VI ORGANIZACJA NIEFORMALNA

1. Pojęcie i podstawy tworzenia

W rozdziale I wspomniano już o tym, że fenomen grup nieformalnych odkryto przy okazji eksperymentów przeprowadzanych przez E. Mayo. Natomiast w rozdziale IV wyjaśniono pojęcie i przedstawiono proces for¬malizacji. Można więc stwierdzić, że w każdym przedsiębiorstwie wy¬stępować będą dwa rodzaje organizacji: organizacja formalna, która opiera się na dokumentach przedstawionych na piśmie oraz organiza¬cja nieformalna, której podstawą tworzenia są ustne porozumienia, zawierane między ludźmi. Te ustne porozumienia wynikają z różnego rodzaju więzi tworzących się między pracownikami przedsiębiorstwa. Najczęściej wymienia się takie więzi, jak: ten sam wiek, podobny staż pracy, wykonywanie podobnej lub takiej samej pracy, praca na sąsiednich stanowiskach, wspólne zainteresowania poza pracą (hobby), działalność w tym samym klubie sportowym — wspólna droga do pracy itd. Więzi występujące między ludźmi powstają więc nie tylko w przedsiębiorstwie, ale również poza nim.

Grupy nieformalne zaspokajają, tkwiącą w każdym człowieku, potrzebę kontaktu z innymi ludźmi, którzy mają te same lub podobne poglądy, re¬prezentują te same lub podobne wartości, zainteresowania, mają taką samą lub podobną przeszłość lub podobne plany.

Grupy nieformalne są trwałym elementem każdej organizacji, każdego przedsiębiorstwa. Jak już wspomniano, dają one możliwość kontaktów między pracownikami, a także wypełniania różnych ról realizacji wartości etycznych, społecznych i kulturalnych. Ważną właściwością organizacji nieformalnej jest dostarczenie informacji swoim członkom, a także wywie¬ranie wpływu na środowisko pracy.

Na czele grupy nieformalnej stoi przywódca. Źródłem władzy przy¬wódcy może być wiek, wykształcenie, zdolności techniczne, umiejętność wpływania na innych ludzi, charyzma.

Rys. 19 Grupy formalne i nieformalne

Źródło: H. Spitschka, H. K. Joschke 1975.

2. Rodzaje grup nieformalnych

Grupy nieformalne można podzielić na: poziome, pionowe oraz mieszane. Grupy poziome skupiają członków rozlokowanych na tych samych szcze¬blach hierarchicznych. Natomiast grupy pionowe obejmują ludzi z różnych szczebli. Zaś w skład grup mieszanych wchodzą członkowie różnych szczebli zarządzania organizacji formalnej.

3. Negatywne i pozytywne strony funkcjonowania grup nieformalnych

Funkcjonowanie grup nieformalnych może wpływać pozytywnie i nega¬tywnie na organizację formalną. Do negatywów zalicza się:

- skuteczne blokowanie starań o unowocześnienie środowiska pracy,

wprowadzanie innowacji, zmian w strukturze organizacyjnej itd.,

- z powyższym łączy się konformistyczne zachowanie się członków

grupy i wywieranie wzajemnego nacisku na zachowanie tradycyjnych po¬

staw,

- świadome prowokowanie konfliktów między organizacją formalną

a grupą, m.in. w celu osiągnięcia korzyści dla grupy nieformalnej,

- wykorzystywanie nieformalnego systemu informacji dla tworzenia

i rozprzestrzeniania fałszywych twierdzeń i plotek.

Pozytywne strony funkcjonowania grup nieformalnych są następujące:

- w wypadku pozyskania przez kierownictwo formalne względów

grupy nieformalnej można spodziewać się wzrostu efektywności funkcjo¬

nowania przedsiębiorstwa;

- wzrost stabilizacji przedsiębiorstwa. Dzieje się tak w wypadku, gdy

system formalny opiera się na systemach wartości funkcjonujących w or¬

ganizacji nieformalnej;

- lepsze informowanie podwładnych. Polega to na wykorzystaniu nie¬

formalnych kanałów przesyłania informacji przez organizację formalną.

Dzięki temu osiąga się lepsze zrozumienie celów organizacji, jej dążeń

i planów;

- możliwość wykorzystania grupy nieformalnej przez menedżera.

Grupa nieformalna może istotnie poszerzyć wiedzę kierownika w danych

sprawach;

- możliwość współpracy menedżera z przywódcą. W tym celu powi¬

nien on uznać fakt występowania grupy nieformalnej za oczywisty, powi¬

nien starać się zrozumieć rolę członków organizacji nieformalnej i warto¬

ści, którymi się kierują (K. Zimniewicz 1993).

Podsumowując, można stwierdzić, iż dla sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa organizacja nieformalna ma duże znaczenie. Może ona sprzyjać osiągnięciu przez przedsiębiorstwo jego celów bądź stanowić barierę na drodze realizacji celów. Kierownictwo winno zdawać sobie sprawę z tego, że udział pracowników w organizacji nieformalnej służy równocześnie zaspakajaniu ich potrzeby przynależności, potrzeby bycia w grupie lub potrzeby społecznej, co jest zgodne z koncepcją motywacji Masłowa, ukazaną na następnych stronach.

Pytania

1. Co to jest organizacja nieformalna i na podstawie jakich więzi może

się ona formować?

2. Jakie potrzeby swych członków zaspokaja organizacja nieformalna?

3. Dodatnie i ujemne strony funkcjonowania grup nieformalnych.

Roz. VI - Kazimierz Zimniewicz, Podstawy zarządzania Kazimierz Zimniewicz, Podstawy zarządzania

---