Rozdział 5.
Niezbędnik hakera

Niezbędnik hakera zawiera zbiór kluczowych pojęć, które stanowią podstawę do dalszej nauki tego swoistego „rzemiosła”. Zwykle jego nauka trwa wiele lat, w czasie których uczymy się metodą prób i błędów oraz studiujemy dokumentację techniczną. Rozdział ten został pomyślany jako podsumowanie wiadomości, zawartych w poprzednich rozdziałach (szczególnie 1. i 2.).

Każda część rozdziału odpowiada jednemu krokowi na drodze do zdobycia podstaw edukacji i wiedzy hakerskiej. Poruszone tematy dotyczą pojęć związanych z siecią, technologiami sieciowymi, protokołami i ważnymi poleceniami. W następnym rozdziale zajmiemy się podstawami programowania.

Pojęcia związane z siecią

Model warstwowy
— Open Systems Interconnection Model

Model OSI został opracowany przez ISO (International Standards Organization) do opisania procedur wykonywanych podczas komunikacji. Ważne jest, by umieć rozpoznawać siedem warstw tworzących model OSI (nazywany również modelem warstwowym) jako osobne elementy, których współpraca jest konieczna do skutecznej komunikacji (patrz rysunek 5.1). Pomysł podzielenia technologii sieciowych na warstwy pozwala na specjalizowanie się producentów w publikowaniu nowych produktów, przeznaczonych dla określonej warstwy modelu. Pozwala również usystematyzować omawianą przez nas wiedzę tak, by było możliwe przedstawienie jej w jednej zamiast wielu publikacjach.

Rysunek 5.1. Siedem warstw modelu OSI

Warstwa 1 — fizyczna. Jest odpowiedzialna za przesyłanie sygnałów w elektryczny, elektromagnetyczny, mechaniczny, optyczny czy też inny sposób, wykorzystując do tego fizyczne medium komunikacyjne. Elementami warstwy fizycznej są na przykład karty sieciowe, okablowanie oraz topologie budowy sieci takie jak Ethernet i Token Ring.

Warstwa 2 — przesyłowa. Warstwa ta zapewnia wiarygodną transmisję bitów za pomocą sieci zbudowanej na warstwie fizycznej. Warstwę przesyłową można podzielić na dwie podwarstwy.

• MAC: podwarstwa ta jest odpowiedzialna za formowanie ramek, detekcję błędów oraz definiowanie fizycznej topologii sieci (gwiazda, pierścień, magistrala).

• LLC: zadaniem tej podwarstwy jest zapewnienie jednolitego sposobu komunikowania się warstwy 2 z elementami wyższych warstw, wykorzystując jednakowy interfejs niezależnie od różnic w fizycznej budowie sieci.

Warstwa 3 — sieciowa. Na tym poziomie modelu OSI pracują protokoły adresowe oraz te, których zadaniem jest wyznaczanie trasy pakietów w sieci. Z protokołów adresowych należy wymienić IP oraz IPX, natomiast najpopularniejszym, wykorzystywanym do routingu, jest RIP (protokół RIP zostanie opisany dokładniej w dalszej części książki).

Warstwa 4 — transportowa. Warstwa transportowa odpowiada za przesyłanie danych w postaci ciągów bajtów niezależnie od tego, czy są przesyłane w postaci strumieni (TCP), czy też w postaci osobnych datagramów (UDP). Zadaniem tej warstwy jest udostępnienie sposobu nawiązania połączenia (TCP), detekcja i korekcja błędów przesyłanych pakietów oraz multiplexing i demultiplexing transportowanych danych.

Warstwa 5 — sesyjna. Zadaniem składników tej warstwy jest zarządzanie nawiązywaniem, podtrzymywaniem i kończeniem połączeń, używanych przez składniki kolejnej warstwy 6. W uproszczeniu, warstwa ta dokonuje, niezbędnej do poprawnego działania warstwy multimedialnej, koordynacji wymiany danych pomiędzy komputerami. Przykładem protokołów używanych w tej warstwie jest Novelowa usługa punktów dostępowych i protokół NetBEUI.

Warstwa 6 — multimedialna. W warstwie tej operacje wykonywane są już nie tylko na pojedynczych bajtach czy strumieniach danych, lecz również na nośnikach informacyjnych, wymagających kompresowania, dekompresowania, szyfrowania, deszyfrowania itp. przy użyciu różnych systemów kodowania, takich jak np. GIF, JPEG, ASCII, MPEG, MP3. Warstwa jest odpowiedzialna za przekazywanie danych do warstwy 7.

Warstwa 7 — aplikacyjna. Ostatnią, najwyższą w modelu, jest warstwa aplikacyjna, której zadaniem jest bezpośrednie komunikowanie się z użytkownikiem, umożliwienie aplikacjom dostępu do sieci, dokonywanie synchronizacji pracy różnych aplikacji itd. Typowymi usługami występującymi w tej warstwie są FTP, SMTP oraz WWW.

Rodzaje okablowania — przepustowość
oraz maksymalna długość

Okablowanie to część specyfikacji fizycznej warstwy komunikacji i jako takie jest podstawą budowy prawie wszystkich współczesnych sieci. Istnieje wiele rodzajów kabli wykorzystywanych do transportowania danych; zdjęcia dwóch obecnie najpopularniejszych znajdują się na rysunku 5.2. Różnice między nimi polegają przede wszystkim na parametrach, takich jak przepustowość oraz maksymalna długość pojedynczej nitki kabla. Dane te są przedstawione w tabeli 5.1.

Rysunek 5.2. Końcówki przewodów kategorii 3 oraz 5

Konwersje pomiędzy postaciami
dwójkowymi, dziesiątkowymi i szesnastkowymi liczb

Postać dziesiątkowa

Dane wprowadzane do aplikacji mają przeważnie postać dziesiętną, czyli liczb złożonych z cyfr od 0 do 9.

Postać dwójkowa

Kiedy liczba dziesiątkowa zostaje wprowadzona do komputera, system zamienia ją na postać dwójkową, złożoną z cyfr 0 i 1. Dla przykładu adres IP jest przetwarzany w postaci dwójkowej, chociaż użytkownik wprowadza go w postaci dziesiętnej. Przykład adresu IP sieci z 24 bitową maską podsieci jest przedstawiony na rysunku 6.3.

Tabela 5.1. Przepustowości oraz maksymalne długości przewodów sieciowych różnych rodzajów

Prędkość transmisji (b/s)		Maksymalna długość nitki przewodu (w metrach)
2400		60
4800		30
9600		15
19200		8
38400		4
56000		2,5
Typ interfejsu		Przepustowość (na sekundę)
ISDN PRI		1,536 Mb
ISDN BRI		128 kb
T1		1,544 Mb
HSSI		52 Mb
OC3		155,52 Mb
OC12		622 Mb
Przepustowość (Mb/s)		Rodzaj przewodu	Duplex half/full	Maksymalna długość nitki przewodu (w metrach)
10		koncentryczny	tylko halfduplex	15
10		skrętka (kategoria 3)	oba	100
10		optyczny	oba	2000
100		skrętka (kategoria 5)	oba	100
100		optyczny	tylko halfduplex	400
100		optyczny	tylko fullduplex	2000
Rysunek 5.3. Przykład adresu IP

Pierwszy bajt (206) wskazuje na adres IP klasy C, a więc taki, którego trzy początkowe bajty (24 bity) oznaczają adres sieci, ostatni bajt oznacza zaś adres komputera wewnątrz sieci. Tak więc maska podsieci dla takiego adresu wynosi 255.255.255.0.

Tych osiem ostatnich bitów (tak jak i pozostałe) są rozpoznawane przez urządzenia sieciowe, w następujący sposób:

Bit:	1	2	3	4	5	6	7	8
Wartość:	128	64	32	16	8	4	2	1	=255 (254 użyteczne adresy)

W przykładzie tym mamy jedynie 254 użyteczne adresy IP do przydzielenia interfejsom wewnątrz sieci lub też do podzielenia na podsieci. 0 i 255 nie mogą być użyte jako adresy hostów, gdyż są używane kolejno w adresie sieci oraz adresie rozgłoszeniowym.

Załóżmy, że chcemy zamienić liczbę binarną (czyli zapisaną w postaci dwójkowej) 11100000 na liczbę w postaci dziesiętnej. Bity ustawione oznaczamy jedynkami, zaś pozostałe zerami.

Bity:	1	1	1	0	0	0	0	0
Wartość:	128	64	32	16	8	4	2	1

Następnie sumujemy wartości poszczególnych bitów wynikające z ich położenia w liczbie:

Bity:	1	1	1	0	0	0	0	0
Wartość:	1x128	+1x64	+1x32	+0x16	+0x8	+0x4	+0x2	+0x1	=128+64+32=224

Tak więc dziesiątkową reprezentacją liczby dwójkowej 11100000 jest 224.

Postać heksadecymalna

Szesnastkowy system liczenia (określany również jako heksadecymalny) funkcjonuje najczęściej jako skrócona postać notacji dwójkowej. Korzystają z niej często urządzenia sieciowe (na przykład routery), generując szesnastkowe nagłówki, które informują o numerach przyłączy Token Ring, mostów, sieci itp. — pozwala to zredukować rozmiary przekazywanych informacji. Wartość szesnastkową określać będziemy najczęściej na podstawie jej odpowiednika dwójkowego. Dwa systemy wiąże fakt, że każdym 8 bitom odpowiada dwucyfrowa liczba szesnastkowa z zakresu 00-FF.

Aby przedstawić tę zależność bardziej szczegółowo, posłużmy się przykładem wartości dziesiętnej 224 reprezentowanej dwójkowo jako:

11100000

Przejście do systemu szesnastkowego rozpoczynamy od wyłonienia pary wartości
4-bitowych:

1110 0000

Każdy z bitów ma określoną wartość. Poczynając od lewej, są to: 8, 4, 2 i 1:

8 4 2 1 8 4 2 1

1 1 1 0 0 0 0 0

Sumujemy te wartości:

8 4 2 1 = 8 + 4 + 2 + 0 = 14 8 4 2 1 = 0 + 0 + 0 + 0 = 0

1 1 1 0 0 0 0 0

Wartości 14 i 0 to odpowiedniki dwóch pozycji liczby szesnastkowej. Do ich ostatecznego ustalenia dochodzimy za pośrednictwem tabeli 5.2. Łatwo z niej odczytać, że parę 14 i 0 zapiszemy szesnastkowo jako e0.

Tabela 5.2. Tablica konwersji liczb dziesiętnych na cyfry notacji szesnastkowej

Dziesiętnie	Szesnastkowo	Dziesiętnie	Szesnastkowo
0	0	8	8
1	1	9	9
2	2	10	a
3	3	11	b
4	4	12	c
5	5	13	d
6	6	14	e
7	7	15	f

Przeanalizujmy jeszcze jeden przykład. Przekształcimy w nim wartość dziesiętną 185 do postaci binarnej:

Bity:	1	0	1	1	1	0	0	1
Wartość:	128	64	32	16	8	4	2	1 = 185
Binarnie dla 185								10111001 (jak w pierwszym wierszu)

Podobnie jak wcześniej, podzielimy liczbę 10111001 na dwie części, po 4 bity każda:

1011 1001

Kolejne bity czterobitowej części liczby mają określone wartości:

8 4 2 1 8 4 2 1

1 0 1 1 1 0 0 1

Sumujemy wartości każdego z 4-bitowych bloków osobno:

8 4 2 1 = 8 + 0 + 2 + 1 = 11 8 4 2 1 = 8 + 0 + 0 + 1 = 9

1 0 1 1 1 0 0 1

Na podstawie tablicy konwersji stwierdzamy, że szesnastkowym odpowiednikiem liczb 11 i 9 (dwóch wartości 4-bitowych) jest b9:

Dziesiętnie	Dwójkowo	Szesnastkowo
185	10111001	b9
224	11100000	e0

Dla ułatwienia czytelnikowi korzystania z trzech różnych notacji liczb, przedstawiamy w tabeli 5.3 zestawienie wartości dziesiętnych, dwójkowych i szesnastkowych.

Tabela 5.3. Tablica konwersji liczb dziesiętnych, dwójkowych i szesnastkowych

Dziesiętnie	Dwójkowo	Szesnastkowo
0	0000	0
1	0001	1
2	0010	2
3	0011	3
4	0100	4
5	0101	5
6	0110	6
7	0111	7
8	1000	8
9	1001	9
10	1010	A
11	1011	B
12	1100	C
13	1101	D
14	1110	E
15	1111	F
16	0001 0000	10
17	0001 0001	11
18	0001 0010	12
19	0001 0011	13
20	0001 0100	14
21	0001 0101	15
22	0001 0110	16
23	0001 0111	17
24	0001 1000	18
25	0001 1001	19
26	0001 1010	1A
27	0001 1011	1B
28	0001 1100	1C
29	0001 1101	1D
30	0001 1110	1E
31	0001 1111	1F
32	0010 0000	20
33	0010 0001	21
34	0010 0010	22
35	0010 0011	23
36	0010 0100	24

Tabela 5.3. Tablica konwersji liczb dziesiętnych, dwójkowych i szesnastkowych (ciąg dalszy)

Dziesiętnie	Dwójkowo	Szesnastkowo
37	0010 0101	25
38	0010 0110	26
39	0010 0111	27
40	0010 1000	28
41	0010 1001	29
42	0010 1010	2A
43	0010 1011	2B
44	0010 1100	2C
45	0010 1101	2D
46	0010 1110	2E
47	0010 1111	2F
48	0011 0000	30
49	0011 0001	31
50	0011 0010	32
51	0011 0011	33
52	0011 0100	34
53	0011 0101	35
54	0011 0110	36
55	0011 0111	37
56	0011 1000	38
57	0011 1001	39
58	0011 1010	3A
59	0011 1011	3B
60	0011 1100	3C
61	0011 1101	3D
62	0011 1110	3E
63	0011 1111	3F
64	0100 0000	40
65	0100 0001	41
66	0100 0010	42
67	0100 0011	43
68	0100 0100	44
69	0100 0101	45
70	0100 0110	46
71	0100 0111	47
72	0100 1000	48
73	0100 1001	49

Tabela 5.3. Tablica konwersji liczb dziesiętnych, dwójkowych i szesnastkowych (ciąg dalszy)

Dziesiętnie	Dwójkowo	Szesnastkowo
74	0100 1010	4A
75	0100 1011	4B
76	0100 1100	4C
77	0100 1101	4D
78	0100 1110	4E
79	0100 1111	4F
80	0101 0000	50
81	0101 0001	51
82	0101 0010	52
83	0101 0011	53
84	0101 0100	54
85	0101 0101	55
86	0101 0110	56
87	0101 0111	57
88	0101 1000	58
89	0101 1001	59
90	0101 1010	5A
91	0101 1011	5B
92	0101 1100	5C
93	0101 1101	5D
94	0101 1110	5E
95	0101 1111	5F
96	0110 0000	60
97	0110 0001	61
98	0110 0010	62
99	0110 0011	63
100	0110 0100	64
101	0110 0101	65
102	0110 0110	66
103	0110 0111	67
104	0110 1000	68
105	0110 1001	69
106	0110 1010	6A
107	0110 1011	6B
108	0110 1100	6C
109	0110 1101	6D
110	0110 1110	6E

Tabela 5.3. Tablica konwersji liczb dziesiętnych, dwójkowych i szesnastkowych (ciąg dalszy)

Dziesiętnie	Dwójkowo	Szesnastkowo
111	0110 1111	6F
112	0111 0000	70
113	0111 0001	71
114	0111 0010	72
115	0111 0011	73
116	0111 0100	74
117	0111 0101	75
118	0111 0110	76
119	0111 0111	77
120	0111 1000	78
121	0111 1001	79
122	0111 1010	7A
123	0111 1011	7B
124	0111 1100	7C
125	0111 1101	7D
126	0111 1110	7E
127	0111 1111	7F
128	1000 0000	80
129	1000 0001	81
130	1000 0010	82
131	1000 0011	83
132	1000 0100	84
133	1000 0101	85
134	1000 0110	86
135	1000 0111	87
136	1000 1000	88
137	1000 1001	89
138	1000 1010	8A
139	1000 1011	8B
140	1000 1100	8C
141	1000 1101	8D
142	1000 1110	8E
143	1000 1111	8F
144	1001 0000	90
145	1001 0001	91
146	1001 0010	92
147	1001 0011	93

Tabela 5.3. Tablica konwersji liczb dziesiętnych, dwójkowych i szesnastkowych (ciąg dalszy)

Dziesiętnie	Dwójkowo	Szesnastkowo
148	1001 0100	94
149	1001 0101	95
150	1001 0110	96
151	1001 0111	97
152	1001 1000	98
153	1001 1001	99
154	1001 1010	9A
155	1001 1011	9B
156	1001 1100	9C
157	1001 1101	9D
158	1001 1110	9E
159	1001 1111	9F
160	1010 0000	A0
161	1010 0001	A1
162	1010 0010	A2
163	1010 0011	A3
164	1010 0100	A4
165	1010 0101	A5
166	1010 0110	A6
167	1010 0111	A7
168	1010 1000	A8
169	1010 1001	A9
170	1010 1010	AA
171	1010 1011	aB
172	1010 1100	aC
173	1010 1101	aD
174	1010 1110	aE
175	1010 1111	aF
176	1011 0000	B0
177	1011 0001	B1
178	1011 0010	B2
179	1011 0011	B3
180	1011 0100	B4
181	1011 0101	B5
182	1011 0110	B6
183	1011 0111	B7
184	1011 1000	B8

Tabela 5.3. Tablica konwersji liczb dziesiętnych, dwójkowych i szesnastkowych (ciąg dalszy)

Dziesiętnie	Dwójkowo	Szesnastkowo
185	1011 1001	B9
186	1011 1010	bA
187	1011 1011	bB
188	1011 1100	bC
189	1011 1101	bD
190	1011 1110	bE
191	1011 1111	bF
192	1100 0000	C0
193	1100 0001	C1
194	1100 0010	C2
195	1100 0011	C3
196	1100 0100	C4
197	1100 0101	C5
198	1100 0110	C6
199	1100 0111	C7
200	1100 1000	C8
201	1100 1001	C9
202	1100 1010	cA
203	1100 1011	cB
204	1100 1100	cC
205	1100 1101	cD
206	1100 1110	cE
207	1100 1111	cF
208	1101 0000	D0
209	1101 0001	D1
210	1101 0010	D2
211	1101 0011	D3
212	1101 0100	d4
213	1101 0101	d5
214	1101 0110	d6
215	1101 0111	D7
216	1101 1000	D8
217	1101 1001	D9
218	1101 1010	dA
219	1101 1011	dB
220	1101 1100	dC
221	1101 1101	dD

Tabela 5.3. Tablica konwersji liczb dziesiętnych, dwójkowych i szesnastkowych (ciąg dalszy)

Dziesiętnie	Dwójkowo	Szesnastkowo
222	1101 1110	dE
223	1101 1111	dF
224	1110 0000	E0
225	1110 0001	E1
226	1110 0010	E2
227	1110 0011	E3
228	1110 0100	E4
229	1110 0101	E5
230	1110 0110	E6
231	1110 0111	E7
232	1110 1000	E8
233	1110 1001	E9
234	1110 1010	eA
235	1110 1011	eB
236	1110 1100	eC
237	1110 1101	eD
238	1110 1110	eE
239	1110 1111	eF
240	1111 0000	F0
241	1111 0001	F1
242	1111 0010	F2
243	1111 0011	F3
244	1111 0100	F4
245	1111 0101	F5
246	1111 0110	F6
247	1111 0111	F7
248	1111 1000	F8
249	1111 1001	F9
250	1111 1010	fA
251	1111 1011	fB
252	1111 1100	fC
253	1111 1101	fD
254	1111 1110	fE
255	1111 1111	Ff

Funkcje wydajnościowe protokołów

W celu osiągnięcia wysokiej wydajności usług sesji stosuje się różnorodne funkcje uzupeł­nia­jące podstawowe mechanizmy protokołów. Najistotniejsze z nich wymieniamy poniżej.

• MTU — największa jednostka przesyłania (Maximum Transmission Unit). Wartość MTU dla sieci to, określony w bajtach, największy dopuszczalny rozmiar ramki, która może być przesyłana między przyłączami sieciowymi. Dla najpopularniejszych sieci wynosi:

Ethernet = 1500

Token Ring = 4464

FDDI = 4352

ISDN = 576

SLIP = 1006

PPP = 1500

• Uzgadnianie (handshaking). Procedura uzgadniania reguluje wymianę informacji w trakcie inicjowania sesji i prowadzi do określenia parametrów komunikacji między dwoma końcami połączenia.

• Okna transmisji (windowing). Funkcja ta polega na uzgodnieniu przez węzły końcowe połączenia liczby pakietów pojedynczej transmisji. Liczbę tę określa się jako rozmiar okna transmisji. Gdy rozmiar okna przyjmie przykładową wartość 3, stacja źródłowa wysyłać będzie jednorazowo trzy segmenty danych, po czym rozpocznie oczekiwanie na potwierdzenie. Jego odbiór będzie sygnałem do wysłania kolejnych trzech pakietów itd.

• Buforowanie (buffering). Wyposażenie sprzętowe sieci złożonych (routery itp.) wykorzystuje własną pamięć odbieranych komunikatów. Ich odbiór jest więc uwarunkowany wystarczającą ilością miejsca w tej pamięci. Przepełnienie bufora prowadzi do odrzucania pakietów.

• Tłumienie źródła (source quenching). Uzupełnieniem buforowania jest tłumienie źródła, polegające na wysyłaniu odpowiednich komunikatów do węzła źródłowego w sytuacjach, gdy pojemność bufora stacji odbierającej zaczyna się wyczerpywać. W praktyce najczęściej dotyczy to routera wysyłającego komunikaty przekroczenia limitu czasowego (time-out), które sygnalizują nadającej stacji konieczność ograniczenia ilości przesyłanych danych do czasu ponownego opróżnienia buforów.

• Wykrywanie błędów (error checking). Wykrywanie błędów realizowane jest zazwyczaj w sesjach połączeniowych. Polega na sprawdzeniu, czy zawartość odbieranych pakietów nie uległa zniekształceniu. Stosuje się w tym celu przede wszystkim tzw. sumy kontrolne (checksums). Stacja wysyłająca wylicza taką wartość i przesyła wraz z pakietem. Stacja odbierająca powtarza obliczenia i weryfikuje zgodność z odebraną wartością sumy kontrolnej. Warunkuje to dalsze przetwarzanie pakietu. Brak zgodności sumy kontrolnej odebranej i obliczonej powoduje przesłanie komunikatu nakazującego retransmisję pakietu.

Technologie sieciowe

Adresowanie MAC i kody producentów

Zgodnie z tym, o czym pisaliśmy już we wcześniejszych rozdziałach, adres MAC (adres kontroli dostępu do nośnika, media access control address) wykorzystywany jest w podwarstwie MAC warstwy łącza modelu OSI. Adres ten identyfikuje fizyczne przyłączenie sieciowe i zapisany jest w pamięci ROM. Adres każdego przyłącza musi być niepowtarzalny, zwłaszcza w zakresie sieci lokalnej. Adresy MAC grają istotną rolę również w komunikacji opartej na protokole IPX (patrz rozdział 2.). Adres MAC składa się z 6 bajtów (48 bitów), a jego podział jest następujący:

• początkowe 24 bity to kod producenta,

• końcowe 24 bity to niepowtarzalny numer seryjny, przypisany przez producenta.

Kod producenta to istotna dla hakera informacja i ważny element danych rozpoznania stacji docelowej. Na tej podstawie można m.in. określić, czy przyłącze będzie obsługiwać tryb pasywny, co pozwala na użycie ukrytego programu do przechwytywania pakietów. Nie bez znaczenia są informacje o różnorodnych parametrach komunikacji, jak tryb duplex czy typ nośnika.

Ethernet

Podczas analizy przechwyconych danych pomocna może być znajomość czterech formatów ramek sieci Ethernet (patrz rysunek 5.4).

Rysunek 5.4. Formaty ramek sieci Ethernet

Znaczenie stosowanych w nich pól jest następujące.

• Preambuła (Preamble). Pomaga w synchronizacji komunikacji między dwoma stacjami.

• Adres docelowy (Destination Address). Adres stacji, dla której przeznaczona jest ramka.

• Adres źródłowy (Source Address). Adres stacji wysyłającej.

• Typ ramki (Frame Type). Określa typ danych ramki. Na tej podstawie wybierany jest moduł protokołu używany do ich przetwarzania. Zestawienie typów ramek przedstawiamy w tabeli 5.4.

Tabela 5.4. Tablica typów ramek Ethernet

Ethernet dziesiątkowo	heksadecymalnie	dziesiątkowo	Ethernet ósemkowo	Opis
0000	0000-05DC	—	—	IEEE802.3 Length Field
0257	0101-01FF	—	—	eksperymentalna
0512	0200	512	1000	Xerox PUP
0513	0201	—	—	PUP Address Translation
	0400	—	—	Nixdorf
1536	0600	1536	3000	Xerox NS IDP
	0660	—	—	DLOG
	0661	—	—	DLOG
2048	0800	513	1001	Internet IP (IPv4)
2049	0801	—	—	X.75 Internet
2050	0802	—	—	NBS Internet
2051	0803	—	—	ECMA Internet
2052	0804	—	—	Chaosnet
2053	0805	—	—	X.25 Level 3
2054	0806	—	—	ARP
2055	0807	—	—	XNS Compatibility
2056	0808	—	—	Frame Relay ARP
2076	081C	—	—	Symbolics Private
2184	0888 - 088A	—	—	Xyplex
2304	0900	—	—	Ungermann-Bass Net Debugger
2560	0A00	—	—	Xerox IEEE802.3 PUP
2561	0A01	—	—	PUP Address Translation
2989	0BAD	—	—	Banyan VINES
2990	0BAE	—	—	VINES Loopback
2991	0BAF	—	—	VINES Echo
4096	1000	—	—	Berkeley Trailer nego

Tabela 5.4. Tablica typów ramek Ethernet (ciąg dalszy)

Ethernet dziesiątkowo	heksadecymalnie	dziesiątkowo	Ethernet ósemkowo	Opis
4097	1001-100F	—	—	Berkeley Trailer encap/IP
5632	1600	—	—	Valid Systems
16962	4242	—	—	PCS Basic Block Protocol
21000	5208	—	—	BBN Simnet
24576	6000	—	—	DEC Unassigned (Exp.)
24577	6001	—	—	DEC MOP Dump/Load
24578	6002	—	—	DEC MOP Remote Console
24579	6003	—	—	DEC DECNET Phase IV Route
24580	6004	—	—	DEC Lat
24581	6005	—	—	DEC Diagnostic Protocol
24582	6006	—	—	DEC Customer Protocol
24583	6007	—	—	DEC LAVC, SCA
24584	6008 - 6009	—	—	DEC Unassigned
24586	6010 - 6014	—	—	3Com Corporation
25944	6558	—	—	Trans Ether Bridging
25945	6559	—	—	Raw Frame Relay
28672	7000	—	—	Ungermann-Bass download
28674	7002	—	—	Ungermann-Bass dia/loop
28704	7020 - 7029	—	—	LRT
28720	7030	—	—	Proteon
28724	7034	—	—	Cabletron
32771	8003	—	—	Cronus VLN
32772	8004	—	—	Cronus Direct
32773	8005	—	—	HP Probe
32774	8006	—	—	Nestar
32776	8008	—	—	AT&T
32784	8010	—	—	Excelan
32787	8013	—	—	SGI Diagnostics
32788	8014	—	—	SGI Network Games
32789	8015	—	—	SGI Reserved
32790	8016	—	—	SGI Bounce Server
32793	8019	—	—	Apollo Domain
32815	802E	—	—	Tymshare
32816	802F	—	—	Tigan, Inc.
32821	8035	—	—	Reverse ARP
32822	8036	—	—	Aeonic Systems

Tabela 5.4. Tablica typów ramek Ethernet (ciąg dalszy)

Ethernet dziesiątkowo	heksadecymalnie	dziesiątkowo	Ethernet ósemkowo	Opis
32824	8038	—	—	DEC LANBridge
32825	8039 - 803C	—	—	DEC Unassigned
32829	803D	—	—	DEC Ethernet Encryption
32830	803E	—	—	DEC Unassigned
32831	803F	—	—	DEC LAN Traffic Monitor
32832	8040 - 8042	—	—	DEC Unassigned
32836	8044	—	—	Planning Research Corp.
32838	8046	—	—	AT&T
32839	8047	—	—	AT&T
32841	8049	—	—	ExperData
32859	805B	—	—	Stanford V Kernel exp.
32860	805C	—	—	Stanford V Kernel prod.
32861	805D	—	—	Evans & Sutherland
32864	8060	—	—	Little Machines
32866	8062	—	—	Counterpoint Computers
32869	8065	—	—	Univ. of Mass. @ Amherst
32870	8066	—	—	Univ. of Mass. @ Amherst
32871	8067	—	—	Veeco Integrated Auto.
32872	8068	—	—	General Dynamics
32873	8069	—	—	AT&T
32874	806A	—	—	Autophon
32876	806C	—	—	ComDesign
32877	806D	—	—	Computgraphic Corp.
32878	806E - 8077	—	—	Landmark Graphics Corp.
32890	807A	—	—	Matra
32891	807B	—	—	Dansk Data Elektronik
32892	807C	—	—	Merit Internodal
32893	807D - 807F	—	—	Vitalink Communications
32896	8080	—	—	Vitalink TransLAN III
32897	8081 - 8083	—	—	Counterpoint Computers
32923	809B	—	—	Appletalk
32924	809C - 809E	—	—	Datability
32927	809F	—	—	Spider Systems Ltd.
32931	80A3	—	—	Nixdorf Computers
32932	80A4 - 80B3	—	—	Siemens Gammasonics, Inc.
32960	80C0 - 80C3	—	—	DCA Data Exchange Cluster

Tabela 5.4. Tablica typów ramek Ethernet (ciąg dalszy)

Ethernet dziesiątkowo	heksadecymalnie	dziesiątkowo	Ethernet ósemkowo	Opis
32964	80C4	—	—	Banyan Systems
32965	80C5	—	—	Banyan Systems
32966	80C6	—	—	Pacer Software
32967	80C7	—	—	Applitek Corporation
32968	80C8 - 80CC	—	—	Intergraph Corporation
32973	80CD - 80CE	—	—	Harris Corporation
32975	80CF - 80D2	—	—	Taylor Instrument
32979	80D3 - 80D4	—	—	Rosemount Corporation
32981	80D5	—	—	IBM SNA Service on Ether
32989	80DD	—	—	Varian Associates
32990	80DE - 80DF	—	—	Integrated Solutions TRFS
32992	80E0 - 80E3	—	—	Allen-Bradley
32996	80E4 - 80F0	—	—	Datability
33010	80F2	—	—	Retix
33011	80F3	—	—	AppleTalk AARP (Kinetics)
33012	80F4 - 80F5	—	—	Kinetics
33015	80F7	—	—	Apollo Computer
33023	80FF - 8103	—	—	Wellfleet Communications
33031	8107 - 8109	—	—	Symbolics Private
33072	8130	—	—	Hayes Microcomputers
33073	8131	—	—	VG Laboratory Systems
33074	8132 - 8136	—	—	Bridge Communications
33079	8137 - 8138	—	—	Novell, Inc.
33081	8139 - 813D	—	—	KTI
	8148	—	—	Logicraft
	8149	—	—	Network Computing Devices
	814A	—	—	Alpha Micro
33100	814C	—	—	SNMP
	814D	—	—	BIIN
	814E	—	—	BIIN
	814F	—	—	Technically Elite Concept
	8150	—	—	Rational Corp
	8151 - 8153	—	—	Qualcomm
	815C - 815E	—	—	Computer Protocol Pty Ltd
	8164 - 8166	—	—	Charles River Data System
	817D	—	—	XTP

Tabela 5.4. Tablica typów ramek Ethernet (ciąg dalszy)

Ethernet dziesiątkowo	heksadecymalnie	dziesiątkowo	Ethernet ósemkowo	Opis
	817E	—	—	SGI/Time Warner prop.
	8180	—	—	HIPPI-FP encapsulation
	8181	—	—	STP, HIPPI-ST
	8182	—	—	Reserved for HIPPI-6400
	8183	—	—	Reserved for HIPPI-6400
	8184 - 818C	—	—	Silicon Graphics prop.
	818D	—	—	Motorola Computer
	819A - 81A3	—	—	Qualcomm
	81A4	—	—	ARAI Bunkichi
	81A5 - 81AE	—	—	RAD Network Devices
	81B7 - 81B9	—	—	Xyplex
	81CC - 81D5	—	—	Apricot Computers
	81D6 - 81DD	—	—	Artisoft
	81E6 - 81EF	—	—	Polygon
	81F0 - 81F2	—	—	Comsat Labs
	81F3 - 81F5	—	—	SAIC
	81F6 - 81F8	—	—	VG Analytical
	8203 - 8205	—	—	Quantum Software
	8221 - 8222	—	—	Ascom Banking Systems
	823E - 8240	—	—	Advanced Encryption Systems
	827F - 8282	—	—	Athena Programming
	8263 - 826A	—	—	Charles River Data System
	829A - 829B	—	—	Inst Ind Info Tech
	829C - 82AB	—	—	Taurus Controls
	82AC - 8693	—	—	Walker Richer & Quinn
	8694 - 869D	—	—	Idea Courier
	869E - 86A1	—	—	Computer Network Tech
	86A3 - 86AC	—	—	Gateway Communications
	86DB	—	—	SECTRA
	86DE	—	—	Delta Controls
	86DD	—	—	IPv6
34543	86DF	—	—	Atomic
	86E0 - 86EF	—	—	Landis & Gyr Powers
	8700 - 8710	—	—	Motorola
34667	876B	—	—	TCP/IP Compression
34668	876C	—	—	IP Autonomous Systems

Tabela 5.4. Tablica typów ramek Ethernet (ciąg dalszy)

Ethernet dziesiątkowo	heksadecymalnie	dziesiątkowo	Ethernet ósemkowo	Opis
34669	876D	—	—	Secure Data
	880B	—	—	PPP
	8847	—	—	MPLS Unicast
	8848	—	—	MPLS Multicast
	8A96 - 8A97	—	—	Invisible Software
36864	9000	—	—	Loopback
36865	9001	—	—	3Com (Bridge) XNS Sys Mgmt
36866	9002	—	—	3Com (Bridge) TCP-IP Sys
36867	9003	—	—	3Com (Bridge) loop detect
65280	FF00	—	—	BBN VITAL-LanBridge cache
	FF00 - FF0F	—	—	ISC Bunker Ramo
65535	FFFF	—	—	Reserved

• Długość ramki (Frame Length). Decyduje o długości ramki danych.

• DSAP — docelowy punkt dostępu do usługi (Destination Service Access Point). Określa protokół docelowy ramki.

• SSAP — źródłowy punkt dostępu do usługi (Source Service Access Point). Określa protokół źródłowy ramki.

• DSAP/SSAP AA. Sygnalizuje ramkę SNAP.

• CTRL. Pole sterujące.

• Typ sieci Ethernet (Ethernet Type). Decyduje o długości ramki danych.

• Dane ramki (Frame Data). Właściwe dane przesyłane w ramce, odpowiadające typowi danych określonemu w polu typu ramki.

• CRC. Pomaga wykrywać błędy transmisji. Stacja wysyłająca wylicza tę wartość na podstawie zawartości ramki, zgodność identycznych obliczeń przeprowadzonych przez stację odbierającą potwierdza udaną operację przesłania danych.

Zestawienie na rysunku 5.5 ukazuje powiązanie odmian sieci Ethernet z topologią, szybkością przesyłania danych, wielkością segmentu i typem nośnika. Podane informacje mogą być przydatne przy planowaniu okablowania sieci.

Rysunek 5.5. Podstawowe parametry okablowania różnych standardów sieci Ethernet

Token Ring

Ramki sieci opartych na technologii Token Ring można rozpoznać za pomocą schematów na rysunku 5.6 (format ramki żetonu) oraz 5.7 (format ramki danych i poleceń).

Rysunek 5.6. Budowa żetonu

Ramka zawierająca żeton składa się z pola znacznika początku ramki, bajtu kontroli dostępu oraz pola znacznika końca ramki.

Znacznik początku ramki. Sygnalizuje każdemu interfejsowi nadejście ramki żetonu.

Bajt kontroli dostępu. Zawiera priorytet dostępu związany z żetonem:

• 000 normalny priorytet,

• 001 normalny priorytet,

• 010 normalny priorytet,

• 011 normalny priorytet,

• 100 most/router,

• 101 zarezerwowane (IBM),

• 110 zarezerwowane (IBM),

• 111 zarządzanie stacją.

Znacznik końca ramki. Sygnalizuje koniec żetonu, ramki danych lub polecenia.

Rysunek 6.7. Budowa ramki danych i poleceń

Ramka danych i poleceń jest zbudowana z dziewięciu pól, zdefiniowanych według następującej listy.

Znacznik początku ramki. Sygnalizuje każdemu interfejsowi nadejście ramki żetonu.

Bajt kontroli dostępu. Zawiera priorytet dostępu związany z żetonem:

• 000 normalny priorytet,

• 001 normalny priorytet,

• 010 normalny priorytet,

• 011 normalny priorytet,

• 100 most/router,

• 101 zarezerwowane (IBM),

• 110 zarezerwowane (IBM),

• 111 zarządzanie stacją.

Znacznik kontrolny. Określa, czy w ramce transportowane są dane, czy też informacje kontrolne.

Adres docelowy. 6-bajtowy adres interfejsu sieciowego odbiorcy ramki.

Adres źródłowy. 6-bajtowy adres interfejsu sieciowego nadawcy ramki.

Dane. Zawiera dane przeznaczone do przetworzenia przez odbiorcę.

Sekwencja kontrolna (FCS — Frame Check Sequence) . Podobnie jak CRC służy do detekcji błędów w przesyłanych ramkach. FCS jest obliczane podczas formowania ramki, po raz drugi zaś przy jej odbieraniu. Jeśli obie wartości się nie zgadzają — ramka zostaje wyeliminowana.

Znacznik końca ramki. Sygnalizuje koniec ramki danych lub polecenia.

Status ramki. Jednobajtowe pole zawierające znaczniki sygnalizujące zakończenie ramki, rozpoznany adres oraz skopiowanie ramki.

Sieci Token Ring i mostkowanie trasy nadawcy

Znajomość konstrukcji ramek SRB (source route bridging) umożliwia uzyskanie istotnych informacji o trasach w rozpoznawanej sieci. Pojęcie „trasa nadawcy” odnosi się do wstępnego określania przez stację źródłową optymalnej trasy do stacji docelowej. Przebieg takiej procedury najlepiej zilustruje przykład (patrz rysunek 5.8).

Załóżmy, że stacja A ma wstępnie wybrać optymalną trasę do stacji B. Wykonywane są następujące kroki.

1. Stacja A rozpoczyna od rozesłania „ramki próbnej” w lokalnym pierścieniu 0x25. Prowadzi to do ustalenia, czy stacja B znajduje się w segmencie lokalnym.

Rysunek 5.8. Mostkowanie trasy nadawcy

2. Stacja A rozsyła „ramkę eksploracyjną”, której celem jest odnalezienie stacji B (charakterystyczna dla ramki jest wartość pierwszego bitu adresu MAC lub bitu multiemisji ustawiona na 1). Ramka taka przekazywana jest przez każdy most. Na podstawie wszystkich odebranych kopii „ramek eksploracyjnych” stacja B buduje ramkę, w której zapisane zostają wszystkie trasy od stacji A.

3. Stacja A otrzymuje od stacji B informację o dwu dostępnych trasach:

• pierścień 0x25 — most 0xA — pierścień 0x26 — most 0xB — pierścień 0x27 — stacja B,

• pierścień 0x25 — most 0xC — pierścień 0x28 — most 0xD — pierścień 0x27 — stacja B.

Właściwa komunikacja między stacjami rozpoczyna się, gdy stacja A pozna trasę do stacji B — najczęściej wybierana jest bowiem trasa, o której informacja otrzymana zostanie jako pierwsza. W naszym przykładzie wybraną trasą może być trasa pierwsza: pierścień 0x25 — most 0xA — pierścień 0x26 — most 0xB — pierścień 0x27 — stacja B.

Przyjrzyjmy się teraz bliżej dwóm najistotniejszym polom ramki MAC 802.5 (patrz rysunek 5.9).

Rysunek 5.9. Format ramki MAC 802.5 SRB

• RII — sygnał danych trasy (Route Information Indicator) . Jeżeli bit RII ma wartość 1, to ramka kierowana jest do innej sieci i zawiera informację o trasie w polu RIF.

• RIF — pole danych trasy (Route Information Field). W tym polu umieszczana jest informacja o trasie, którą ramka kierowana jest do stacji docelowej. Przyjrzymy się bliżej jego składnikom pod kątem naszego przykładu (patrz rysunek 5.10).

Rysunek 5.10. Pole RIF

Na pole danych trasy RIF składają się dane sterujące oraz trzy deskryptory trasy.

• Dane sterujące (Routing Control). Dane te dzielą się na pięć segmentów (patrz rysunek 5.11).

Rysunek 5.11. Segmenty danych sterujących

• Typ (Type). Sygnalizuje jeden z trzech typów trasy:

000: trasa określona (jak w naszym przykładzie),

110: rozgłoszenie na jednej trasie/w drzewie częściowym (jak na przykład wykorzystywane przez NetBIOS); przekazywane wyłącznie przez mosty w lokalnym drzewie częściowym,

100: rozgłoszenie na wszystkich trasach (jak na przykład wykorzystywane przez NSA, Agencję Bezpieczeństwa Narodowego USA); przekazywane zawsze.

• Długość (Length). Całkowita wielkość pola RIF (od 2 do 18).

• Kierunek (Direction). Określa, czy pole RIF należy odczytywać od lewej do prawej (0), czy od prawej do lewej (1).

• MTU. Określa wartość MTU odpowiednio do wymagań węzłów ścieżki pakietu:

000- 516 lub niższa

001- 1500 (Ethernet)

010- 2052

011- 4472 (Token Ring)

100- 8144

101- 11407

110- 17800

111: ramki rozgłaszania

• Deskryptor trasy. Pole złożone z numeru pierścienia i numeru mostu.

Możemy teraz wyznaczyć zawartość pola RIF dla ramek przesyłanych w przedstawionym przykładzie. Doszliśmy wcześniej do momentu, gdy stacja A zna trasę do stacji B i rozpoczyna komunikację, korzystając z trasy (patrz rysunek 5.12).

stacja A — (pierścień 0x25 — most 0xA) — (pierścień 0x26 — most 0xB)
— (pierścień 0x27) — stacja B

Trzy wyróżnione nawiasami bloki odpowiadają tutaj trzem polom deskryptorów trasy w polu RIF.

Rysunek 5.12. Przykładowa sieć

Pełne obliczenia zawartości pola RIF przestawia rysunek 5.13.

Rysunek 5.13. Obliczanie wartości pola RIF

Z przeprowadzonej analizy wynika, że gdy stacja A przesyła dane do stacji B, korzystając z trasy stacja A — (pierścień 0x25 — most 0xA) — (pierścień 0x26 — most 0xB) — (pierścień 0x27) — stacja B, pole RIF zawierać będzie wartości:

0830.025A.026B.0270

Sieci Token Ring
i translacyjne mostkowanie trasy nadawcy

Mechanizm SR/TLB (source route translational bridging) umożliwia sieciom złożonym łączenie za pośrednictwem mostów segmentów bazujących na różnych nośnikach. Skrót SR sygnalizuje tutaj mostkowanie trasy nadawcy (sieci Token Ring), a TLB
— mostkowanie „przezroczyste” (niewidoczne, jak w sieciach Ethernet). Połączenie tych technologii w jeden protokół mostkowania prowadzi do realizacji mostkowania translacyjnego. Przykładowo ramka zawierająca pole RIF wymusi na moście wybranie trasy nadawcy, ale inne czynności zostaną podjęte w przypadku ramki pozbawionej tego pola.

Istotnym utrudnieniem w takich układach jest to, że sieci Token Ring i Ethernet w różny sposób zapisują 48-bitowe adresy MAC. Ogólnie rzecz ujmując, w sieci Ethernet bity adresu zapisywane są w każdym bajcie od lewej do prawej, w porządku kanonicznym, podczas gdy w sieci Token Ring poszczególne bajty zapisuje się od prawej do lewej, co określa się jako porządek niekanoniczny.

Aby lepiej wyjaśnić tę prostą konwersję, podzielimy ją na kilka kroków.

1. Przyjmijmy, że docelowa stacja B ma ethernetowy adres MAC (0000.25b8.cbc4). Stacja A przesyła ramkę do stacji B (patrz rysunek 5.14). Jaką wartość docelowego adresu MAC przechwyci ukryty szperacz sieciowy (sniffer), pracujący w pierścieniu 0x25?

Rysunek 5.14. Przykładowa sieć wykorzystująca mechanizm SR/TLB

4. Translacja uporządkowania bitów w takiej sytuacji jest dość prosta. Przyjrzyjmy się uważnie adresowi MAC stacji B, w jego ethernetowej postaci, zwłaszcza zapisanej w systemie dwójkowym (patrz rysunek 5.15).

Rysunek 5.15. Krok 2. — konwersja adresu MAC stacji B na postać dwójkową

5. Mamy sześć bajtów, które odwracamy teraz, niezależnie od siebie, wprowadzając kolejność niekanoniczną (patrz rysunek 5.16).

Rysunek 5.16. Krok 3. — odwracanie kolejności bitów

6. Zamieniamy bajty na postać szesnastkową (patrz rysunek 5.17).

Rysunek 5.17. Krok 4. — zamiana na postać szesnastkową

Gotowe! Jeżeli ethernetowy MAC adres stacji B to 0000.25b8.cbc4, a stacja A przesyła dane do stacji B, to szperacz pracujący w pierścieniu Token Ring przechwyci adres stacji B jako 0000.a41d.d323.

Rekapitulując:

1. adres MAC stacji B w segmencie Ethernet (szesnastkowo): 0000.25b8.cbc4

2. adres MAC stacji B w segmencie Ethernet (postać dwójkowa adresu z kroku 1.):

00000000.00000000.00100101.10111000.11001011.11000100

3. Adres MAC stacji B w segmencie Token Ring (wartość z kroku 2., niekanoniczna kolejność bitów):

00000000.00000000.10100100.00011101.11010011.00100011

7. Adres MAC stacji B w segmencie Token Ring (postać szesnastkowa adresu z kroku 3.): 0000.a41d.d323.

Sieci FDDI

Architektura sieci FDDI (Fiber Distributed Data Interface, łącze danych sieci światłowodowych) opiera się na dwóch pierścieniach, gdzie każda ze stacji przyłączona jest do obu pierścieni. Kierunek przekazywania żetonu w pierwszym pierścieniu jest przeciwny do kierunku przekazywania żetonu w drugim pierścieniu. Każda stacja wyposażona jest w dwa porty A i B, z których tylko jeden jest w danej chwili aktywny. Dostęp do nośnika opiera się na zasadach niemal identycznych z siecią Token Ring. Stacja gotowa do transmisji przejmuje żeton i wysyła dane w postaci ramek FDDI (patrz rysunek 5.18). Znaczenie pól formatu ramek FDDI jest następujące.

Rysunek 5.18. Format ramki FDDI

• Preambuła (Preamble). Sekwencja przygotowująca stację do odebrania ramki.

• Ogranicznik początkowy (Start Delimiter). Informuje o dotarciu żetonu do stacji.

• Sygnał danych sterujących (Frame Control). Określa, czy ramka zawiera dane, czy informacje sterujące.

• Adres docelowy (Destination Address). Sześciobajtowe pole adresu węzła docelowego.

• Adres źródłowy (Source Address). Sześciobajtowe pole adresu węzła źródłowego.

• Dane. Zawiera transmitowane dane, przeznaczone do przetwarzania przez stację odbierającą.

• Sekwencja kontrolna ramki (Frame Check Sequence, FCS). Podobnie jak w przypadku stosowania mechanizmu CRC, stacja źródłowa oblicza na podstawie zawartości ramki pewną wartość kontrolną. Stacja odbierająca wylicza tę wartość ponownie. W przypadku braku zgodności sekwencji FCS, ramka jest odrzucana.

• Ogranicznik końcowy (End Delimiter). Sygnalizuje koniec ramki.

• Sygnał stanu ramki (Frame Status). Informuje o wystąpieniu błędów i podaje, czy stacja odbierająca skopiowała ramkę.

Komunikacja FDDI korzysta z symboli alokowanych w 5-bitowych sekwencjach. Tworzą one, w połączeniu z kolejnym symbolem, jeden bajt. Jest to specyficzna sekwencja kodowania, na którą składa się 16 symboli danych, 8 symboli sterujących oraz 8 symboli naruszenia (patrz tabela 6.5).

Tabela 5.5. Symbole sekwencji kodowania FDDI

Symbol	Kodowanie
Symbole danych
0 (dwójkowo 0000)	11110
1 (dwójkowo 0001)	01001
2 (dwójkowo 0010)	10100
3 (dwójkowo 0011)	10101
4 (dwójkowo 0100)	01010
5 (dwójkowo 0101)	01011
6 (dwójkowo 0110)	01110
7 (dwójkowo 0111)	01111
8 (dwójkowo 1000)	10010
9 (dwójkowo 1001)	10011
A (dwójkowo 1010)	10110
B (dwójkowo 1011)	10111
C (dwójkowo 1100)	11010
D (dwójkowo 1101)	11011
E (dwójkowo 1110)	11100
F (dwójkowo 1111)	11101
Symbole sterujące
Q	00000
H	00100
I	11111
J	11000
K	10001
T	01101
R	00111
S	11001
Symbole naruszenia
V lub H	00001
V lub H	00010
V	00011
V	00101
V	00110
V lub H	01000
V	01100
V lub H	10000

Protokoły wybierania tras

Na kolejnych kilku stronach przedstawimy jedynie krótki przegląd specyfikacji i dostarczymy podstawowych informacji pomocnych przy analizowaniu przechwyconych z sieci danych oraz pogłębianiu wiedzy o ośrodku rozpoznawanym w trakcie analizy zabezpieczeń.

Protokoły wektorowo-odległościowe
i protokoły stanów przyłączy

Podstawowe różnice między protokołami wybierania tras wektorowo-odległościowymi a protokołami stanów przyłączy przedstawione zostały na rysunku 5.19.

Rysunek 5.19. Porównanie protokołów wybierania tras

Krótko mówiąc, protokoły wektorowo-odległościowe charakteryzuje przesyłanie pełnej tabeli tras w stałych, określanych najczęściej w sekundach, odstępach czasu. Ścieżki wyznaczane są w oparciu o liczbę przeskoków (przeskok następuje za każdym razem, gdy pakiet zostaje odebrany przez kolejny router), interpretowaną jako odległość między stacjami. Nie jest stosowany mechanizm identyfikacji sąsiadów. Protokoły tego rodzaju wyróżniają się również wysoką konwergencją.

W przypadku protokołów stanów przyłączy przesyłane są jedynie częściowe uaktualnienia tabel tras, a wymiana danych następuje tylko wtedy, gdy jest to wymagane (zmienia się stan przyłącza). Ścieżki wyznaczane są na bazie znacznie bardziej rozbudowanego algorytmu Dijkstry — wyszukiwana, a następnie wybierana jest trasa najlepsza lub najkrótsza. Przykładem ilustrującym korzyści z jego wprowadzenia może być sytuacja, gdy stosowane jest komutowane wąskopasmowe łącze telefoniczne (tylko jeden przeskok), jak również o szerszym paśmie łącza dzierżawione, implikujące zazwyczaj minimum 2 - 3 przeskoki. Protokół wektorowo-odległościowy może uznać komutowane łącze telefoniczne za najlepsze, bo wymagające pojedynczego przeskoku. Protokół stanów przyłączy wybierze łącze dzierżawione o szerszym paśmie unikając przeciążeń i w konsekwencji zapewniając szybsze przesyłanie danych.

Na rysunku 5.20 przedstawione zostało zestawienie najpopularniejszych protokołów wybierania tras i ich krótkie opisy.

Rysunek 5.20. Pięć najpopularniejszych protokołów wybierania tras

Odległość administracyjna

Odległość administracyjna (administrative distance) to mechanizm pozwalający na dokonanie wyboru pomiędzy dostępnymi trasami do sieci docelowej. Odległości najmniejszej odpowiada najwyższy priorytet.

Trasa	Odległość administracyjna
Przyłącze własne	0
Trasa statyczna	1
EIGRP Summary	5
EBGP	20
EIGRP Internal	90
IGRP	100
OSPF	110
IS-IS	115
RIP	120
EGP	140
EIGRP External	170
IBGP	200

Metody zapobiegania powstawaniu pętli

Jedną z głównych przesłanek stosowania protokołów wybierania tras jest potrzeba zapewnienia szybkiej konwergencji, czyli stanu, kiedy stan tabel tras wszystkich routerów jest zgodny i nie ma możliwości wystąpienia zjawiska pętli. Poniższa lista jest zestawieniem najistotniejszych mechanizmów zapobiegających zapętlaniu tras.

• Podział horyzontu. Uaktualnienia nie są odsyłane do przyłącza, z którego zostały otrzymane.

• Odtrutka. Uaktualnienia są odsyłane do przyłącza z którego zostały otrzymane, ale odebrane wcześniej trasy zostają oznaczone jako niedostępne.

• Naliczanie do nieskończoności. Określenie największej dopuszczalnej liczby przeskoków a więc liczby przyłączy, które mogą pośredniczyć w przesyłaniu pakietu.

• Liczniki wstrzymania aktualizacji. Kiedy stan łącza ulega zmianie (łącze zostaje wyłączone), wprowadzany jest okres opóźnienia przed ogłoszeniem przez router awarii trasy.

• Uaktualnienia na żądanie. Kiedy topologia łączy ulega zmianie (uaktywniane jest nowe łącze), uaktualnienie może zostać ogłoszone natychmiast.

Protokół RIP

W podstawowej wersji protokół RIP (Routing Information Protocol, protokół informowania o trasach) jest protokołem, którego funkcjonowanie oparte jest na klasach sieci. W wersji 2 wprowadzona została możliwość pracy bezklasowej. Formaty pakietów RIP przedstawiają rysunki 5.21 (wersja pierwsza) i 5.22 (wersja druga).

Rysunek 5.21. Format pakietu RIP
Rysunek 5.22. Format pakietu RIP v.2

Znaczenie pól jest następujące.

• Polecenie (Command). Określa, czy pakiet jest żądaniem, czy odpowiedzią na żądanie.

• Numer wersji (Version Number). Stosowana wersja protokołu RIP.

• Identyfikator rodziny adresów (AFI, Address Family Identifier). Sygnalizuje typ stosowanego adresu:

1	IP (IPv4)
2	IP6 (IPv6)
3	NSAP
4	HDLC (8-bitowy wielopunktowy)
5	BBN 1822
6	802 (zawiera wszystkie nośniki typu 802)
7	E.163
8	E.164 (SMDS, Frame Relay, ATM)
9	F.69 (Telex)
10	X.121 (X.25, Frame Relay)
11	IPX
12	Appletalk
13	Decnet IV
14	Banyan Vines

• Znacznik trasy (Route Tag). Określa, czy trasa jest trasą wewnętrzną, czy zewnętrzną.

• Adres wpisu (Entry Address). Adres IP wpisu.

• Maska podsieci (Subnet mask). Maska podsieci IP wpisu.

• Następny przeskok (Next Hop). Adres IP routera kolejnego przeskoku.

• Miernik (Metric). Liczba przeskoków do sieci docelowej.

Protokół IGRP

Protokół IGRP (Interior Gateway Routing Protocol, protokół bram wewnętrznych) opracowany został przez firmę Cisco jako protokół wektorowo-odległościowy, wykorzystywany w routingu wewnątrz systemu autonomicznego. Późniejsze połączenie technologii wektorowo-odległościowej i stanów przyłączy zaowocowało wprowadzeniem rozszerzonej wersji protokołu EIGRP (Enhanced Interior Gateway Routing Protocol). Formaty pakietów przedstawiamy na rysunkach 5.23 (IGRP) i 5.24 (EIGRP).

Rysunek 5.23. Format pakietu IGRP
Rysunek 5.24. Format pakietu EIGRP

Znaczenie pól jest następujące.

• Numer wersji (Version Number). Stosowana wersja protokołu.

• Kod operacji (OC, Operation Code). Określa czy pakiet jest żądaniem, czy aktualizacją.

• AS (Autonomous System, system autonomiczny). Numer systemu autonomicznego.

• AS — podsieci (AS Subnets). Informacja o podsieciach na zewnątrz danego systemu autonomicznego.

• AS — sieci (AS Nets). Informacja o liczbie i sieciach na zewnątrz danego systemu autonomicznego.

• Suma kontrolna (Checksum). Obliczana według standardowego algorytmu UDP.

Protokół RTMP sieci Appletalk

Funkcjonujący jako protokół warstwy transportu, stosowany w sieciach Appletalk RTMP (Routing Table Maintenance Protocol, protokół zarządzania tabelami tras) opracowany został jako protokół wektorowo-odległościowy zapewniający informowanie routerów lokalnych o dostępności sieci. Format pakietu RTMP przedstawiamy na rysunku 5.25, a opisy pól poniżej.

Rysunek 5.25. Format pakietu RTMP

• Sieć routera (RN, Router's Network). Określa sieć, w której pracuje router.

• Długość ID (IDL, ID Length). Określa długość identyfikatora węzła.

• ID węzła (NID, Node ID). Identyfikator węzła.

• Początek zakresu 1 (Start Range 1). Początek zakresu sieci 1.

• Odległość (Distance). Odległość sieci.

• Koniec zakresu 1 (End Range 1). Koniec zakresu sieci 1.

Protokół OSPF

Protokół stanów przyłączy OSPF (Open Shortest Path First, protokół wybierania najkrótszej ścieżki) jest normą przemysłową i zalicza się do grupy bogatych w funkcje zaawansowane protokołów bram wewnętrznych. Format pakietu przedstawia rysunek 5.26, pola opisujemy poniżej.

Rysunek 5.26. Format pakietu OSPF

• Maska (Mask). Maska sieci przyłącza.

• Interwał (Interval). Odstęp czasowy między kolejnymi pakietami Hello, w sekundach.

• Opcje (Opt). Opcjonalne funkcje routera.

• Priorytet (Priority). Priorytet routera. Wartość 0 uniemożliwia wybranie routera jako wyróżnionego.

• Interwał nieaktywności (Dead Interval). Limit czasowy nieaktywności routera, w sekundach.

• DR (Designated Router). Informacja o wyróżnionym routerze sieci.

• BDR (Backup Designated Router). Informacja o zastępcy wyróżnionego routera sieci.

• Sąsiad (Neighbor). Identyfikatory routerów mających brać udział w transmisjach pakietów Hello.

Ważne polecenia

Informacje zawarte w tej części książki są bardzo ważne dla każdego, kto chce się uważać za „wtajemniczonego”. Zajmiemy się w niej bowiem omówieniem ważniejszych poleceń systemu operacyjnego MS DOS.

Na początek zapamiętaj, drogi Czytelniku, że każdy system operacyjny jest swego rodzaju tłumaczem, pośredniczącym między użytkownikiem i programami użytkowymi a komputerem. System operacyjny wraz z programami systemowymi i użytkowymi umożliwia komunikację z różnymi urządzeniami i wydawanie im poleceń (na przykład pamięciom dyskowym, drukarkom itp.) oraz wprowadzanie danych i zarządzanie nimi. Najpopularniejsze systemy operacyjne (z serii MS Windows 3.xx oraz 9x) są, prawdę mówiąc, nakładkami graficznymi na MS DOS. Oznacza to, że DOS pomaga zarządzać danymi i programami. Kiedy DOS zostanie już uruchomiony, możliwe jest uaktywnienie interfejsu graficznego (GUI — Graphical User Interface) w Windows, poma­gają­cego sprawniej uruchamiać i wykorzystywać programy oraz zarządzać peryferiami.

Lista komend w tej części książki jest oparta o moją pracę, wykonaną ponad 10 lat temu dla społeczności „podziemia” i udostępnioną tylko bardzo wąskiej grupie ludzi. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż od tego czasu wiele z tych poleceń zostało zablokowanych lub usuniętych i z tego powodu nie są kompatybilne z rożnymi wersjami interfejsów użytkownika GUI systemów operacyjnych.

Opcje poleceń zawierają między innymi określenia, które wyjaśniamy poniżej.

• Dysk — odpowiada napędowi dyskowemu.

• Ścieżka — odpowiada nazwie katalogu.

• Nazwa_pliku — odpowiada nazwie pliku wraz z rozszerzeniem.

• Pełna_nazwa_pliku — odpowiada nazwie pliku wraz z ścieżką dostępu.

• Przełączniki — odpowiadają dodatkowym opcjom komend DOS — przełączniki rozpoczynają się od ukośnika (/).

• Argumenty — pozwalają podać dokładniejsze dane poleceniom DOS w postaci ciągów znaków.

• Ciąg_znaków — pojedyncza grupa znaków: liter, cyfr, spacji i innych znaków.

• Elementy w nawiasach kwadratowych ([]) — w nawiasach kwadratowych znajdują się parametry opcjonalne (nawiasów oczywiście nie należy pisać!).

• Wielokropek (...) — oznacza, że podany element można powtarzać wielokrotnie.

append

Ustawia ścieżkę wyszukiwania dla plików.

Składnia:

Pierwsze użycie:

append [/x] [/e]

Określenie listy katalogów ścieżki wyszukiwania:

append [dysk:]ścieżka [;[dysk:][ścieżka]...]

Wyświetlenie obecnie używanej ścieżki wyszukiwania:

append

Wyczyszczenie ścieżki wyszukiwania:

append ;

Komentarz:

Polecenie append akceptuje przełączniki tylko podczas pierwszego uruchomienia. Omawiamy je poniżej.

• /x — rozszerza ścieżkę wyszukiwania również dla plików innych niż wykonywalne. DOS przeszukuje bieżący katalog w poszukiwaniu pliku. Jeśli plik nie zostanie znaleziony w tym katalogu, DOS zacznie przeszukiwać kolejno katalogi znajdujące się w ścieżce wyszukiwania. Jeżeli i w tym przypadku plik nie zostanie znaleziony, jego poszukiwanie jest przerywane. DOS nie będzie w trakcie szukania pliku przeszukiwał pełnego drzewa katalogów.

• /e — powoduje, że dodane do ścieżki wyszukiwania katalogi będą przechowywane w zmiennej otoczenia.

Można oczywiście wyspecyfikować większą liczbę katalogów do przeszukiwania, rozdzielając je średnikiem (;). Powtórne użycie polecenia append powoduje usunięcie poprzedniej ścieżki wyszukiwania i zastąpienie jej nową. Użycie polecenia bez parametrów spowoduje wyświetlenie bieżącej ścieżki wyszukiwania, natomiast z pojedynczym parametrem (;) — ustawienie zerowej ścieżki wyszukiwania, co oznacza, że DOS będzie w poszukiwaniu plików przeszukiwał jedynie bieżący katalog.

Uwagi:

1. Możliwe jest użycie polecenia append również dla ścieżek sieciowych.

2. Jeżeli używane jest polecenie assign, musi ono występować po poleceniu append.

3. Aby ustawić ścieżkę wyszukiwania dla poleceń i programów zewnętrznych, należy użyć polecenia path.

Przykład:

Załóżmy, że chcemy mieć bezpośredni dostęp do plików w katalogu listy (położonym na dysku B) oraz w katalogu raporty (na dysku A). Aby utworzyć taką ścieżkę wyszukiwania, należy wykonać polecenie:

append b:\listy;a:\raporty

assign

Polecenie assign przypisuje literę dysku innemu dyskowi.

Składnia:

assign [x[=]y[...]]

Gdzie x jest bieżącą literą dysku, którą chcemy przypisać literze y.

Komentarz:

Polecenie assign pozwala aplikacjom, które potrafią obsługiwać tylko dwa dyski (A i B), odczytywać i zapisywać inne dyski. Nie można przypisać dysku będącego w użyciu, tak samo jak nie można przypisać niezdefiniowanego dysku. Należy pamiętać, by nie używać dwukropka (:) w zapisie liter dysków x i y.

Przykład:

Aby przywrócić domyślne przypisania dysków do liter, należy użyć komendy assign bez parametrów:

assign

attrib

Polecenie attrib wyświetla lub zmienia atrybuty wybranych plików.

Składnia:

attrib [+-r] [+-a] [dysk:]ścieżka [/s]

gdzie:

• +r — ustawia atrybut „tylko do odczytu”,

• -r — usuwa atrybut „tylko do odczytu”,

• +a — ustawia atrybut „do archiwizacji”,

• -a — usuwa atrybut „do archiwizacji”.

Komentarz:

Polecenie attrib służy do ustawiania i wyłączania atrybutów „tylko do odczytu” oraz „do archiwizacji”. Możliwe jest użycie symboli globalnych (*) oraz (?) do oznaczenia grupy plików. Attrib nie przyjmuje nazwy katalogu zamiast nazwy pliku. Litera dysku oraz ścieżka dostępu określają położenie pliku lub plików. Przełącznik /s powoduje, że attrib będzie również zagłębiał się rekursywnie w podkatalogi wyspecyfikowanej ścieżki dostępu.

Polecenia backup, restore oraz xcopy używają atrybutu „do archiwizacji” jako mechanizmu kontrolnego. Można na przykład za pomocą atrybutów +a i -a wybrać te pliki, które zostaną poddane archiwizacji przy użyciu backup /m lub też skopiowaniu przez xcopy /m lub xcopy /a.

Przykład:

Aby wyświetlić atrybuty pliku report, znajdującego się w bieżącym katalogu, wystarczy wydać polecenie:

attrib report

backup

Polecenie backup służy do wykonywania kopii zapasowych jednego lub wielu plików na innym dysku.

Składnia:

backup [dysk1:] [ścieżka]nazwa_pliku [dysk2:] [/s] [/m] [/a] [/f] [/d:data] [/t:czas] [/L:[dysk:] [ścieżka]nazwa_pliku]

gdzie dysk1 oznacza dysk, którego kopia zapasowa ma zostać wykonana, natomiast dysk2 oznacza dysk, na którym kopia ma zostać umieszczona.

Komentarz:

Komenda backup może służyć do wykonywania kopii zapasowych plików na różnych urządzeniach (dyskach twardych, stacjach dyskietek). Backup potrafi również wykonywać kopie zapasowe dyskietki jedna na drugą, nawet gdy różnią się one ilością sektorów czy używanych stron. Opcje programu opisujemy poniżej.

• /s — działanie programu zostanie rozszerzone również na podkatalogi.

• /m — wykonuje kopię zapasową jedynie tych plików, które zmieniły się od ostatniego zarchiwizowania (tzn. tych, które mają ustawiony atrybut „do archiwizacji”).

• /a — dodaje pliki do już znajdujących się na dysku.

• /f — powoduje uprzednie sformatowanie dysku, na którym ma zostać umieszczona kopia zapasowa.

• /d:data — zarchiwizowane zostaną tylko te pliki, których data ostatniej modyfikacji jest równa lub późniejsza, niż data.

• /L:nazwa_pliku — powoduje zapisanie informacji o utworzonej kopii zapasowej w pliku nazwa_pliku.

Przykład:

Aby wykonać kopię zapasową wszystkich plików znajdujących się w katalogu c:\listy \radek na czystą sformatowaną dyskietkę znajdującą się w napędzie A, należy wykonać polecenie:

backup c:\listy\radek a:

break

Polecenie break ustawia kontrolę naciśnięcia klawiszy ctrl+c.

Składnia:

break [on|off]

Komentarz:

Zależnie od tego, jaki program jest w danym momencie uruchomiony, możliwe jest włączenie rozszerzonego rozpoznawania kombinacji klawiszy ctrl+c. Normalnie DOS sprawdza, czy została naciśnięta podczas odczytu z klawiatury lub zapisu na ekran. Włączenie tej funkcji powoduje, że naciśnięcie ctrl+c wykona przerwanie pracy programu również podczas innych operacji systemu, takich jak na przykład odczyt i zapis na dysk.

Przykład:

Aby wyłączyć rozszerzone rozpoznawanie kombinacji ctrl+c, należy wykonać następujące polecenie:

break off

chcp

Chcp wyświetla i ustawia bieżącą stronę kodową używaną przez command.com.

Składnia:

chcp [nnn]

gdzie nnn oznacza stronę kodową do ustawienia.

Komentarz:

Polecenie chcp przyjmuje jako parametr numer jednej z dwu uprzednio przygotowanych stron kodowych. W przypadku podania numeru strony, która nie została przygotowana, zwrócony jest komunikat o błędzie. Wywołanie programu chcp bez parametrów spowoduje wyświetlenie numeru strony kodowej aktualnie używanej, jak i tej przygotowanej.

Możliwe jest wybranie każdej strony uprzednio przygotowanej (w pliku config.sys) z następującej listy:

• 437 — amerykańska,

• 850 — wielojęzyczna,

• 852 — polska,

• 860 — portugalska,

• 863 — francuska (kanadyjska).

Przykład:

Aby ustawić stronę kodową na uprzednio przygotowaną, przystosowaną do używania języka polskiego, należy wykonać polecenie:

chcp 852

chdir (cd)

Chdir (CHange DIRectory) zmienia bieżący katalog na inny.

Składnia:

chdir [ścieżka]

cd [ścieżka]

Przykład:

Załóżmy, że katalog pierwszy posiada podkatalog, nazywający się drugi. Aby zmienić katalog bieżący na \pierwszy\drugi, należy wykonać:

cd \pierwszy\drugi

Szybkim sposobem na powrót do katalogu nadrzędnego jest wykonanie polecenia:

cd..

Aby powrócić do katalogu głównego, należy użyć polecenia:

cd\

chkdsk

Zadaniem programu chkdsk jest sprawdzanie dysków w poszukiwaniu błędów.

Składnia:

chkdsk [dysk:] [ścieżka_dostępu] [/f] [/v]

Komentarz:

Polecenie chkdsk bada dysk w poszukiwaniu błędów. Program ten należy co pewien czas uruchamiać, by sprawdzić, czy na dyskach nie znalazły się błędy wymagające naprawienia. Jeśli w parametrach programu pojawi się nazwa pliku, DOS wyświetli raport o stanie zarówno systemu plików, jak i wybranego pliku.

Komenda chkdsk przyjmuje następujące przełączniki, które omawiamy poniżej.

• /f — znalezione błędy zostaną natychmiast naprawione.

• /v — chkdsk będzie wyświetlał postęp skanowania, pokazując nazwę aktualnie sprawdzanego pliku.

Przykład:

Jeśli chkdsk znajdzie błędy na dysku, naprawić je można, wykonując polecenie:

chkdsk c: /f

cls

Polecenie cls powoduje wyczyszczenie zawartości konsoli.

Składnia:

cls

Komentarz:

Za pomocą tej komendy można usunąć całą zawartość ekranu, pozostawiając na nim jedynie znak zachęty oraz kursor.

command

Polecenie command uruchamia nowy interpreter poleceń.

Składnia:

command [dysk:] [ścieżka] [ctt-dev] [/e:nnnnn] [/p] [/c polecenie]

Komentarz:

Po wykonaniu tego polecenia uruchomiony zostaje nowy interpreter poleceń wraz z nowym zestawem zmiennych otoczenia. Interpreter jest wczytywany do pamięci w dwóch częściach: przejściowej i rezydentnej. Niektóre programy po ich uruchomieniu, nadpisują przejściową część pamięci interpretera command.com. W takim wypadku jest ona ponownie wczytywana z dysku.

Argumenty dysk:ścieżka przekazują do DOS-a informację, gdzie znajduje się interpreter command.com. Dostępne opcje wymieniamy niżej.

• /e:nnnnn — określa rozmiar pamięci przeznaczonej dla zmiennych otoczenia, gdzie nnnnn określa jej rozmiar w bajtach.

• /p — uruchomiony w ten sposób nowy interpreter pozostanie w pamięci po wykonaniu polecenia i nie nastąpi automatyczne przełączenie się do pierwotnego interpretera.

• /c polecenie — powoduje, że po załadowaniu do pamięci nowy interpreter wykona polecenie, następnie jego praca zostanie zakończona, a sterowanie automatycznie przejmie pierwotny interpreter poleceń.

Przykład:

Polecenie:

command /c chkdsk b:

nakazuje interpreterowi DOS-a:

• rozpoczęcie pracy nowego interpretera poleceń,

• wykonanie polecenia chkdsk b:,

• zakończenie pracy nowego interpretera i zwrócenie sterowania pierwotnemu..

comp

Polecenie comp porównuje zawartość dwóch zbiorów plików.

Składnia:

comp [dysk:][ścieżka_dostępu1] [dysk:][ścieżka_dostępu2]

Komentarz:

Polecenie comp porównuje plik lub zbiór plików z innym plikiem lub ich zbiorem. Pliki mogą się znajdować na tym samym dysku lub różnych dyskach, jak i w tych samych lub różnych katalogach. Jeśli ścieżki dostępu nie zostaną podane jako parametry, program sam o nie poprosi.

Przykład:

W przykładzie tym comp porównuje każdy plik o rozszerzeniu .wk1 znajdujący się w katalogu bieżącym dysku C z plikami o tych samych nazwach, lecz rozszerzeniu .bak, znajdującymi się w katalogu bieżącym dysku B.

comp c:*.wk1 b:*.bak

copy

Polecenie copy kopiuje pliki do innego miejsca na dysku lub dołącza pliki do już istniejących.

Składnia:

Kopiowanie:

copy [dysk:]ścieżka_dostępu1 [dysk:][ścieżka_dostępu2] [/v] [/a] [/b]

copy [dysk:]ścieżka_dostępu1 [/v] [/a] [/b] [dysk:][ścieżka_dostępu2]

Dołączanie:

copy ścieżka_dostępu1 + ścieżka_dostępu2 [...] ścieżka_dostępuN

Komentarz:

Polecenie copy akceptuje następujące przełączniki.

• /v — wymusza sprawdzenie, czy pliki skopiowane mają identyczną zawartość, co pliki oryginalne.

• /a — przełącza program copy w tryb kopiowania plików ASCII. Przełącznik ten odnosi się do wszystkich plików występujących po nim, aż do napotkania /b.

• /b — przełącza program copy w tryb kopiowania plików binarnych. Przełącznik ten odnosi się do wszystkich plików występujących po nim, aż do napotkania /a.

Przykłady:

Aby skopiować plik list.doc z bieżącego katalogu bieżącego dysku do katalogu c:\docs, należy wpisać i wykonać polecenie:

copy list.doc c:\docs

Możliwe jest również połączenie paru plików w jeden:

copy *.doc razem.doc

Polecenie to połączy ze sobą wszystkie pliki o rozszerzeniu .doc znajdujące się w bieżącym katalogu w jeden plik razem.doc.

ctty

Ctty pozwala zmieniać urządzenie, z którego interpreter poleceń odbiera polecenia i gdzie wysyła wyniki.

Składnia:

ctty urządzenie

gdzie urządzenie określa urządzenie, z którego będą systemowi DOS wydawane polecenia.

Komentarz:

Ctty jest przydatny w sytuacjach, gdy trzeba zmienić urządzenie, z którego będą wydawane polecenia.

Przykłady:

Następujące polecenie przekierowywuje wejście/wyjście interpretera poleceń DOS z obecnego urządzenia (na przykład konsoli) na port AUX (który może być związany na przykład z dodatkowym terminalem):

ctty aux

Następne polecenie przekierowywuje wejście/wyjście interpretera z powrotem na konsolę standardową (CON):

ctty con

date

Polecenie date służy do pobierania lub ustawiania bieżącego czasu zegara RTC (Real Time Clock) znajdującego się na płycie głównej komputera.

Składnia:

Date [mm-dd-yy]

Komentarz:

Należy pamiętać, że prawidłowy format daty, obsługiwany przez to polecenie, zawiera jedynie cyfry. Prawidłowe ich wartości, to:

• mm = 1 - 12

• dd = 1 - 31

• yy = 80 - 79, lub też 1980 - 2079

Liczby te mogą być rozdzielone za pomocą łączników (-) lub też ukośników (/).

Przykład:

Aby wyświetlić bieżącą datę, należy użyć polecenia:

date

W wyniku wykonania tego polecenia zostanie wyświetlona bieżąca data, a następnie zapytanie o chęć jej zmiany. Jeśli nie ma potrzeby zmienić daty, wystarczy nacisnąć klawisz Enter.

del (erase)

Polecenia te (oba są równoznaczne, chociaż erase jest już przestarzałe) służą do usuwania plików z dysku.

Składnia:

del [dysk:]ścieżka_dostępu

erase [dysk:]ścieżka_dostępu

Komentarz:

Usuwanie plików jest operacją nieodwracalną. Przywrócenie raz usuniętych plików może być bardzo trudne, a w większości przypadków niemożliwe.

Przykłady:

Poniższe polecenie usuwa plik nazywający się raport:

del raport

Przypuśćmy, że należy skasować wszystkie pliki o nazwie raport, ale różnym rozszerzeniu. Aby to zrobić, należy wykonać polecenie:

del raport.*

dir

Wynikiem działania polecenia dir jest lista plików znajdujących się w katalogu.

Składnia:

dir [dysk:][ścieżka_dostępu] [/p] [/w]

Komentarz:

Polecenie dir bez parametrów powoduje wyświetlenie wszystkich plików i podkatalogów katalogu bieżącego. Jeśli wyspecyfikowane zostaną parametry dysk oraz ścieżka_ dostępu, wyświetlone zostaną te pliki i katalogi, które będą do tych parametrów pasować.

Polecenie akceptuje następujące przełączniki.

• /p — powoduje, że informacje są wyświetlane na stronach. Przejście do kolejnej strony następuje po naciśnięciu dowolnego klawisza.

• /w — powoduje, że nazwy plików zostają wyświetlone w pięciu kolumnach z pominięciem dokładniejszych informacji.

Dir wyświetla listę plików zawierającą dla każdego pliku jego nazwę, rozmiar w bajtach oraz czas i datę ostatniej modyfikacji.

Przykład:

Jeśli w katalogu bieżącym znajduje się więcej plików, niż może się zmieścić za jednym razem na ekranie, należy wykorzystać właściwości przełącznika /p.

dir /p

diskcomp

Polecenie to służy do porównywania zawartości dwóch dysków.

Składnia:

diskcomp [dysk1:] [dysk2:] [/1] [/8]

Komentarz:

Polecenie diskcomp porównuje dokładnie (ścieżka po ścieżce) zawartość dwóch dysków. Ilość stron (dla dyskietek), cylindrów (dla dysków) i sektorów na ścieżkę jest ustalana automatycznie na podstawie formatu pierwszego z dysków.

Program akceptuje dwa przełączniki modyfikujące jego działanie.

• /1 — powoduje, że przy porównywaniu wykorzystana zostaje tylko pierwsza strona dyskietki.

• /8 — powoduje, że przy porównywaniu wykorzystane zostanie tylko osiem pierwszych sektorów każdej ścieżki.

Przykład:

W przypadku, gdy komputer wyposażony jest w tylko jedną stację dyskietek, a konieczne jest porównanie dwóch dyskietek, należy wykonać polecenie:

diskcomp a:

Program diskcomp wyświetli prośbę o włożenie do stacji drugiej dyskietki.

diskcopy

Polecenie diskcopy służy do kopiowania zawartości jednego dysku na inny.

Składnia:

diskcopy [dysk1:] [dysk2:] [/1]

gdzie dysk1 jest dyskiem źródłowym, a dysk2 dyskiem docelowym.

Komentarz:

Dysk1 oraz dysk2 mogą oznaczać to samo urządzenie. Jeśli dysk docelowy nie jest sformatowany, zostanie sformatowany automatycznie tak jak dysk źródłowy.

Polecenie akceptuje następujący przełącznik:

/1 — powoduje, że zostanie skopiowana tylko jedna strona dyskietki.

Przykład:

Aby skopiować dyskietkę ze stacji A na dyskietkę znajdującą się w stacji B, należy wykonać następujące polecenie:

diskcopy a: b:

exe2bin

Program exe2bin konwertuje pliki wykonywalne na postać binarną.

Składnia:

exe2bin [dysk:]nazwa_pliku1 [dysk:]nazwa_pliku2

gdzie nazwa_pliku1 oznacza plik wejściowy, natomiast nazwa_pliku2 — wyjściowy.

Komentarz:

Polecenie to służy do konwertowania plików wykonywalnych o rozszerzeniach *.exe na format binarny. Jeżeli w nazwie pliku wejściowego nie wyspecyfikowano rozszerzenia, domyślnie przyjmuje się, że jest to .exe. Następnie program jest konwertowany na format .bin (obrazu pamięci programu) i umieszczony w pliku wyjściowym. Jeśli nie określimy wyraźnie rozszerzenia pliku wynikowego, domyślnie zostanie przyjęte .bin. Przy braku określenia nazwy dysku, domyślnie przyjęta zostanie nazwa związana z plikiem wejściowym.

Plik wejściowy musi być zgodny z formatem .exe. Kod programu wraz z danymi musi się ponadto mieścić w 64-kilobajtowym segmencie pamięci; program nie może być również segmentem stosu.

exit

Polecenie exit powoduje opuszczenie bieżącego interpretera poleceń i powrócenie do poprzedniego (o ile taki istnieje).

Składnia:

exit

Komentarz:

Jeśli DOS-owy interpreter poleceń zostanie wykorzystany do uruchomienia nowego interpretera, użycie tego polecenia pozwala go zamknąć i powrócić do pierwotnego.

fastopen

Fastopen zmniejsza nakład czasu przeznaczony na otwieranie często używanych plików i katalogów.

Składnia:

fastopen [dysk:[=nnn] [...]]

gdzie nnn jest liczbą plików na dysku.

Komentarz:

Program fastopen w celu przyśpieszenia dostępu zapisuje położenie nnn plików i katalogów na dysku. Każdorazowo, gdy otwierany jest plik fastopen zapisuje jego nazwę i położenie. Gdy plik jest ponownie otwierany, a jego nazwa znajduje się jeszcze w pamięci, fastopen podaje wskaźnik do pliku na dysku, co znacznie przyśpiesza operację otwierania. Każdy dodatkowy rekord zawierający dane o nazwie pliku i jego położeniu zajmuje 40 bajtów pamięci.

Przykład:

Polecenie nakazujące DOS-owi przechowywać dane o maksymalnie 100 plikach na dysku C

fastopen c:=100

fc

Program ten porównuje zawartość dwóch lub większej liczby plików, a następnie wypisuje różnice pomiędzy nimi.

Składnia:

Dla porównywania plików tekstowych (ASCII):

fc [/a] [/c] [/L] [/LB n] [/n] [/t] [/w] [/nnnn] [dysk:]ścieżka_dostępu1
* [dysk:]ścieżka_dostępu2

Dla porównywania plików binarnych:

fc [/b] [/nnnn] [dysk:]ścieżka_dostępu1 [dysk:]ścieżka_dostępu2

gdzie ścieżka_dostępu1 oznacza pierwszy z plików do porównania, natomiast ścieżka_ dostępu2 — drugi z nich.

Komentarz:

Polecenie fc akceptuje następujące przełączniki.

• /a — pokazuje wyniki porównania w trybie ASCII. Zamiast wyświetlać wszystkie linie zawierające różnice, program pokazuje jedynie linie rozpoczynające i kończące obszary różnic.

• /b — wymusza porównanie plików w trybie binarnym. W takim wypadku fc porównuje pliki bajt po bajcie bez próby synchronizacji w przypadku niezgodności. Miejsca takie są sygnalizowane na ekranie w następujący sposób:

xxxxxxxx:yy zz

gdzie xxxxxxxx oznacza adres początku pliku, zaś yy oraz zz oznaczają pierwsze bajty plików, które się między sobą różniły. Tryb binarny porównywania plików jest domyślny dla plików o rozszerzeniach .exe, .com, .sys, .obj, .lib, .bin.

• /c — powoduje, że duże i małe litery nie będą rozróżniane (fc przyjmuje, że wszystkie litery są duże).

• /L — wymusza porównanie plików w trybie ASCII. Przełącznik ten jest domyślnie ustawiony, gdy porównywane są pliki o rozszerzeniach innych niż .exe, .com, .sys, .obj, .lib, .bin.

• /LB — ustawia rozmiar wewnętrznego bufora na n linii. Domyślny rozmiar to 100 linii. W sytuacji, gdy podczas porównywania dwóch plików okaże się, że różnią się one liczbą bezpośrednio po sobie następujących linii, większą niż rozmiar tego bufora, porównywanie zostanie przerwane, gdyż niemożliwe będzie ponowne zsynchronizowanie plików.

• /n — podczas porównywania w trybie ASCII będą wyświetlane numery linii.

• /t — powoduje, że znaki tabulacji nie będą zamieniane na spacje. Domyślnie znaki tabulacji powodują wstawienie spacji (co najmniej jednej) do uzupełnienia bieżącej liczby znaków w linii do pełnych ósemek.

• /w — podczas wykonywania porównania nakazuje programowi fc kompresowanie dowolnej liczby odstępów (spacji, znaków tabulacji) do pojedynczej spacji.

• /nnnn — w wypadku wystąpienia różnic w plikach tekstowych oznacza liczbę kolejnych linii, które muszą się zgadzać ze sobą, aby program fc uznał, że zsynchronizował pliki.

Przykład:

Aby porównać dwa pliki tekstowe — raport.1 oraz raport.2 — należy napisać:

fc /a raport.1 raport.2

fdisk

Fdisk służy do przygotowania dysków do użycia w systemie DOS.

Składnia:

fdisk

Komentarz:

Program fdisk wyświetla menu pomagające zarządzać partycjami systemu DOS znajdującymi się na twardym dysku. Możliwe jest m.in.:

• utworzenie partycji podstawowej,

• utworzenie partycji rozszerzonej,

• zmiana aktywnej partycji,

• usunięcie partycji DOS,

• wyświetlenie informacji o partycjach,

• wybranie innego dysku do partycjonowania (o ile komputer jest wyposażony w inny dysk).

find

Zadaniem programu find jest przeszukiwanie plików w celu znalezienia zadanego ciągu znaków.

Składnia:

find [/v] [/c] [/n] "ciąg_znaków" [[dysk:][ścieżka] ...]

gdzie ciąg_znaków jest grupą znaków, która będzie poszukiwana.

Komentarz:

Ciąg_znaków musi zostać zamknięty w cudzysłowy. Ponadto należy pamiętać, że program find rozróżnia podczas poszukiwania duże i małe litery.

Polecenie to akceptuje następujące przełączniki.

• /v — pokazuje wszystkie linie niezawierające określonego ciągu znaków.

• /c — program find, zamiast wyświetlać całe linie, będzie wypisywał jedynie ich numery.

• /n — każda linia będzie poprzedzona jej numerem liczonym od początku pliku.

Przykład:

Następujące polecenie pokazuje wszystkie linie z pliku autoexec.bat zawierające ciąg znaków „REM”:

find "REM" autoexec.bat

format

Polecenie format formatuje określony dysk tak, by mogły być na nim umieszczone dane.

Składnia:

format dysk: [/1] [/4] [/8] [/n:xx] [/t:yy] [/v] [/s]

format dysk: [/1] [/b] [/n:xx] [/t:yy]

Komentarz:

Każdy dysk, aby go użyć, musi być sformatowany. Dotyczy to również dyskietek. Formatowanie dysku lub dyskietki bezpowrotnie niszczy zawarte na nośniku informacje. Program format akceptuje następujące argumenty.

• /1 — formatuje tylko jedną stronę dyskietki.

• /8 — formatuje tylko osiem sektorów na każdej ścieżce.

• /b — formatuje dysk, zostawiając dostatecznie dużo miejsca dla systemu operacyjnego.

• /s — kopiuje system operacyjny na nowo sformatowany dysk.

• /t:yy — oznacza liczbę ścieżek na dysku. Dla 3½ calowych dyskietek (720 kB i 1.44 MB) prawidłową liczbą ścieżek jest 80 (/t:80).

• /n:xx — oznacza liczbę sektorów na ścieżce. Dla 3½ calowych dyskietek (720 kB i 1.44 MB) prawidłową liczbą sektorów na ścieżce jest 9 (/n:9).

• /v — powoduje, że format wyświetli prośbę o podanie etykiety dysku. Etykietą może być ciąg złożony z maksymalnie 11 znaków.

Przykład:

Aby sformatować dyskietkę znajdującą się w stacji dyskietek A, a następnie skopiować na nią system operacyjny, należy wykonać polecenie:

format a: /s

graftabl

Program graftabl pozwala korzystać z alternatywnych stron kodowych w trybie graficznym.

Składnia:

graftabl [xxx]

graftabl /status

gdzie xxx oznacza numer strony kodowej.

Komentarz:

Dostępne są m.in. następujące strony kodowe:

• 437 — amerykańska,

• 850 — wielojęzyczna,

• 852 — polska,

• 860 — portugalska,

• 863 — francuska (kanadyjska).

Wykonanie polecenia graftabl /status spowoduje wyświetlenie aktywnej strony kodowej.

Przykład:

Aby załadować do pamięci tablicę znaków graficznych, należy wykonać polecenie graftabl bez parametrów:

graftabl

Graphics

Umożliwia graficzny wydruk zawartości ekranu na drukarce w przypadku stosowania karty graficznej, której możliwości nie ograniczają się do trybu znakowego.

Składnia:

graphics [drukarka] [/b] [/p=port] [/r [/lcd]

Parametr drukarka może przyjmować następujące wartości.

color1	IBM PC Color Printer z czarną taśmą.
color4	IBM PC Color Printer z kolorową taśmą RGB.
color8	IBM PC Color Printer z kolorową taśmą CMY.
compact	IBM PC Compact Printer.
graphics	IBM Personal Graphics Printer lub IBM Pro Printer.

Komentarze:

Wartością domyślną parametru drukarka jest graphics.

Można stosować przełączniki, wymienione poniżej.

• /b — Drukowanie kolorowego tła. Funkcja dostępna dla drukarek color4 i color8.

• /p=port — Określa port drukarkowy (LPT), do którego polecenie prześle dane po wciśnięciu przez użytkownika kombinacji klawiszy Shift+Print Screen. Wartością port jest liczba 1 (domyślna), 2 lub 3.

• /r — Drukuje białe znaki na czarnym tle.

• /lcd — Drukowanie zawartości ekranu LCD komputera przenośnego IBM PC.

Przykład:

Aby wydrukować na drukarce zawartość pracującego w trybie graficznym ekranu, wprowadzamy:

graphics

Ekran zostanie wydrukowany, gdy użytkownik wciśnie kombinację Shift+Print Screen.

join

Polecenie to umożliwia zamontowanie dysku do struktury katalogów na innym dysku.

Składnia:

join [dysk: dysk:ścieżka_dostępu]

join dysk: /d

Komentarz:

Dzięki poleceniu join nie jest konieczne korzystanie z osobnych liter różnych dysków fizycznych. Zamiast tego możliwe jest „podpięcie” struktury katalogów dysków do struktury katalogów jednego z dysków. Pamiętać należy, że nie można tej operacji wykonywać na dysku aktualnie wykorzystywanym przez inny proces.

Jeśli ścieżka, do której ma być dysk zamontowany, nie istnieje, DOS spróbuje ją utworzyć. Po zamontowaniu dysku w nowym katalogu nie będzie możliwe odwołanie się do niego, wywołując jego nazwę. Przy próbie odwołania się do litery dysku, DOS zwróci komunikat o błędzie.

Przykłady:

Dysk można zamontować tylko w katalogu znajdującym się bezpośrednio w katalogu głównym innego dysku, na przykład:

join d: c:\docs

Aby odwrócić operację montowania dysku, należy wydać polecenie join z nazwą dysku i parametrem /d:

join d: /d

keyb

Polecenie keyb wczytuje do pamięci program obsługi klawiatury.

Składnia:

keyb [xx[,[yyy],[[dysk:][ścieżka]nazwa_pliku]]]

gdzie:

• xx — oznacza dwuliterowy kod kraju,

• yyy — jest stroną kodową zawierającą właściwy zestaw znaków,

• dysk, ścieżka, nazwa_pliku — oznaczają położenie pliku zawierającego definicję klawiatury.

Komentarz:

Oto przykłady kilku kodów narodowościowych:

• us — Stany Zjednoczone (domyślne),

• pl — Polska,

• fr — Francja,

• gr — Niemcy,

• it — Włochy,

• sp — Hiszpania,

• uk — Wielka Brytania,

• po — Portugalia,

• sg — Szwajcaria (niemiecka),

• sf — Szwajcaria (francuska),

• df — Dania,

• be — Belgia,

• nl — Holandia,

• no — Norwegia,

• la — Ameryka Łacińska,

• sv — Szwecja,

• su — Finlandia.

Polecenia ustawiające właściwy układ klawiatury i stronę kodową wygodnie jest umieścić w pliku autoexec.bat, który jest automatycznie wczytywany i wykonywany przy każdym uruchomieniu systemu DOS.

Przykład:

Aby ustawić niemiecki układ klawiatury, należy użyć następującej komendy:

keyb gr

label

Label tworzy, zmienia lub usuwa etykietę dysku.

Składnia:

label [dysk:] [ciąg_znaków]

gdzie ciąg_znaków oznacza nową etykietę dysku (maksymalnie 11 znaków).

Komentarz:

Etykieta dysku jest dodatkową nazwą charakteryzującą dysk. DOS wyświetla etykietę dysku, gdy zwraca listę katalogów i plików, aby zaznaczyć, do którego z dysków lista ta się odnosi. Można ją uzyskać na przykład za pomocą poleceń dir oraz vol.

Polecenie label nie przynosi efektów w stosunku do dysków zaangażowanych w polecenia subst lub join. Ponadto w etykiecie nie wolno używać żadnego ze znaków: *?/\|.,;:+=[]()&^ .

Przykład:

Aby nadać dyskietce znajdującej się w stacji A etykietę „raport”, należy wydać komendę:

label a: raport

mkdir (md)

Mkdir tworzy nowy katalog.

Składnia:

mkdir [dysk:]ścieżka

md [dysk:]ścieżka

Komentarz:

Za pomocą polecenia mkdir możliwe jest utworzenie wielopoziomowej struktury katalogów.

Przykład:

Aby utworzyć nowy katalog o nazwie raporty, należy wykonać polecenie:

md \raporty

mode

Polecenie mode służy do konfigurowania parametrów urządzeń.

Składnia:

Dla portu równoległego drukarki (LPT):

mode LPTn[:] [znaki] [,[linie] [,p]]

Dla portu szeregowego (COM):

mode

COMm[:]przepustowość[,bit_parzystości[,bity_danych[,bity_stopu[,p]]]]

Przekierowanie portu równoległego:

mode LPTn[:]=COMm[:]

Tryb wyświetlania:

mode tryb

mode [tryb],przesunięcie[,t]

Strony kodowe urządzeń:

mode urządzenie codepage prepare = [[yyy] [dysk:][ścieżka]nazwa_pliku]

mode urządzenie codepage select = yyy

mode urządzenie codepage refresh

mode urządzenie codepage [/status]

Komentarz:

Polecenie mode przygotowuje system DOS do komunikacji za pomocą urządzeń, takich jak porty szeregowe, równoległe, modemy i konsola. Przygotowuje również urządzenia podłączone do tych portów (na przykład drukarki, konsola) do ewentualnej zmiany strony kodowej. Możliwe jest wykorzystanie polecenia mode do przekierowania wyjścia różnych urządzeń.

Port równoległy drukarki

Pierwszy port równoległy drukarki jest oznaczany przez LPT1, drugi przez LPT2 itd. Pierwszy port ma jeszcze jedno, równoważne oznaczenie: PRN. Objaśnienia parametrów polecenia mode służących do konfigurowania portów równoległych wyliczamy poniżej.

• n — numer portu drukarki (1, 2, lub 3).

• znaki — liczba znaków w linii (80 lub 132).

• linie — odstęp pionowy między kolejnymi wierszami w liniach na cal
  (6 lub 9 lpi).

• p — powoduje, że dane będą wysyłane do drukarki, nawet w wypadku gdy nastąpił błąd przeterminowania. Parametr ten powoduje ponadto, że w pamięci pozostanie rezydentna część programu mode.

Szeregowy port komunikacyjny

Objaśnienie parametrów służących do konfigurowania szeregowego portu komunikacyjnego.

• m — numer portu szeregowego (1, 2, 3 lub 4).

• przepustowość — pierwsze dwie cyfry przepustowości portu (możliwe do wyboru: 110, 150, 300, 600, 1200, 2400, 4800, 9600 lub 19200 bodów).

• bit_parzystości — powoduje ustawienie jednego z następujących sposobów kontrolowania parzystości:

• N — brak bitu parzystości,

• O — bit nieparzysty,

• E — bit parzysty (domyślny).

• bity_danych — liczba bitów danych: 7 (domyślnie) lub 8.

• bity_stopu — liczba bitów stopu: 1 lub 2. W przypadku gdy transmisja jest prowadzona na poziomie 110 bodów, domyślną liczbą bitów stopu jest 2, w pozostałych jest to 1.

• p — powoduje, że program wykorzystuje port COM przy wpięciu w niego szeregowej drukarki, a w wypadku wystąpienia błędów przeterminowania transmisja będzie powtarzana „do skutku”. Włączenie tej opcji powoduje ponadto, że rezydentna część programu mode będzie stale pozostawać w pamięci. Ustawienia domyślne to COM1, badanie na parzystość i 7 bitów danych.

Tryby wyświetlania

Poniższe opcje służą do konfigurowania parametrów wyświetlacza.

• tryb — określa jeden ze standardowych trybów wyświetlania: 40, 80, BW40, BW80, CO40, CO80 lub MONO. 40 i 80 oznaczają liczbę znaków w wierszu. BW i CO oznaczają kolejno wyłączoną i włączoną obsługę kolorów. MONO oznacza tryb z wyłączoną obsługą kolorów i 80 znakami w wierszu.

• przesunięcie — pozwala przesunąć obraz na wyświetlaczu. Znaczącymi wartościami są: jeden znak w lewo (L) oraz jeden znak w prawo (P).

• t — powoduje, że DOS wyświetli obraz testowy, pozwalający dobrać właściwe parametry wyświetlacza.

Strony kodowe urządzeń

Program mode można wykorzystać również do określenia strony kodowej używanej przez różne urządzenia, na przykład drukarkę czy też konsolę. Poniższe parametry są stosowane podczas konfigurowania stron kodowych dla urządzeń.

• urządzenie — określa urządzenie, dla którego zostanie ustalona strona kodowa. Dopuszczalnymi urządzeniami są w tym wypadku CON, LPT1 (PRN), LPT2 oraz LPT3.

• yyy — strona kodowa (na przykład 437, 850, 852, 860, 863 oraz 865).

• dysk, ścieżka, nazwa_pliku — określają położenie pliku .cpi, za pomocą którego należy przygotować stronę kodową dla danego urządzenia.

Istnieją cztery słowa kluczowe, które mogą być użyte wraz z poleceniem mode podczas konfigurowania i przełączania strony kodowej dla urządzeń. Każde z nich powoduje wykonanie innej czynności.

• prepare — jest używane do przygotowania strony kodowej dla określonego urządzenia. Strona kodowa musi być przygotowana, nim będzie mogła być użyta.

• select — jest używane do przełączania między przygotowanymi uprzednio dla danego urządzenia stronami kodowymi.

• refresh — powoduje odtworzenie (wczytanie z dysku) strony kodowej, która mogła zostać uszkodzona (na przykład w wyniku różnego rodzaju błędów).

• /status — wyświetla bieżącą i przygotowane strony kodowe. Warto zaznaczyć, że poniższe polecenia są sobie równoważne:

mode con codepage

mode con codepage /status

Zamiast pełnych słów kluczowych możliwe jest użycie ich skrótów: cp — codepage /sta — /status prep — prepare sel — select ref — refresh

Przykłady:

Przypuśćmy, że trzeba zmusić system do przekierowania portu drukarki na złącze szeregowe (na przykład dlatego, że zakupiono drukarkę szeregową, natomiast oprogramowanie używane w firmie potrafi korzystać jedynie z drukarek podłączonych do portów równoległych). Aby to zrobić, należy użyć polecenia mode dwukrotnie. Pierwsze konfiguruje złącze szeregowe; drugie przekierowuje port równoległy na port szeregowy. Jeśli drukarka wymaga przepustowości łącza szeregowego rzędu 4800 bodów z parzystością parzystą oraz jest podłączona do złącza COM1, należy wykonać polecenie:

mode COM1:48,e,,,p

mode LPT1:=COM1:

Jeśli drukarka podłączona do drugiego złącza równoległego wymaga skonfigurowania, tak by drukowała 80 znaków w linii oraz 8 linii na cal, należy napisać:

mode LPT2: 80,8

lub

mode LPT2:,8

more

More dzieli strumień danych, wysyłanych na konsolę, na strony.

Składnia:

more <źródło

gdzie źródło jest plikiem lub poleceniem.

Przykład:

Przypuśćmy, że trzeba wyświetlić na konsoli długi plik, nazywający się alicja.doc. Następujące polecenie spowoduje wyświetlenie tego pliku w porcjach zajmujących jedną stronę, oczekując za każdym razem naciśnięcia dowolnego klawisza przed wyświetleniem następnej.

more <alicja.doc

nlsfunc

Nlsfunc wczytuje do pamięci dane o ustawieniach regionalnych.

Składnia:

nlsfunc [[dysk:] [ścieżka]nazwa_pliku]

gdzie ścieżka i nazwa_pliku wskazują plik zawierający informacje o ustawieniach regionalnych.

Komentarz:

Domyślnym plikiem jest config.sys. Jeśli nie zawiera żadnego polecenia ustawiającego opcje regionalne, użyty zostaje plik country.sys znajdujący się w głównym katalogu dysku.

Przykład:

W przypadku gdy chcemy wykorzystać ustawienia regionalne z pliku ustreg.sys zamiast z pliku country.sys, należy wykonać następujące polecenie:

nlsfunc ustreg.sys

path

Polecenie path ustawia ścieżkę wyszukiwania.

Składnia:

path [dysk:][ścieżka][;[dysk:][ścieżka]...]

path ;

Komentarz:

Polecenie path służy do określenia, które katalogi będą używane podczas wyszukiwania programów realizujących wydane polecenie. Możliwe jest wyspecyfikowanie większej ilości katalogów — w tym przypadku muszą być rozdzielone średnikami. Katalogi będą przeszukiwane zgodnie z kolejnością występowania w poleceniu path, jednakże pierwszym przeszukiwanym katalogiem jest zawsze katalog bieżący.

Przykład:

W tym przykładzie polecenie wydane systemowi DOS nakazuje mu podczas wyszukiwania sprawdzać (oprócz katalogu bieżącego) katalogi c:\bin, c:\progs\nc oraz c:\progs\ edytory:

path c:\bin;c:\progs\nc;c:\progs\edytory

print

Polecenie print drukuje w tle pliki tekstowe, z możliwością wykonywania w tym samym czasie innych poleceń.

Składnia:

print [/d:urządzenie] [/b:rozmiar] [/u:wartość1] [/m:wartość2] [/s:czas]
* [/q:rozmiar] [/t] [/c] [/p] [dysk:][ścieżka_dostępu]

Komentarz:

Użycie polecenia print jest dozwolone tylko w wypadku posiadania urządzenia drukującego, takiego jak drukarka czy ploter. Polecenie to akceptuje następujące opcje.

• /d:urządzenie — nazwa portu, do którego jest podłączone urządzenie drukujące (domyślnie jest to LPT1).

• /b:rozmiar — ustawia rozmiar (w bajtach) wewnętrznego bufora danych.

• /u:wartość1 — liczba taktów zegara, w czasie której print będzie oczekiwał na przygotowanie się drukarki. Prawidłowe wartości mieszczą się w zakresie 512 do 16 386. Domyślnie jest to 1.

• /m:wartość2 — liczba taktów zegara, w czasie której print będzie oczekiwał, zanim wyśle kolejny znak do drukowania. Prawidłowe wartości mieszczą się w zakresie 1 do 255. Domyślną jest 2.

• /s:czas — określa długość przedziału czasu przeznaczonego na wykonanie drukowania.

• /q:rozmiar — określa maksymalną długość kolejki plików do wydruku
  (o ile konieczne jest użycie kolejki dłuższej niż 10). Dopuszczalne wartości mieszczą się w zakresie od 4 do 32 (domyślną jest 10). Aby zmienić wartość domyślną, należy użyć polecenia print bez pozostałych parametrów, na przykład: print /q:32.

• /t — usuwa wszystkie pliki znajdujące się w kolejce do drukowania.

• /c — włącza tryb anulowania i usuwa z kolejki poprzedni plik oraz wszystkie następne.

• /p — włącza tryb drukowania i dodaje do kolejki poprzedni plik oraz wszystkie następne.

Polecenie print bez parametrów wyświetla aktualną kolejkę plików oczekujących na wydrukowanie, bez ingerencji w samą kolejkę.

Przykłady:

Następujące polecenie opróżnia kolejkę drukowania dla drukarki podłączonej do pierwszego portu drukarki (LPT1):

print /t /d:LPT1

Następne zaś usuwa plik list.doc z domyślnej kolejki drukowania:

print list.doc /c

prompt

Polecenie prompt służy do ustawiania wyglądu znaku zachęty systemu DOS.

Składnia:

prompt [ciąg_znaków]

Komentarz:

Za pomocą tego polecenia możliwa jest zmiana klasycznego znaku zachęty systemu DOS (składającego się z oznaczenia bieżącego dysku, katalogu oraz znaku >) na inny, zaprojektowany przez użytkownika. Ciąg_znaków jest dowolnym ciągiem znaków, w którym pewne kombinacje dwuliterowe (rozpoczynające się znakiem dolara $) są interpretowane w specjalny sposób:

• $q — znak (=),

• $$ — znak ($),

• $t — obecny czas,

• $d — obecna data,

• $p — katalog bieżący,

• $v — numer wersji systemu,

• $n — bieżący dysk,

• $g — znak (>),

• $l — znak (<),

• $b — znak (|),

• $_ — znak nowej linii,

• $e — escape,

• $h — backspace.

Przykład:

Za pomocą tego polecenia można ustawić dwuwierszowy znak zachęty zawierający bieżącą datę oraz czas:

prompt time = $t$_date = $d$_

recover

Recover przywraca pliki zawierające uszkodzone sektory.

Składnia:

recover [dysk:] [ścieżka]nazwa_pliku

lub

recover [dysk:]

Komentarz:

Jeśli chkdsk wykryje, że pewien sektor lub sektory na dysku uległy uszkodzeniu, można spróbować odzyskać pliki znajdujące się w zagrożonym obszarze za pomocą programu recover. Program ten odczytuje pliki sektor po sektorze, opuszczając sektory uszkodzone.

Przykłady:

Aby przywrócić zawartość uszkodzonej dyskietki znajdującej się w napędzie A, należy wykonać:

recover a:

Natomiast, jeśli na dysku znajduje się plik baza.dat, w którym zostały wykryte uszkodzone sektory, można spróbować go przywrócić, wydając polecenie:

recover baza.dat

rename (ren)

Rename zmienia nazwę pliku.

Składnia:

rename [dysk:] [ścieżka]nazwa_pliku1 nazwa_pliku2

ren [dysk:] [ścieżka]nazwa_pliku1 nazwa_pliku2

gdzie nazwa_pliku1 oznacza dotychczasową nazwę pliku, natomiast nazwa_pliku2 — nową.

Komentarz:

Nowa nazwa pliku nie może być identyczna z nazwą dotychczasową — w takim wypadku zostanie zwrócony komunikat o błędzie. Błąd zostanie zasygnalizowany również w sytuacji, gdy istnieje już plik lub katalog o takiej nazwie.

Przykłady:

Następujące polecenie zmienia rozszerzenia wszystkich plików .txt na .doc:

ren *.txt *.doc

Polecenie kolejne zmienia nazwę pliku raport1.doc na raport2.doc:

ren raport1.doc raport2.doc

replace

Program replace uaktualnia wersje plików.

Składnia:

replace [dysk:]ścieżka_dostępu1 [dysk:][ścieżka_dostępu2] [/a] [/p] [/r] [/s] [/w]

gdzie ścieżka_dostępu1 wskazuje na źródło, natomiast ścieżka_dostępu2 na położenie pliku docelowego.

Komentarz:

Polecenie replace akceptuje następujące przełączniki.

• /a — dodaje nowe pliki do katalogu docelowego, zamiast zastępować istniejące.

• /p — program będzie żądał potwierdzenia przed każdym zastąpieniem istniejącego pliku.

• /r — program będzie zastępował również pliki oznaczone atrybutem tylko do odczytu.

• /s — w poszukiwaniu plików do zastąpienia program będzie również przeszukiwał wszystkie podkatalogi katalogu docelowego.

• /w — program będzie czekał na włożenie dyskietki przed rozpoczęciem wyszukiwania plików źródłowych.

Przykład:

Przypuśćmy, że na dysku twardym (C) znajdują się różne katalogi zawierające plik o nazwie klienci.txt (zawierający listę klientów wraz z adresami i numerami telefonów). Aby zamienić wszystkie te pliki w najnowszą listę klientów znajdującą się na dyskietce w stacji A, należy wykonać polecenie:

replace a:\klienci.txt c:\ /s

restore

Polecenie restore przywraca pliki z kopii zapasowej wykonanej za pomocą programu backup.

Składnia:

restore dysk1:[dysk2:] [ścieżka_dostępu] [/s] [/p] [/b:data] [/a:data] [/e:godzina] * [/L:godzina] [/m] [/n]

gdzie dysk1 zawiera kopię zapasową plików znajdujących się na dysku docelowym (dysk2).

Komentarz:

Pozostałe argumenty polecenia restore wymieniamy poniżej.

• /s — przywraca również podkatalogi.

• /p — pyta o potwierdzenie zastąpienia plików.

• /b:data — przywraca tylko pliki zmodyfikowane przed dniem lub w dniu określonym datą.

• /a:data — przywraca tylko pliki zmodyfikowane po dniu lub w dniu określonym datą.

• /e:godzina — przywraca tylko pliki zmodyfikowane o określonej godzinie lub przed nią.

• /L:godzina — przywraca tylko pliki zmodyfikowane o określonej godzinie lub po niej.

• /m — przywraca tylko pliki zmodyfikowane od czasu wykonania poprzedniej kopii zapasowej.

• /n — przywraca tylko pliki, które od czasu wykonania ostatniej kopii zapasowej zostały usunięte.

Przykład:

Aby przywrócić plik raport.1 z kopii zapasowej znajdującej się na dyskietce w stacji A do katalogu \sprzedaz na dysku C, należy wykonać:

restore a: c:\sprzedaz\raport.1

rmdir (rd)

Rmdir usuwa katalog ze struktury katalogów.

Składnia:

rmdir [dysk:]ścieżka

lub

rd [dysk:]ścieżka

Komentarz:

Rmdir usuwa puste katalogi z wyjątkiem katalogów specjalnych „ . ” oraz „ .. ”. Katalogi te oznaczają kolejno katalog bieżący oraz katalog nadrzędny w strukturze. Aby móc usunąć katalog, należy najpierw usunąć wszystkie znajdujące się w nim pliki i podkatalogi (włącznie z plikami ukrytymi i systemowymi).

Przykład:

Aby usunąć katalog nazywający się \docs\listy, należy napisać:

rd \docs\listy

select

Select instaluje system DOS na dyskietce z określonymi ustawieniami regionalnymi i układem klawiatury.

Składnia:

select [[dysk1:] [dysk2:] [ścieżka]] [yyy] [xx]

gdzie dysk1 oznacza dysk źródłowy, dysk2 — docelowy.

Komentarz:

Polecenie select powoduje zainstalowanie systemu DOS na dyskietce wraz z określonymi ustawieniami regionalnymi (takimi jak na przykład format daty i godziny) oraz układem klawiatury. Polecenie select wykonuje następujące czynności:

• formatuje dysk docelowy,

• na dysku docelowym tworzy pliki config.sys oraz autoexec.bat,

• kopiuje zawartość dysku źródłowego na dysk docelowy.

Dyskiem źródłowym może być dyskietka znajdująca się zarówno w napędzie A, jak i B. Domyślnie select odczytuje źródło z napędu A, natomiast zapisuje na dyskietkę docelową w napędzie B. Ponadto można użyć następujących opcji:

• yyy — oznacza stronę kodową,

• xx — kod układu klawiatury (zobacz opis polecenia keyb).

Przykład:

Załóżmy, że chcemy utworzyć nową dyskietkę systemu DOS zawierającą informacje regionalne oraz układ klawiatury specyficzny dla użytkowników narodowości polskiej. Jeśli dyskietka źródłowa znajduje się w stacji B, natomiast docelowa w stacji A, można wykonać polecenie:

select b: a: 852 pl

set

Polecenie set przypisuje jeden ciąg znaków innemu, do późniejszego wykorzystania w programach, korzystając przy tym z przestrzeni pamięci przeznaczonej na zmienne otoczenia (tworząc, zmieniając lub usuwając zmienne otoczenia).

Składnia:

set [zmienna = [ciąg_znaków]]

Komentarz:

Kiedy zostaje wywołane polecenie set, DOS tworzy w części pamięci przeznaczonej na zmienne otoczenia, nową zmienną, przypisując jej jednocześnie ciąg_znaków jako wartość. Jeśli zmienna o tej nazwie już istnieje, zostaje zastąpiona nową. Jeśli polecenie set zostanie wywołane tylko z nazwą zmiennej, to zostaną usunięte poprzednie ustawienia zmiennej z otoczenia. Jeśli polecenie set będzie użyte bez jakichkolwiek parametrów, spowoduje to wyświetlenie wszystkich zmiennych otoczenia.

Przykład:

Następujące polecenie tworzy zmienną „hello” i przypisuje jej ciąg znaków c:\list do momentu zmiany tego przypisania przy użyciu kolejnego wywołania polecenia set.

set hello=c:\list

share

Program share instaluje w systemie DOS obsługę współdzielenia i blokowania plików.

Składnia:

share [/f:rozmiar] [/L:liczba]

Komentarz:

Programu share można używać tylko wtedy, gdy w systemie jest skonfigurowana obsługa sieci. Wygodnie jest wtedy umieścić odpowiednie polecenie instalujące obsługę współdzielenia w pliku autoexec.bat.

Polecenie share akceptuje następujące argumenty.

• /f:rozmiar — powoduje zarezerwowanie odpowiedniej przestrzeni pamięci operacyjnej (w bajtach) przeznaczonej do zapisywania informacji o współdzieleniu plików. Domyślnym rozmiarem jest 2048 bajtów. Warto zapamiętać, że każdy otwarty plik wymaga przestrzeni o rozmiarze ciągu znaków złożonego z pełnej ścieżki dostępu do pliku i jego nazwy, a więc statystycznie około 20 bajtów.

• /L:liczba — maksymalna liczba zablokowanych plików. Domyślnie 20.

Przykład:

Następujące polecenie powoduje zainstalowanie w systemie współdzielenia plików, używając jednocześnie domyślnych wartości dla przełączników /f oraz /L:

share

sort

Sort pobiera dane ze standardowego wejścia, sortuje je, a następnie wyprowadza na standardowe wyjście (do pliku, na konsole lub inne urządzenie).

Składnia:

[źródło] | sort [/r] [/+n]

lub

sort [/r] [/+n] źródło

gdzie źródło może być zarówno plikiem, jak i poleceniem.

Komentarz:

Program sort jest filtrem sortującym alfabetycznie dane wejściowe i wyprowadzającym je na wyjście. Podczas sortowania uwzględniane są wymagania regionalne (dane pobierane ze strony kodowej oraz pliku .cpi z ustawieniami regionalnymi).

Symbole (|) oraz (<) kierują przepływem strumienia danych wejściowych. Dla przykładu jako źródło danych może zostać użyte polecenie dir lub plik. Wyjście programu sort może zostać skierowane zarówno do pliku, jak i na inne urządzenie (na przykład konsolę) lub do innego polecenia.

Polecenie sort wykorzystuje następujące przełączniki.

• /r — odwraca wynik sortowania.

• /+n — sortuje dane w pliku, poczynając od znaku znajdującego się w n-tej kolumnie (gdzie n jest liczbą).

W przypadku gdy nie zostanie wyspecyfikowane wejście, sort będzie sortował dane otrzymane ze standardowego wejścia.

Przykład:

Następujące polecenie czyta dane wejściowe z pliku wydatki.txt, sortuje je w odwróconym porządku, a następnie wyświetla na ekranie:

sort /r wydatki.txt

subst

Polecenie subst przypisuje katalogowi literę dysku.

Składnia:

subst [dysk: dysk:ścieżka]

lub

subst dysk: /d

Komentarz:

Polecenie subst potrafi przypisać istniejącemu katalogowi literę dysku. Od tego momentu katalog ten będzie się zachowywał jak regularny dysk systemu DOS (będzie posiadał swoją literę, katalog główny, większość poleceń będzie rozpoznawało go jako dysk itp.).

Kiedy DOS rozpoznaje polecenie odwołujące się do wirtualnego dysku, zamienia literę dysku na właściwą ścieżkę dostępu do rzeczywistego katalogu, z którego powstał dysk.

Wykonanie polecenia subst bez parametrów spowoduje wyświetlenie wszystkich wirtualnych dysków w systemie.

Można usunąć dysk wirtualny, używając polecenia subst z parametrem /d.

Przykład:

Następujące polecenie tworzy dysk wirtualny (Z), używając do tego katalogu b:\listy\ alicja\2001:

subst z: b:\listy\alicja\2001

sys

Sys kopiuje system operacyjny z dysku w domyślnym napędzie na określony dysk.

Składnia:

sys dysk:

Przykład:

Aby utworzyć dyskietkę startową systemu DOS, należy włożyć świeżo sformatowaną dyskietkę do stacji dyskietek (na przykład A), przejść do katalogu dysku systemowego (przeważnie C), a następnie wydać polecenie:

sys a:

Powyższa operacja jest równoważna poleceniu format a: /s, które ponadto formatuje dyskietkę.

time

Za pomocą polecenia time możliwe jest wyświetlenie lub ustawienie aktualnego czasu zegara systemowego.

Składnia:

time [hh:mm[:ss[.ii]]]

Komentarz:

DOS używa (domyślnie) 24-godzinnego formatu czasu. Wykonanie polecenia bez parametrów spowoduje wyświetlenie aktualnego czasu. Podanie czasu ustawia zegar systemowy. Poszczególne pola oznaczają:

• hh — godzina,

• mm — minuta,

• ss — sekunda,

• ii — setna część sekundy.

tree

Tree wyświetla ścieżkę (oraz opcjonalnie zawartość) każdego katalogu i podkatalogu wyspecyfikowanego dysku.

Składnia:

tree [dysk:] [/f]

Komentarz:

Przełącznik /f powoduje, że tree wyświetla również pliki znajdujące się w podkatalogach.

type

Type wyświetla na ekranie zawartość pliku tekstowego.

Składnia:

type [dysk:] [ścieżka_dostępu]

Przykład:

Aby wysłać na konsolę zawartość pliku list.txt, należy wykonać polecenie:

type list.txt

Jeśli zawartość pliku jest dłuższa niż jeden ekran, może okazać się konieczne podzielenie wyświetlanego tekstu na porcje o długości jednego ekranu (patrz polecenie more).

more <type list.txt

ver

Polecenie ver wyświetla na ekranie wersję systemu operacyjnego.

Składnia:

ver

Przykład:

Aby wyświetlić na ekranie wersję aktualnie używanego systemu operacyjnego DOS, należy wydać polecenie:

ver

verify

Polecenie verify włącza lub wyłącza weryfikowanie operacji zapisu na dysk.

Składnia:

verify [on]

lub

verify [off]

Komentarz:

Użytkownik może włączyć opcję weryfikowania każdej operacji zapisu na dysk, jeśli chce być pewny, że dane są rzeczywiście prawidłowo zapisane na dysku (aby uchronić się na przykład przed uszkodzonymi sektorami). W trybie włączonej weryfikacji każda operacja zapisu na dysk jest weryfikowana przez odczytanie zapisanych danych i porównanie z oryginałem.

vol

Vol wyświetla etykietę dysku, o ile taka istnieje.

Składnia:

vol [dysk:]

Przykład:

W przypadku gdy użytkownik chce sprawdzić etykietę dyskietki znajdującej się w stacji A, może wykonać polecenie:

vol a:

Innym rozwiązaniem w tej sytuacji jest wykonanie polecenia dir w katalogu głównym dyskietki; z danych w ten sposób otrzymanych można odczytać etykietę dysku.

xcopy

Xcopy służy do kopiowania plików i katalogów (wraz z podkatalogami).

Składnia:

xcopy [dysk:]ścieżka_dostępu [dysk:][ścieżka_dostępu] [/a] [/d:data] [/e] [/m] [/p] * [/s] [/v] [/w]

lub

xcopy dysk:[ścieżka_dostępu][dysk:][ścieżka_dostępu] [/a] [/d:data] [/e] [/m] [/p] * [/s] [/v] [/w]

Komentarz:

Pierwszy zestaw dysk:ścieżka_dostępu określa położenie pliku lub katalogu do skopiowania, drugi określa położenie docelowe. Jeśli położenie docelowe nie zostanie określone, xcopy przyjmie, że jest to katalog bieżący.

Xcopy rozpoznaje następujące przełączniki.

• /a — kopiuje jedynie pliki posiadające ustawiony atrybut „do archiwizacji”.

• /d:data — kopiuje jedynie pliki zmodyfikowane w określonym dniu lub później.

• /e — kopiuje również podkatalogi, nawet gdy są puste (musi być użyte włącznie z przełącznikiem /s).

• /m — działa podobnie do /a z tym, że skopiowanym plikom źródłowym wyłącza atrybut „do archiwizacji”.

• /p — powoduje, że xcopy będzie żądał potwierdzenia skopiowania każdego pliku.

• /s — powoduje, że skopiowane zostaną również niepuste podkatalogi.

• /v — zmusza do zweryfikowania każdej operacji zapisu.

• /w — xcopy będzie czekał na rozpoczęcie kopiowania plików.

Przykład:

W poniższym przykładzie skopiowaniu ulegną wszystkie pliki i podkatalogi (włącznie z pustymi podkatalogami) dysku A na dysk B:

xcopy a: b: /s /e

200 Hack Wars. Tom 1. Na tropie hakerów

Rozdział 5. ♦ Niezbędnik hakera 199

200 C:\Biezace\Hack Wars\hack wars 1\9-1 makieta\05.doc

C:\Biezace\Hack Wars\hack wars 1\9-1 makieta\05.doc 199

C:\Biezace\Hack Wars\hack wars 1\9-1 makieta\05.doc 127

---