Tropy i ślady zwierząt leśnych (Mateusz Deresiński; Marta Sierakowska; Katarzyna Strzymińska; Daniel Szemis; Agata Szymańska)

Ślady - są to np. tropy, pęki wyrwanej sierści, zrzucone poroże, ślady ogryzania roślin, kąpieliska, odchody, nory.

Tropy - odbicia kończyn zwierząt na piasku, błocie, śniegu, a także innych podłożach.

Wyraźne tropy są wiernymi odciskami zwierzęcych stóp. Wygląd i rozmiary tropów, szczególnie liczba palców, kształt racic, ułożenie opuszek oraz odbicia pazurów są zwykle charakterystyczne dla gatunku.

Łapa - typowa kończyna dla stopochodnych, np. jeż, borsuk, wilk:

• 5 palców +pazury

• spodnia strona - opuszki

• końce palców - opuszki palcowe

• podstawy palców - opuszki międzypalcowe (dłoniowe)

• opuszki nadgarstkowe lub stępowe - piętki

• gruczoły skórne

Racica - typowa kończyna dla kopytnych, np. jelenie, daniele, dzik, muflon:

• parzystokopytne - ciężar ciała - 2 palce

• nieparzystokopytne - ciężar ciała - 1 palec

• tył racicy - opuszka palcowa

U ptaków - budowa kończyny prostsza, najczęściej 4 palce + pazury.

Układ tropów zmienia się w zależności od prędkości i sposobu poruszania się zwierzęcia oraz rodzaju podłoża.

Sposoby poruszania się:

• chód (stęp) - najwolniejszy; 3 lub 4 kończyny dla wolnego chodu i co najmniej 2 dla szybkiego są w kontakcie z ziemią

• kłus - szybki krok; równoczesny wykrok na przemian przedniej i tylnej kończyny przeciwległych stron ciała

• galop i skoki - najszybsze; wybijanie się kolejno z tylnych i przednich kończyn; długi brak kontaktu kończyn z ziemią

Ptaki poruszają się po ziemi chodem, biegiem lub skokami.

W skokach odciski łap ptaków zgrupowane są po dwa.

Lis - Vulpes vulpes

Wygląd:

• tropy wydłużone o symetrycznym kształcie

• na każdym widoczne odbicie 4 palców z pazurami

• opuszka międzypalcowa wielkości opuszki palcowej

Rozmiary:

• długość: 4,5 - 5,5 cm

• szerokość: 4 - 4,5 cm

• odcisk przedniej łapy nieznacznie większy od odcisku tylnej

Układ tropów:

• stęp i kłus: sznurek tropów (linia prosta)

• miękkie podłoże: tropy tylne pokrywają przednie

• skoki i galop: oddzielne ślady, tropy tylne przed przednimi

• długość kroku: kłus 60 - 80 cm, galop ok. 2 m

Podobne tropy: jenot

Wilk - Canis lupus

Wygląd:

• tropy duże, wydłużone, symetryczne, o mocno odciśniętych 4 opuszkach palcowych i większej od nich opuszce międzypalcowej

• krawędzie opuszek i ślady pazurów odbite wyraźnie

Rozmiary:

• trop przedniej łapy: długość 9 - 11 cm, szerokość 8 - 10 cm

• trop tylnej łapy: o 1 - 2 cm mniejszy od przedniej

Układ tropów:

• kłus („sznurowanie”): tropy tylne pokrywają przednie, linia prosta, długość kroku - ok. 1 m

• wataha: porusza się gęsiego, trop w trop

• galop i skoki: tropy tylne przed przednimi, długość skoków ok. 2 m

Podobne tropy: pies

http://www.wigry.win.pl/skorupka/1.htm

Ryś - Lynx lynx

Wygląd:

• opuszki palcowe 4 palców i opuszka międzypalcowa wyraźnie odbijają się na miękkich podłożach, zarys koła

Rozmiary:

• trop przedniej łapy: długość 7 - 8 cm, szerokość ok. 6 cm

• trop tylnej łapy: nieco mniejszy

Układ tropów:

• chód: tropy tylne pokrywają przednie, długość kroku 70 - 80 cm

• galop i skoki: długość skoku ok. 2 m, wyjątkowo nawet 6 (!), wszystkie kończyny odbijają się oddzielnie w grupach po 4

Dzik - Sus scrofa

Wygląd:

• odbicia parzystych racic oraz szerzej rozstawionych mniejszych raciczek

• dziki stąpają na wszystkich 4 palcach zakończonych masywnymi rogowymi racicami, co odróżnia je od innych kopytnych

Rozmiary:

• długość: 7 - 10 cm

• szerokość: 5 - 8 cm

Układ tropów:

• stęp i kłus: odbicia tylnych racic przykrywają przednie lub odciskają się tuż za nimi

• długość kroku: kłus 1 m, galop i skoki do 2 m

• tropy wszystkich kończyn odbijają się oddzielnie w grupach po 4

Jeleń - Cervus elaphus

Wygląd:

• tropy dość szerokie, symetryczne, racice łagodnie zaokrąglone w przedniej części

• mniejsze raciczki odbijają się rzadko, w linii racic tylko w czasie skoków i galopu

Rozmiary:

• u samców: długość 8 - 9 cm, szerokość 6 - 7 cm

• u samic: mniejsze o 1 - 2 cm

Układ tropów:

• stęp: linia łamana, tropy tylne pokrywają przednie, długość kroku: 70 - 140 cm

• kłus: tropy leżą prawie w linii prostej, długość kroku większa o połowę

• skoki i galop: kilkumetrowe susy, oddzielne odbicia w grupach po 4

Łoś - Alces alces

Wygląd:

• tropy bardzo charakterystyczne

• wydłużone i zaostrzone z przodu racice, na miękkich podłożach są rozsunięte - tym szerzej im większa prędkość ruchu zwierzęcia

• z tyłu tropu widoczne odciski raciczek

• na twardym gruncie przy wolnym chodzie - ściśnięte czubki racic (kształt serca)

Rozmiary:

• u samców: długość ok. 18 cm, szerokość ok. 12 cm

• u samic: tropy mniejsze, bardziej zaostrzone czubki racic

Układ tropów:

• stęp: tropy tylnych kończyn w tropach przednich, linia łamana, długość kroku ok. 1 m

kłus: kroki wydłużają się do 1,5 m

Sarna - Capreolus capreolus

Wygląd:

• racice są wydłużone i zwężone z przodu

• chód - racice ściśnięte, przód tropu zaostrzony

• galop - czubki racic rozchylone na zewnątrz, z tyłu tropu widoczne odbicia raciczek leżące w linii racic

Rozmiary:

• długość: 4 - 5 cm

• szerokość: ok. 3 cm

Układ tropów:

• stęp: linia łamana, tropy tylne pokrywają przednie, długość kroku 50 - 100 cm

• kłus: prawie linia prosta, długość kroku zwiększona o połowę

• skoki i galop: kilkumetrowe susy, wszystkie kończyny pozostawiają oddzielne odbicia w grupach po 4

Zając - Lepus europaeus

Wygląd:

• duża powierzchnia tropu - delikatne odbicie, inaczej niż u wilka

• na każdym tropie odbicia 4 palców + pazury

• przednia łapa - 5 palców - najkrótszy nie pozostawia śladu

• tropy charakterystyczne ze względu na ostro zakończony przód

Rozmiary:

• znaczna różnica długości odbić przednich (ok. 5 cm) i tylnych łap (ok. 6 cm)

Układ tropów:

• charakterystyczne „czwórki” tropów: 2 mniejsze odbicia przednich łap i 2 wysunięte do przodu szerzej rozstawione tylnych łap.

• długość skoków: spokojne kicanie 50 - 100 cm, ucieczka 2 - 4 m

http://www.wigry.win.pl/skorupka/1.htm

Borsuk - Meles meles

Wygląd:

• 5-cio palczaste kończyny, odbicia wyraźne: opuszki palcowe blisko siebie, prawie w jednej linii, wewnętrzny palec czasem nie zostawia śladów

• długie pazury przednich łap odciskają się ok. 1,5 cm przed śladami palców

• z tyłu tropów przedniej łapy widoczny ślad dodatkowej opuszki nadgarstkowej (piętka)

Rozmiary:

• długość: ok. 4,5 cm

• szerokość: ok. 4 cm

• tropy mierzone z piętką: długość do 7 cm

Układ tropów:

• chód: długość korku ok. 50 cm

• kłus: długość korku do 70 cm

• galop: oddzielne odbicia wszystkich kończyn w grupach po 4

Kuropatwa - Perdix perdix

Rozmiary:

• długość: do 5 cm

Bażant - Phasianus colchicus

Wygląd:

• odbicia 3 wydłużonych palców o podobnej długości, szeroko rozstawione

• ślad tylnego palca najkrótszy

Rozmiary:

• długość tropu: 6 - 8 cm

• długość kroku: 40 - 50 (70) cm

Układ tropów:

• chód: prawie linia prosta

• ucieczka: dwukrotnie większa długość kroków

Podobny gatunek: kuropatwa

Głuszec - Tetrao urogallus

Rozmiary:

• największe tropy spośród wszystkich kuraków, dł. 8 - 10 cm

Kaczka krzyżówka - Anas platyrhynchos

Wygląd:

• ślad błony pławnej spinającej 3 palce zakończone pazurami

• widoczne zagłębienie po tylnym palcu

Rozmiary:

• długość: ok. 6 cm

Układ tropów:

• chód: linia łamana, tropy zwrócone czubkami do wewnątrz

• długość kroku: 15 - 20 cm

Podobne tropy: gęś, łabędź

Inne ślady - odchody

Odchody składają się z niestrawionych resztek pokarmu: fragmentów roślin, chityny owadów, włosów, piór, kości, itp. Ich wielkość, wygląd i zapach są dość stałe i charakterystyczne dla każdego gatunku.

Odchody dzika

Odchody rozpadają się na wiele nieregularnych brył o ciemnej barwie, czasami są spłaszczone, o średnicy do 6cm.

Odchody luźne, bezkształtne - dużo soczystych roślin.

Spotykane m.in.: w lasach, na łąkach i polach.

Odchody zająca

Odchody mają kształt kulistych, lekko spłaszczonych bobków o średnicy 1,5 cm. Na ich powierzchni widać fragmenty niestrawionych roślin.

Barwa zależy od diety zająca: latem - odchody prawie czarne,

zimą - jasnobrązowe, bądź jaśniejsze.

Spotykane na otwartych terenach i w lasach.

Odchody sarny

Odchody mają kształt cylindrycznych, zaostrzonych na jednym końcu bobków, o długości 1 - 1,5 cm i średnicy 0,6 - 1 cm.

Są ciemno zabarwione (nawet czarne), zawierają niestrawione resztki roślin.

Spotykane są w grupach po kilkadziesiąt lub nieregularnie rozsypane w lasach i na terenach otwartych.

Odchody kuropatwy

Odchody o cylindrycznym kształcie, jasnobrązowe, z jednym pobielonym końcem. Mają ok. 1 cm długości i niecałe 0,5 cm średnicy. Zawierają niestrawione resztki roślin.

Spotykane w ciągu całego roku na terenach otwartych.

Odchody lisa

Odchody są wydłużone, walcowate, zwężone i ostro zakończone na jednym końcu. Długość: 5 - 10 cm, grubość:

ok. 2 cm.

Składają się głównie z sierści, piór, zębów, kości ofiar, latem i jesienią także z resztek owoców oraz owadów.

Kolor: od czarnego do szarego,

a nawet białego.

Spotykane przez cały rok w wielu środowiskach.

Inne ślady - ślady żerowania

To bardzo urozmaicona grupa znaków, takich jak: zryta ziemia, pogryziona roślinność, resztki zdobyczy drapieżników. Za pomocą tych śladów trudno rozpoznać określony gatunek.

Bóbr - Castor fiber - zgryzanie pni

W środowiskach nadwodnych spotkać można wiele śladów żerowania bobrów: powalone pnie drzew, grube pnie ogryzione równomiernie dookoła (zarys klepsydry) oraz cieńsze pnie i gałęzie ogryzione z jednej strony.

Ślady siekaczy bobra o kształcie 2 równoległych bruzd przypominają ślad po półokrągłym dłucie, zaś odgryzione wióry mają ok. 10 cm długości i ok. 4 cm szerokości.

Spałowanie jest to zdzieranie płatów kory wraz z łykiem z drzew przez zwierzynę płową w celu pobrania składników pokarmowych.

Kuźnia dzięcioła

Dzięcioł duży przy pomocy dzioba rozbija sosnowe i świerkowe szyszki i wydobywa z nich nasiona. Często rozkuwa szyszki w tzw. kuźniach, warsztatach. Kuźnie są to wykute przez dzięcioła otwory lub naturalne szczeliny w pniach i rozwidleniach gałęzi. Każdy dzięcioł ma zwykle kilka takich warsztatów, które odwiedza na zmianę.

Dzik - Sus scrofa

buchtowisko

Inne ślady - pozostałe

Do pozostałych śladów świadczących o bytowaniu zwierząt zaliczamy: schronienia, legowiska, wypluwki, tamy, kąpieliska, itp.

Wypluwki to kości, sierść, chitynowe pokrywy owadów i pióra oddzielane w żołądku gruczołowym od reszty pokarmu i formowane w zbity wałek, który następnie zostaje wydalony ruchami wymiotnymi. Wypluwki produkują np. sowy, bociany, mewy.

Czemchanie - wycieranie poroża ze scypułu.

Tamy bobrów są budowane przeważnie na niewielkich, płytkich ciekach z lokalnie dostępnego materiału: gałęzi, mułu, darni, kamieni i żwiru.

Ślady i tropy zwierząt - G. Ohnesorge,B. Scheiba, K. Uhlenhaut - Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1997

Poznajemy tropy i ślady zwierząt - Jerzy Romanowski - Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2007

Treści:

1. Materiały szkoleniowe Stowarzyszenia dla Natury Wilk, Sabina Nowak, 2010 - pdf.

http://www.polskiwilk.org.pl/download/WilkRysTropyEduNew1.pdf

2. Słownik leśny: http://stary.wl.sggw.pl/units/urzadzanie/materialy/materialymst/Slownik%20lesny%20i%20gatunki.pdf

---