FINANSE PUBLICZNE

Finanse publiczne - stanowią zespół zjawisk związanych z gromadzeniem i podziałem środków pieniężnych przez organy władzy publicznej w związku z wykonywaniem ich funkcji.

W szczególności przedmiotem finansów publicznych są zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych takich jak:

• budżet państwa

• budżet gminy

• fundusze ubezpieczeń społecznych

• inne fundusze publiczne.

FUNKCJE FINANSÓW

Alokacyjna - polega na rozdziale środków pieniężnych na różne cele. Jest związana z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych, czyli najpierw trzeba zarobić, aby później móc wydać.

Redystrybucyjna - polega na podziale dochodu i majątku. Podział ten jest wielokrotny. Jej celem jest zapewnienie min. każdemu gospodarstwu domowemu minimalnych dochodów, które pozwolą zaspokoić główne potrzeby.

Stymulacyjna - polega na świadomym i celowym oddziaływaniu za pomocą polityki fiskalnej i monetarnej w celu zachęcenia podmiotów oraz osób do określonych działań.

Kontrolna - pozwala obserwować przebieg procesów finansowych oraz likwidować lub ograniczać ewentualne nieprawidłowości.

Między finansami publicznymi i finansami prywatnymi występuje następujące różnice:

1. Władza publiczna dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie przychodów i nie podlega przymusowi w zakresie w zakresie wydatków.

2. Finanse publiczne wyrażają się pieniądzem, którego gestorem (zarządzającym) jest państwo.

3. Finanse publiczne zorientowane są na realizacje interesu publicznego - zaspokojenie potrzeb. Prywatne nastawione są na realizację zysku.

4. Finanse publiczne pod względem skali są nieporównywalne z prywatnymi, wynika to z koncentracji zasobów publicznych.

BUDŻET PAŃSTWA

Budżet państwa - plan finansowy państwa, zestawienie prognozowanych na następny rok kalendarzowy, zwany również rokiem budżetowym, dochodów i wydatków rządowych. Sporządzony jest przez rząd (w postaci projekt budżetu) i zatwierdzany (po wprowadzeniu ewentualnych poprawek) przez parlament w formie aktu normatywnego - ustawy lub uchwały budżetowej.

Tryb opracowania i uchwalania Budżetu Państwa.

Rada Ministrów

Minister Finansów

Sejm

Senat

Prezydent Ustawa budżetowa

Rodzaje budżetów publicznych

Dochody i przychody	Wydatki i rozchody	Nadwyżka lub deficyt
Budżet państwa

Dochody i przychody	Wydatki i rozchody	Nadwyżka lub deficyt
Budżety samorządów terytorialnych
Gmin (miast, miast i gmin)	Powiatów	Województw

FUNKCJE BUDŻETU

1. Rozdzielcza (redystrybucyjna) - polega na tym, że zgromadzone dochody są przeznaczone na sfinansowanie wydatków ponoszonych przez państwo.

2. Alokacyjna - wiąże się ściśle z poprzednią i polega na rozdziale środków pieniężnych na różne cele.

3. Stabilizacyjna (wyrównawcza) - polega na tym, że państwo przez wykorzystanie dochodów i wydatków budżetowych może wpływać na rozwój kraju, normalizować pewne niedobre sytuacje w kraju, np. likwidować inflację.

4. Fiskalna (skarbowa) - polega na pozyskaniu jak największych środków pieniężnych z podatków i opłat pozwalających pokryć niezbędne wydatki publiczne.

5. Stymulacyjna (bodźcowa) - państwo przez odpowiednie przepisy prawa pobudza lub hamuje określone zjawiska i procesy gospodarcze.

6. Kontrolna - sprawdza, czy wszystko jest w porządku, kontrola gromadzonych i wydatkowanych środków pieniężnych. Może obejmować planowanie, realizację i wykonanie budżetu. Ocena poprawności realizacji budżetu.

ZASADY BUDŻETOWE

1. Rocznego budżetowania - mówi, że budżet państwa czyli plan dochodów i wydatków budżetowych uchwalany jest przez parlament na okres 1 roku. Przy czym rok budżetowy zwykle pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Prace rozpoczynają się na kilka miesięcy przed końcem roku, dlatego niekiedy konieczne są zmiany w trakcie roku budżetowego.

2. Zupełności (powszechności ) - mówi, że budżet państwa obejmuje wszystkie dochody i wydatki jednostek organizacyjnych administracji rządowej lub jedynie różnicą końcową między dochodami a wydatkami poszczególnych jednostek.

3. Jedności - głosi, że budżet państwa powinien stanowić jedną całość tzn. że wszystkie dochody i wydatki państwa ujęte są w jednym dokumencie prawnym, czyli ustawie budżetowej.

4. Jawności - informacje o budżecie państwa powinny być podawane do publicznej wiadomości zarówno w fazie tworzenia, uchwalania i wykonywania jak również kontroli.

5. Równowagi budżetowej - mówi, że kwota wydatków równa jest kwocie dochodów. Wyklucza w zasadzie występowanie deficytu budżetowego. W przypadku wystąpienia deficytu należy ustalić sposób jego pokrycia. Natomiast nadwyżka przeznaczana jest na dodatkowe wydatki.

6. Szczegółowości - postuluje aby dochody i wydatki budżetowe ujęto z podziałem na grupy według ustalonej klasyfikacji. I tak dochody winny być przedstawione wg źródeł pochodzenia a wydatki wg przeznaczenia i winny być wyrażone w konkretnych kwotach pieniężnych.

7. Przejrzystości - chodzi tu o czytelność informacji zawartych w klasyfikacji budżetowej.

DOCHDY BUDŻETOWE

Dochody budżetowe - wszelkie wpływy środków pieniężnych należne Skarbowi Państwa i samorządom terytorialnym.

Władze publiczne mogą czerpać dochody z:

• Własnej działalności gospodarczej i z wykorzystania własności publicznej,

• Opodatkowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych,

• Opłat i różnego rodzaju składek pobieranych przez władze publiczne,

• Pożyczek wewnętrznych,

• Pożyczek zewnętrznych,

• Wpływów ze sprzedaży państwowych i samorządowych papierów wartościowych.

Kształtowanie się dochodów budżetowych w latach 2000-2003 i w 2006r. (dane podane w mln PLN).

2000	2001	2002
135 663,9	140 526,9	Plan 155 697,7	Wykonanie 116 177,2

2003	2006
155 697,7	178 800

PODATKI

Podatek - nieodpłatne, przymusowe, bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego, pobierane od osób fizycznych, prawnych i innych jednostek organizacyjnych.

CECHY PODATKU

Przymusowość - tzn., że na każdym ciąży obowiązek płacenia podatku, a także to, iż podatek może być wyegzekwowany w drodze przymusu przez podmioty uprawnione.

Bezzwrotność - tzn., że podatek należny po wpłacie nie podlega zwrotowi, z wyjątkiem nadpłaty lub niesłusznego pobrania.

Powszechność - tzn., obowiązuje wszystkie podmioty, w których występuje przedmiot opodatkowania.

Nieodpłatność - tzn., że z zapłatą podatku nie wiąże się żadne wzajemne świadczenie ze strony państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

Forma pieniężna - tzn., że podatki nie mogą być pobierane w naturze, płacimy polskim złotym.

Jednostronność - tzn., ustalenie podmiotu uprzywilejowanego, który określa zasady opodatkowania - podatnik nie ma żadnego wpływu na rodzaj i wielkość ustawowo płaconego podatku.

FUNKCJE PODATKÓW

1. Fiskalna - podatki stanowią główne źródło dochodów budżetowych. Dochody te służą finansowaniu sfery budżetowej i działalności socjalnej.

2. Stymulacyjna - polega na pobudzaniu podatników do właściwego działania. Podatki powinny spełniać role bodźca zachęcającego do podejmowania działań pożądanych z punktu widzenia interesu społecznego; zachęta do inwestycji i tworzenia nowych miejsc pracy.

3. Redystrybucyjna (rozdzielcza) -polega na przejęciu środków pieniężnych od podmiotów, które je wypracowały, do podmiotów finansowanych przez państwo, np. przedsiębiorstwa prowadząc działalność opłacają podatki, które stanowią dochód budżetowy, a następnie środki te przekazywane są na oświatę, służbę zdrowia itd.

4. Wyrównawcza - ma na celu zacieranie nierówności w dochodach różnych przedsiębiorstw. Stanowi zachętę do ukrywania dochodów i szukania możliwości omijania przepisów podatkowych.

5. Informacyjna - zwana kontrolną, umożliwia zebranie informacji dotyczących poszczególnych podatników w skali mikro i makro.

KONSTR UKCJA PODA T KU

• PODMIOT PODATKU (kto opłaca podatek) -jest to osoba fizyczna lub prawna ponosząca ciężar świadczenia podatkowego.

• PŁATNIK PODATKU, którym jest ten, kto zobowiązany jest do pobierania podatku od podatnika i wpłacania go w określonym terminie organowi podatkowemu, np. zakład pracy jest płatnikiem podatku dochodowego od dochodów osób fizycznych.

• INKASENT PODATKU, którym jest ten, kto zobowiązany jest do pobierania podatku od podatnika i wpłacania go w określonym terminie organowi podatkowemu, np. sołtys jest inkasentem podatku rolnego.

• PRZEDMIOT PODATKU (od czego jest opłacany podatek), czyli rzecz lub wielkość obciążona podatkiem, np. pies w podatku od posiadania psa.

• PODSTAWA OPODATKOWANIA (od czego jest obliczany podatek), czyli wartość przedmiotu, od której wymierza się podatek zgodnie z obowiązującą stawką podatkową, np. dochód w podatku dochodowym od dochodów osób fizycznych zatrudnionych na umowę o pracę.

• STAWKA PODATKOWA - to współczynnik określający wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania

• ULGI I ZWOLNIENIA

• Zwolnienie oznacza całkowite wyłączenie podmiotów lub przedmiotów spełniających wymagane warunki od obowiązku podatkowego.

• Ulga jest częściowym zwolnieniem od obowiązku podatkowego.

ROZRÓŻNIA SIĘ STAWKI

• KWOTOWE — to wyrażona w pieniądzu wielkość podatku od jednostki podstawy opodatkowania, np. w podatku od posiadania psa.

• PROCENTOWE (ustalone w procentach) - określają, jaką część podstawy opodatkowania należy przekazać z tytułu podatku, np. w podatku dochodowym od dochodów osób prawnych.

• STAŁE - są jednakowe dla każdej podstawy opodatkowania.

• ZMIENNE - zmieniają się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania.

ROZRÓŻNIA SIĘ TRZY RODZAJE ZMIENNYCH SKAL PODATKOWYCH:

• PROGRESYWNA — charakteryzuje się tym, że w miarę wzrostu podstawy opodatkowania zwiększają się również stawki podatku, co powoduje, że przy coraz wyższych podstawach mamy coraz większe obciążenie podatkowe, np. stosowana w podatku dochodowym od osób fizycznych.

• REGRESYWNA -jest odwrotnością skali progresywnej, charakteryzuje się tym, że stawki podatku malej ą w miarę wzrostu podstawy opodatkowania. W Polsce nie występuje.

• DEGRESYWNA -jest skalą, przy której opodatkowanie ma w zasadzie charakter proporcjonalny, z tym że poniżej określonej wielkości granicznej, przy bardzo małych podstawach opodatkowania, stawka podatku ulega obniżeniu w miarę zmniejszenia się podstawy. W Polsce nie występuje.

KLASYFIKACJA PODATKÓW

Podatki można klasyfikować według różnych kryteriów:

1. Kryterium przedmiotowe dzielące podatki według

przedmiotu opodatkowania na:

majątkowe — są świadczeniami powiązanymi z majątkiem, czyli podatki od całości lub części posiadanego majątku, np. podatek od nieruchomości, podatki od przyrostu majątkowego, np. podatek od spadków i darowizn.

przychodowe — to podatki, których przedmiotem i podstawą jest całość (suma) przychodów osiągniętych przez podatnika bez potrącania kosztów, tzw. przychód brutto, np. podatek leśny i rolny.

dochodowe - opodatkowany jest tu dochód uzyskany przez podatnika w danym okresie, będący różnicą pomiędzy przychodem, a kosztem jego uzyskania.

2. Kryterium nawiązujące do charakteru podmiotu i przedmiotu opodatkowania:

podatki osobiste, np. podatek od dochodów indywidualnych.

podatki rzeczowe, np. podatek od nieruchomości

3. Kryterium przeznaczenia:

celowe - powinny służyć finansowaniu ściśle wyznaczonych zadań, np. podatek od środków transportowych powinien być przeznaczony na utrzymanie dróg.

ogólne - nie określa się przeznaczenia dochodów uzyskanych z tytułów ich pobierania, np. podatek dochodowy od dochodów osób prawnych.

4. Kryterium ustalające podmioty faktycznie obciążone ciężarem podatku:

bezpośrednie - przedmiotem opodatkowania są dochody podatnika oraz posiadany przez niego majątek. Do podatków bezpośrednich zalicza się: podatki przychodowe, podatki dochodowe, podatki majątkowe.

pośrednie - są jednym ze składników cen produktów i są płacone w momencie dokonywania zakupów. Są one ukryte w cenie; są mniej odczuwalne. Do podatków pośrednich zalicza, się: podatek VAT, podatek akcyzowy.

Lepsze są podatki pośrednie, ponieważ płacą je wszyscy i są mniej widoczne dla ludzi, a więc jednocześnie mniej odczuwalne .

5. Kryterium budżetowe - ustala na rzecz, którego budżetu podatki są odprowadzane:

państwowe — zasilają budżet państwa, np. podatek akcyzowy, VAT.

samorządowe - zasilają budżety gmin, powiatów i województw, np. podatki: od spadków i darowizn, leśny, rolny, od środków transportowych, od nieruchomości, od posiadani psów.

Liczba podatków samorządowych jest znacznie większa od liczby podatków państwowych, ale podatki powodujące największe wpływy zasilają budżet państwa.

PODZIAŁ PODATKÓW

1. od towarów i usług (VAT)

2. akcyzowy

3. od gier

4. od sprzedaży akcji

5. dochodowy: - od osób fizycznych

- od osób prawnych

6. od spadków i darowizn

7. rolny

8. leśny

9. od nieruchomości

10. od środków transportu

11. od posiadania psów

PODATEK VAT

Podmiot podatku

• bierny (osoba prawna, osoba fizyczna, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej)

• czynny (państwo)

Przedmiot podatku

• wartość sprzedaży towarów i usług,

Podstawa opodatkowania

• obrót, czyli kwota netto wartości sprzedaży towarów i usług,

Podatnik nalicza ten podatek od wartości sprzedanych przez siebie towarów i usług, ale płaci tylko różnicę pomiędzy podatkiem naliczonym a zapłaconym w związku z wcześniejszym nabyciem towarów i usług. Jeśli różnica jest ujemna, płatnik ma prawo do zwrotu nadpłaconego podatku z urzędu skarbowego.

Podatek VAT naliczony jest to podatek zapłacony przy zakupie i stanowi należność od budżetu.

Podatek VAT należny jest to podatek uzyskany przy sprzedaży i stanowi zobowiązanie wobec budżetu.

Polskie prawo przewiduje stawkę podstawową

22% dla większości towarów i usług

stawkę obniżoną

7% (m.in. materiały budowlane)

i stawkę zerową

0% dla towarów eksportowych

Zwolnienia z podatku VAT dotyczą:

• Zakładów pracy chronionej,

• W zakresie VAT limit obrotów uprawniających do korzystania ze zwolnień wynosi 10 000 Euro,

• Podatników płacących podatek dochodowy zryczałtowany.

PRZYKŁAD

Kto i ile płaci na danym szczeblu sprzedaży

PRODUCENT cena sprzedaży netto 100

VAT 22% 22

cena sprzedaży brutto 122

HURTOWNIK cena zakupu netto 100

marża 20

cena sprzedaży netto 120

VAT 22% 26,40

cena sprzedaży brutto 146,40

DETALISTA cena zakupu netto 120

marża 30

cena sprzedaży netto 150

VAT 22% 33

cena sprzedaży brutto 183

Wpłata do budżetu

Producent zobowiązanie - 22 22

Hurtownik zobowiązanie - 26,40

należność - 22

4,40 4,40

Detalista zobowiązanie - 33

należność - 26,40

6,60 6,60

razem wpłata do budżetu 33

WNIOSEK

Z Urzędem Skarbowym podmioty występujące na każdym szczeblu sprzedaży rozliczają się z różnicy pomiędzy podatkiem należnym od sprzedaży, a podatkiem naliczonym przy zakupie. W rezultacie każdy podmiot wpłaca do Urzędu Skarbowego podatek VAT w wielkości przypadającej od wartości dodanej przez niego do produktu lub usługi będących podmiotem opodatkowania. Ponieważ płacony przy zakupie VAT pobierany jest od nabywcy, w konsekwencji pełna kwota podatku naliczona w każdej fazie wymiany obciąża ostatecznego konsumenta.

AKCYZA

Akcyza to podatek konsumpcyjny pobierany od nabycia artykułów konsumpcyjnych produkowanych przez dużą grupę wytwórców należących do różnych sektorów gospodarczych (np. przemysł spirytusowy, samochody, paliwa do silników).

Podmiot podatku

• producenci i importerzy wyrobów akcyzowych

Przedmiot podatku

• sprzedaż wyrobów

Podstawa opodatkowania

• kwota netto wartości lub ilość sprzedaży wyrobów akcyzowych.

Stawki podatku

• ustalone kwotowo lub procentowo w zależności od rodzaju towaru

PRZYKŁAD

Koszt własny jednego samochodu wynosi 50.000 zł

Zysk wynosi 5.000 zł, natomiast stawka akcyzy równa się 20%.

1. Oblicz cenę sprzedaży.

2. Oblicz udział procentowy podatku akcyzowego w koszcie własnym.

3. Oblicz podatek akcyzowy.

5. Oblicz cenę sprzedaży z podatkiem akcyzowym.

KOSZT WŁASNY + ZYSK

CENA SPRZEDAŻY = * 100

100 - ST. AKCYZY %

50.000 + 5.000

CENA SPRZEDAŻY = *100 = 68.750

100 - 20

UDZIAŁ % 100 * 100

PODATKU W = - 100

KOSZCIE 100 - ST. AKCYZY %

WŁASNYM

UDZIAŁ 100 * 100

PODATKU W = - 100 = 25%

KOSZCIE 100 - 20

WŁASNYM

PODATEK AKCYZOWY=(KOSZT WŁASNY + ZYSK)*ST.AKCYZY%

PODATEK AKCYZOWY = (50.000+ 5.000) * 20% = 11.000

CENA SPRZEDAŻY WRAZ Z AKCYZĄ = KOSZT WŁASNY + ZYSK + PODATEK AKCYZOWY

CENA SPRZEDAŻY WRAZ Z AKCYZĄ = 50.000 + 5.000 + 11.000 = 66.000

Odp.:

Cena sprzedaży wynosi 68.750 zł,

Udział procentowy podatku w koszcie własnym wynosi 25%,

Podatek akcyzowy równa się 11.000 zł,

Natomiast cena sprzedaży wraz z akcyza wynosi 66.000 zł.

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH

Podmiot podatku

• przedsiębiorca działający jako osoba prawna i jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej

Przedmiot podatku

• uzyskane dochody

Stawki podatku

Rok	2000	2001	2002	2003	2006
Stawka podatku	30%	28%	28%	27%	24%

Warunki płatności podatku dochodowego od osób prawnych:

• Jeżeli podatnik ma swoją siedzibę na terytorium RP, to całość dochodów jest opodatkowana w Polsce.

• Jeżeli podatnik ma swoją siedzibę w państwie, z którym polska zawarła umowę o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu, to w Polsce te dochody są wolne od podatku.

• Jeżeli podatnik ma siedzibę lub zarząd poza terytorium Polski, to podlega obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów osiąganych w Polsce.

Zwolnieni z podatku dochodowego są m.in.:

• Skarb Państwa

• Narodowy Bank Polski

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Jak obliczamy podatek dochodowy od osób prawnych?

PRZYCHODY

- KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU

WYNIK FINANSOWY BRUTTO (ZYSK)

* STAWKA PODATKU

PODATEK DOCHODOWY

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH

Podmiot podatku

• osoby fizyczne mieszkające na terenie kraju lub za granicą, ale otrzymujące dochody w kraju

Przedmiot podatku

• suma dochodów ze wszystkich źródeł przychodów

Podstawa opodatkowania

• dochód będący nadwyżką przychodów nad kosztami

Odliczenia od podatku:

• Składka na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe.

• Remont i modernizacja budynku mieszkalnego.

• Remont i modernizacja mieszkania.

• Dojazdy dzieci do szkół.

• Dokształcanie własne.

• Kształcenie w szkołach własne i dzieci.

• Kupno przyrządów i pomocy naukowych.

Odliczenia od dochodu:

• Składki na rzecz organizacji, do których przynależność jest obowiązkowa.

• Zwrot nienależnie pobranych emerytur i rent oraz zasiłków z ubezpieczenia zdrowotnego.

• Na opłacanie psów przewodników osób niepełnosprawnych.

• Darowizny.

• Na leki inwalidów.

• Na używanie samochodu osobowego stanowiącego własność osoby niepełnosprawnej.

• Na spłatę odsetek od kredytu zaciągniętego na cele mieszkaniowe.

Koszty uzyskania przychodu, progi podatkowe oraz kwota wolna od 2002 roku ustalane są w oparciu o wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Miesięczna wysokość kosztów uzyskania przychodów w latach

2000 - 2003

Rok	2000	2001	2002	2003
Kwota w PLN	81,84	92,56	96,26	99,96

Wysokość kwoty wolnej od podatku w latach 2001 -2003

Rok	2001	2002	2003
Kwota wolna od podatku w PLN	2.596,42	2.727,16	2.789,89

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH

W LATACH 2000 - 2002

ROK 2000

PODSTAWA OBLICZENIA PODATKU W ZŁOTYCH		PODATEK WYNOSI
PONAD	DO
	32736	19% podstawy minus kwota 436,20 zł
32736	65472	5783,64 zł +30% nadwyżki ponad kwotę 32736 zł
65472		15604,44 zł + 40% nadwyżki ponad kwotę 65472 zł

ROK 2001

PODSTAWA OBLICZENIA PODATKU W ZŁOTYCH		PODATEK WYNOSI
PONAD	DO
	37024	19% podstawy minus kwota 493,32 zł
37024	74048	6541,24 zł +30% nadwyżki ponad kwotę 37024 zł
74048		17648,44 zł + 40% nadwyżki ponad kwotę 74048 zł

ROK 2002

PODSTAWA OBLICZENIA PODATKU W ZŁOTYCH		PODATEK WYNOSI
PONAD	DO
	37024	19% podstawy minus kwota 518,16 zł
37024	74048	6516,40zł +30% nadwyżki ponad kwotę 37024 zł
74048		17623,60zł + 40% nadwyżki ponad kwotę 74048 zł

ROK 2003

PODSTAWA OBLICZENIA PODATKU W ZŁOTYCH		PODATEK WYNOSI
PONAD	DO
	37024	19% podstawy minus kwota 530,08zł
37024	74048	6504,48zł +30% nadwyżki ponad kwotę 37024 zł
74048		17611,68zł + 40% nadwyżki ponad kwotę 74048 zł

Podatek w latach 2000 - 2002 płacimy wg stawek 19, 30 i 40%.

W roku 2002 nie zmieniły się kwoty progów podatkowych, ponieważ te z 2001r. zamrożono na dwa lata, czyli na 2002 i 2003r. jedyne co się zmieniło to kwota zmniejszająca podatek w pierwszym przedziale skali podatkowej

PODATEK OD SPADKÓW I DAROWIZN

Podmiot podatku

• spadkobierca, w przypadku darowizn obdarowany i darczyńca,

Przedmiot podatku

• nabycie własności rzeczy i praw majątkowych w drodze spadku lub darowizny,

Podstawa opodatkowania

• wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych

PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI

Podmiot podatku

• właściciele lub użytkownicy nieruchomości

Przedmiot podatku

• budynki lub ich części, budowle i grunty

Podstawa opodatkowania

• Dla budynków powierzchnia użytkowa

• Dla budowli ich wartość początkowa

• Dla gruntów ich powierzchnia

CŁO

Cło jest to przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie pieniężne pobierane za przywóz, wywóz i przewóz towarów przez granicę.

Funkcje cła:

• fiskalna - zasila budżet państwa

• ochronna - chroni rynek krajowy przed konkurencji z zagranicy.

KRZYWA LAFFERA

Głównym dochodem budżetu państwa są podatki pośrednie i podatki bezpośrednie od dochodów przedsiębiorstw oraz od dochodów ludności. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że wzrost stopy opodatkowania dochodów zwiększy wpływy do budżetu państwa i poprawi sytuację finansów publicznych. Tymczasem zależność między stopą opodatkowania dochodów a wielkością wpływów do budżetu państwa może oddziaływać nie tylko korzystnie, ale także niekorzystnie na sytuację finansową państwa. Tę sytuację ilustruje krzywa Laffera.

Wzrost stawki podatku powoduje wzrost dochodów państwa, ale po przekroczeniu pewnego punktu, wzrost stawki podatkowej spowoduje, że dochody budżetu państwa będą maleć. Ludziom nie będzie opłacało się pracować, gdyż podatki będą przewyższać ich dochody, może np. wzrosnąć zatrudnienie w tzw. szarej strefie.

WYDATKI BUDŻETOWE

Wydatki budżetowe są to środki wydatkowane w ramach gospodarki budżetowej państwa, gdyż prowadzona przez władze publiczne działalność wymaga ponoszenia określonego rodzaju wydatków. Określenie celów, na które mogą być przeznaczone wydatki publiczne, jest więc trudniejsze od ukazania potencjalnych źródeł dochodów publicznych. Można jednak zarysować główne kierunki wydatków publicznych.

Wydatki publiczne mogą być przeznaczone na:

• finansowanie rozwoju społeczno - gospodarczego kraju

• pokrywanie strat i dofinansowywanie działalności przedsiębiorstw sektora publicznego,

• subwencjonowanie gospodarstw domowych,

• pokrywanie kosztów świadczenia usług społecznych (publicznych), nazywanych także socjalno - kulturalnymi,

• zapewnianie bezpieczeństwa wewnętrznego i bezpieczeństwa zewnętrznego,

• utrzymanie aparatu państwowego i samorządowego wraz z wymiarem sprawiedliwości i więziennictwem.

• obsługę zewnętrznego i wewnętrznego długu publicznego.

Kształtowanie się wydatków budżetowych w latach 2000-2003 i w 2006 r. (w mln zł)

2000	2001	2002
151 054,9	172 885,2	Plan 194 431,7	Wykonanie 157 402

2003	2006
194 400	214 700

Do wydatków budżetowych bezzwrotnych zalicza się:

Dotacje - to bezzwrotna pomoc finansowa udzielana przedsiębiorstwom, instytucjom, organizacją (raczej nie osobom) w celu popierania określonej działalności,

Subwencje - bezzwrotna pomoc finansowa udzielana najczęściej przez państwo instytucjom, organizacjom społecznym i osobom w celu poparcia ich działalności.

Jednak dotacja ma bardziej skonkretyzowany cel, natomiast subwencja ma cel ogólny.

DEFICYT BUDŻETOWY

Deficyt budżetowy - niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków. Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych; emisja papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych), podwyższenie stopy podatkowej, z prywatyzacji majątku skarbu państwa, a w ostateczności emisja pieniądza.

Rozróżnia się dwa rodzaje:

• pierwotny- rzeczywisty w danym okresie

• konwencjonalny- powiększony o koszty obsługi Długu Publicznego

Deficyt budżetowy (w mln PLN)

2000 r. - 15 391

2001 r. - 32 358,3

2002 r. - 38 734 (planowany)

41224,8 (wykonany)

2003 r. - 38 702,3

DŁUG PUBLICZNY

Dług publiczny, dług państwowy - suma niespłaconych głównie przez rząd zobowiązań zarówno wobec wierzycieli krajowych jak i zagranicznych. Zobowiązania te mogą mieć charakter krótko-(do 1 roku), średnio-(do 10-15 lat) lub długoterminowy(pow. 15 lat).

Główną przyczyną powstawiania długu publicznego jest kumulowanie się występujących w kolejnych latach deficytów budżetowych na sfinansowanie, których wymienione instytucje emitują papiery wartościowe(np.: obligacje, bony, weksle) lub zaciągają kredyty i pożyczki.

Elementami długu publicznego mogą być również dotacje, odszkodowania za wywłaszczone mienie, odszkodowania wojenne i inne.

Wierzycielami krajowego długu publicznego mogą być krajowe instytucje finansowe, inne podmioty gosp. oraz os. fizyczne. Pożyczkodawcami zagranicznymi są z reguły państwowe i komercyjne instytucje finansowe. Zapewnienie równowagi finansów publicznych wymaga, aby dług publiczny nie przekroczył kwoty 60% PKB.

Dług publiczny wynosi: 2000 r. - 39,4%

2001 r. - 40,3%

2002 r. - 52,4%

2003 r.-- 51,3% (planowany) w stosunku do PKB.

Tendencja jest rosnąca, chociaż w 2003 r. stosunek długu publicznego do kwoty PKB ma zmniejszyć się z 52,4% do 51,3%. Jest to sytuacja niebezpieczna, ponieważ może zostać zachwiana równowaga finansów publicznych.

INTERWENCJONIZM PAŃSTWOWY

Interwencjonizm państwowy polega na podejmowaniu przez państwo określonych środków oddziaływania na gospodarkę,, których celem jest zmiana niekorzystnych procesów gospodarczych.

Interwencjonizm państwowy ma na celu m.in.:

• Stanowienie prawa

• Redystrybucję dochodów

• Zwalczanie inflacji

• Pobudzanie do wzrostu gospodarczego

• Walkę z bezrobociem

• Wspieranie niektórych gałęzi gospodarki i przeciwdziałanie działalności monopolistycznej

---