Makroekonomia 18.11. wykład 5

1. Rynkowe czynniki wzrostu oraz pojęcie równowagi gospodarczej

2. Model globalnego popytu i globalnej podaży oraz sfory na temat jego funkcjonowania

3. Neoklasyczna teoria równowagi gospodarki

4. Równowaga w ekonomii Keynes'owskiej

5. Badania koniunkturalne w gospodarce rynkowej

1. Pojęcie i fazy cyklu koniunkturalnego

2. Mechanizm klasycznego cyklu koniunkturalnego

3. Skutki cykliczności

4. Zmiany w cykliczności po II wojnie światowej

1. Dotychczas omawiane były czynniki wzrostu w tradycyjnym ujęciu przy założeniu pełnego wykorzystania tych czynników tj. wzrostu maksymalnie możliwego (potencjalnego wzrostu). W praktyce jednak nie zawsze, a raczej rzadko ma miejsce sytuacja pełnego wykorzystania istniejących możliwości rozwojowych. To czy istniejący potencjał wzrostowy jest wykorzystany lepiej lub gorzej zależy w dużym stopniu od czynników rynkowych, które są zdeterminowane przez fakt istnienia lub brak równowagi gospodarczej. Równowaga gospodarcza może dotyczyć różnych obszarów i wyróżnia się równowagę:

- wewnętrzną - na krajowym rynku wewnętrznym:

• Dóbr i usług

• Pracy

• Kapitału

- zewnętrzną tj. w zakresie bilansu płatniczego z zagranicą

-społeczną, która wyrażać może zadowolenie ludzi z pracy, życia lub brak takiego zadowolenia

W omawianym kontekście wykorzystania potencjalnych czynników wzrostu szczególnie istotna jest równowaga na krajowym rynku dóbr i usług. Rzutuje ona na pozostałe rynki. Równowaga na tym rynku (dóbr i usług) może mieć charakter równowagi ogólnej tj. kiedy na danym terytorium, w danym czasie globalny popyt jest równy globalnej podaży. Natomiast równowagi cząstkowe dotyczą poszczególnych dóbr lub usług i równowaga ogólna nie musi oznaczać wszystkich równowag cząstkowych.

2. Ogólną równowagę można analizować na modelu globalnego popytu i globalnej podaży. Oznacza to, że PKB można analizować od strony popytu tj. wydatków i możliwości zakupu dóbr i usług i od strony podaży tj. rzeczowej struktury produkcji dóbr i usług. Analizując w krótkim okresie możemy przedstawić na rysunkach:

Średni

Poziom

cen

krzywa globalnego popytu

PKB od strony popytowej(możliwości zakupu)

PKB realny w cenach stałych

Średni

Poziom

cen

krzywa globalnej podaży

PKB od strony struktury podaży(co się produkuje)

PKB realny w cenach stałych

Średni

Poziom

cen

PKB

Interpretacja tych krzywych jest inna niż w przypadku pojedynczych wykresów.

Analizując od strony popytowej musimy pamiętać, że jeżeli ceny maleją to rośnie siła nabywcza pieniądza i możliwości zakupu większego realnego PKB. Jednocześnie spadają wtedy ceny oprocentowania kapitałów, kredytów. Zatem rosną inwestycje i popyt konsumpcyjny realizowane przez kredyty. PKB rośnie.

Analizując od strony podaży jest inaczej. Gdy obniżają się ceny, maleją bodźce do zwiększania produkcji i oddziaływuje to w kierunku zmniejszania PKB.

Reasumując obniżanie cen oddziaływuje w różny sposób na popyt i podaż i to powoduje, że dochodzi do pewnego ustalenia tych wielkości.

W teorii ekonomii istnieje spór na temat funkcjonowania istnienia modelu równowagi ogólnej i zależności między popytem i podażą w ujęciu globalnym. Spór dotyczy:

1. Kształtu krzywej podaży

2. Co decyduje o PKB - czy czynniki popytowe czy czynniki podażowe

3. Czy równowaga jest możliwa w warunkach pełnego wykorzystania czynników produkcji

Rozróżnia się w tym zakresie 2 przeciwstawne podejścia:

1. Podejście neoklasyczne (neoliberalne)

2. Podejście Keynes'owskie

3. Teoria(podejście) neoklasyczna

Wywodzi się ona od sformułowanego w XIX w. przez francuskiego ekonomistę Saya tzw. prawa rynku wg którego każda produkcja tworzy dla siebie popyt restytucyjny (odtworzeniowy na surowce i maszyny) oraz popyt konsumpcyjny. Zakłada się tutaj, że globalny popyt poprzez mechanizm rynkowy zawsze zrównuje się z globalną podażą, brak jest przymusowego bezrobocia i w wyniku działania mechanizmu rynkowego ma miejsce pełne wykorzystanie czynników produkcji.

Zakłada się, że mechanizm rynkowy automatycznie prowadzi do równowagi rynkowej na 3 rynkach:

- kapitału

- pracy

- dóbr i usług

W odniesieniu do rynku kapitału, popyt prezentują inwestycje, które decydują o popycie na pieniądze. Natomiast podaż reprezentują oszczędności różnych podmiotów

Stopa

Procentowa

(Oprocentowanie)

Zapotrzebowanie na pieniądze

(oprocentowanie)

Stopa

Procentowa

(Oprocentowanie)

Podaż pieniądza

(oszczędności)

Analogicznie rozumując podobnie wg tego podejścia funkcjonuje rynek pracy tzn:

średnia

płac

Popyt na pracę ze strony pracodawców

średnia

płac

Podaż na pracę ze strony pracowników

W konsekwencji wg tego podejścia oszczędności automatycznie przekształcają się w inwestycje na rynku kapitału i pieniądza, a na rynku pracy nie ma bezrobocia przymusowego. Jeżeli jest bezrobocie to traktuje się je jako bezrobocie dobrowolne tzn. wynikające z żądania zbyt wysokich płac.

Zakłada się, że krzywa globalnej podaży ma pionowy charakter i wiąże się to z hipotezą elastycznych cen i płac. Przyjmując, że pieniądz w gospodarce jest neutralny, bo jeżeli wszystkie ceny, płace i procent są doskonale elastyczne to wzrost i ilość pieniądza wywołuje takie same zmiany cenowe wszystkich produktów i czynników. To znaczy, że w takim samym stopniu zmniejszają się koszty jak i przychody ze sprzedaży. W konsekwencji dochodzi się tutaj do wniosków, że oddziaływanie państwa na gospodarkę jest niepotrzebne, niecelowe, a nawet szkodliwe, bo gospodarka najlepiej się samo reguluje przez mechanizm rynkowy.

Poziom

Cen

Krzywa podaży

Krzywa popytu

PKB

(od strony popytowej i podażowej)

Krzywa podaży ma charakter pionowy i charakteryzuje pełne wykorzystanie czynników produkcji. Przesuwa się ona tylko w wyniku postępu technicznego. Z tego wynika szkodliwość ingerencji państwa w gospodarkę ( zwiększenie inflacji = zwiększenie poziomu cen). Polityka państwa na podniesienie popytu i podaży nie prowadzi do reakcji wzrostu, a jedynie do wzrostu nominalnego (cen)

Reasumując zwolennicy tego podejścia uważają, że nie ma w gospodarce regulowanej przez rynek, marnotrawstwa. Polityka makroekonomiczna państwa nie jest w stanie wpłynąć na poziom bezrobocia i produkcji, a jej efektem jest wzrost cen.

---