I. KLASYFIKACJA JĘZYKÓW NATURALNYCH

Języki naturalne

Etniczne Pomocnicze

Żywe Martwe Tajne Międzyetniczne

Wegetujące Zrekonstruowane powstałe Sztucznie

Odcyfrowane Naturalnie

Języki etniczne

Języki żywe: Przekazywane i używane pokoleniowo, ciągle rozwijające się procesy gramatyczne i leksykalne. Czasem te procesy powodują zanik języka. Członkowie społeczeństwa uczą się ich od niemowlęctwa. Te języki są rodowite, nam dane, w nich wyrastamy, np. polski, 3000języków.

Języki martwe- potrafimy je jakoś naukowo opisywać, ale wymarły bezpowrotnie, został po nich tylko ślad ( nie ma śladu, to nie ma też opisu), np. łacina.

1. martwe wegetujące- o tradycji ciągłej, już się ich nie naucza. Mogły przetrwać dzięki spełnianym funkcjom, niewygasła tradycja użycia, spełniają funkcje pomocnicze. Np. łacina- jako język liturgiczny, z powodów uniwersalistycznych podczas mszy papieskich, jako język pewnych dziedzin wiedzy. Łacina została przechowana jako specyficzny podsystem języka europejskiego (łącznie z greckim)- zapożyczenia leksykalne i gramatyczne. SCS- styl liturgiczny Kościoła prawosławnego prawosławnego greckokatolickiego. Klastyczno chiński- przechował się jako podsystem w koreańskim, japońskim, wietnamskim i chińskim. Do 1919 r. jako jedyny język literatury.

2. martwe odcyfrowane - Znajomość ich kiedyś zanikła, ale zostały zabytki pisane i potem odczytane przez badaczy. Starożytny Wschód - sumeryjski, arkadyjski, starochiński, staroegipski

3. martwe zrekonstruowane - Nie ma żadnych śladów pisanych- praindoeuropejski, prasłowiański, chiński archaiczny. Zostały zrekonstruowane przez porównanie języków, które się nie rozwinęły.

Języki pomocnicze - nie ma i nigdy nie było takiej społeczności, która uczyłaby dzieci takiego języka, ma on przyczyny społeczne.

1) tajny - Służy jednej grupie do utajnienia komunikacji, formowany jest na podstawie języków etnicznych lub nowo tworzonych, celowo zmienia się w nich znaczenie wyrazów- cechuje go szybka zmienność np. gwara złodziejska- szybko się zmienia, ludzie go odcyfrowują.

2) międzyetniczne - do porozumiewania się różnych narodowości

a) powstałe w sposób naturalny, np.

PIDGIN- na początk stanowił mieszaninę, upraszczanie zasad gramat i różnych form leks, by ułatwić naukę

LINGUA FRANKA- zawierał elementy portugal do kontaktów europ-arabsk i tureckich, wyparł malajski.

RUSSENORS- język rybaków rosyjskich, lapońskich i skandynawskich, na morzu (rosyjsko -norweskich).

b) powstałe w sposób sztuczny - opracowane np. ESPERANTO- genetycznie bliski romańskiemu. Ma uporządkowaną gramatykę.

II. PSYCHOLGISTYCZNA DEFINICJA ZNAKU. ZNAKOWY CHARAKTER JĘZYKA NATURALNEGO

Znak ma następujące cechy:

1. Wszelki znak jest dostrzegany za pomocą zmysłu ( zmysłowość)- znaki wzrokowe, dotykowe, słuchowe, zapachowe.

2. Każdy znak ma nadawcę ( jeżeli znak do nas dociera musi być nadany przez kogoś) Nadawcą może być grupa osób. Jest ono nadane umyślnie. Odbiorcą tego co umyślnie jest nadane jest adresat. Adresatami znaków możemy być my sami.

3. Treść myśli, którą nadawca chce za pomocą znaku nasunąć odbiorcy to znaczenie znaku.

4. Połączenie nadania znaku z jego trafną interpretacją przez odbiorcę nazywamy porozumiewaniem się lub komunikowaniem użytkowników znaku, którzy muszą znać dotyczący znaku uzus semiotyczny - zwyczaj językowy, konwencja, która określa stałe używanie jakiegoś znaku. Uzus semiotyczny znają uczestnicy porozumiewania się. Poznajemy go kiedy się kształcimy i wychowujemy, wszystkie znaki są na nim oparte. Bez jego znajomości nie jest możliwe właściwe interpretowanie znaków - to jest konwencjonalność znaków.

III. PROBLEM OBJAWÓW I OBRAZÓW W JĘZYKU NATURALNYM

Objaw = symptom = indeks - zjawisko dostrzegalne zmysłowo, z którego wystąpienia ktoś (nie na podstawie uzusu semiotycznego) wnioskuje o zajściu jego określonego, koniecznego, bezpośrednio niedostrzegalnego warunku, np. dym jest objawem ognia, łzy - wzruszenia, zamknięty sklep - święta itp. Objawy tylko wyjątkowo są nadawane umyślnie, np. zmarszczenie brwi jako objaw gniewu. Opierają się na relacji przyczynowo-skutkowej. Cechy prezentatywne znaków - dzięki nim dla odbiorcy znaki mogą być objawami określonych właściwości nadawcy.

Obraz = ikon = znak ikoniczny ≠ znak - zjawisko dostrzegalne zmysłowo, nadane umyślnie, nasuwa odbiorcy daną myśl nie na zasadzie uzusu semiotycznego, ale dzięki swemu oczywistemu fizycznemu podobieństwu do przedmiotu tej myśli, o którym mówimy, że obraz jest j e g o obrazem, że go przedstawia. Aby odbiorca obrazu zgadł, co on przedstawia powinien znać te fizyczne cechy przedstawianego zjawiska, które są wspólne z obrazem. Np. fotografia Jana Kowalskiego budzi myśl o Janie Kowalskim, naśladowanie piania koguta jest obrazem prawdziwego piania lub w ogóle koguta.

Wyrazy dźwiękonaśladowcze są znakami (a nie obrazami) i wykrzykniki złożone z głosek są znakami (a nie objawami), bo ich rozumienie zachodzi na mocy uzusu semiotycznego, a nie podobieństwa.

IV. CECHY ISTOTNE (RELEWANTNE)

Wybrane w skończonej liczbie cechy obiektu, których znajomość wystarcza komuś do rozwiązania określonego zagadnienia nazywamy cechami istotnymi lub relewantnymi tego obiektu.

Konkret - zjawisko rozpatrywane z uwzględnieniem wszystkich jego nieskończenie licznych cech.

Typ - zjawisko, o którym myślimy tylko z uwzględnieniem cech istotnych, wybranych z jakiegoś wspólnego dla nich wszystkich punktu widzenia, wszystkich cech objętych uzusem semiotycznym.

V. KODY

Między klasą potencjalnych nadawców i odbiorców istnieje cały zbiór uzusów semiotycznych połączonych ze sobą tożsamością stron je stosujących - czyli kod.

Całkowity zbiór znaków-typów, których dotyczy jeden kod to symbolika, np. łącznie wzięte flagi-typy wszystkich państw, symbolika świateł ulicznych.

VI. SYSTEM I STRUKTURA

Wszelki zbiór znaków objętych jednym kodem reprezentuje system. Jest to skończony zbiór znaków uporządkowanych, jako elementów służących do rozwiązania jakiegoś zadania. Takim systemem jest język naturalny.

Cechy opozycyjne - odróżniające od siebie elementy systemu.

Opozycja - zespół cech opozycyjnych odznaczający się tym, że każdy element systemu wykazuje jedną z nich, a żaden nie wykazuje kilku łącznie.

Człony = wartości opozycji - poszczególne cechy opozycyjne wykluczające się wzajemnie w obrębie jednej opozycji.

Struktura - rozkład cech istotnych między elementami systemu.

VII. STRUKTURALIZM

1) Zasada metodologiczna, zasada systemowości lub relewancji. Każdy badacz powinien traktować badane zjawisko jako system; aby opisać je jako system, należy wybrać i określić cechy istotne (relewantne) z interesującego go punktu widzenia, a nieistotne odrzucić. Jest to własność wszystkich metodologii opisu lingwistycznego.

2) Strukturalizm klasyczny - doktryny językoznawstwa dominujące w latach 1930 - 1960, uznawały zasadę systemowości i relewancji, czyli zasadności. Od późniejszych kierunków różniły się niedostrzeganiem celowości stosowania w opisie języka sztucznych kodów.

3) Strukturalizm amerykański - 1940 - 1960, asemantyzm.

4) Strukturalizm niejęzykoznawczy - teoria kultury i sztuki, psychologia, filozofia; Używanie zasady systemowości, używanie pojęć lingwistycznych do zjawisk nie lingwistycznych; słowa, język, tekst.

.

VIII. JĘZYKOZNAWSTWO WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE

Językoznawstwo zewnętrzne - działy lingwistyki, w których wyraźne są powiązania z innymi naukami empirycznymi, np.

1) fonetyka - nauka o zjawiskach przyrodniczych związanych z wytwarzaniem i odbiorem dźwięków mowy:

a) artykulacyjna - logopedia

b) akustyczna

c) audytywna

2) neurolingwistyka i psycholingwistyka - dotyczą procesów nerwowych i psychicznych składających się na tworzenie i rozumienie tekstów w języku naturalnym

3) socjolingwistyka - jej przedmiotem jest aspekt społeczny działalności językowej ludzi

a) stylistyka funkcjonalna - styl naukowy, urzędowy, potoczny itp.

b) dialektologia socjalna - zróżnicowanie społeczne stylu potocznego

c) rozgraniczanie języków - nie istnieje wewnątrzjęzykowa definicja pojęcia granicy między językami naturalnymi

Językoznawstwo wewnętrzne - polega na badaniu samego języka bez uwzględniania związków z innymi naukami empirycznymi, poza ewentualnie semiotyką logiczną.

IX. JĘZYKOZNAWSTWO SZCZEGÓŁOWE, KONTRASTYWNE I OGÓLNE - podział ze względu na liczbę języków będących przedmiotem opisu

UNIWERSALIA JĘZYKOWE

Językoznawstwo ogólne - łączne opisywanie wszystkich języków naturalnych - mają one pewne cechy wspólne zwane uniwersaliami językowymi (teoria języka). Na podstawie odpowiednich kryteriów można języki klasyfikować na typy (typologia języków).

Uniwersalia:

1) aprioryczne (dedukcyjne, logiczne) - cechy wspólne wszystkim językom naturalnym wymienione w samej definicji języka naturalnego lub dadzą się z niej wydedukować, np. każdy z języków naturalnych jest kodem tekstotwórczym, ma system fonologiczny

2) empiryczne (indukcyjne) - cechy niewynikające z definicji języka naturalnego, ale stwierdzone w znanych językach naturalnych w wyniku konkretnych badań, np. żaden ze znanych języków naturalnych nie ma stałego akcentu na 3 sylabie od początku wyrazu, we wszystkich językach istnieje tryb rozkazujący

TYPOLOGIA JĘZYKÓW

Klasyfikacja dysjunktywna (przeciwstawna, nieciągła) - jedne języki posiadają daną cechę, a drugie jej nie wykazują.

Klasyfikacja na podstawie ilościowego nasilenia pewnej cechy, np. fonologiczna.

JĘZYKOZNAWSTWO KONTRASTYWNE

Językoznawstwo kontrastywne = dyferencjalne = konfrontatywne - zajmuje się porównywaniem kilku wybranych języków.

---