Stres i jego wpływ na zachowanie ludzi

Damian Pluta

Stres ( z ang. stress -- ciśnienie, nacisk) to stan organizmu wywołany przez czynniki uszkadzające tzw. stresowy jest, on jednocześnie procesem przystosowania ustroju do stresora.

Słowa stres używamy w różnych sytuacjach niemal codziennie. Czujemy się zestresowani, usprawiedliwiamy stresem własne potknięcia, stresują nas konflikty w domu rodzinnym lub warunki w pracy. STRES związany jest z dążeniem człowieka do urzeczywistnienia jego zapędów i ambicji życiowych, dzięki czemu towarzyszy w zasadzie każdemu procesowi myślenia i działania. Nie lubimy nagłych, zaskakujących sytuacji i nie chcemy przeżywać przykrego napięcia połączonego z czerwienieniem się, drżeniem rąk lub dolegliwościami żołądkowymi. Z punktu widzenia fizjologicznego za stres uważa się chroniczny wysoki poziom psychicznego pobudzenia i napięcia w organizmie, przekraczający możliwości danej osoby do uporania się z nim, co może prowadzić do dyskomfortu, zmniejszenia możliwości sprostowania danej sytuacji, załamania nerwowego lub w ostateczności do choroby psychicznej. Innymi słowy:

stres = wysokie wymagania + duże ograniczenia + małe wsparcie

Nadmierny stres pojawia się, gdy staramy się dorównać idealnemu wizerunkowi samego siebie. Nierealistyczne oczekiwania zderzają się z rzeczywistością, która niestety znacznie odbiega od ideału, co rodzi rozczarowanie i frustrację. Zbyt intensywny i długotrwały stres może mieć poważne działanie destrukcyjne, może uszkodzić układ immunologiczny, sprawiający, że osoba żyjąca w stresie będzie bardziej podatna na choroby. Utrata energii w wyniku nieustannego stresu sprawia, że organizm staje się niezdolny do codziennej regeneracji, prawidłowego odbioru i przetwarzania impulsów nerwowych.

Nagły i bardzo intensywny stres ma wiele wspólnego z powyższym schematem i strachem człowieka. Sprawia, że budzi w nas pierwotny instynkt przeżycia, wywołujący specyficzną reakcję fizyczną i chemiczną. Reakcje te związane są ze znacznie zwiększona produkcją adrenaliny, czyli hormonu wytwarzanego w gruczołach nadnerczy.

ADRENALINA jest wydzielana bezpośrednio do krwioobiegu, dzięki czemu skutki jej działania są natychmiastowe. Przygotowuje ona organizm do ucieczki bądź do walki i stawiania czoła danemu wyzwaniu. Zwiększony przepływ adrenaliny do krwi pojawia się w reakcjach na strach lub na stres fizyczny bądź emocjonalny. Adrenalina przygotowuje tkanki i narządy wewnętrzne do szybkiej reakcji na kryzys, zwiększa tempo i siłę pracy serca oraz podnosi ciśnienie krwi. Przyspiesza także przemianę glikogenu w glukozę, dostarczając w ten sposób dodatkową energię do mięsni, dzięki czemu człowiek w krótkim czasie zdolny jest do olbrzymiego wysiłku. Oddech także ulega przyspieszeniu, ponieważ płuca usiłują zaczerpnąć większą dawkę tlenu. Temperatura organizmu podnosi się i jednocześnie proces trawienia zostaje zatrzymany. Wydzielanie adrenaliny może być pożyteczną i pozytywną reakcją na sytuacje niebezpieczne i wzbudzające strach. Adrenalina jest siłą umożliwiającą ludziom skuteczne działanie w chwili największego kryzysu, mobilizowania maksymalnych sił i potencjału w celu odwrócenia grożącej katastrofy, czyli współdziała w pozytywnej reakcji stresowej.

PRZYCZYNY STRESU

Przyczyny reakcji stresowej organizmu często są nazywane stresorami. Sposób, w jaki dana osoba reaguje na określoną liczbę stresorów jest determinowany przez takie czynniki jak osobowość i sprawność umysłowa.
Czynniki zewnętrzne często powodują powtarzający się stres w naszym życiu. Przyczyną może być nie tylko gorączkowy tryb życia w naszych czasach, ale nagromadzenie się wydarzeń, które pojedynczo znieślibyśmy bez kłopotów, ale które łącznie niebezpiecznie powiększają liczbę występujących stresorów.
Stresująca jest każda sytuacja, która postrzegamy jako poddawanie nas próbie, zagrożenie lub potrzebę nagłej zmiany. Jednak nie wszystkie stresowy muszą być negatywne. Nowy związek uczuciowy lub ważny awans może spowodować stres w bardziej pozytywny sposób. Czynniki wywołujące stres nie oddziaływają też jednakowo na wszystkich. Rozmowa kwalifikacyjna z ewentualnym pracodawcą czy egzamin może być drobnostką dla jednego, ale ciężkim przeżyciem dla innego. Czynnik stresotwórczy jest nim tylko wtedy, gdy sytuację postrzegamy i reagujemy na nią jako na powodującą stres, tym niemniej są w życiu ważne wydarzenia, które są stresujące niemal dla każdego.

Relaks 1.

1. Przypomnij sobie sytuację z przeszłości, kiedy byłeś w pełni spokojny, odprężony, w dobrym nastroju.

2. Przypomnij sobie tę sytuację w najdrobniejszych szczegółach.

3. Przywołaj obraz tej sytuacji i zobacz go jak najdokładniej - kolory, kształty, ruch, itd.

4. Zobacz siebie, jak wówczas wyglądałeś, jak wyglądała Twoja twarz i całe ciało.

5. Przywołaj odczucia, jakie miałeś wówczas w swoim ciele.. gdzie najpierw, a gdzie potem odczuwałeś przyjemne rozluźnienie w ciele.

6. Przypomnij sobie, jakie dźwięki towarzyszyły tej sytuacji, kiedy byłeś przyjemnie odprężony i rozluźniony.

7. Wejdź w to doświadczenie jeszcze głębiej i pomyśl - co jeszcze mogę zrobić, aby pogłębić ten przyjemny stan odprężenia i rozluźnienia.

Relaks 2.

1. Przestań robić to, co robiłeś i weź długi, wolny, głęboki oddech.

2. Uśmiechnij się szczerze, wydychając powoli powietrze.

3. Kontynuując wydech, rozluźnij ciało, zaczynając od ramion i jednocześnie powiedz sobie w myślach „teraz się relaksuję”.

REAKCJE EMOCJONALNE:

- szok - zdarza się, że ludzie czują się tak jakby ktoś obudził ich właśnie z koszmarnego snu i nie do końca orientują się, czy to, co się stało było jawą czy snem;

- przygnębienie, smutek, apatia;

- gniew, drażliwość - często pojawia się drę­czące pytanie „dlaczego właśnie mnie to spo­tkało?” i poszukiwanie „kozła ofiarnego”. Wewnętrzne napięcie, negatywne emocje mogą się kumulować i prowadzić do niekon­trolowanych wybuchów złości, nawet wobec osób, które nie mają nic wspólnego z zaist­niałą sytuacją;

- niepokój, lęk, przerażenie, strach - załamuje się system wartości, przekonanie o tym, że światem rządzą jakieś dające się przewidzieć prawidłowości. Ludzie często obawiają się, że podobne zdarzenie może się powtórzyć i od­czuwają obawę o bezpieczeństwo osób, które kochają;

- wstyd - wydaje się nam, że być może nie wykorzystaliśmy wszystkich możliwości, aby uniknąć niebezpieczeństwa;

- poczucie winy - osoby obwiniają się, że zrobili za mało aby zapobiec tragedii;

- bezradność, bezsilność - ludzie czują się pozbawieni kontroli nad własnymi uczuciami i reakcjami, mogą obawiać się, że „wariują” i wstydzą się swojego zachowania;

- utrata zaufania do siebie, wiary w siebie;

- uczucie wyobcowania, odizolowania - lu­dzie czują się osamotnieni i wyobcowani z najbliższego otoczenia;

- odrętwienie emocjonalne (poczucie za­mrożenia), utrata zainteresowania otacza­jącą rzeczywistością - ludzie często przeży­wają trudności związane z powrotem do co­dziennego życia. Sprawy, które przed zdarze­niem były interesujące, ważne przestają ich zajmować. Często relacjonują, że są „wyprani z uczuć”, nic ich nie cieszy, nie interesuje, na niczym im nie zależy.

REAKCJE POZNAWCZE:

- zaburzenia pamięci - niemożność przypo­mnienia sobie istotnych szczegółów zdarze­nia;

- zaburzenia koncentracji;

- trudności w podejmowaniu decyzji;

- natrętne obrazy i myśli - bolesne doświad­czenia, obrazowe wspomnienia minionych zdarzeń mogą „wciskać się” do głowy. Osoba może nie chcieć o nich myśleć, chce o nich zapomnieć, lecz one natrętnie powracają, czę­sto w najmniej oczekiwanych momentach. Owe myśli i obrazy mogą pojawiać się na ja­wie, kiedy człowiek próbuje normalnie żyć lub też w snach. Może się zdarzyć, że staną się one tak wyraziste i dokładne, że zaczynasz przeżywać całe zdarzenie od nowa;

- ponowne przeżywanie zdarzenia (z deta­lami, jak na filmie).

REAKCJE FIZYCZE:

to zmęczenie i szyb­kie bicie serca (wrażenie, że zaraz wyskoczy z klatki piersiowej). Tuż po zdarzeniu mogą pojawić się:

- drżenia (mrowienia) całego ciała, kończyn;

- mdłości, biegunki, wymioty;

- trudności z oddychaniem (zasychanie w gardle, krótki płytki oddech, ściśnięte gardło);

- ucisk w klatce piersiowej;

- niepokój ruchowy;

- bóle głowy, karku, kręgosłupa oraz inne bóle mięśniowe;

- zaburzenia snu (trudności z zasypianiem, częste przebudzenia, zrywanie się o świcie i kłopot z ponownym zaśnięciem, koszmary senne).

Reakcje opisane powyżej mogą się ewentual­nie pojawić u osób biorących udział w zda­rzeniu traumatycznym i taki stan może się utrzymywać przez pewien czas, przez co mogą one wymagać fachowej pomocy.

Atak paniki
Atak paniki jest to krótki moment intensywnego niepokoju, który powoduje fizyczne poczucie strachu. Do symptomów należą przyspieszone bicie serca, brak oddechu, drżenie i napięcie mięśni. Ataki paniki zdarzają się często i niespodziewanie i nie wiążą się z żadnym realnym zagrożeniem.
Fobia społeczna
Fobia społeczna jest rodzajem lęku. Ludzie cierpiący na fobię społeczną doświadczają ogromnych, uporczywych lęków związanych ze stycznością z większą liczbą osób lub wystąpieniami publicznymi. Około trzech procent Australijczyków doświadcza każdego roku fobii społecznej. Do sposobów jej leczenia należą terapia poznawcza zachowania, nauka umiejętności społecznych, relaks i leczenie farmakologiczne.

Gniew - jaki wpływ ma na człowieka
Gniew jest silnym uczuciem. Długoterminowymi skutkami nie kontrolowanego gniewu mogą być: stan lękowy, nadciśnienie i ból głowy. Strategia panowania nad gniewem polega między innymi na regularnym wykonywaniu ćwiczeń i nauce relaksacji.

Narkolepsja (sen napadowy) to dolegliwość snu
Osoby cierpiące na narkolepsję są stale bardzo śpiące, a w ciężkich przypadkach tej choroby pacjent może zasypiać mimowolnie kilka razy w ciągu każdego dnia. Choroba ta jest rzadka i nie ma na nią lekarstwa.

Negatywne emocje mogą cię unieszczęśliwić
Gniew, smutek, zazdrość i nienawiść są 'negatywnymi uczuciami', ponieważ powodują utratę pewności siebie oraz przygnębienie. Na leczenie negatywnych emocji istnieją dość proste sposoby.
Stres ma wpływ na nas na wiele różnych sposobów
Stres jest to uczucie jakie się ma, gdy się jest w sytuacji, z którą nie można sobie poradzić. Powoduje to uczucie niepokoju, rozdrażnienia, zapominanie, bezsenność i niemożliwość radzenia sobie. Jest wiele różnych sposobów radzenia sobie ze stresem, jeżeli zrozumie się jego przyczyny.
Stres może przekształcić się w poważną chorobę
Stres, który nie jest leczony może się przekształcić w poważną chorobę. Stres może doprowadzić do zaburzeń lękowych i depresji. Jeśli stres przekształci się w poważną chorobę, należy się jak najszybciej skonsultować z lekarzem.
Stres w miejscu pracy
Całkowity koszt wniosków o odszkodowanie z tytułu stresu wywołanego warunkami w pracy wynosi w Australii co roku około $200 milionów. Spośród wielu przyczyn stresu zawodowego do najczęstszych należą długie godziny pracy, przeciążenie pracą, niepewność utrzymania się w pracy oraz konflikty ze współpracownikami lub zwierzchnikiem.
Stres wakacyjny
Wakacje powinny służyć wypoczynkowi, jednak dla niektórych mogą one być stresujące. Przyjemne spędzenie wakacji może ułatwić uwzględnienie potrzeb każdego członka rodziny oraz pozostawienie sporej ilości wolnego czasu pomiędzy różnymi zajęciami.
Uprawianie hazardu może stać się nałogiem
Hazard może przybierać wiele form i może występować w wielu różnych sytuacjach. Większość regularnych hazardzistów robi to w granicach swego czasu i pieniędzy. Dla niektórych hazard staje się problemem i powoduje im oraz ich rodzinom wielkie koszty i cierpienie.

Zaburzenia lękowe to ciągłe poczucie napięcia
'Anxiety disorder' jest to szereg stanów emocjonalnych charakteryzujących się wysokim poziomem rozbudzenia, przykrych doznań somatycznych oraz lękiem przed nagłymi, niekontrolowanymi atakami paniki. Na ogół ten niepokój i lęk nie są uzasadnione. Zaburzenie to jest pospolite, ale leki i terapia mogą przynieść ulgę.
Osoby cierpiące na zaburzenia lękowe odczuwają niezwykły niepokój i mają nieuzasadnione obawy czy uczucie zagrożenia. Zaburzenia lękowe należą do najpowszechniejszej grupy chorób psychicznych. Dla osób cierpiących na zaburzenia lękowe dostępna jest pomoc i leczenie.
Zamartwienia
Niektórych ludzi trapią stałe i nadmierne zmartwienia, które trudno jest im opanować. Ten rodzaj zamartwiania się określa się nazwą ogólnych zaburzeń lękowych. Pomóc sobie w tym można przez stosowanie medytacji, odprężania się, ćwiczeń oraz praktykowania techniki teoretycznego rozwiązywania problemów.
Ćwiczenia fizyczne są dobre dla zdrowia i dobrego samopoczucia

Regularna aktywność fizyczna ma ogromną korzyść dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia. 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej każdego dnia może polepszyć zdrowie i zmniejszyć ryzyko rozwinięcia się niektórych chorób.

---