"I śmiech niekiedy może być nauką" - jak o tym przekonywali Ignacy Krasicki i Julian Ursyn Niemcewicz.

Ignacy Krasicki jest autorem 22 satyr i 3 poeamtów heroikomicznych, posługuje się w nich komizmem by uwydatnić przywary ludzkiego charakteru, podleganie obcym wpływom, ułomność systemu państwowego. Krasicki nigdy nie piętnuje poszczegónych osób. Posługuje się śmiesznością jako jedną z form krytyki.

Satyra "Żona modna" ośmiesza typ kobiety rozmiłowanej w zbytkach, bezkrytyczne poddawanie się modzie, życie ponad stan. "Pijaństwo"- satyra ta także jest jedynie z pozoru zabawna w rzeczywistości jest ostrą krytyką powszechnego pijaństwa. Satyra "Do Króla" jest mistrzowską formą obrony Stanisława Augusta i krytyką jego przeciwników.

Podsumowaniem sądów Krasickiego o czasach w jakich żył jest satyra "Świat zepsuty" ośmieszająca polskie zacofanie, odejście w niepamięć wszelkich cnót. Utwór ten pełen jest sarkazmu i gorzkiego szyderstwa.

Poemat heroikomiczny "Monachomachia" opowiada o sporze teologicznym między dwoma zakonami przeradzającym się w istną wojnę, załagodzoną dopiero wielkim pucharem wina. W istocie parodia antycznych eposów rycerskich nie jest krytyką samego kościoła a jedynie ujemnych zjawisk panujących w zakonach. Ośmiesza pijaństwo, ciemnotę, nieróbstwo, głupotę i zacofanie. Słowa: I śmiech niekiedy może być nauką, Kiedy się z przywar nie z osób natrząsa, I żart dowcipną przyprawiony sztuką Zbawienny kiedy sczypie a nie kąsa;... są potwierdzeniem wyznawanej przez autora antycznej zasady "Uczyć, bawić, wzruszać".

Julian Ursyn Niemcewicz bawiąc odbiorców swą polityczną komedią "Powrót posła" miał bardzo konkretne cele. Jego utwór był wydany na krótko przed planownymi wyborami do sejmu i Niemcewicz chciał wpłynąć na opinię publiczną by poparła zwolennikw radykalnych reform

Ignacy Krasicki - śmieszny czy gorzki ? Omów odwołując się do znanych ci utworów.

"Książę poetów" jego utwory, nie rezygnując z aktualności, wyrażały postawę nieco sceptycznego obserwatora, który nawet angażując się w określone sprawy, nie tracił intelektualnej niezależności. Jego utwory nie są gorzkie, gorzkie są fakty, które w sobie kryją. Śmiech, ironia są natomiast wykorzystywane przez Krasickiego dla osiągnięcia celów dydaktycznych, ułatwienia przekazu. Śmiech jest maską pod którą czytelnik dostrzeże gorzką rzeczywistość, a niekiedy ponadczasowe prawdy.

Poematy heroikomiczne:

"Myszeida" - Na tle boju myszy z kotami za czasów króla Popiela, autor pokazuje obraz współczesnej mu Polski: brak zgody wśród szlachty na sejmie, bezmyślne naśladowanie obcej mody, życie zakonników, dla których ważniejsze są półki pełne smakowitych wędlin od egzemplarzy uczonych lub pobożnych ksiąg.

"Monachomachia, czyli wojna mnichów" opowiada w sześciu pieśniach o sporze pomiędzy dwoma zakonami dominikanów i karmelitów. Spór wywołała jędza niezgody i dokładnie nie wiadomo co jest jego przyczyną. Utwór wymierzony jest w polskie klasztory zwłaszcza zakonów żebraczych, których było wówczas mnóstwo, a które były siedliskiem ciemnoty i nieróbstwa.

"Antymonachomachia" napisana pod wpływem ostrej krytyki, autor pozornie wycofuje się z tego, co wcześniej przedstawił. Skoro "prawdziwa cnota krytyki się nie boi" nie powinni poczuć się dotknięci "Monachomachią" ci, którzy są w porządku, a ci których dotknęła, widocznie na krytykę zasłużyli.

Satyry:

"Żona modna" ukazuje w różnych sytuacjach modną szlachciankę (rozmiłowaną w zbytkach) marnotrawiącą majątek, pragnącą życia ponad stan. Mąż siedzi cicho, gdyż dostał w posagu kilka wiosek. I to wszystko dzieje się w chwili gdy kraj podejmował próby odbudowy gospodarczej.

"Pijaństwo" studium nałogowego alkoholika i wypaczenia zwyczajów szlachty - obyczaj szlacheckiej gościnności pretekstem do kilkudniowych pijatyk.

"Do króla" - mistrzowska forma obrony Stanisława Augusta. Niedorzeczne zarzuty mu stawiane: młodość, polskie pochodzenie, mądrość, troska o poddanych demaskują głupotę i wstecznictwo myślenia konserwatystów szlacheckich.

Bajki:

"Malarze" - dwóch malarzy, jeden upiększa twarze, drugi nie i żyje w nędzy, choć jest bardziej pracowity.

"Kruk i lis" - lis wychwala głos kruka i zachęca go do śpiewu w celu zdobycia sera, który kruk ma w dziobie.

"Szczur i kot" - przestrzega przed pychą, siedzący na ołtarzu szczur pada ofiarą kota będąc przekonany, że jemu tu kadzą.

"Wół minister" rządzi dobrze, ale powoli. Znudzony monarcha wprowadza na to stanowisko małpę (głupota), a po niej lisa (spryt, prywata). Jednak nie sprawdzają się oni i wiodą kraj do ruiny. Po tym jednak wół wraca na stanowisko i wszystko naprawia.

Realizacja zasady - uczyć bawiąc w satyrach i poematach heroikomicznych oświecenia

Jest to generalna zasada oświecenia; literatura oświeceniowa idealnie wręcz łączy dydaktyzm z rozrywką; stosowano to głównie w celu większego dotarcia do czytelnika, czego dowodem jest "Powrót Posła" Niemcewicza, który był w pewnym momencie swoistym bestsellerem;

Satyry w sposób groteskowy miały ośmieszyć ujemne cechy społeczeństwa polskiego tego okresu, niektóre satyry są do dziś aktualne i czytywane nie tylko w szkole

Poematy heroikomiczne były w większym stopniu rozrywką niż edukacją, przy użyciu prestiżu poematów heroicznych starały się krytykować przywary różnych warstw społecznych, co udawało się zwykle bardzo dobrze, jednak wzbudzało burzę wokół tych utworów, którą niektórzy potrafili wykorzystać aby przekazać jeszcze więcej prawd o świecie

Bajki Krasickiego a ideały oświeceniowe

Są oparte na ogólnej filozofii oświeceniowej, a więc także na ideałach oświeceniowej Polski

Bajki opierają się jednak głownie na nie konstruktywnej krytyce zachowań, obyczajów, prawd

"Szczur i kot" może być interpretowany jako przestroga dla szlachty i magnaterii, ślepo przywiązanych do zwyczajów, zachowań i tradycji i nie zważających na zagrożenia z tego płynące

"Malarze" pokazują degradację wartości takich jak prawda, rzetelność

"Dewotka" krytykuje obłudę religijną, ludzi którzy modlą się o odpuszczenie grzechów, a sami nigdy nie zrezygnowaliby z okładania służącej za drobne przewinienia;

Istnieją dwa podstawowe typy bajek: epigramatyczna charakteryzująca się drastycznie skróconą formą, oszczędnością słowa i dobitnością przekazanych prawd, do minimum ograniczone są opisy i prezentacje postaci (zwierzęta), absolutna koncentracja na zdarzeniu i konkluzji; specjalizował się Krasicki, osiągając wręcz mistrzostwo; oraz narracyjna, zwykle dużo dłuższa, bardziej artystyczna, opisowa, ale również koncentrująca się na zdarzeniu; wszystkie jako bohaterów posiadają zwierzęta, które jako że mają jasno określone, niezmienne cechy charakteru, idealnie nadają się do dydaktyki; często pojawiają się elementy humorystyczne;

Oczywiście najważniejszym celem była dydaktyka, a nie efekt artystyczny, chociaż ten nie pozostawiał wiele do życzenia; bajki prezentowały pewne prawdy o życiu ("Malarze"), nie koniecznie pozytywne; zasady rządzące życiem, krytykują pewne zachowania i postawy

---