Wpływ zmian związanych ze starzeniem się na
przewód pokarmowy

Skutki starzenia się, a układ pokarmowy

• Choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego

• Choroby dolnego odcinka przewodu pokarmowego

• Zaparcia, biegunki

• Zespoły złego wchłaniania

• Nowotwory przewodu pokarmowego

• Krwawienia z przewodu pokarmowego

CHOROBY GÓRNEGO ODCINKA PRZEWODU POKARMOWEGO

• Dysfagia

• dysfagia ustno-gardłowa

• dysfagia przełykowa

• Choroby żołądka i dwunastnicy

• zanikowe zapalenie i zanik błony śluzowej żołądka

• gastropatia przerostowa

• wrzód trawienny

• zespół Zollingera-Ellisona

• bezoary, skręt żołądka, zmiany naczyniowe

DYSFAGIA - trudności w połykaniu

• Dysfagia ustno - gardłowa: nieprawidłowości mechanizmu nerwowo-mięśniowego gardła i górnego zwieracza przełyku

• Dysfagia przełykowa: schorzenia w obrębie samego przełyku

DYSFAGIA USTNO - GARDŁOWA

• Choroby naczyniowe mózgu: porażenie opuszkowe, rzekomoopuszkowe, zespół Wallenberga (zator t.tylnej dolnej móżdżku, boczna część rdzenia - odnerwienie mięśni podniebienia po tej samej stronie

• Schorzenia nerwowo - mięśniowe: ch. Parkinsona, myasthenia gravis, niedoczynność/nadczynność tarczycy, stwardnienie zanikowe boczne

• Guzy ustno - gardłowe

• Uchyłek Zenkera: uwypuklenie jednej lub kilku warstw ściany przełyku nad górnym zwieraczem

• Osteoartropatia przerostowa kręgosłupa szyjnego, bardzo duże osteofity szyjne

DYSFAGIA USTNO - GARDŁOWA c.d.

• rozpoznanie

• precyzyjne zebranie wywiadu

• badanie przedmiotowe

• badania diagnostyczne: zdjęcia rtg z wlewem barytu z wideofluoroskopią, manometria grn. zwieracza (?)

• leczenie

• leczenie choroby podstawowej

• chirurgiczne, chemio-, radioterapia (powikłania!)

• techniki rehabilitacyjne

DYSFAGIA PRZEŁYKOWA

• Zaburzenia motoryki

• achalazja - defekt komórek zwojów Auerbacha w ścianie przełyku, idiopatyczna lub wtórna do raka (triada kliniczna >50rż, dysfagia trwająca krócej niż rok, utrata m.ciała>7kg)

• sklerodermia (postępująca twardzina układowa)

• rozlany kurcz przełyku

DYSFAGIA PRZEŁYKOWA c.d.

• Przyczyny mechaniczne

• rak przełyku - szybko postępująca dysfagia z utratą masy ciała

• zwężenie zapalne postępująca dysfagia, zwykle poprzedzona zgagą lub innymi objawami refluksu; przełyk Barretta

• pierścienie i fałdy, „zespół steakhouse”

• przyczyny naczyniowe

CHOROBY ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY

• Zanikowe zapalenie i zanik błony śluzowej żołądka

• zwiększona liczba komórek zapalnych w ścianie

• zanik - zmniejszenie liczby komórek wydzielniczych

• typ A - zapalenie rozlane, obniżona produkcja kwasu, podwyższone stężenie gastryny; niedokrwistość złośliwa

• typ B - zapalenie ogniskowe, wywołane zakażeniem H.pylori

CHOROBY ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY c.d.

• Gastropatia przerostowa

• choroba Menetriera przerost fałdów błony śluzowej w całym lub części żołądka, wtórna hipoalbuminemia

• Wrzód trawienny - wrzody żołądka

• powikłania: ciężki krwotok, perforacja, niedrożność; leczenie chirurgiczne

• leczenie: antybiotykoterapia(?), leki alkalizujące, H2-brokery, sukralfat, inhibitory pompy protonowej

• zespół Zollingera-Ellisona, gruczolak trzustki (gastrinoma), duże ilości gastryny, nadprodukcja kwasu żołądkowego, nawracająca choroba wrzodowa

CHOROBY ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY c.d.

• Bezoary - wewnątrzżołądkowe masy składające się z substancji egzogennych

• Skręt żołądka - silny ból, odruchy wymiotne z niemożnością zwymiotowania

• Zmiany naczyniowe

CHOROBY DOLNEGO ODCINKA PRZEWODU POKARMOWEGO

• Choroba uchyłkowa

• Angiodysplazja

• Choroby zapalne jelit

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego

• choroba Crohna

• Niedokrwienie jelita grubego

• Nietrzymanie stolca

Choroba uchyłkowa

• UCHYŁKI OKRĘŻNICY - wypuklenia błony śluzowej poprzez warstwy mm. gładkich

• UCHYŁKOWATOŚĆ - obecność uchyłków bez stanu zapalnego

• CHOROBA UCHYŁKOWA - uchyłkowatość z towarzyszącymi bolesnymi skurczami lub innymi objawami

• ZAPALENIE UCHYŁKÓW - zakażenie w uchyłku okrężnicy

Choroba uchyłkowa c.d.

• osłabienie mm. okrężnicy

• 40% osób>65 rż i ok.. 50% osób>80 rż

• objawy ch. uchyłkowej: dyskomfort w podbrzuszu, biegunka, tkliwość; zap. uchyłków: gorączka, leukocytoza, objaw odrywania; powikłania - przetoka do pęcherza moczowego, włóknienie, niedrożność, ropień okołouchyłkowy, perforacja z zapaleniem otrzewnej, posocznica

Choroba uchyłkowa c.d.

• Rozpoznanie

• wlew doodbytniczy - powikłania

• TK, USG

• kolonoskopia - wykluczenie procesu rozrostowego

• Leczenie: bolesna choroba uchyłkowa/zapalenie uchyłków - zapobieganie powikłaniom - dieta, leki przeczyszczające, przeciwbólowe, spazmolityki, antybiotyki, ew. leczenie chirurgiczne

Angiodysplazja

• niewielkie kłębki poszerzonych i krętych żył w błonie śluzowej okrężnicy i jelita cienkiego (epizody częściowej niedrożności żył)

• objawy: nawracające krwawienie

• rozpoznanie: kolonoskopia, angiografia krezkowa

• leczenie: zachowawcze, elektrokoagulacja endoskopowa, koagulacja laserowa, zabieg chirurgiczny

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

• Przewlekły uogólniony proces o nieznanej przyczynie występujący w powierzchownych warstwach ściany jelita

• Objawy: przebieg łagodny, średni lub ciężki; biegunki z/bez krwi, zaparcia , objawy ogólne; objawy pozajelitowe: bóle stawowe, rumień guzowaty, , zgorzelinowe zapalenie skóry, zapalenie błony naczyniowej oka, wędrujące zapalenie wielostawowe.

• Powikłania: megacolon toxicum, splątanie, wysoka gorączka, wzdęcia; rak jelita grubego

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego c.d.

• Rozpoznanie: badanie sigmoidoskopowe i biopsja odbytnicy, kolonoskopia, wlew doodbytniczy, uwaga - choroby naśladujące!

• Leczenie: steroidy p.o. lub i.v., sulfasalazyna, olsalazyna, mesalazyna (5-ASA), ew. leczenie chirurgiczne

Choroba Leśniowskiego - Crohna

• Przewlekły proces zapalny dotyczący najczęściej końcowego odcinka jelita krętego lub okrężnicy, charakteryzuje się zapaleniem całej ściany jelita, często z owrzodzeniami i ziarniniakami.

• Owrzodzenia, szczeliny, przetoki, ziarniniaki, obszary nie zajęte chorobą, często nie dotyczy odbytnicy, może być zajęty każdy odcinek pp., u osób starszych częściej jelito grube

Choroba Leśniowskiego - Crohna c.d.

• Objawy: krwawienie z odbytu (zajęcie odbytu), biegunka, gorączka, ból brzucha, spadek masy ciała, objawy pozajelitowe np. wędrujące zapalnie stawów,

• Badania laboratoryjne: leukocytoza, hipoalbuminemia, podwyższone OB, niedokrwistość

• Rozpoznanie: kolonoskopia, wlew doodbytniczy, TK, USG

• Leczenie: sulfasalazyna,prednizon …

Niedokrwienie jelita grubego

• Upośledzenie dopływu krwi do jelita grubego prowadzące do zapalenia i obrzęku

• odgałęzienia tętnicy krezkowej górnej i dolnej, krążenie oboczne

• niedokrwienie w przebiegu:

• uogólnione zmniejszenie przepływu krwi

• nieodpowiedni rozkład przepływu

• przyczyny ? - rak, zapalenie uchyłków, odwodnienie, niewydolność serca

Niedokrwienie jelita grubego c.d.

• Objawy: nagły ból, krwista biegunka, objawy uciskowe nad zajętym jelitem (zagięcie śledzionowe), zawał jelita: gorączka, leukocytoza, brak perystaltyki, wzdęcie brzucha. Odwracalne/nieodwracalne

• Rozpoznanie: wlew doodbytniczy (objaw „odcisków kciuka”) - ostrożnie!, kolonoskopia

• Leczenie: płyny, preparaty krwiozastępcze, antybiotyki, laparotomia i resekcja

Nietrzymanie stolca - utrata zależnej od woli kontroli nad wydalaniem stolca

• Elementy niezbędne do trzymania stolca: czucie w odbytnicy i odbycie, zdolność do magazynowania, koordynacja wewnętrznego i zewnętrznego zwieracza odbytu

• Przyczyny: zaklinowanie mas kałowych, upośledzenie czynnościowe - umysłowe i/lub fizyczne, napromienianie, guz, niedokrwienie, uraz, zabieg chirurgiczny

• Rozpoznanie i leczenie: wlew doodbytniczy, proktosigmoidoskopia, manometria anorektalna; wlewki doodbytnicze, dieta, technika biofeedback, farmakologiczne, chirurgiczne

ZAPARCIE

• Definicja? - wysiłek potrzebny w celu wypróżnienia, rzadkie lub niepełne wypróżnienia, częstość rośnie z wiekiem

• Przyczyny - często wieloczynnikowe

• dietetyczne

• czynnościowe (depresja, splątanie, unieruchomienie, nieodpowiednie warunki sanitarne)

• wtórne do innych chorób (ch. Parkinsona, ch. naczyniowe mózgu, otępienie, niedoczynność tarczycy, niedokrwienie, uchyłkowatość jelit etc.)

• farmakologiczne (opioidy, leki p/depresyjne, hipotensyjne, moczopędne, blokery kanału wapniowego)

ZAPARCIE c.d.

• Powikłania: niedokrwienia i omdlenia, żylaki odbytu, zaklinowanie mas kałowych - niedrożność, owrzodzenie kałowe, megacolon, skręt jelita

• Rozpoznanie: wykluczenie choroby pierwotnej np.raka, badanie rtg ze znacznikiem

• Leczenie: zalecenia dietetyczne, farmakologiczne, chirurgiczne?!

BIEGUNKI

• Wzrost częstości wypróżnień (>3/dobę) połączony ze wzrostem objętości stolca, zwiększoną płynnością, nagłe parcie i ból

• Biegunka osmotyczna

• niedobór laktazy

• leki hiperosmotyczne

• Biegunka zakaźna

• wirusowa

• bakteryjna, C.difficile

• Biegunka spowodowana złym trawieniem

• wtórna do niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki (niedobór lipazy)

• niedobór kwasów żółciowych

BIEGUNKI c.d.

• Biegunka wskutek złego wchłaniania

• choroba trzewna

• lamblioza, ch. Whipple'a

• Biegunka wtórna do zwiększonego wydzielania hormonów

• rakowiaki, rak rdzeniasty tarczycy, gastrinoma

• Biegunka wtórna do chorób jelita grubego

• colitis ulcerosa, zmiany niedokrwienne, zapalenie popromienne.

• Leczenie

ZESPOŁY ZŁEGO WCHŁANIANIA

• Zespół objawów przedmiotowych i podmiotowych występujących zwykle w wyniku nadmiernego wydalania tłuszczów (biegunka tłuszczowa), różnego stopnia zaburzeń wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, jak i w wodzie, elektrolitów i wody oraz złego trawienia węglowodanów i białek.

ZESPOŁY ZŁEGO WCHŁANIANIA c.d.

• Choroba trzewna (enteropatia glutenowa) - choroba uwarunkowana genetycznie polegająca na zaburzeniu wchłaniania wielu składników odżywczych, swoiste zmiany patologiczne w śluzówce jelita wywołane gliadynową frakcją glutenu (pszenica, żyto, owies, jęczmień)

• objawy: biegunka (tłuszczowa), spadek masy ciała, niedożywienie, niedobory (Fe, Ca, wit.K)

• leczenie: dieta, leczenie uzupełniające

ZESPOŁY ZŁEGO WCHŁANIANIA c.d.

• Zespół rozrostu bakterii - zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych wtórne do katabolizmu węglowodanów przez Gram-ujemne bakterie tlenowe, rozprzęgania kwasów żółciowych przez bakterie beztlenowe

• Przewlekłe zapalenie trzustki z niewydolnością: często przebieg bezbólowy, nagle zaczynające się częste wypróżnienia z obfitym, cuchnącym, tłustym stolcem

NOWOTWORY PRZEWODU POKARMOWEGO

• Nowotwory - druga przyczyna zgonów u osób starszych

• 25% zgonów z powodu raka - raki przewodu pokarmowego

• Rola czynników środowiskowych?? (tłuszcz, błonnik, karcynogeny)

• Nowotwory łagodne/złośliwe

• Przełyk, żołądek, jelito cienkie, okrężnica, odbyt i odbytnica, wyrostek robaczkowy, trzustka, wątroba, pęcherzyk żółciowy i drogi żółciowe, krezka i otrzewna

NOWOTWORY PRZEWODU POKARMOWEGO c.d.

• Przełyk

• dysfagia, spadek m.ciała, ból przy przełykaniu…

• Żołądek

• niestrawność?, dyskomfort, szybkie uczucie sytości

• Jelito cienkie

• bezobjawowa, późny okres: niedrożność, wgłobienia, zakrzepica

• Jelito grube - drugi najczęstszy nowotwór złośliwy

• bezobjawowy, niedrożność, bóle, krwawienia, zaburzenia rytmu wypróżnień

• Badania: kał na krew utajoną, kolonoskopia, wlew z kontrastem, markery nowotworowe (CEA)

NOWOTWORY PRZEWODU POKARMOWEGO c.d.

• Odbyt i odbytnica

• krwawienie, zaparcia, zmniejszenie średnicy stolca

• Trzustka

• 80% głowa trzustki, 20% trzon i ogon, bezbólowa żółtaczka, spadek masy ciała

• Wątroba

• nowotwory pierwotne/wtórne

• Pęcherzyk żółciowy, drogi żółciowe

• Nowotwory wyrostka robaczkowego, krezki, otrzewnej

KRWAWIENIA Z PRZEWODU POKARMOWEGO

• Haematemesis - wymioty krwią

• Melena - czarne smoliste wypróżnienia

• Haematochezia - czerwonokrwiste wypróżnienia

• Krwawienie utajone

• Hemoroidy, rak jelita grubego

• Wywiad!, badanie fizykalne, badania laboratoryjne i obrazowe

---