kompetencje kontrolne rada wykonuje osobiście na sesjach (rozpatruje sprawozdania zarządu i innych ogniw, udziela zarządowi absolutorium, może wzywać do wyjaśnień, a radni mają prawo interpelacji i zapytań) bądź też rada działa w zakresie kontroli za pośrednictwem swoich komisji. Kontrola rady obejmuje wszelkie jednostki gmin, a nie obejmuje gminnych osób prawnych (fundacji komunalnych i spółek komunalnych) podmiot staje się strukturalnie niezależny od gminy.

Prace rady usprawnia zarząd, który jest organem projektodawczym, przedkłada jej projekty.

Zarząd składa się z kilku osób w ilości określonej w statucie. Powoływany jest poprzez radę przy czym najpierw powołuje się przewodniczącego, a potem pozostały skład. Przewodniczący zarządu kieruje jego pracami, ma uprawnienia samodzielne, a zwłaszcza może reprezentować gminę na zewnątrz, dlatego nosi nazwę wójta, burmistrza, prezydenta.

Kompetencje zarządu wynikają z przepisów prawa rady, kompetencje przekazane dobrowolnie przez radę, która samopozbawia się swoich możliwości. Do tych kompetencji należą m. in. :

-zaciąganie zobowiązań wobec gminy,

-zaciąganie kredytów krótkoterminowych,

-zdobywanie i zbywanie mienia.

Kompetencje ustawowe:

• projekt budżetu,

• wykonywanie uchwalonego przez radę budżetu,

• składanie sprawozdań,

• przedkładanie radzie projektów uchwał.

Aparatem pomocniczym zarządu jest urząd gminy z zatrudnionymi urzędnikami. Zapewniają oni nie tylko obsługę kancelaryjna, ale mogą z upoważnienia wójta wydawać decyzje i za nie odpowiedzialność ponosi wójt. Zarząd jest więc organem operatywno - wykonawczym, który urzęduje na bieżąco.

Wójt / burmistrz / prezydent

• kieruje pracami zarządu i zapewnia wykonywanie uchwał

• wykonuje inne czynności prawem wykonane,

• działa z upoważnienia zarządu.

Zarząd może ustalić zakres spraw bieżących, którymi zajmować się będzie jednoosobowo wójt -> kolegialność zarządu zostaje wyłączona. Wójt sprawuje funkcje organu podatkowego tzn. zapewnia ściąganie podatków samorządowych, stosuje ulgi, umorzenia prawem przewidziane.

Finanse gminy

Na realizację swoich zadań gmina przewiduje odpowiednie środki finansowe. Gospodarka finansowa oparta jest o plan finansowy zwany budżetem rocznym. Jest to plan dochodów oraz wydatków. Jeśli konieczne są wydatki wyższe niż przewidywane dochody powstaje tzw. deficyt budżetowy, który musi być pokryty z ewentualnej nadwyżki ze sprzedaży majątku.

Ważniejsze dochody gminy

a)dochody z podatków samorządowych, którymi są:

podatek rolny, od nieruchomości, od środków transportowych (autobusy, przyczepy, ciągniki), podatek w formie karty podatkowej, podatek od spadków i darowizn, opłata skarbowa, targowa i inne.

b)mają procentowy udział w podatkach dochodowych ściąganych przez państwo

25 % udziału podatku dochodowego od osób fizycznych

51 % udziału podatku dochodowego od osób prawnych

c)dodatkowymi dochodami własnymi gminy są tzw. dochody z mienia w postaci:

czynszu, najmu, dzierżawy

d)bardzo duża sumę dochodów stanowi subwencja składająca się z 3 części

-ogólna (o charakterze wyrównawczym),

-oświatowa (zależy od ilości uczniów w szkole podstawowej,

-drogowa

Subwencja wypłacana jest z budżetu nie jednorazowo lecz cyklicznie w odstępach cyklicznych.

e)gminy otrzymują pomoc na dofinansowanie zadań własnych w formie dotacji (np. na budowę szkół podstawowych)

Gminom wolno zawierać z powiatami lub administracją rządową porozumienia na podstawie, których gmina przyjmuje odpłatne zadania administracji rządowej lub powiatu. Gmina realizuje te zadania taniej. Na przekazane zadania gmina otrzymuje stosowną ilość pieniędzy. Niektóre gminy przejmują zadania z zakresu administracji budowlanej lub rejestracji samochodów.

Podstawowe zadania gminy

Zajmuje się zaspokajaniem zbiorowych potrzeb mieszkańców

-zapewnienie opieki w formie żłobków

-zapewnienie oświaty podstawowej (jeśli jest mało uczniów i szkołę się zamyka to gmina musi zapewnić dowóz uczniów do szkół)

-prowadzenie transportu zbiorowego,

-zapewnieni dostaw mediów,

-budowa i utrzymanie dróg wewnętrznych o charakterze lokalnym,

-zapewnienie usług cmentarnych, targowiskowych, ochrony przeciwpożarowej

-zapewnienie rozwoju kultury,

-zwalczanie alkoholizmu,

-zapewnienie opieki społecznej np. usług dla osób niedołężnych,

-zapewnienie ochrony zdrowia,

Gmina realizuje dużo zadań deficytowych dlatego mieszkańcy powinni uczestniczyć w wyborach.

Nadzór nad działalnością gminy sprawują

-wojewoda w sprawach ogólnych,

-regionalne izby obrachunkowe - sprawy finansowe

Nadzór polega na badaniu uchwał gminy. Każda uchwała w ciągu 7 dni musi być przekazana do isby lub wojewody. Jeżeli uchwała narusza prawa to organ nadzoru może ją zlikwidować.

Kontrolę zewnętrzną nad gminą sprawują:

-regionalne izby rozrachunkowe,

-NIK,

POWIAT

Jest osobą prawną zajmującą określone terytorium i posiadająca swój majątek przekazany przez Skarb Państwa. Jest to osoba typu związkowego. Powiat stanowią wszyscy mieszkańcy.

Powiat został wytworzony do realizacji innych zadań publicznych niż gmina, zadań przekraczających swym zasięgiem granicę gminy. Dotychczas zadania realizowane przez państwo nie były realizowane efektywnie dlatego postanowiono przywrócić powiaty. Jest ich ponad 330.

Zadania powiatu

-prowadzenie szkolnictwa ponad podstawowego,

-zapewnienie opieki społecznej w wymianie szerszej niż gmina (np. dom starców),

-służba zdrowia specjalistyczna, organizacja i prowadzenie szpitali,

-pomoc dla niepełnosprawnych,

-zapewnienie transportu w wymianie szerszej od gminy,

-zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom (Policja komunalna, która podlega państwu, ale sterowaniem policją zajmuje się starosta)

Władze powiatu

-Rada Powiatowa,

-Zarząd Powiatu,

-Starosta (przewodniczący zarządu)

Właściwości ukształtowania analogicznie jak w przypadku Rady Gminy, a mianowicie Rada Powiatu pełni wszystkie funkcje, które nie zostały zastrzeżone dla Zarządu. Pewnych spraw nie można się pozbyć przekazując Zarządowi ale tak jak w przypadku Rady Gminy. Do wyłącznej własności należą sprawy wymienione w ustawie jako sprawy Zarządu o szczególnym szerszym zakresie:

-uchwalanie budżetu

-długotrwałych pożyczek

-zobowiązania inwestycyjne

Zarząd ma kompetencje wykonawczo - zarządzające ustalone przez ustawę lub w drodze....

Zamiast wójta działa w powiecie starosta. Jego statut jako przewodniczącego zarządu jest podobny jak w przypadku wójta gminy. Od decyzji wójta nie można się odwołać do starosty.

SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA:

Na szczeblu regionalnym utworzono wspólnoty samorządowe zwane wspólnotami wojewódzkimi. Powołane są dla realizacji zbiorowych potrzeb publicznych wykraczających poza zasięg powiatów.

Zadania województwa:

-prowadzenie szkolnictwa wyższego,

-sprawy z zakresu ochrony zdrowia (szpitale specjalistyczne),

-sprawy z zakresu ochrony dóbr kultury,

-modernizacja terenów,

-ochrona środowiska,

-gospodarka wodna, regulacja rzek, budownictwo wodne,

-drogi powiatu i województwa, łączące,

-transport zbiorowy - międzypowiatowy,

-inne.

Organy województwa:

-Sejmik - organ stanowiący i kontrolny,

-Zarząd Wojewódzki z przewodniczącym zwanym Marszałkiem, aparatem pomocniczym jest urząd Marszałka

Kompetencje i nadzór nad tymi organami tak jak podział między organy powiatu lub gminne.

Administracja rządowa - terenowa:

Sprawowana jest przez wojewodów - 16

Wojewoda - jest to organ powoływany przez premiera i jemu podlegający.

Sprawy bieżące w imieniu premiera w stosunku do wojewodów wykonuje Minister Spraw wewnętrznych i administracji.

Funkcje wojewody:

a)jest przedstawicielem rządu czyli RM w województwie i z tego tytułu nadzoruje całą administracje rządową w województwie, która pozostanie zespolona pod jego kierownictwem. Wojewodzie nie podlega administracja niezespolona (odrębna - celna, wojskowa). Zespolenie zaś dotyczy administracji i zakresu Policji, Straży, służb samorządu, kontroli handlowej i innych.

Poza tym:

-realizuje politykę rządu w terenie, dostosowując ją do miejscowych warunków,

-zapewnia współdziałanie administracji rządowej z administracją samorządową,

-wykonuje zadania z zakresu obronności państwa, należącej do rządu,

-reprezentuje rząd na uroczystościach

b)jest organem nadzoru nad jednostką samorządu terytorialnego

nadzór ogólny - wojewoda

c)jest organem wyższego stopnia w sprawach administracyjnych. Funkcjonariusze administracji rządowej w sprawach określonych właściwymi przepisami (mogą wydawać określone decyzje).

Odwołanie od decyzji administracji przysługuje wojewodzie.

d)realizuje zadania szczególne przewidziane dla niego w osobnych przepisach.

Aparatem pomocniczym wojewody jest urząd wojewódzki. Wojewodę zastępuje wicewojewoda powoływany na jego wniosek przez premiera. Liczbę wicewojewodów ustala statut.

Organem doradczym wojewody jest kolegium, w skład którego wchodzą:

-wicewojewodowie,

-dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego,

-komendant policji,

-komendant straży,

-inne.

Funkcje kancelaryjne sprawują pracownicy urzędów.

Szczególne uprawnienia wojewody:

Przepisy wydawane w formie rozporządzeń dwojakiego rodzaju:

-rozporządzenia porządkowe,

-inne rozporządzenia.

Rozporządzenia porządkowe - są wydawane wtedy gdy jest to niezbędne dla ochrony życia lub mienia i zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego (szczególne postępowanie wobec młodzieży)

Rozporządzenia porządkowe wojewoda przedkłada niezwłocznie premierowi, a do wiadomości starostom i marszałkowi województwa.

Prezes RM w trybie nadzoru może takie rozporządzenie uchylić nie tylko gdy jest ono sprzeczne z prawem, ale gdy jest niezgodne z polityką rządu,

Akty prawa miejscowego ogłaszane są w wojewódzkim Dzienników Ustaw Samorządowych. Wchodzą w życie po 14 dniach od ogłoszenia w tym dzienniku.

Formy działania wojewody:

-może stanowić przepisy prawa (wyjątkowe jak wyżej),

-może wydawać decyzje jako organ I instancji (sprawy istotne) lub jako organ odwoławczy rozpoznający środki zaskarżenia od rozstrzygnięć administracyjnych wydawanych przez odległe wojewodzie organy administracji rządowej. Procedura wydawania tych decyzji to postępowanie administracyjne ogólne.

-porozumienia administracyjne - może podpisywać porozumienia ustalające współdziałania z innymi wojewodami (żeby się nie powtarzać) i z jednostkami samorządowymi przekazując im niektóre swoje zadania z przekazaniem środków finansowych na to zadanie.

-umowy cywilno prawne - w sprawach majątkowych wojewoda nie może stosować środków administracyjnych (własnych) lecz korzysta z instrumentów cywilno prawnych (opartych na zasadzie równości podmiotów i autonomii woli tych podmiotów). Najczęstszym instrumentem cywilno prawnym jest umowa.

Instrumenty o charakterze władczym są limitowane w tym sensie, że organ administracyjny decyduje tylko wtedy gdy zezwala na to wyrażany przepis. Dlatego decyzja musi mieć powołanie decyzji prawnej.

-inne środki.

Przykładowe sprawy jakimi zajmuje się wojewoda:

• zwalczanie klęsk żywiołowych,

• obrona cywilna na wypadek wojny,

• nadzór i organizacja inspekcji handlowej,

• sprawy obywatelskie za wyjątkiem nadawania obywatelstwa (prezydent),

• sprawy cudzoziemców,

• niektóre sprawy z zakresu naruszeń środowiska (degradacja),

• sprawy bezpieczeństwa (kluczowe)

Prawo karne - elementy

Jest to również prawo publiczne organizujące aparat państwowy.

1.prawo karne materialne - normy regulujące odpowiedzialność z tytułu popełnienia czynów karalnych (część ogólna to problem pojęcia przestępstwa i problem winy oraz część szczegółowa polegająca na prezentacji poszczególnych przestępstw).

2.prawo karne procesowe - normy regulujące samo postępowanie karne czyli ściganie przestępcy. Normy te regulują czynności organów ścigania, statut przestępcy, pokrzywdzonych, zachowanie uczestników procesu przed sądem.

Pojęcie przestępstwa, regulacje prawną prawa karnego, materialnego zawiera kodeks karny, a postępowanie karne normowane jest osobnym kodeksem postępowania karnego.

Kodeks karny nie jest jednak wyczerpujący bo poza tym kodeksem unormowano odpowiedzialność za postępowanie skarbowe (ustawa karno - skarbowa regulująca problem przestępstw celnych, dewizowych, skarbowych; ustawy szczególne np. o zwalczaniu niedozwolonej konkurencji, o niedozwolonym wyrobie spirytusu normują wyjątkowe przestępstwa czyli mają charakter uzupełniający wobec K.K.

Przestępstwo - czyn osoby fizycznej, w więc nie można mówić o odpowiedzialności karnej instancji. Niekiedy w związku z niewłaściwą działalnością instancji odpowiadać karnie może jej właściciel.

Przestępstwo - jest to czyn zabroniony pod groźbą kary. Nie ma przestępstwa bez ustawy, przestępstwem jest tylko taki czyn osoby fizycznej, który jest zakazany pod groźbą kary ustalonej w ustawie obowiązującej w chwili jego popełnienia. Nie można doprowadzić do zastosowania tej ustawy. Jeżeli ustawę wprowadzono później bo nie ma ona działania z mocą wsteczną.

Cecha bezprawności - bo przestępstwo jest bezprawne.

Przestępstwo - to czyn w postaci działania osoby lub jej zaniechania jeśli była ona zobowiązana do określonego zachowania się.

Przestępstwo - nie odpowiada za zamiar, a za realny czyn, zachowanie. Przygotowanie może być karalne np. przygotowanie zamachu bombowego lub rysunek - plan. Czynami nie są tzw. odruchy bezwarunkowe i inne przymusowe sytuacje wywołane w warunkach braku świadomości.

Przestępstwo - to czyn szkodliwy, określany dawniej mianem społecznie niebezpieczny, dziś szkodliwy społecznie. Czyn szkodliwy tzn. nacechowany ujemnymi właściwościami w ocenie społecznej. Społeczeństwo wg swojego katalogu norm odnosi się do tego czyny z dezaprobatą (np. jeżeli ktoś przebiegnie ma czerwonym świetle to ktoś może to naśladować). Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

Przestępstwo - to czyn zawiniony - obarczony winą sprawcy -> Podmiotowa (subiektywna) okoliczność przestępstwa wina (subiektywna) - negatywny stosunek sprawcy do popełnionego czynu, chodzi tu o jego przekonanie.

Wina więc łączy się bezpośrednio ze świadomością, czyli z subiektywną relacją sprawcy do swojego zachowania.

Wyróżnia się 2 podstawowe kategorie winy w prawie karnym:

-wina umyślna,

-wina nieumyślna.

Wg Art. 9 nowego K.K. czyn zabroniony popełniony jest umyślnie jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia tj. chce go popełnić, albo przewidując możliwość popełnienia czynu, na popełnienie tego czynu się godzi. (np. sprawca chce spalić dom - zamiar - ale w ostatniej chwili dowiaduje się, że śpi tam człowiek, nie chce zabić człowieka, ale podpalając dom godzi się na jego śmierć).

Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie wtedy gdy sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia popełnia go jednak na skutek nie zachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia czynu przewidywał lub mógł przewidzieć.

W ramach winy nieumyślnej wyróżnić można:

-lekkomyślność (sprawca nie chce, ale przewiduje np. na zakręcie zamiast ująć gazu dodał go mimo że przewidywał, że może wypaść z zakrętu)

-nieumyślność - brak upewnienia się

Nie popełnia zatem przestępstwa ten sprawca, któremu nie można przypisać winy w czasie realizacji czynu.

Przestępstwo to czyn, który można przypisywać takiej osobie, która odpowiada na zasadach polskiego kodeksu karnego, czyli sprawcy, który ukończył 17 lat, wyjątkowo jednak nieletni, który ukończył 15 lat dopuszczając się czynu zabronionego popełnia przestępstwo zbrodni wymienione w K.K.

• zamach na życie prezydenta,

• zabójstwo,

• ciężkie uszkodzenie ciała,

• spowodowanie pożaru, eksplozji, lub innej katastrofy

• gwałt,

• porwanie statku,

• inne

Może odpowiadać na zasadach określonych w K.K. jeżeli stopień rozwoju sprawcy jest prawidłowy, przemawiają za tym.......... a poprzednio zastosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się nieskuteczne.

W stosunku do nieletniego oprawcy nie można wymierzyć kary większej niż 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia karnego przewidzianego za to przestępstwo.

Czyny osób małoletnich, które nie odpowiadają na zasadach K.K. są czynami karnymi, lecz ściganie tych czynów nie następuje wg K.K. lecz wg specjalnej ustawy o odpowiedzialności karnej nieletnich. Na mocy tej ustawy nie można jednak stosować środków karnych, lecz orzekający sąd rodzinny wymierza środki wychowawcze lub poprawcze.

Czyn karny - czyn stanowiący jedność, ten sam czyn jako jednolite zachowanie może stanowić tylko jedno przestępstwo. Nie wolno więc cudzego negatywnego zachowania dzielić na rozmaite zachowania. Zdarza się niekiedy tzw. zbieg przepisów, wtedy gdy jeden czyn wyczerpuje znamiona określone w kilku przepisach ustawy czyli narusza kilka przepisów ustawy np. obcowanie płciowe z osobą poniżej 15 roku życia pozostającą w stosunku pokrewieństwa. W razie zbiegu przepisów sąd skazuje za jedno przestępstwo (bo jeden czyn, jeden zespół ruchów, ale na podstawie wszystkich przepisów co zezwala na wymiar kary na podstawie najsurowszego przepisu (recydywa)).

Często przestępca podejmuje kilka zachowań (uczestniczy w kilku zdarzeniach podjętych w krótkich odstępach czasu np. kradnie „na raty”. Jeśli działa w warunkach wykonania z góry powziętego zamiaru to te wszystkie zachowania uważa się za czyn dozwolony (jedność czasu, „bliskość” czasowa powoduje możliwość wliczenia tych wszystkich zachowań za jedno zdarzenie).

Okoliczności popełnienia przestępstwa:

1. czas - czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był zobowiązany,

2. miejsce - czyn zakazany uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca faktycznie działał lub zaniechał działania lub miejsce gdzie skutek wg zamiaru sprawcy nastąpił lub miał nastąpić,

3. podmiotowy zakres karalności - ustawę karną stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium RP. Nie ma znaczenia kim on jest. Ustawę polską stosuje się również gdy czyn popełniono na polskim statku wodnym lub powietrznym. Polską ustawę stosuje się też do obywatela polskiego, który dopuścił się tego przestępstwa za granicą. Polską ustawę karną stosuje się również do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą, jeżeli wg polskiej ustawy karnej przestępstwo zagrożone jest karą 2 lat pozbawienia wolności. Natomiast bez względu na stan zagrożenia stosuje się polską ustawę do cudzoziemca za granicą, który działał przeciwko polskiej instancji, interesom RP, czy przeciwko obywatelowi RP.

Zbrodnia - to takie przestępstwo, które zagrożone jest karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata, lub karą surowszą.

Występek - to taki czyn zabroniony, który zagrożony jest karą łagodniejszą i nie jest wykroczeniem. Występek jest zatem czynem zabronionym, zagrożonym co najmniej grzywną w wymiarze powyżej 30 stawek dziennych, karą pozbawienia wolności więcej niż jeden miesiąc.

Który wymiar zagrożenia decyduje, dolny czy górny ? -> dolny

Przy podziale przestępstwa na zbrodnie i występki rozstrzyga dolna granica ustawowego zagrożenia karą. Górna granica pozbawienia wolności to 15 lat. Ekstra kara to 25 lat lub dożywocie.

Formy popełniania przestępstwa (etapy aktywności przestępczej):

1. zamiar - nie jest przestępstwem czyli wszelkie planowanie, rozważanie przestępstwa w ramach własnego umysłu choć naganne to nie karalne.

2. przygotowanie - jest karalne, ale tylko i tylko wtedy gdy ustawa wyraźnie tak stanowi (przygotowanie do pracy w wywiadzie, przygotowanie do zabójstwa)

Przygotowanie - polega na tym, że sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia tego czynu, a w szczególności np. zbieranie informacji, plan działania, wchodzi w porozumienie z innymi, przysposabia środki, narzędzia itd.

Nie podlega karze za przygotowanie ten kto dobrowolnie od niego odstąpił lub zapobiegł jego skutkom. Kara za przygotowanie jaką kodeks przewiduje, jest niższa niż kara za sprawstwo.

3. usiłowanie - popełnienia czynu zabronionego jest zawsze przestępstwem. Odpowiada za usiłowanie ten kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego wykonania, które jednak nie następuje (nie ma znaczenia dlaczego nie doszło do wykonania). Kara za usiłowanie jest taka jak za wykonanie. Sąd może stosować nadzwyczajne łagodzenie kary zwłaszcza w stosunku do tego przestępcy, który odstąpił od wykonania.

Usiłowanie zachodzi również gdy sprawca nie uświadamia sobie, że wykonanie nie jest możliwe z uwagi na brak środków lub na nieodpowiednie narzędzia. Za to też odpowiada jak za wykonanie.

4. sprawstwo - dokonanie przestępstwa, dopuszczenie się czyny zabronionego.

Sprawstwo nie jest formą jednolita zwłaszcza gdy działa kilka osób. Za sprawstwo odpowiada również ten, kto działa wspólnie z inną osobą lecz nie spełnia wszystkich czynności potrzebnych do wykonania przestępstwa. Szczególnym przypadkiem sprawstwa jest tzw. sprawstwo kierownicze, polegające na tym, że przestępca kieruje wykonaniem czynu nad innymi osobami sprawując nad nimi władzę.

Odmianą sprawstwa jest tzw. pomocnictwo. Odpowiada za pomocnictwo ten, kto chcąc aby inna osoba dokonała czynu, ułatwia jego dokonanie (dostarcza narzędzi, transportu, udziela rady) nie uczestniczy.

Podżeganie - odpowiada za podżeganie ten kto chcąc aby ktoś inny dokonał czynu karnego, nakłania go do tego. Nie ma znaczenia czy ten ktoś popełnił to czy też nie.

-okoliczności wyłączające bezprawność przestępstwa,

-okoliczności wyłączające winę w przestępstwie

.

---