PREZENTACJA: RELIGIE ŚWIATA
Slajd 1: Wprowadzenie
Slajd 2: Religia - co to takiego?
Religia - system wierzeń i praktyk, określający relację pomiędzy różnie pojmowaną sferą sacrum (świętością) lub sferą boską, a określonym społeczeństwem, grupą lub jednostką. Ma ona wymiar doktrynalny (doktryna, wiara), skupia się na czynnościach religijnych (np. kult czy rytuały), sferze społeczno-organizacyjnej (wspólnota religijna, np. Kościół) i sferze duchowości indywidualnej (m.in. mistyka).
Relacja jednostki do sacrum koncentruje się wokół poczucia świętości - chęci zbliżenia się do sacrum, poczucia lęku, czci czy dystansu wobec niego.
Przyjmuje się, że na świecie istnieje ponad 10 tys. religii i wyznań.
Slajd 3: Mapka
Slajd 4: Podział religii - religie możemy podzielić:
Slajd 5: Na naturalne i objawione
Religia naturalna - jej wyznawcy uznają, że ta religia istnieje od początku historii danej grupy etnicznej czy narodu. W religiach tych nie istnieje także tendencja do nawracania osób spoza nich. Religie te oparte są na tradycji, przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Święte księgi - nawet, jeśli istnieją - są jedynie zapisem owej tradycji. Nie uważa się ich za objawione czy też podyktowane przez Boga. W takich religiach występują kulty.
Religia objawiona, założona - jej początki związane są z działalnością założyciela czy proroka. Okres jego działalności uznawany jest za początek historii tej religii. Według jej wyznawców istoty boskie przekazują prorokom prawdy o świecie i bogach. Zostają one później spisane w świętych księgach.
Przykłady religii i jej proroków:
bahaizm - Bahá'u'lláh
chrześcijaństwo - Jezus Chrystus
islam - Mahomet
judaizm - Abraham
sikhizm - Nanak
zaratusztrianizm - Zaratusztra
Slajd 6: Ze względu na pojmowanie istoty boskiej:
monoteizm (jeden bóg)
politeizm (wiele bogów)
henoteizm (wiele istot boskich, a jedna najważniejsza)
deizm (Bóg tylko stworzył świat, ale nie ma interesuje się naszym życiem)
panteizm (bóg utożsamiany ze światem, głównie z przyrodą)
Slajd 7: Ze względu na zasięg oddziaływania religii:
religie uniwersalistyczne (w założeniu obejmują wszystkich ludzi. Przykłady: chrześcijaństwo, buddyzm, islam)
narodowe (religie związane z daną grupą etniczną, z jej tradycjami, kulturą i specyfiką zamieszkiwanego terenu)
plemienne
Slajd 8: Ze względu na punkt wyjścia:
religie teocentryczne (religie zachodu; punktem wyjścia jest Bóg. Przykłady: hinduizm, buddyzm, taoizm, konfucjanizm
i religie plemienne)
religie kosmocentryczne (tzn. religie mistyczne, religie wschodu, punktem wyjścia jest człowiek, który stara się i robi wszystko, żeby zjednoczyć się z Bogiem. Przykłady: islam, judaizm, chrześcijaństwo) .
Slajd 9: Religie świata - w przybliżeniu:
Slajd 10: Animizm - i Voodoo
Slajd 11: Animizm
Zespół wierzeń występujący w religiach archaicznych bądź tradycyjnych, zakładający istnienie świata materialnego i duchowego, współistnienie duszy z ciałem, przypisujący duszę lub rzadziej ducha zmarłych ludzi wszystkim roślinom, zwierzętom, minerałom i żywiołom.
Slajd 12: Voodoo - odłam animizmu
Wyznawana głównie na Haiti i na południu USA. Jest to wiara w Bon Dieu (jednego Boga) bez oddawania mu czci. Istotny jest za to kult wielu miejscowych i afrykańskich loa (duchów/bogów), które możemy porównać do katolickich świętych. Podstawą kultu są "rytuały opętania". Ważną rolę odgrywają w nich bębny, za pomocą których wygrywa się skomplikowane polirytmie. Dzięki nim uczestnicy wchodzą w trans, podczas którego loa opanowują jedną lub więcej osób. W języku wyznawców mówi się wtedy, że "loa ujeżdża swojego konia". Osoby te zostają zazwyczaj wcześniej inicjowane w kult lub posiadają specyficzne predyspozycje do wejścia w trans.
Slajd 13: Laleczki Voodoo
Szamani i szamanki używają także laleczek voodoo, aby uzdrowić lub rzucić klątwę na wyznawcę religii Voodoo, Hoodoo lub chrześcijaństwa. Wierzą, że czar można rzucić tylko na człowieka, który popełnia złe czyny.
Slajd 14: Babizm
Slajd 15: Babizm
Ruch religijny wywodzący się z jednego z odłamów szajchizmu, powstały w roku ok. 1844 w Persji. Babizm zakładał szerg reform społecznych i religijnych, reinterpretował dżihad, wprowadzał nowy kalendarz, monogamię (wyznawcy mogli brać za żonę tylko współwyznawczynię) i równość ludzi wobec prawa.
Slajd 16: Bahaizm
Slajd 17: Bahaizm
Religia monoteistyczna, założona w Persji w XIX wieku przez Bahá'u'lláha, podkreślająca duchową jedność całej ludzkości.
Pisma bahaickie opisują Boga jako pojedynczego, osobowego, niedostępnego, wszechwiedzącego, nieprzemijającego i wszechmogącego, stwórcę wszystkich rzeczy we wszechświecie. Uważa się, że istnienie Boga i wszechświata jest wieczne, bez początku i bez końca. Mimo, że jest bezpośrednio nieosiągalny, Bóg jest jednak świadomy stworzenia oraz wyraża swoją wolę i cel przez posłańców określonych jako objawiciele boży.
Slajd 18: Bahaizm
Doktryna o Trójcy Świętej jest odzrzucana przez bahaiów, głoszącyc: "Bóg jest jeden i nie ma sobie równych". Bahaici głoszą, że przymioty przypisywane Bogu służą temu, aby przełożyć je na cechy człowieka oraz aby pomóc ludziom skoncentrować się na nich i rozwinąć ich potencjał na duchowej ścieżce rozwoju. Według nauk bahaickich celem człowieka jest poznać i kochać Boga poprzez takie praktyki, jak modlitwa czy medytacja.
Slajd 19: Buddyzm
Slajd 20: Buddyzm
System filozoficzno-etyczny uznawany przez wielu ludzi za religię, rzadziej za psychologię. Założycielem i twórcą jego podstawowych założeń byłm żyjący od około 560 do480 roku p.n.e.m Siddhārtha Gautama, syn księcia z rodu Śākyów, władcy jednego z państw-miast w północnych Indiach.
Inna nazwa to: Buddha Dharma - "Nauka Przebudzonego”.
Slajd 21: Wymiary buddyjskie
Wymiar obrzędowo-rytualny
Wymiar doświadczeniowo-emocjonalny
Wymiar narracyjno-mityczny
Wymiar doktrynalno-filozoficzny
Wymiar etyczno-prawny
Wymiar społeczno-instytucjonalny
Wymiar materialny
Slajd 22: Cztery Szlachetne Prawdy
Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu
Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia
Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia
Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia
Slajd 23: Wskazania
Powstrzymywać się od odbierania życia.
Powstrzymywać się od brania tego co nie jest dane.
Powstrzymywać się od złego seksualnego prowadzenia się.
Powstrzymywać się od fałszywej mowy.
Powstrzymywać się od zażywania intoksyków, które prowadzą do nieuwagi.
Powstrzymywać się od jedzenia w zakazanym czasie (tj. po południu).
Powstrzymywać się od tańca, śpiewu, muzyki, oglądania przedstawień, noszenia girland, używania perfum i upiększania ciała kosmetykami.
Powstrzymywać się od spania w wysokich i luksusowych łożach.
Slajd 24: Czeondoizm
Slajd 25: Czenodoizm
Synkretyczna religia koreańska łącząca w sobie elementy taoizmu, konfucjanizmu, buddyzmu
i chrześcijaństwa.
Religia powstała około 1900 roku, choć pewne jej przejawy pojawiły się 80 lat wcześniej. Religia ta uznawana jest powszechnie za religię narodową Korei, w odróżnieniu od "obcego" buddyzmu i chrześcijaństwa. Po wojnie religia stopniowo zanikała w Korei Południowej, natomiast w Korei Północnej zachowała swą witalność i jej wyznawcy stanowią około 12,9% mieszkańców tego kraju.
Slajd 26: Chrześcijaństwo
Slajd 27: Chrześcijaństwo
Religia monoteistyczna i rodzina związków wyznaniowych, głoszących nauczanie o mesjaństwie i synostwie Bożym Jezusa Chrystusa, jego męczeńskiej i odkupieńczej śmierci oraz zmartwychwstaniu. Świętą księgą chrześcijan jest Biblia. Chrześcijaństwo jest największą religią na świecie. Liczbę wierzących w Chrystusa określa się na ok. 2,1 mld ludzi (1/3 ludności świata), biorąc pod uwagę wszystkie odłamy wchodzące w jej skład.
Slajd 28: Odłamy Chrześcijaństwa - Klasyczny podział dzieli chrześcijaństwo na trzy główne odłamy:
Slajd 29: Katolicyzm
Największa grupa wyznań chrześcijańskich, obok prawosławia i protestantyzmu oraz ogół zasad wiary i życia religijnego, do których odwołuje się Kościół rzymskokatolicki wraz z Kościołami wschodnimi, pozostającymi z nim w pełnej jedności.
Głosi przede wszystkim zasady chrześcijańskie (np.: Trójca Święta), przyjmuje Siedem Sakramentów
Slajd 30: Prawosławie
Doktryna prawosławia opiera się na dekretach siedmiu pierwszych soborów powszechnych i przekazach ojców Kościoła. Nie uznaje Papieża - jako głowy Kościoła; odrzuca też ideę odpustu, czyśćca, dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, dogmat o Wniebowzięciu Matki Boskiej, celibat niższego duchowieństwa (diakonów i prezbiterów). Tradycja w prawosławiu ma szczególne znaczenie, a w jej skład wchodzi Pismo Święte, Symbole Wiary, postanowienia soborów powszechnych i dokumenty pochodzące od ojców Kościoła, kanony, księgi liturgiczne oraz ikony, rozumiane jako spójny system religijny. Tradycja ustna pojmowana jest czasem przez inne wyznania oddzielnie od tradycji pisanej, czyli Biblii.
Slajd 31: Protestantyzm
Jedna z głównych gałęzi chrześcijaństwa, na którą składają się wyznania religijne powstałe na skutek ruchów reformacyjnych wewnątrz Kościoła rzymskokatolickiego, rozpoczętych wystąpieniem Marcina Lutra w XVI wieku.
Podstawowe założenia teologii protestanckiej zostały wyrażone w pięciu zasadach protestantyzmu:
solus Christus - jedynie Jezus Chrystus, jako prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek, jest pośrednikiem między nimi obojga,
sola scriptura - jedynie Pismo Święte stanowi autorytet w sprawach wiary i praktyki chrześcijańskiej,
sola gratia et sola fide - jedynie łaska Boża jest podstawą usprawiedliwienia grzesznika poprzez wiarę i niezależnie od jego uczynków,
soli Deo gloria - jedynie Bóg jest godzien oddania mu czci przez stworzenie
Slajd 32: Islam
Slajd 33: Islam
Religia monoteistyczna, druga na świecie pod względem liczby wyznawców po chrześcijaństwie. Świętą księgą islamu jest Koran, a zawarte w nim objawienie ma stanowić ostateczne i niezmienne przesłanie Boga do ludzi.
Według muzułmanów Bóg (arab. Allah) jest wszechwiedzący, doskonały, jest źródłem wszelkiej wiedzy i sprawiedliwości, ma znajomość prawa doskonałego. Jest niepodobny do nikogo i niczego nie można z nim porównywać (islam zabrania przedstawiania go w jakiejkolwiek postaci).
Slajd 34: Dogmaty islamu (wiary)
Wiara w Allaha - jednego Boga, który nie posiada potomstwa
w Jego Anioły - np. anioła Dżibrila (Gabriela) lub Michaila (Michała)
w Jego Księgi - w Koran
w Jego Proroków - np. w proroka Mahometa, Jezusa, Mojżesza, Adama itd.; Mahomet jest "pieczęcią proroków"- ostatnim z nich i tym, który przyniósł ostateczne objawienie
w Dzień Ostatni - czyli Dzień Sądu Ostatecznego, w którym ludzie będą osądzeni przez Boga
w Przeznaczenie - czyli, że wszystko dobro i zło, które przydarza się człowiekowi, przydarza się za wolą Boga
Slajd 35: Pięć filarów wiary (obowiązków)
1. Wyznanie wiary
2. Modlitwa
3. Jałmużna
4. Post
5. Pielgrzymka do Mekki (choć raz w życiu)
Slajd 36: Jazydyzm
Slajd 37: Jazydyzm
Religia synkretyczna założona w XII wieku przez szejka Adiego, wyznawana głównie przez Kurdów mieszkających na pograniczu Iraku, Iranu, Turcji, Syrii,Armenii, Gruzji oraz na emigracji.
Według części religioznawców wywodząca się z nałożenia się powierzchownego szyizmu na zaratusztrianizm, łącząca elementy islamu, chrześcijaństwa nestoriańskiego, pierwotnych wierzeń indoirańskich i kurdyjskich oraz judaistycznych.
Slajd 38: Wierzenia
Jazydzi wierzą, że anioł Melek Taus (Anioł - Paw) żałował za swoje grzechy i swymi łzami ugasił ogień piekielny, w wyniku czego Piekło przestało istnieć. Bóg - Allah - wybaczył mu winy i powierzył mu władzę nad światem, przez co wyznawcy modlą się do niego. Uważają, że Bóg nie interesuje się światem, ani nie zajmuje się nim osobiście. Praktykują obrzezanie, chrzest i wypowiadanie szahady do ucha niemowlętom. Wierzą w reinkarnację, uznają Abrahama i Mahometa za proroków, natomiast Jezusa za anioła pod postacią człowieka.
Religie dzieli się:
ze względu na to, jak pojmują istotę boską: monoteizm (jeden bóg), politeizm (wiele bogów), henoteizm (wiele istot boskich, a jedna najważniejsza), deizm (Bóg tylko stworzył świat, ale nie ma „wglądu” w nasze życie), panteizm (bóg utożsamiany ze światem, głównie z przyrodą)
ze względu na zasięg oddziaływania religii: religie uniwersalistyczne (w założeniu obejmują wszystkich ludzi <np. chrześcijaństwo, buddyzm, islam), narodowe (religie związane z daną grupą etniczną, z jej tradycjami, kulturą i specyfiką zamieszkiwanego terenu), plemienne .
ze względu na punkt wyjścia: religie teocentryczne (religie zachodu; punktem wyjścia jest Bóg. Przykłady: hinduizm, buddyzm, taoizm, konfucjanizm i religie plemienne), religie kosmocentryczne (tzn. religie mistyczne, religie wschodu, punktem wyjścia jest człowiek, który stara się i robi wszystko, żeby zjednoczyć się z Bogiem. Przykłady: islam, judaizm, chrześcijaństwo) .
Religia naturalna - jej wyznawcy uznają, że ta religia istnieje od początku danej grupy etnicznej czy narodu. W religiach tych nie istnieje także tendencja do nawracania osób spoza nich. Religie te oparte są na tradycji, przekazywanej w ciągu pokoleń. Święte księgi - nawet, jeśli istnieją, są jedynie zapisem owej tradycji. Nie uważa się ich za objawione czy też podyktowane przez Boga. W takich religiach występują kulty, a przykładowo są to: kult płodności, kult Ziemi, czy też kult roślin i zwierząt.
Religia objawiona, założona - jej początki związane są z działalnością założyciela czy proroka. Okres jego działalności uznawany jest za początek historii tej religii. Według jej wyznawców istoty boskie przekazują prorokom prawdy o świecie i bogach. Zostają one później spisane w świętych księgach. Przykłady religii i jej proroków:
Religie świata
1. Animizm - zespół wierzeń występujący w religiach archaicznych bądź tradycyjnych zakładający istnienie świata materialnego iduchowego, współistnienie duszy z ciałem, przypisujący duszę lub rzadziej ducha zmarłych ludzi, wszystkim roślinom, zwierzętom, minerałom i żywiołom.
Voodoo - wyznawana głównie na Haiti i na południu USA. Jest to wiara w Bon Dieu (jednego Boga), jednak nie oddaje się mu czci. ). Istotny jest za to kult wielu miejscowych i afrykańskich loa(duchów/bogów), uważanych za tożsame z katolickimi świętymi. Podstawą kultu są "rytuały opętania". Ważną rolę odgrywają w nich bębny, za pomocą których wygrywa się skomplikowane polirytmie. Dzięki nim uczestnicy wchodzą w trans, podczas którego loa opanowują jedną lub więcej osób. W języku wyznawców mówi się wtedy, że "loa ujeżdża swojego konia". Osoby te zostały zazwyczaj wcześniej inicjowane w kult lub posiadają specyficzne predyspozycje do wejścia w trans.
Laleczki voodoo - Szamani i szamanki używają także laleczek voodoo aby uzdrowić lub rzucić klątwę na wyznawcę religii Voodoo, Hoodoo lub chrześcijaństwa. Wierzą, że czar można rzucić tylko na człowieka, który popełnia złe czyny.
CIEKAWOSTKA - Kapłani w animizmie - Houngan (kapłan-szaman) lub mambo (kapłanka-szamanka)
2. Babizm - ruch religijny wywodzący się z jednego z odłamów szajchizmu, powstały ok. 1844 w Persji. Babizm zakładał szerg reform społecznych i religijnych, reinterpretował dżihad, wprowadzał nowy kalendarz, monogamię (wyznawcy mogli brać za żonę tylko współwyznawczynie) i równość ludzi wobec prawa.
3. Bahaizm - religia monoteistyczna, założona w Persji w XIX wieku przez Bahá'u'lláha, podkreślająca duchową jedność całej ludzkości.
Bahaici przyjmują wiarę w jednego Boga. Pisma bahaickie opisują Boga jako pojedynczego, osobowego, niedostępnego, wszechwiedzącego, nieprzemijającego i wszechmogącego, stwórcę wszystkich rzeczy we wszechświecie. Uważa się, że istnienie Boga i wszechświata jest wieczne, bez początku i bez końca. Mimo, że jest bezpośrednio nieosiągalny, Bóg jest jednak świadomy stworzenia oraz wyraża swoją wolę i cel przez posłańców określonych jako objawiciele boży.
Doktryna o Trójcy Świętej jest odzrzucana przez bahaiów głoszących, "że Bóg jest jeden i nie ma sobie równych". Bahaici głoszą, że przymioty przypisywane Bogu służą temu, aby przełożyć je na cechy człowieka oraz aby pomóc ludziom skoncentrować się na nich i rozwinąć ich potencjał na duchowej ścieżce rozwoju. Według nauk bahaickich celem człowieka jest poznać i kochać Boga poprzez takie praktyki jak modlitwa czy medytacja.
4. Buddyzm - (inna nazwa to: sanskr. Buddha Dharma; pāli. Buddha Dhamma - "Nauka Przebudzonego") - system filozoficzno-etyczny uznawany przez wielu ludzi za religię, rzadziej za psychologię. Założycielem i twórcą jego podstawowych założeń był żyjący od około 560 do480 roku p.n.e. Siddhārtha Gautama (pāli. Siddhattha Gotama), syn księcia z rodu Śākyów, władcy jednego z państw-miast w północnychIndiach. Jako religia buddyzm zalicza się do religii dharmicznych oraz do religii nieteistycznych.
Wymiar obrzędowo-rytualny - w buddyzmie występują rytuały, takie jak golenie głowy przy przystąpieniu do klasztoru, comiesięczne recytowanie Zbioru Reguł Zakonnych, palenie kadzideł, ofiarowywanie kwiatów, pokłony.
Wymiar doświadczeniowo-emocjonalny - centralne znaczenie w buddyzmie ma samodoskonalenie się i dążenie do oświecenia; aspektem emocjonalnym może być tutaj rozwój współczucia. Narzędziem ku temu celowi jest medytacja.
Wymiar narracyjno-mityczny - występują mity związane z życiem Buddy i czynionymi przez niego cudami. Nieraz pojawiają się w nich bogowie i istoty nadprzyrodzone.
Wymiar doktrynalno-filozoficzny - pojęcia takie jak Cztery Szlachetne Prawdy, sunjata, karma (przyczyna; ciąg przyczynowo-skutkowy), reinkarnacja składają się na doktrynę buddyjską. W ciągu wieków powstało również wiele buddyjskich traktatów filozoficznych.
Wymiar etyczno-prawny - buddyści wyznają zasadę niekrzywdzenia i starają się szanować wszelkie życie (nie tylko ludzkie).
Wymiar społeczno-instytucjonalny - mnisi gromadzą się w zakonach. Nie ma jednak centralnej buddyjskiej instytucji, ani głównego przywódcy, a decyzje, zgodnie z zaleceniami Buddy, mają być podejmowane poprzez konsensus.
Wymiar materialny - istnieją klasztory buddyjskie, a także buddyjskie dzieła sztuki, takie jak posągi i rzeźby Buddy.
Cztery Szlachetne Prawdy (podstawa buddyzmu):
Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu
Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia
Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia
Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia
Pięć podstawowych wskazań to:
Powstrzymywać się od odbierania życia.
Powstrzymywać się od brania tego co nie jest dane.
Powstrzymywać się od złego seksualnego prowadzenia się.
Powstrzymywać się od fałszywej mowy.
Powstrzymywać się od zażywania intoksyków, które prowadzą do nieuwagi.
Powstrzymywać się od jedzenia w zakazanym czasie (tj. po południu).
Powstrzymywać się od tańca, śpiewu, muzyki, oglądania przedstawień, noszenia girland, używania perfum i upiększania ciała kosmetykami.
Powstrzymywać się od spania w wysokich i luksusowych łożach.
5. Czeondoizm - (wł. Cheondogyo, Niebiańska Droga) - synkretyczna religia koreańska łącząca w sobie elementy taoizmu, konfucjanizmu, buddyzmu i chrześcijaństwa.
Religia powstała około 1900 roku, choć pewne jej przejawy pojawiły się 80 lat wcześniej. Religia ta uznawana jest powszechnie za religię narodową Korei, w odróżnieniu od "obcego" buddyzmu i chrześcijaństwa. Po wojnie religia stopniowo zanikała w Korei Południowej, natomiast w Korei Północnej zachowała swą witalność i jej wyznawcy stanowią około 12,9% mieszkańców tego kraju.
6. Chrześcijaństwo - religia monoteistyczna i rodzina związków wyznaniowychgłoszących nauczanie o mesjaństwie i synostwie Bożym Jezusa Chrystusa, jego męczeńskiej i odkupieńczej śmierci oraz zmartwychwstaniu. Świętą księgą chrześcijan jest Biblia. Chrześcijaństwo jest największą religią na świecie. Liczbę wierzących w Chrystusa określa się na ok. 2,1 mld[1] ludzi (1/3 ludności świata)[2], biorąc pod uwagę wszystkie odłamy wchodzące w jej skład.
Klasyczny podział dzieli chrześcijaństwo na trzy główne odłamy:
katolicyzm - obejmujący przede wszystkim Kościół rzymskokatolicki wraz z obrządkami - łacińskim, grekokatolickim i innymi wschodnimi, wyznania starokatolickie, w tymmariawityzm, oraz nurty tradycjonalistyczne i liberalne
prawosławie - do której zaliczamy prawosławie bizantyjskie w tym staroobrzędowcy oraz Kościoły orientalne i asyryjskie,
protestantyzm - szereg wyznań wywodzących się z XVI-wiecznej Reformacji, wśród których rozróżnia się kościoły ewangelickie, jak luteranizm, kalwinizm i prezbiterianizm,metodyzm, wyznania ewangeliczne, zwane też przebudzeniowymi, jak baptyzm, adwentyzm i kościoły zielonoświątkowe, a także anglikanizm i wyznania episkopalne. Osobną kategorię stanowi unitarianizm. Do kościołów protestanckich zalicza się też najstarsze z nich, jeszcze przedreformacyjne zbory waldensów i husytów, istniejące od czasów średniowiecznych myślicieli: Piotra Waldo i Jana Husa; od tego ostatniego wyłoniła się też Jednota bratři českých ("Bracia Czescy"), która w czasach reformacji przyłączyła się do protestantyzmu.
7. Islam - religia monoteistyczna, druga na świecie pod względem liczby wyznawców po chrześcijaństwie[1][2] Świętą księgą islamu jest Koran, a zawarte w nim objawienie ma stanowić ostateczne i niezmienne przesłanie Boga do ludzi.
Według muzułmanów Bóg (arab. Allah) jest wszechwiedzący, doskonały, jest źródłem wszelkiej wiedzy i sprawiedliwości, ma znajomość prawa doskonałego. Jest niepodobny do nikogo i niczego nie można z nim porównywać (islam zabrania przedstawiania go w jakiejkolwiek postaci).
Wiara w Allaha - jednego Boga, który nie posiada potomstwa (tawhid - jedynobóstwo; według muzułmanów odróżnia ono islam i judaizm od chrześcijaństwa i religii animistycznych)
w Jego Księgi - w Koran (także Torę i Ewangelię - choć nie oznaczają one dokładnie tego samego, co dla żydów i chrześcijan - według muzułmanów zostały zafałszowane przez wyznawców tych religii)
w Dzień Ostatni - czyli Dzień Sądu Ostatecznego, w którym ludzie będą osądzeni przez Boga
w Przeznaczenie - czyli, że wszystko dobro i zło, które przydarza się człowiekowi, przydarza się za wolą Boga
W islamie sunnickim muzułmanin ma pięć obowiązków, zwanych pięcioma filarami islamu (Arkan ad-din, Arkan al-Islam):
Wyznanie wiary (شهادة, szahada) - Oświadczam, że nie ma boga prócz Allaha, a Mahomet (Muhammad) jest Jego prorokiem (arab. "Aszhadu an la ilaha illa Allah wa aszhadu anna Muhammadan abduhu wa rasuluhu"); (u większości szyitów także: Ali jest przyjacielem Boga). Jest ona również aktem włączenia do wspólnoty muzułmańskiej i w razie przyjęcia islamu na łożu śmierci jest powszechnie uważana za warunek wystarczający do uznania za pełnoprawnego muzułmanina.
Modlitwa (صلاة, salat) - odprawiana pięć razy dziennie, z twarzą zwróconą w stronę Mekki (do 627 roku w stronę Jerozolimy) - dzieci i osoby chore mogą odmawiać 3 razy dziennie.
Jałmużna (زكاة, zakat) - określoną część swego majątku, nie dochodu (najczęściej 2,5%) muzułmanin ma obowiązek oddawać biednym. Uważana jest za jeden z pierwszych "nowoczesnych" podatków socjalnych, pobierany od określonego progu majątkowego.
Post (صوم, saum) - w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego (ramadanu), muzułmanie muszą powstrzymywać się od jedzenia i picia (nie dotyczy kobiet w ciąży lub karmiących, małych dzieci, osób ciężko chorych oraz odbywających długą i wyczerpującą podróż) a także palenia tytoniu i uprawiania seksu od wschodu do zachodu słońca. Wahhabici unikają nawet przełykania śliny.
Pielgrzymka do Mekki (حج, hadżdż) - muzułmanin musi ją odbyć przynajmniej raz w życiu, jeśli pozwala mu na to sytuacja materialna. Często na podróż składa się cała lokalna wspólnota lub rodzina, która deleguje jedną osobę. Niektóre autorytety religijne uważają, że w razie braku możliwości odbycia pielgrzymki do Mekki, można ją w pewien sposób zastąpić pielgrzymką do innego ważnego centrum islamu (ich liczba waha się od 7 do ponad 100).
8. Jazydyzm - religia synkretyczna założona w XII wieku przez szejka Adiego, wyznawana głównie przez Kurdów mieszkających na pograniczu Iraku (okolice Mosulu są ich największym skupiskiem), Iranu, Turcji, Syrii,Armenii, Gruzji oraz na emigracji (gł. Niemcy), według części religioznawców wywodząca się z nałożenia się powierzchownego szyizmu nazaratusztrianizm, łącząca elementy islamu, chrześcijaństwa nestoriańskiego[1], pierwotnych wierzeń indoirańskich i kurdyjskich oraz judaistycznych.
Jazydzi wierzą, że anioł Melek Taus (Anioł - Paw) żałował za swoje grzechy i swymi łzami ugasił ogień piekielny, w wyniku czego Piekło przestało istnieć. Bóg - Allah wybaczył mu winy i powierzył mu władzę nad światem, przez co wyznawcy modlą się do niego. Uważają, że Bóg nie interesuje się światem, ani nie zajmuje się nim osobiście. Praktykują obrzezanie, chrzest i wypowiadanie szahady do ucha niemowlętom. Wierzą w reinkarnację, uznają Abrahama i Mahometa za proroków, natomiast Jezusa za anioła pod postacią człowieka.
9. Judaizm - religia monoteistyczna, której podstawą jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego nie tylko Stwórcą świata, ale także jego stałym "nadzorcą", czy też "opiekunem". Bóg ten zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę i pomoc w zamian za podporządkowanie się jego nakazom. Judaizm ukształtował się w II tysiącleciu p.n.e.; stanowi religię narodową Żydów. Jest też pierwszą religią abrahamową. Jej wyznawcy znajdują się na całym świecie, obecnie jest ich najwięcej w Stanach Zjednoczonych - 5,6 mln i Izraelu - 4,7 mln. Z judaizmu wywodzi się chrześcijaństwo.
Prawo żydowskie (halacha) reguluje życie wyznawcy judaizmu tak szczegółowo, że trudno oddzielić wyznawanie religii od zajęć doczesnych. Jego podstawą jest Pięcioksiąg mojżeszowy (Tora), zinterpretowany w części halachicznej Talmudu. Talmud dzieli halachę na 613 przykazań (micwot): 248 nakazów i 365 zakazów. Halacha była wykładana w ogromnej literaturze kazuistycznej, w której do komentarzy dodawano następne komentarze. Za najpełniejszą powszechnie uznawaną kodyfikację uważa się Szulchan Aruch sefardyjskiego rabina Józefa Karo z XVI wieku, w wersji uzupełnionej dla Aszkenazyjczyków przez Mojżesza Isserlesa. Niższego rzędu wskazówkami są responsy cieszących się autorytetem rabinów, którzy jednak często wydając odmienne orzeczenia powodowali zajadłe spory.
Prawa Judaizmu:
brit mila - W 8 dniu po narodzinach chłopiec powinien być obrzezany
bar i bat micwa - Dziewczynkę od 12 roku życia, a chłopca od 13 uważa się za dorosłych, tzn. nałożony jest na nich obowiązek przestrzegania halachy. W odniesieniu do chłopców zewnętrznym wyrazem tego faktu jest uroczystość zwana bar micwą w czasie której młody żyd ma obowiązek wyrecytować w synagodze przypadający na dany tydzień fragment Tory, a często też wygłasza przygotowany uprzedniodrasz (komentarz); środowiska związane z postępowymi nurtami judaizmu obchodzą także żeński odpowiednik bar micwy - bat micwę - analogiczny obrzęd, związany z wejściem dziewczynki w okres dorosłości.
Modlitwy żydowskie - W ciągu dnia Żyd powinien odmówić trzy razy modlitwy: szachrit rano, minchę po południu i maariw wieczorem. Głównym składnikiem modłów są błogosławieństwa Szemone Esre, które należy odmawiać stojąc twarzą do Jerozolimy oraz Szema Jisrael ("Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym")
Kontakty między płciami - Halacha ogranicza kontakty między osobami różnej płci: zakazuje mężczyznom zwracać uwagę na urodę kobiet, wąchać ich perfum, słuchać ich śpiewu. Zakazane jest przebywanie dwóch osób różnej płci w zamkniętym pokoju (jichud), z wyjątkiem męża z żoną, rodzica z własnym dzieckiem, osoby dorosłej z dziewczynką do 3 roku życia lub chłopcem do 9 roku życia. Zakazana jest także masturbacja i stosunki homoseksualne.
Małżeństwo - Obowiązkiem każdego Żyda jest ożenić się i mieć dzieci (możliwie większą ich liczbę). Z powodu segregacji płci kojarzeniem małżeństw powinien zajmować się zawodowy swat (szadchan). Jeżeli młodzi godzą się na związek, dochodzi do zaręczyn (tenaim), podczas których ich rodziny ustalają wysokość posagu itp. halacha reguluje sposób odbywania stosunku: zaleca zapewnić przyjemność żonie; zakazuje zmuszania do współżycia, stosunku w okresie żałoby, w stanie nietrzeźwym, podczas miesiączkowania (po tym okresie kobieta ma obowiązek kąpieli rytualnej w mikwie), przy zapalonym świetle, w obecności innej osoby. Rozwód jest przywilejem męża i polega na wręczeniu listu rozwodowego (get), napisanego w języku aramejskim. Jeżeli mąż żąda rozwodu, a żona nie wyraża zgody, decyduje sąd żydowski (bejt din). Jeżeli zaś żona żąda rozwodu, a mąż nie wyraża zgody - członkowie bejt dinu mogą tylko próbować wpływać na męża. Dawniej w takich przypadkach bito go, aż wyraził zgodę, dzisiaj w Izraelu może zostać uwięziony, ale poza diasporą żydówka, której mąż odmawia zgody na rozwód albo zaginął, nie może wyjść ponownie za mąż.]
Szacunek wobec starszych - Halacha nakazuje oddawanie czci osobom, które ukończyły 70 lat, a także swoim rodzicom. Nie wolno sprzeciwiać się im, zwracać po imieniu, zawstydzać ich i tracić panowania nad sobą w ich obecności. Dzieci mają obowiązek karmić i ubierać swoich rodziców, wstawać z miejsca, gdy wchodzą i wyrażać się o nich z szacunkiem.
Koszerność - Ogromna ilość przepisów prawa żydowskiego dotyczy spożywania pokarmów. Ponieważ jest to czynność religijna, posilanie się powinno zacząć się i zakończyć stosowną modlitwą. Żywność dozwolona do spożycia jest określana jako koszerna (kaszer). Natomiast nieczyste, trefne pożywienie obejmuje: mięso zwierząt nieparzystokopytnych, nieprzeżuwających, stworzeń wodnych nie posiadających płetw i łusek, owadów (za wyjątkiem szarańczy), robaków, większości ptaków, mleka pochodzącego od tych zwierząt. Nie wolno jeść mięsa zwierząt, które nie zostały zabite w sposób rytualny przez wykwalifikowanego rzezaka albo które padły i których wnętrzności nie zostały skrupulatnie sprawdzone.
Szabat - Obowiązek święcenia soboty (szabat) wynika z Dziesięciu Przykazań. Judaizm uważa go za specjalny dar Boga dla narodu żydowskiego. W tym dniu każdy żyd dostaje od Boga drugą duszę. Szabat zaczyna się w piątek wieczorem (gdyż religijna sobota rozpoczyna się ze zmierzchem) zapaleniem dwóch świec przez panią domu i odmówieniem przez pana domu błogosławieństwa kidusz nad czarą wina. W trakcie szabatu żydowska rodzina spożywa dwa posiłki świąteczne: w wieczór piątkowy oraz w sobotnie południe, w trakcie których śpiewa się hymny szabatowe. Kiedy szabat mija, po nabożeństwie wieczornym obchodzi się ceremonięhawdali, czyli "rozdzielenia". W trakcie szabatu nie wolno wykonywać codziennych prac, a spis zajęć zabronionych jest bardzo obszerny: obejmuje zakaz podróżowania oraz zapalania ognia, (np. papierosów, świec, kominka i kuchenki gazowej, a także używania urządzeń elektrycznych, np. telefonów, żarówek, komputerów, wind, dzwonków elektrycznych)
10. Mandaizm - religia monoteistyczna opierająca się na mieszance wierzeń: egipskich, żydowskich, chrześcijańskich, gnostyckich i perskich. Nazwa jej wywodzi się od terminu manda (nauka), co praktycznie odpowiada greckiemu terminowi 'gnoza'. Wyznawcy mandeizmu nazywani są mandejczykami. Obecnie są zgrupowani głównie w miejscowościach:Nasirijja, Bagdad i Basra (Irak) i liczą około 10.000 wyznawców (inne statystyki podają ok. 30.000), zajmują się głównie jubilerstwem. Sprzeciwiają się jakiejkolwiek formie walki i przelewowi krwi. Trudno ustalić jakie ponieśli szkody w czasie ostatnich zamieszek wojennych. Niewielka grupa wyemigrowała do Australii, gdzie próbuje dalej kultywować swoje tradycje.
Istotnym elementem tej religii jest chrzest, wzorowany na chrzcie w Jordanie praktykowanym przez Jana Chrzciciela. Stąd powiązanie ich, z istniejącymi w Palestynie, w czasach Jana grupami zwanymi baptystami.
11. Manicheizm - system religijny stworzony w III wieku przez Babilończyka Maniego (Manesa). Był syntezą wielu religii: staroirańskiego zoroastryzmu, buddyzmu i chrześcijaństwa. Dwa podstawowe elementy systemu filozoficzno-religijnego manicheizmu to dualizm i podkreślanie poznania w procesie wyzwalania się spod wpływu zła. Wyznawcą (373-382), a później krytykiem manicheizmu był m.in. święty Augustyn. Manicheizm objął swoim zasięgiem znaczne obszary Azji, północnej Afryki i Europy.
12. Mazdaizm - staroirański kult boga Ahura Mazdy (Ormuzda), który uważany był za uosobienie wszelkiej mądrości, dobra i prawdy, bóstwa walczącego ze złem oraz stwórcy pierwszego człowieka - kapłana Gajomarata.
Odwiecznym wrogiem żyjącego w krainie światłości Ahura Mazdy był Angra Mainju. Mazdaizm to podstawa staroperskiej religii - zaratusztrianizmu. Zaratusztrianizm powstał wskutek zreformowania przez Zaratustrę (proroka i domniemanego autora niektórych partii Awesty) starych wierzeń irańskich.
13. Hinduizm - określenie zbiorcze na grupę wierzeń religijnych, wyznawanych głównie na Półwyspie Indyjskim.
Rozmaite odłamy hinduizmu wyznaje prawie 1 miliard ludzi, z których ok. 910 milionów mieszka w Indiach i Nepalu (łącznie). Inne państwa ze znacznym odsetkiem hinduistów to: Bangladesz, Sri Lanka, Pakistan, Indonezja, Singapur, Gujana, Surinam, Fidżi, Mauritius, Trynidad i Tobago, Republika Południowej Afryki. W związku z tym hinduizm, traktowany zbiorczo, jest trzecią pod względem liczby wyznawców religią świata[1][2].
Istnieje bardzo wiele odłamów hinduistycznych, różniących się zarówno wierzeniami na temat Boga, jak i praktykami. Ich wyznawców łączy przede wszystkim:
Szacunek dla świętych ksiąg - Wed
Wiara w reinkarnację
Wiara w prawo akcji i reakcji (karma)
Dążenie do wyzwolenia, różnie rozumianego przez poszczególne odłamy.
Hinduiści wierzą, że Bóg lub bogowie zstępują na Ziemię co kilka tysięcy lat jako awatara, aby wypełnić ważną misję - uratować świat przed upadkiem moralnym (np. Rama lub Kryszna). W przypadku niektórych awatarów (tu chodzi głównie o Buddę) nie ma jasności co do dokładnej misji jaką mieli wypełnić.
Etyka hinduistyczna opiera się na kilku fundamentalnych założeniach:
Wszyscy są sobie równi - niezależnie od wyznania, rasy, państwa, wieku, płci czy inteligencji. Są oni bowiem częścią Boga. Z teorią nie zgdadza się jednak praktyka, gdyż:
- sytem kastowy różnicuje prawa ludzi w zaleznośći od ich pochodzenia społecznego
- jedno z podstawowych praw człowieka, czyli prawo do życia nie przysługuje wdowom (z wyjatkiem najmłodszej żony zmarłego mężczyzny)
- zdecydowana większość Hindusów to "niedotykalni", którym tradycyjnie nie przysługują żadne prawa
Należy stosować się do zasady ahinsa i nie krzywdzić żadnej istoty czynem, myślą ani słowem, nie licząc wyjątkowych przypadków, gdy to może być konieczne, aby obronić siebie lub kogoś innego.
Boga można czcić pod dowolną formą i imieniem.
Każdą istotę zamieszkuje Bóg.
Należy spełniać swój obowiązek społeczny i religijny.
14. Kaodaizm - monoteistyczna religia wietnamska. Nazwa religii pochodzi od imienia własnego Boga - Cao Dao, a wyrażanego w boskim oku. Miało ono zostać przekazane urzędnikowi francuskiej administracji kolonialnej Ngo Van (Minh) Chieu'owi (katolikowi) w trakcie seansów spirytystycznych mających miejsce w latach1919 - 1925.
Religia ma charakter synkretyczny (o tendencjach uniwersalistycznych) łącząc elementy buddyzmu, chrześcijaństwa, konfucjanizmu,taoizmu, świeckiej filozofii, a w mniejszym stopniu również islamu i judaizmu. Wyznawcy uważają kaodaizm za zwieńczenie tradycji zachodnich religii objawionych (monoteistycznych) twierdząc, że: "judaizm był pąkiem, chrześcijaństwo - kwiatem, zaś kaodaizm jest owocem". W okresie swego największego rozkwitu w latach '60 kaodaiści konkurowali z katolikami o władzę w Południowym Wietnamie. Obecnie religia ta ma około 2,5 mln wyznawców, głównie w Wietnamie, ale również wśród Wietnamczyków na emigracji gł. w USA, Francji iKambodży (łącznie ponad 30 000).
Na czele głównej gałęzi Kościoła (Tây Ninh) stoi papież (od 1959 vacat), a większość struktury organizacyjnej i część liturgii jest wzorowana na katolicyzmie. Po latach prześladowań Kościół jest obecnie tolerowany przez władze Wietnamu, a jego świątynie i święta przyciągają zachodnich turystów.
14. Konfucjanizm - system filozoficzno-religijny zapoczątkowany w Chinach przez Konfucjusza (Kong Fuzi, Kongzi) w V wieku p.n.e., a następnie rozwinięty m.in. przez Mencjusza (konfucjanizm idealistyczny) i Xunzi (konfucjanizm realistyczny) w III wieku p.n.e. Konfucjanizm głosi, że zbudowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku.
Dokładne określenie, czy konfucjanizm jest religią, czy filozofią jest trudne. Według europejskich kryteriów jest to mieszanka pojęć religijnych, społecznych, ekonomicznych, etycznych i obyczajowych tworzących spójny, choć nie do końca zdefiniowany światopogląd.
Konfucjanizm rozpowszechnił się w Chinach i Korei (początek I w. n.e.) a także w Wietnamie i Japonii, stając się dominującą doktryną państwowo-religijną tych krajów, kształtującą ich politykę i obyczaje do czasów współczesnych. Jego złożoność powodowała, że w pełnej formie był on wyznawany tylko przez ludzi wykształconych, w tym urzędników państwowych zwanych mandarynami oraz dwór cesarski. Osoby znające dobrze tradycję, rytuał i podstawy filozoficzne konfucjanizmu nazywały siebie junzi (chiń. syn władcy), co oznacza "człowiek wyższego stanu", "człowiek szlachetny". Dla pozostałych ludzi konfucjanizm sprowadzał się do stosunkowo prostych reguł postępowania, różnych dla różnych ludzi zależnie od ich miejsca w hierarchii społecznej. Niemniej istnieje też rodzaj "dekalogu", który jest wspólny wszystkim wyznawcom konfucjanizmu znany jako pięć powinności.
Duch konfucjanizmu jest w wielu krajach Dalekiego Wschodu wciąż żywy i głęboko zakodowany w świadomości wielu ludzi, spełniając podobną rolę kulturową jak "podstawowe wartości chrześcijańskie" w krajach Zachodu.
Konfucjanizm wywodzi się w niemal prostej linii ze starych wierzeń chińskich, w których kluczową rolę odgrywał kult przodków. W wierzeniach tych przyjmowano zasadę, że mężczyźni, którzy przeszli przez życie w godny sposób (czyli założyli i utrzymali liczną i dobrze prosperującą rodzinę) tworzą po śmierci rodzaj grupowego ducha, który kieruje losem późniejszych pokoleń.
15. Ruch Rastafari - Ruch Rastafari - ruch „duchowej świadomości” , powstały na Jamajce w latach 30. XX wieku
Rastafarianie wyznają, że Jahwe/Jah (Bóg) jest duchem, który objawił się m.in. w osobie Ras Tafari Makkonena, od momentu koronacji na cesarza Etiopii znanego jako Haile Selassie I, czym motywują cześć dla niego jako Zwycięskiego Lwa Plemienia Judy, Wybrańca Bożego i Króla Królów Etiopii. Wszyscy rastafarianie przypisują duże znaczenie przesłaniu cesarza, który głosił, że pokój na świecie zapanuje gdy kolor ludzkiej skóry będzie miał nie większe znaczenie niż kolor oczu.
Ruch Rastafari zapoczątkowany został w latach trzydziestych na Jamajce w środowiskach ruchu walki o równouprawnienie rasowe. Wyrasta też z interpretacji biblijnego proroctwa, aspiracji społeczno-kulturalnych osób czarnoskórych i kazań Marcusa Garveya. Rozpowszechniał się wraz z emigracją mieszkańców Jamajki, a także dzięki muzyce (rocksteady, reggae, dub, ragga, ska i dancehall). Nazwa ruchu pochodzi od imienia chrzestnego cesarza Ras Tafari, co w języku amharskim znaczy książę straszliwy.
Jeden z głównych kaznodziejów rastafariańskich, Leonard Howell, ogłosił w latach 30. podstawowe prawdy tego ruchu społeczno-religijnego. Były to:
nienawiść do białej rasy,
wiara w wyższość czarnej rasy,
dążenie do zemsty na białej rasie za wszystkie krzywdy, które uczyniła czarnym ludziom,
walka z legalnym rządem Jamajki (sprawowanym w tym czasie przez białych),
czynienie przygotowań do powrotu do Afryki,
uznanie cesarza Haile Selassie za mesjasza i jedynego prawowitego władcy czarnych ludzi.
Po tym ogłoszeniu, Howell został aresztowany i osadzony w więzieniu na 2 lata. Po wyjściu z więzienia ustanowił on komunę o nazwie Pinnacle, która stała się pierwszą „wzorcową” komuną rastafariańską. Jednak teraźniejsza kultura Rastafari nie utożsamia się z tymi przekonaniami.
16. Szintoizm - tradycyjna religia Japonii oparta na mitologii japońskiej, charakteryzująca się politeizmem i różnorodnością przejawów i kultów. Wierzenia shintō nie mają wspólnego kanonu, organizacji ani świętych ksiąg.
Centralnym dla shintō pojęciem są bóstwa kami.
Zanim powstały niebo i ziemia w pramaterii rządziła trójca bóstw: Amenominakanushi, Takamimusubi i Kamimusubi. Potem zrodziło się siedem par bóstw, ostatnia z nich, Izanami i Izanagi, dali życie panteonowi japońskich bóstw i stworzyli świat (Wyspy Japońskie). Zawiłe dzieje mitologiczne kończą się zstąpieniem na ziemię wnuka bogini Amaterasu i objęciem nad nią panowania. Jej potomek, Kamuyamatoiwarehiko, po latach marszu dotarł do centralnej Japonii i w miejscowości Kashihara 11. dnia 2. miesiąca 660 roku p.n.e. objął godność cesarza Jimmu. Według mitologii obecnie panujący cesarz Akihito jest 125. potomkiem bóstw w prostej linii.
Domowy ołtarzyk shintō nazywa się kamidana (półka bogów) lub senzodana (półka przodków). Znajdować mogą się na niej amulety przyniesione ze świątyń (np. części roślin poświęconych kami oraz różne inne dewocjonalia, wreszcie przedmioty należące do wybitnych przodków i krewnych, tabliczki z ich imionami itp.).
Modlitwa jest bardzo prosta: należy stanąć przed ołtarzem, ukłonić się, kilka razy klasnąć i wygłosić swoje życzenie czy podziękowanie. Do tego celu nie są nawet potrzebne jakieś specjalne słowa, modlitwę można również „pomyśleć”.
17. Taoizm - tradycyjny chiński system filozoficzny i religijny. Stworzenie filozofii taoistycznej przypisuje się Laozi wVI wieku p.n.e., taoizm religijny powstał w II i III wieku n.e. Za najważniejsze księgi taoizmu uważa się Daodejing oraz Zhuangzi.
Taoizm był jednym, obok konfucjanizmu, z dwóch najważniejszych systemów filozoficzno-religijnych w Chinach. Taoizm religijny - w przeciwieństwie do względnie ortodoksyjnego konfucjanizmu - był jednak otwarty na zapożyczenia z innych wierzeń. W różnych okresach otwierał się na elementykonfucjanizmu, szamanizmu, buddyzmu, chrześcijaństwa i manicheizmu.
18. Zaratusztrianizm (Zoroastryzm, awest. Daēnā Vañuhi; pers. آيين زرتشتی Âjin-e Zaratoszt-i) - jedna z najstarszych, wciąż istniejąca religiamonoteistyczna założona przez Zaratusztrę (jego życie różni badacze umieszczają gdzieś pomiędzy XIII a połową VI w. p.n.e., przy czym większość przyjmuje że żył on ok. 1000 r. p.n.e.[1]), w północno-wschodnim Iranie. Religia ta wywodzi się z pierwotnych wierzeń ludów indoeuropejskich, żyjących na terenach obecnego północnego Iranu. Muzułmanie nazywają jej wyznawców czcicielami ognia.
Zaratusztrianizm był religią państwową w istniejącym na terenie współczesnego Iranu i Iraku imperium Sasanidów. Wywarł on wyraźny wpływ najudaizm, a poprzez niego także na chrześcijaństwo i islam, i według części religioznawców istnieją poważne przesłanki do twierdzenia, że takie podstawowe zasady tych religii jak Sąd Ostateczny, wędrówka duszy po śmierci do piekła lub nieba, wiara w diabła i nadejście mesjaszapowstały pod silnym oddziaływaniem zaratusztrianizmu[2].
19. Sikhizm - religia powstała w XV wieku w Indiach w prowincji Pendżab. Jej założycielem był Guru Nanak. Obecnie na świecie jest ok. 24 milionów wyznawców tej religii (sikhów) - żyją oni głównie w indyjskim Pendżabie, ale posiadają także liczną kilkumilionową diasporę rozsianą po krajach dawnego Imperium Brytyjskiego i w USA (tu bardzo liczni są również zachodni konwertyci na sikhizm - często w bardzo nieortodoksyjnej formie). Najważniejszym miejscem kultu jest „Złota Świątynia” w Amritsarze, w której przechowywany jest oryginał świętej księgi Sikhów zwanej Sri Guru Granth Sahib. Religia ta jest przeciwna wojnom religijnym. Nie chce dzielić ludzi na muzułmanów, hinduistów, chrześcijan. Uważa, że Boga można kochać nazywając go Allahem, Jahwe, Kryszną itp.
Sikhizm jest rodzajem kompilacji islamu i hinduizmu. Z islamu pochodzi nie posiadający żadnego wizerunku ani wcieleń Bóg, który jednak posiada „miliony imion”. Z hinduizmu pochodzą praktyki medytacyjne, wiara w możliwość uzyskania bezpośredniej łączności z Bogiem poprzez medytację prowadzącą do oświecenia, wiara w reinkarnację, i wreszcie wiele innych, zewnętrznych przejawów kultu.