1. Temperament przejawia się w formalnej charakterystyce zachowania. Cechy formalne zachowania to cechy niezależne od kierunku i treści zachowania.

2. Cechy formalne zachowania można opisać w kategoriach energetycznych i czasowych

3. Pod względem formalnych charakterystyk zachowania istnieją względnie stałe różnice indywidualne (cechy temperamentu).

4. Cechy temperamentu są pierwotnie biologicznie zdeterminowane.

Kontrowersje wokół temperamentu dotyczą:

1. Zakresu pojęcia temperamentu

2. Transytuacyjnej stałości temperamentu

Zakres pojęcia temperamentu:

Dynamika wyłącznie emocji vs wszystkich rodzajów zachowań?

1. stanowisko wąskie - zawężające pojęcie temperamentu do dynamiki emocji (Goldsmith)

2. stanowisko szerokie - obejmujące dynamikę szeroko rozumianych zachowań /emocjonalnych, poznawczych, motorycznych/ (Strelau, Eliasz)

Wyłącznie formalne właściwości zachowań vs formalne i treściowe?

1. H.Eysenck, Thurstune;

2. Strelau, Eliasz

Ile cech?

Thurstone

• aktywność

• wigor fizyczny

• impulsywność

• dominatywność

• zrównoważenie

• towarzyskość

• refleksyjność

Guilford i Zimmerman

• ogólna aktywność

• powściągliwość

• górowanie

• towarzyskość

• stałość emocjonalna

• życzliwość

• rozwaga

• stosunki międzyludzkie

• męskość

• bezstronność

Thomas i Chess

1. aktywność

2. rytmiczność

3. zbliżenie - wycofanie się

4. zdolności przystosowawcze

5. siła reakcji

6. próg czułości

7. jakość nastroju

8. roztargnienie

9. koncentracja uwagi i wytrwałość

Ujmowanie temperamentu w kategoriach wyłącznie opisowych vs opisowych i wyjaśniających?

1. Opisowe koncepcje temperamentu

• Thurstone

• Guilford

• Thomas i Chess

2. Wyjaśniające koncepcje temperamentu

• Eysneck

• Zuckerman

Transsytuacyjna stałość temperamentu

1. Transsytuacyjna stałość - warunek konieczny cech temperamentu (Hagekull);

2. Transsytuacyjne różnice w dynamice zachowań są przejściowe, nietrwałe /mają charakter procesualny/ (Strelau);

3. Relacyjne ujęcie temperamentu (James-Roberts i Wolke);

4. Stałość koherentna / trwałe Transsytuacyjne niespójności dynamiki zachowań stałe w czasie/ (Eliasz);

5. Temperament jest sytuacyjny /stanowisko skrajne, nieaktualne/ (Gerstmann);

---