Kultura jako element kontroli społecznej
Proces socjalizacji uspołecznia człowieka, ma nas przystosować do życia społecznego, prowadzi do kształtowania osobowości człowieka.
Socjalizacja może nas uczyć jakie potrzeby zaspakajać i kiedy. Jesteśmy socjalizowani przez całe życie.
Abraham Maslow twierdził, że nasza hierachia potrzeb ma charakter piramidy: potrzeby biologiczne (są potrzebami braku), potrzeba bezpieczeństwa (brak zagrożenia psychicznego i fizycznego, również potrzeba braku - neurotyk dąży chorobliwie do zapewnienia sobie poczucia bezpieczeństwa), potrzeba przynależności, potrzeby szacunku i uznania, potrzeba samorealizacji (na samym szczycie). Większa część potrzeb kształtowana jest kulturowo. Niewiele potrzeb możemy zaspokoić sami, nigdy nie możemy zaspokoić wszystkich naszych potrzeb. Kontrola społeczna uczy nas o wzorach, zachowaniach, wartościach i normach społecznych prowadzących do zaspokojenia potrzeb. Głównymi narzędziami kształtującymi hierarchię potrzeb są religia, prawo i moralność. Kultura i struktura społeczna wpływają i kształtują nasze indywidualne skłonności.
SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA LUDZKIEJ OSOBOWOŚCI
Kulturowy ideał osobowości jest narzucany przez proces internalizacji i składa się z cech i zachowań akceptowanych społecznie.
PROCES SOCJALIZACJI, A ROLE SPOŁECZNE
Teoria ról społecznych zajmuje się badaniem, w jaki sposób spełniane są wymagania nakładane na jednostkę przez społeczeństwo. Rola społeczna to względnie statyczne i wewnętrznie spójny system zachowań i cech będących reakcjami na zachowania innych osób i przebiegających według mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego wzoru. Wiążą się z nią prawa i obowiązki, a także uczucia, których natężenie zależy od stopnia identyfikacji z daną rolą.
Każdy człowiek funkcjonuje na dwóch płaszczyznach: indywidualizacji i identyfikacji. Integrację elementów osobowości zawdzięczamy trzem mechanizmom motywującym działania:
-dążenie do utrzymania poczucia własnej tożsamości
-dążenie do utrzymania i poczucia własnej kontroli nad rzeczywistością (człowiek o poczuciu kontroli uznaje, że wyniki jej działań w różnych sytuacjach zależą od niej samej, człowiek bez takeigo poczucia ma wrażenie zupełnego braku wpływu na wyniki działań)
-dążenie do utrzymania i wzrostu własnej wartości
CZŁOWIEK W PROCESIE SOCJALIZACJI
Człowiek jest istotą społeczną, ukształtowaną przez kulturę w procesie socjalizacji: posiada cechy psychogenne (np. temperament), biogenne (modyfikowane w procesie socjalizacji) i socjogenne.
Socjologicznie człowieka kształtują:
-kulturowy ideał osobowości
-role społeczne
-jaźń subiektywna i odzwierciedlona
Sytuacja społeczna określa, jakie role społeczne mamy podejmować.
Jaźń subiektywna to efekt całego procesu uczenia się, samoświadomość, nie ulegająca zmianom
Jaźń odzwierciedlona to nasze wyobrażenia na temat tego, co inni o nas myślą.
Od ludzi oczekujemy potwierdzenia naszej jaźni - co jest dobre dla ludzi o wysokiej samoocenie, ale nie dla tych o zaniżonej, co zrozumiałe.
Sankcje za przekroczenie barier mogą być pozytywne lub negatywne:
-ostracyzm towarzyski
-plotki
-ośmieszenie
to sankcje za wyłamanie się z konwencji towarzyskiej wymierzane jednostce przeciwstawiającej się wymierzane, aby zachować bezpieczeństwo grupy, aby nie miała wpływu na członków grupy, aby inni nie wyłamywali się z grupy.
PROCES SOCJALIZACJI wprowadza jednostkę w życie społeczne, uczy ją zachowań i porozumiewania się według określonych wzorców, dzięki socjalizacji człowiek uczy się panować nad popędami i potrzebami; wpływa na kształtowanie systemu wartości i hierarchii potrzeb. Efektem oddziaływania środowiska społecznego jest nauka zachowań z ogólnie przyjętymi normami społecznymi i według określonych wzorów.
WZÓR KULTUROWY określa sposób zachowania uznany w określonej grupie, dopuszczalny i skuteczny w określonej sytuacji. INTERNALIZACJA to proces służący do przyjmowania w procesie socjalizacji wzorów zachowań, norm i wartości tworzonych przez daną kulturę za własne. RODZINA to pierwsza grupa, w której dziecko styka się z określonym systemem wartości (aspiracyjna grupa odniesienia). To właśnie w pierwszych latach życia człowiek zdobywa podstawowe wiadomości na temat rzeczywistości i samego siebie. W procesie socjalizacji jednostka uczy się odgrywania ról społecznych, porozumiewania się za pomocą symboli i języka. Proces socjalizacji obejmuje całe życie człowieka i obejmuje różne etapy:
-oddziaływanie przedmiotami
-wzrost znaczenia języka
-rozwój myślnenia pojęciowego
-system opanowywania wiedzy i umiejętności społecznych
-wejście w śwait instytucji
KONFORMIZM JAKO SPOSÓB P0RZYSTOSOWANIA SIĘ JEDNOSTKI DO SPOŁECZEŃSTWA
Formowanie się tożsamości społecznej i osobistej polega na indywidualizacji i identyfikacji.
Konformizm to zmiana zachowania związana z wpływem innych osób (zarówno rzeczywistym, jak i wyimaginowanym). Mamy trzy modelowe zachowania:
-uleganie - wynika z chęci uniknięcia kary lub uzyskanie nagrody
-identyfikacja - wynika z chęci upodobnienia do jednostki oddziałującej
-internalizacja - wynika z własnego przekonania o słuszności zachowania (duże znaczenie ma wiarygodność źródła)
Jednocześnie ludzie według Aronsona pielęgnują przekonanie o własnej niezależności.
SEKTY:
zorganizowane formy religii, które twierdzą, że są jedyną słuszną drogą do prawdy religijnej, ale nie są w pełni zintegrowane z kulturową większością społeczeństwa. Zaiwerają elementy odosobnienia, odrzucają normy i wartosci kultury dominującej, powstają czasem w wyniku oderwania od wielkiej grupy wyznaniowej. Kładą nacisk na osobiste doświadczenie i emocjonalny stosunek do praktyk religijnych.
CHARYZMA: cechy osoby, która pociąga wyznawców i potrafi na nich wpływać.
INTERAKCJE SPOŁECZNE: są to działania podejmowane przez ludzi
1.BEHAWIORYZM
Zakłada, że zachowanie jednostki stanowi bodziec pobudzający dla drugiej osoby. Jednocześnie działanie człowieka opiera się na wzorach (m.in. wzorach ról społecznych) czerpanych z kultury. Własna osobowość jawi się często jako wiązka ról społecznych. Kontaktujemy się właśnie poprzez te role - dowodzi tego eksperyment Filipa Zimbarda “Więzienie”. Nieporozumienie pochodzi z przekraczania schematu roli społecznej (zdarza się to rzadzko, ale czasami wykraczamy w interakcjach poza role społeczne) a także z różnego przyjmowania i interpretowania tych ról.
2.INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY
Człowiek w ujęciu tej koncepcji nie jest układem reaktywnym. Mamy pewną strukturę jaźni i działamy w sposób świadomy. Przetwarzamy informcje i nie tylko podejmujemy role społeczne, ale też je tworzymy, kreujemy. W skrajnych przypadkach zachowujemy autonomiczność względem kultury, a każda interakcja postrzegana jest jako nowa jakość. Komunikujemy się przez symbole pochodzące z kultury, ale nadajemy im nowe znaczenia. Według behawiorystów jesteśmy odtwórcami kultury, a kultura jest statyczna. Według interakcjonizmu symbolicznego my tworzymy kulturę, a ona podlega zmianom. Dostarcza jednak standardów zachowań. Osobowość jest w tym ujęciu istotą modyfikującą wzorce. Ludzie reagują na niewiele bodźców bezwarunkowo. Przenosimy emocje na odpowiednie symbole, których uczymy się przez doświadczenie (podszepty kultury).
Na przykład symbol “malboroman” jest różnie odbierany w różnych środowiskach.
Od początku życia uczymy się symboli, służących do porozumiewania się. Obie strony komunikacji posługują się tymi samymi symbolami, ale podlegają one interpretacji zarówno strony mówiącej (nadającej), jak i odbierającej. Osoby komunikujące się budują własne znaczenia. Pod tym względem każda grupa jest inna: wypracowuje swój obszar znaków i znaczeń, wypracowuje własną kulturę.
ZMIANY 1989: Plan Balcerowicza nie uwzględniał akspektu społecznego: nawet jeśli nie akceptowaliśmy poprzedniego systemu, mamy zakorzenione pewne wzorce. W latach 90tych dokonały się zmiany ustrojowe, wprowadzono demokrację i kapitalizm, ale zmiany w mentalności, struktury wartości, norm, wzorów kulturowych wymagają czasu. Świadomość i mentalność nie zmienia się rewolucyjnie, tylko ewolucyjnie. Trzeba poczekać, aż umrze pokolenie, które zakorzenione ma inne wzorce takie jak ten o własności państwowej = niczyjej.
Żyjemy w natłoku informacji i prawdziwą umiejętnością jest zmysł ich przetwarzania. Ucieczką od przetwarzania informacji jest trzymanie się wzorców, poddanie się sterowaniu zewnętrznemu: moda, standardy kulturowe, uzależnienie się od wzorców: sekty, olbrzymia konsumpcja (karta kredytowa zwalnia z odpowiedzialności).