Retoryka dr Anna Małecka

1. Retoryka

1. Nauka o wyrażaniu myśli, tak w mowie jak i w piśmie: poprawnym, jasnym, zwięzłym, pięknym, interesującym, sugestywnym, efektywnym, przekonującym

2. Nauka o sprawnym władaniu słowem w oparciu o rzetelną wiedzę i prawdę

3. Nauka o adekwatnym w stosunku do okoliczności sposobie przekazu (ze szczególnym uwzględnieniem odbiorcy)

4. Nauka o stosowaniu właściwych środków językowych

5. Technika wypowiadania myśli

6. „Ze słów swoich sądzony będziesz” (Mat. 12, 36-37)

7. „Pond wszystkie wasze uroki - Ty! Poezjo i ty, wymowo - jeden wiecznie będzie wysoki”

8. „Dajcie mi właściwe słowo a poruszę Ziemię” (Conrad)

9. „Nikt mnie nie zrozumiał prócz jednego ucznia, a i ten zrozumiał mnie źle” (Hegel)

2. Prof. Walery Pisarek:

1. Nikt nas nie zauważa (a spośród tych nielicznych, co nas zauważyli)

2. Nikt nas nie słucha i nie czyta

3. Nikt nas nie rozumie

4. Nikt nam nie przyznaje racji

5. Nikt nas nie pamięta

3. Rys historyczny

1. 
   W starożytności retoryka uznawana była za sztukę (gr. Techne, łac. Ars) wyzwoloną, obok takich jak geometria, arytmetyka, logika, retoryka (nauki zawierające pewne zestawy reguł)

1. Szkoła grecka - związek retoryki z filozofią. Platon: „Retoryka to praca nas doskonaleniem dusz współobywateli i walka, która zawsze każe mówić to, co najlepsze: wszystko jedno czy to będzie miłe, czy niemiłe słuchaczom”

1. Arystoteles: „Retoryka jest sztuką przekazywania prawdy”

2. Platon przeciwstawiał się sofistycznemu rozumieniu retoryki, opartemu na względności prawdy gotowemu dowieść każdego sądu. W wydaniu sofistycznym pojęcie retoryki utożsamiane było z pustosłowiem i manipulacją

2. Arystoteles zwracał uwagę na funkcję przekonywania: „retoryka to umiejętność wynajdywania wszystkiego, co w mowie może mieć znaczenie przekonujące” i „retoryka jest to umiejętność dostrzegania rzeczy i prowadzenia ich w sprawach obywatelskich za pomocą mowy zdolnej przekonać tłum”

3. Demostenes (IV w. p.n.e.) - najsłynniejszy mówca grecki

4. 
   Szkoła rzymska - wprowadzenie systematyki; podział retoryki na:

5. Wykład teorii - „Rhetorica od Herennium” przypisywana Cyceronowi a autorstwa Konfucjusza, „Institutio oratoria” Kwintylian

1. Kwintylian: retoryka jest najważniejszą z nauk o wychowaniu; prawdziwym obywatelem może być tylko dobry mówcą o nieposzlakowanym charakterze; „Celem retoryki jest prawość myśli i mowy”

2. Teodoros z Gadar (I w. p.n.e.): „Retoryka to sztuka wynalazczyni, osądzicielka i wygłosicielka w pięknej szacie, w stosowanej mierze tego, co w każdej rzeczy da się wziąć, jako zdatne do przekonania w materii obywatelskiej”

6. Zbiór interpretacji oraz zastosowań praktycznych - spośród najsłynniejszych interpretatorów należy wymienić Tuliusza Cycerona (jego dialog De oratore), tematem dzieła są rozważania, jaki powinien być dobry mówca i obywatel, jakie nauki powinien pobierać

1. Pismo Cycerona wzorem stylistycznego mistrzostwa

7. Około II wieku - nowa interpretacja teorii, nacisk położony na deklamację i popisy oratorskie (odrodzenie tradycji sofistycznej)

8. 
   Szkoła bizantyjska

1. Synteza poglądów poprzedników, wchłonięcie tradycji judeochrześcijańskiej i orientalnej

2. Skupienie się nie tylko na stylu, ale i na treści tekstu

3. Zagadnienia estetyczne i edukacyjne

4. Aspekty praktyczne („ćwiczenia przygotowawcze”)

2. Średniowiecze - retoryka uznawana za jedną z 7 sztuk wyzwolonych i wraz z gramatyką i dialektyką była częścią składową wykształcenia podstawowego

1. Odrodzenie tradycji rzymskiej

2. Dyktamen - sztuka przygotowywania oficjalnych dokumentów oraz tekstów literackich

3. Rozwój sztuki kaznodziejskiej oraz jej teorii - homiletyki (św. Augustyn)

4. Z teorii retoryki wydziela się sztuka poetycka (ars poetica)

3. Szkoła humanistyczna renesansu

1. Retoryka rozumiana głównie, jako teoria prozy, związana z polityką

2. Podział także na retorykę pierwszą (proza) i drugą (poezja)

3. Komentarze do Arystotelesa, Cycerona i Kwintyliana

4. Dzieła Soareza

5. Nacisk położony na praktyczne umiejętności (Erazm z Rotterdamu)

6. Retoryka jest w coraz większym stopniu redukowana do popularnych przepisów i wzorów stylistycznych

4. Oświecenie

1. Zgodnie z encyklopedycznym duchem epoki powstaje próba słownikowego ujęcia (Ernesli) oraz próby ujednoznacznienia retorycznej terminologii greckiej i łacińskiej

2. John Locke: „Retoryka, jako „nauczycielka kłamstw”

3. Michał de Montaigne: „Cenna sztuka tropów i figur”

5. Wiek XIX

1. Pierwsze próby systematycznego wykładu historii i techniki retoryki antycznej (Richard Volkman)

2. Krytyka retoryki przez filozofów przełomu antypozytywistycznego

3. Nietzsche: „Język jest retoryką, bowiem celem wypowiedzi nie jest poznanie, a przedstawienie mniemań”

6. Współcześnie teorie retoryczne formułowane m. in. w obrębie takich dziedzin jak:

1. Językoznawstwo, literaturoznawstwo, nauki społeczne, filozofia (hermeneutyka, filozofia nauki), teoria komunikacji, medioznawstwo (dziennikarstwo), nauka o polityce, gender studiem

2. Retoryka, jako teoria argumentacji (Perelman) staje się przewodnikiem w podejmowaniu decyzji

3. Badania nad figuratywnością języka (Burke, Barthes)

4. W hermeneutyce oraz postmodernizmie retoryka staje się teorią tekstu, jego budowy i analizy

4. Retoryka, jako system

1. Jan Lichański: retoryka jest systemem reguł konstruowania, analizowania albo wypowiadania nieskończonej liczby poprawnych tekstów zbudowanych ze skończonej liczby poprawnych zdań, przy czym zarówno zdania jak i teksty uporządkowane są inwencyjnie, dyspozycyjnie i edukacyjnie zgodnie z zamierzeniami autora

2. Tak rozumiana retoryka jest nauk formalną - „Retoryka wyjaśnia formalne, a nie treściowe cechy charakterystyczne; znaczy to, że może np. kazać robić dygresje, ale nie wskazuje, co w dygresjach zamieszczać” (C. S. Lewis)

5. Działy retoryki - pięć działów poświęconych poszczególnym fazom opracowywania wypowiedzi

1. INVENTIO - sposoby wynajdywania i opracowywania tematu, zbierania materiału, ustalania stanu rzeczy, przegląd reguł dowodzenia i schematów rozumowania

1. W fazie opracowywania tematu należy sprawdzić czy ma się wystarczający zasób materiału, wiedzy

2. Należy wziąć pod uwagę przeciwne do naszej tezy twierdzenia, przewidzieć stanowisko domniemanego odbiorcy - przeciwnika, jego zastrzeżenia i kontrargumenty

3. Z dialektycznego rozważania argumentów i kontrargumentów w połączeniu z okolicznościami, wynika status - to, co autor zamierza udowodnić

2. DISPOSITIO - sposoby porządkowania argumentów, metody rozplanowania i kompozycji materiału

1. Budowa wypowiedzi:

1. Wstęp: przygotowanie słuchaczy do sprawy i skłonienie ich do życzliwej uwagi. Wstęp powinien być tak przygotowany, aby powstało niewymuszone przejście do następnych części

2. Narracja (czyli opowiadanie): informacja o sprawie (może nie występować, np. jeśli wszystko jest dostatecznie wiadome). Opowiadanie winno być: wyraziste, krótkie (zwięzłe) i prawdopodobne

3. Dowodzenie: dowody oparte na sztuce retorycznej: logiczne - rozum, etyczne - postępowanie, patetyczne - apelujące do uczuć słuchaczy

Topika - nauka o źródłach dowodów (okoliczności związane z osobą, rzeczą, przyczyną, czasem, miejscem, sposobem).

Wnioskowanie z całości o częściach i odwrotnie, dowody zaczerpnięte z definicji i etymologii, pojęcia, podobieństwa i niepodobieństwa itp.

Erystyka - posługuje się tylko pozorami argumentacji (por. Schopenchauer „Erystyka”, czyli sztuka prowadzenia sporów)

4. Zbijanie argumentów przeciwnika: dowodzenie jest najważniejszą, a odrzucanie argumentów przeciwnika najtrudniejszą częścią mowy. Używa się tutaj podobnych metod jak w przypadku argumentacji, tylko w przeciwnym celu:

1. Najmocniejsze środki dowodowe winny być na początku i na końcu

2. Silniejsze środki dowodowe winny być wprowadzane pojedynczo, natomiast słabsze dobrze jest łączyć w szeregi

3. Rozróżnia się bezpośrednie odparcie zarzutów poprzez zaprzeczenie twierdzeń przeciwnika oraz pośrednie, w którym podstawowy argument przeciwnika zwraca się przeciwko niemu

5. Epilog: może podsumowywać główne argumenty, zawierać ocenę, pobudzać uczucia. „Uczucia słuchaczy pobudzi tylko ten, kto wywołał wiarę w prawdziwość swoich słów”

2. Przedstawiony porządek wypowiedzi można ze względów efektywności zmienić np. zacząć od opowiadania lub umieścić je po dowodzeniu, albo zacząć od zbijania argumentów przeciwnika przed przedstawieniem swoich

3. ELOCUTIO - sztuka przekładania myśli na słowa, zasady przedstawienia językowego, odmian i zastosowania różnych stylów, dobór figur retorycznych do potrzeb danej wypowiedzi

1. Pięć głównych funkcji języka

1. Informacyjna (przedstawieniowa)

2. Emotywna (ekspresywna)

3. Nakłaniająca (impresywna)

4. Estetyczna (zorientowana na przekaz)

5. Metajęzyczna (skierowana na sam język)

2. Z retorycznego punktu widzenia główną funkcją wypowiedzi jest funkcja perswazyjna (utożsamiana z funkcją impresywną, bądź traktowana, jako nadrzędna wobec pozostałych)

3. Styl mowy pisanej (ścisłość) i styl mowy wygłaszanej (żywa gra)

4. W zależności od tematu i okoliczności należy dopasować sposób przedstawiania: wypowiedź wprost, mowa figuratywna i ductus subtillis (to, co autor naprawdę myśli i o co mu w wypowiedzi chodzi zostaje przekornie wyrażone inaczej, ale równocześnie słuchaczom dana jest do zrozumienia faktyczna intencja autora)

5. Ogólne zasady poprawnej elocutio:

1. Poprawność gramatyczna - unikanie błędów fleksyjnych i składniowych (czysta dykcja - w przypadku mowy)

2. Przejrzystość wypowiedzi

3. Stosowność wyrażenia (wobec tego, co ma być przekazane)

4. Tekst powinien być różnorodny i nienużący - w celu jego urozmaicenia można wprowadzać różne zabiegi językowe jak archaizmy, neologizmy; czasem wskazane są eufemizmy

6. Tropy i figury retoryczne: środki służące do językowego kształtowania wypowiedz, do estetycznego ozdabiania i urozmaicania mocy perswazyjnej tekstu; także: wszelkie wyrażenia zastępujące inne, na zasadzie swoistego pokrewieństwa znaczeniowego lub przedmiotowego. Np.

1. Metafora - wyrażenie w obrębie, którego następuje zamierzona zmiana znaczeń użytych słów

2. Synekdocha - wyrażenie, w którym część zostaje wymieniona, jako całość lub odwrotnie

3. Antonomazja - użycie epitetu zamiast imienia i nazwiska, bądź użycie nazwiska znanej osoby na określenie typu

4. Alegoria - zastąpienie pojęcia abstrakcyjnego obrazem

5. Ironia

6. Antyfraza - określenie jakiegoś pojęcia przez negację jego przeciwieństwa

7. Peryfraza - zastąpienie nazwy jakiegoś zjawiska przez bardziej rozbudowane jego opisanie

8. Hiperbola - przedstawienie jakiegoś zjawiska wyolbrzymiające jego wygląd, znaczenie czy działanie

7. Figury - szczególne sposoby kształtowania wypowiedzi, związane z wewnętrznym powiązaniem słów w zdaniu, dzielą się na

8. Figury słów - można je zmieniać i usuwać bez zmiany sensu wypowiedzi

1. 
   
   Są w większości solecyzmami, a więc nieprawidłowymi z punktu widzenia reguł składni połączeniami wyrazowymi, które mogą być wprowadzone do wypowiedzi celowo, by urozmaicić tekst

2. 
   elipsa (pominięcie w zdaniu lub wyrażeniu jakiegoś składnika), gry słów - antymateza (powtórzenie tego samego słowa w różnych znaczeniach), figury mające celowo podobne brzmienie, antytezy (powstające przez przeciwstawienie słów, co ma odzwierciedlić przeciwieństwa zawarte w samej myśli)

1. 
   Powstają w większości przez dopowiedzenie, powtórzenie, opuszczenie

2. Np. dwukrotne umieszczenie tego samego słowa nadaje wypowiedzi patetycznego wzmocnienia

1. Figury myśli - nie można ich zmieniać i usuwać bez zmiany sensu wypowiedzi, oddziaływują skuteczniej niż figury słów

1. Figury mające na celu pouczenie

2. Figury mające sprawiać przyjemność

3. Figury mające wywołać wzruszenie

4. Np. pytania retoryczne (stosowane dla podkreślenia przekonań mówcy, który pytając mocniej angażuje uwagę słuchaczy), antycypacja (uprzedzenie zarzutów przeciwnika), poprawka zrobiona wcześniej (użyta w celu zapobieżenia lub spotęgowania wrażenia, jakie może wywrzeć uwagę, którą wypowiemy), sprostowanie (wprowadzone po uczynieniu uwagi, której wrażenie chcemy zatrzeć), niezdecydowanie (pozorne naradzanie się z odbiorcami), pozorna akceptacja (pozostawienie sprawy do decyzji odbiorcy)

2. Własności stylu uzyskuje się dzięki doborowi słów oraz tropom i figurom. Harmonia całościowa tekstu uzyskiwana jest przy pomocy użycia właściwych środków językowych, dopasowanych do treści

3. Cyceron: „Figury słów i myśli są prawie niezliczone…, ale zachodzi między jedynymi a drugimi różnica, że za odmianą słów niknie figura słów, gdy przeciwnie figura myśli pozostaje jakichkolwiek słów używać zechcesz”

4. Kwintylion: „Figury myśli odnoszą się do sensu i należą do dziedziny umysłu, zaś figury mowy polegają na słowach”

1. Tylko figury słów mają, więc charakter czysto stylistyczny

1. MEMORIA -sztuka zapamiętywania przygotowanego tekstu

1. Nauka o zapamiętywaniu (mnemotechnika)

2. ACTIO (pronyntiatio) - sposób wygłaszania przemówień, stosowanie do okoliczności operowanie przez mówcę głosem, gestem i mimiką

1. Nauka o wygłaszaniu action, dobre wygłoszenie wymaga:

1. Wyraźnej, bezbłędnej dykcji

2. Wyszkolonego głosu

3. Właściwie rozłożonego oddechu

4. Stosownej mimiki, ruchów, postawy ciała

2. Właściwy ton i gest wynika zwykle z naszego przekonania, iż to, co mówimy jest prawdziwe, gdy sami jesteśmy w to, co mówimy zaangażowani

6. Tak jak w starożytności, również i dziś retoryka obejmuje naukę pisania oraz mówienia, a także interpretację tekstów

1. Nieustająco aktualnym problemem jest związek retoryki z etyką - aby retoryka nie była utożsamiania z manipulacją, należy mieć w pamięci słowa Platona, iż mówca nie może zapominać o idei piękna i dobra, jako o celu swej wypowiedzi

2. Tomasz Mann: „Piękno nie jest zbytkiem ani dodatkiem, lecz naturalną i przyrodzoną postacią każdej myśli godnej wypowiedzenia”

1. Piękno wypowiedzi nie jest, więc tylko kwestią stylu, ale ma znacznie głębsze podstawy

7. Podsumowanie: dziś inaczej pojmujemy język, jego stosunek do rzeczywistości, mimo to pryncypia retoryczne pozostają jednak wciąż te same, co w czasach klasycznych, są to: reguły poprawności, klarowności, piękna, sugestywności oraz uczciwości przekazu.

WPROWADZENIE DO GATUNKÓW DZIENNIKARSKICH. Gatunki informacyjne.

1. Podstawowa funkcja językowa wypowiedzi dziennikarskiej

1. Funkcja przedstawieniowa (informacyjna), która narzuca wymóg specyficznej formy - przejrzystej w stosunku do treści, umożliwiającej - obiektywny, skondensowany, uporządkowany i zrozumiały oraz interesujący dla odbiorcy przekaz

2. Funkcje emotywna (ekspresywna) i opiniotwórcza (impresywna), również spełniane przez dziennikarskie wypowiedzi, winny być oddzielone od funkcji informacyjnej, oraz pojawiać się we właściwych miejscach odpowiednich gatunków, które narzucają swoje wzorce kompozycyjne i językowe

3. Znajomość bogactwa gatunkowego dziennikarstwa oraz granic gatunkowych jest, więc rzeczą zasadniczą z punktu widzenia retoryki medialnej

2. Rodzaje i gatunki literackie

1. Rodzaje i gatunki dziennikarskie mają swój rodowód w rodzajach i gatunkach literackich

2. Arystoteles w Poetyce wyróżnił 3 rodzaje literackie

1. Lirykę, epikę i dramat

2. Późniejsi pisarze i teoretycy rozwijali systematykę, dodając i definiując najrozmaitsze nowe gatunki

3. Rodzaj literacki

1. „System ogólnych zasad budowy dzieła literackiego realizowany w utworach różnych okresów, stanowiący podstawę zaliczenia do tej samej klasy, porównywalny z innymi analogicznymi systemami, którym odpowiadają inne klasy utworów” (Słownik terminów literackich pod redakcją Janusza Sławińskiego)

2. Zasady te są bardzo ogólne i dotyczą przede wszystkim cech podmiotu, kompozycji, stylu, stosunku do świata przedstawionego

4. Gatunek literacki (rodzaje literackie dzielą się na gatunki)

1. Gatunek literacki można określić, jako pewien zbiór ściślejszych jeszcze zasad, określających przede wszystkim budowę poszczególnych dzieł, w różny sposób przez nierealizowany

2. Gatunki mają bardziej historyczny charakter niż rodzaje, podlegają ewolucji, wytwarzają podgatunku

5. Przejdźmy do dziennikarstwa…

1. Podział na gatunki i rodzaje, dokonujący się według podobnych kryteriów, występuje również w obszarze dziennikarstwa

2. Formalne wymogi dotyczące rozgraniczeń międzygatunkowych są tu znacznie surowsze niż w przypadku literatury pięknej

3. Przeobrażenia gatunkowe są tu zdeterminowane ewolucją samych mediów

4. Wieki XVIII i XIX były okresem gwałtownego rozwoju prasy, a co za tym idzie również kształtowania się gatunków

5. W wieku XX pojawiły się zupełnie nowe media, czemu towarzyszyły daleko idące przeobrażenia gatunków, jak chociażby pojawienie się hipertekstu

6. Zwróćmy uwagę na fakt, iż dominujące staje się w czasach najnowszych pojęcie „środków przekazu”, które w dużej mierze determinują cechy kompozycyjne i językowe wypowiedzi dziennikarskiej

1. Marshall McLuhan „Medium is a message” (przekaz jest przekaźnikiem)

6. Rodzaje dziennikarskie

1. Najbardziej rozpowszechniony jest podział na 3 rodzaje dziennikarskie

1. Rodzaj informacyjny, publicystyczny i gatunki pograniczne

7. Rodzaj informacyjny

1. Realizacja podstawowej roli mediów

2. Przedstawienie aktualnych i istotnych wydarzeń

3. W sposób tak wierny, jak to jest możliwe

4. W sposób konkretny, z podaniem ważnych szczegółów

5. W sposób uporządkowany

6. Staranność dokumentacyjna

7. Poprawność językowa, precyzja i jasność wypowiedzi

8. Komunikatywność

9. Szybkość przekazu, warunkująca aktualność otrzymanej przez odbiorcę informacji

10. Przystosowanie zakresu informacji i formy wypowiedzi do możliwości odbiorcy

11. Unikanie subiektywnego wartościowania (obiektywizm, bezstronność)

12. Zainteresowanie odbiorcy

13. Dwie definicje

1. Information - czyste i proste, mniej lub bardziej szczegółowe sprawozdanie z faktu (sytuacji, akcji, myśli, opinii), należące do bezpośredniej teraźniejszości (definicja belgijska)

2. News - dokładne, bezstronne sprawozdanie z ważnych faktów jakiegoś współczesnego wydarzenia, które jest interesujące dla czytelników drukującej je gazety (definicja amerykańska)

14. Pamiętamy też, że informacje są niesystematyczne, samo ich zestawienie nie daje koherentnego obrazu świata, są prezentacją niepowiązanych ze sobą wydarzeń, ich zadaniem nie jest, bowiem interpretacja

15. Informacje mają dostarczyć ogólnej orientacji w ważnych bieżących wydarzeniach, mają zwrócić na nie uwagę, i nie mogą być traktowane, jako namiastka wiedzy

16. Tekst informacyjny ma zawierać odpowiedzi na pytania:

1. Kto? Co? Gdzie? Kiedy? Jak? Dlaczego? Z jakim skutkiem?

17. Zasada odwróconej piramidy w informacjach: na początku winny się znaleźć fakty najważniejsze

1. LID. Pierwszy akapit, zazwyczaj wytłuszczony w tekście, zawierający najważniejsze informacje lub też streszczenie głównych informacji serwisu radiowego czy telewizyjnego, podawane na początku w celu zasygnalizowania najważniejszych wydarzeń i przyciągnięcia uwagi odbiorcy

8. Rodzaj publicystyczny

1. Informowanie o ważkich i aktualnych społecznie sprawach, ale połączone z ich interpretacją, z umotywowaną ewaluacją

2. Funkcja impresywna oraz ekspresywna

3. Podmiot nie jest już bezstronnym i poniekąd anonimowym autorem, silnie zaznacza w wypowiedzi swoje stanowisko

4. Wykorzystywanie środków literackich, ale nie kosztem zaciemniania ładunku poznawczego

5. Gatunki informacyjne dążą ku publicystyce, gdyż z zasobu różnych informacji wyłania się pogłębiona refleksja i ocena

6. Gatunki publicystyczne zbliżają się często do literatury pięknej, osiągając wymiar uniwersalny, ponadczasowy

9. Podział na gatunki

1. Rodzaj informacyjny (gatunki informacyjne - najogólniej informacje dzielą się na proste i rozszerzone. Sposób prezentowania informacji uzależniony jest od medium)

1. Sygnał, flash, wzmianka

1. Najmniejsze gatunki informacyjne, najkrótsze informacje

2. Powiadamiają o pojedynczym fakcie

3. Zwykle mają postać dwóch, czasem jednego zdania

4. O ich wyemitowaniu czy wydrukowaniu stanowi przeważnie presja czasu i chęć błyskawicznego poinformowania odbiorców o najbardziej aktualnych wydarzeniach

5. Nadmiar flashów może prowadzić do szumu informacyjnego

2. News

1. Zawiera krótką informację o wyjątkowych, sensacyjnych, niespodziewanych wydarzeniach

2. Powinien kontrastować w zestawieniu z poprzedzającymi i następującymi po nim wiadomościami

3. Zazwyczaj informuje o wydarzeniach negatywnych

4. Zwykle dotyczy elit społecznych lub znaczących krajów

3. Notatka

1. Jest rozbudowaną informacją prostą

2. Poza wiadomością, która zawarta jest we wzmiance, zawiera również dodatkowe informacje o fakcie głównym i sygnalizuje fakty poboczne

4. Zapowiedź (zajawka)

1. Jest to informacja zamieszczona na pierwszej stronie gazety, zachęcająca do przeczytania tekstu znajdującego się wewnątrz numeru lub też mającego się ukazać w gazecie w najbliższym czasie

2. Zapowiedź pojawia się też przed brwiami radiowymi lub telewizyjnymi, rekomendując programy, które warto zobaczyć

3. Może mieć postać fragmentu publikacji, wypowiedzi na jej temat, ilustracji

5. Infografia

1. Jest to informacja ilustrowana fotografią

2. Nie może zawierać prostego opisu fotografii, lecz ją uzupełniać, stanowić jej udokumentowanie

6. Depesza

1. Jest doniesieniem (powiadomieniem) o wydarzeniu na podstawie materiału agencyjnego (PAP), zestawieniem a nawet cytowaniem wiadomości, bez ustosunkowania się do nich

2. Język sprawozdawczy

7. Sprawozdanie

1. Jest to opis zdarzeń, których autor był świadkiem

2. Fakty winny być przedstawione w sposób dynamiczny, chronologicznie, wiernie

3. Należy podać imiona, nazwiska i ewentualnie funkcje osób uczestniczących w relacjonowanym wydarzeniu

4. Rezygnuje się z charakterystyki

5. Można wplatać w tekst wypowiedzi uczestników lub streszczenia znaczących wypowiedzi

6. Jak zawsze, należy pamiętać o dostosowaniu języka wypowiedzi dziennikarskiej do relacjonowanej sytuacji

8. Relacja

1. Jest opisem zdarzeń, które nadal się toczą

9. Raport

1. Jest odmianą sprawozdania, wzbogaconego o dodatkowe dane statystyczne oraz wypowiedź specjalistów na dany temat

2. Może tu występować krótka charakterystyka postaci

10. Korespondencja

1. Jest to rozbudowana informacja, pochodząca i dotycząca jakiegoś miejsca oddalonego geograficzne od miejsca jej publikacji (korespondencja zagraniczna, prowincjonalna)

2. Często przytaczana jest tu większa ilość faktów, dobranych przez autora

3. Punkt widzenia dziennikarza jest zazwyczaj zaznaczony

4. Chronologiczne przedstawienie wydarzeń

11. Życiorys

1. Jest chronologiczną prezentacją wydarzeń z życia postaci

2. Charakteryzuje go ograniczenie się do podania dat, faktów i funkcji

3. Styl dokumentu

12. Sylwetka

1. Sylwetka skupia się na przedstawieniu osobowości postaci, jej wyglądu i zainteresowań, oraz różnych ciekawostek, związanych z osobą

2. Nie obowiązuje tu zasada chronologii

3. Zamieszcza się ją zwykle z uwagi na ważne wydarzenie związane z daną postacią

4. Często towarzyszy jej fotografia

5. Język - swobodny

13. Przegląd prasy

1. Jest zbiorem cytatów z najciekawszych materiałów zamieszczanych w innych mediach

2. Choć zazwyczaj pozbawiony jest komentarza, dobór cytatów jest sprawą subiektywną, uwarunkowaną często linią pisma

14. Artykuł informacyjny

1. Artykuł podporządkowany zazwyczaj głównemu, bieżącemu i ważnemu tematowi

2. Brak puenty

3. Skupienie się na faktach

15. Mapy, tabele, wykresy

1. Zwykle występują łącznie z artykułami lub innymi wypowiedziami dziennikarskimi, dlatego Zbigniew Bauer nazywa je gatunkami „towarzyszącymi”

2. W niektórych pismach występują samodzielnie, pod postacią np. tabel kursu walut

16. Reportaż fabularny (pisany, feature, radiowy, telewizyjny, fotoreportaż)

2. Rodzaj publicystyczny

1. Artykuł publicystyczny

2. Artykuł wstępny

3. Felieton

4. Komentarz

5. Recenzja

6. Esej

7. Reportaż problemowy

3. Gatunki pograniczne

1. Wywiad

2. Debata

3. Hipertekst

10. Reportaż - między informacją a literaturą

1. Łac. Reporto - donoszę, odnoszę - o danym wydarzeniu do świadomości ludzi, którzy owego wydarzenia nie widzieli (Wańkowicz)

2. Nazwa reportaż została przyjęta w XIX wieku dla oznaczenia sprawozdania dziennikarskiego z rzeczywistych wydarzeń, wzbogaconego o opis środowiska, charakterystykę postaci, podłoże historyczne oraz wrażenia i opinie samego reportera (zazwyczaj wyrażone nie wprost)

3. Jako samodzielny gatunek wyodrębnił się z literatury, z oświeceniowych i romantycznych sprawozdań z podróży, mających charakter literatury dokumentalnej

4. W okresie pozytywizmu wrażenia z podróży były relacjonowane i przesyłane w formie listów przez pisarzy-korespondentów prasy codziennej

5. Przedstawiciele

1. Autorem pierwszego w prasie polskiej reportażu był J. I. Kraszewski (Pracownia Suchodolskiego zamieszczona w „Tygodniku Petersburskim” w 1838 roku)

2. Spośród licznych klasyków nowoczesnego reportażu można wymienić Johna Reeda (Dziesięć dni, które wstrząsnęły światem), Ernesta Hemingwaya, Curzio Malapartego

3. W Polsce: Wańkowicz, Pruszyński, Kapuściński, Bratkowski, Krall

6. Treść, temat

1. Tematy zawarte w reportażu pochodzą z obserwacji i badań reportażysty zbierającego materiał w terenie. Materiał ten staje się źródłem inspiracji dla twórczości (odtwórczości) reportażysty

2. Współcześni niemieccy teoretycy, uważają, że reportaż przedstawia aktualne sprawy różnych środowisk w plastycznym obrazie z życia, ujęte w sposób problemowy i oddający aktualną atmosferę wydarzeń

7. Klasycy reportażu o gatunku

1. Melchior Wańkowicz pisał, iż reportaż jest mozaiką, składającą się z bardzo wielu różnorodnych kamyków (rzeczywistych faktów), które należy tak ułożyć, by oddały obraz rzeczywistości

2. Ryszard Kapuściński twierdził, że reportaż jest przekazaniem nastroju zdarzeń przy użyciu literackich środków wyrazu

3. Krzysztof Kąkolewski uważa, że reportaż jest przemienieniem „surowego, niejednokrotnie przypominającego śmieci, materiału w utwór”

4. Marek Miller pisze, że reportaż

1. Jest zwierciadłem czasu teraźniejszego

2. Jest collage'm, kompozycją z różnych materiałów i tworzyw naklejonych na blejtram gazety

3. … rozpięty pomiędzy literaturą a dziennikarstwem, czerpie z jednego i z drugiego pełnymi garściami

4. Eksponując dokument - cytat, fotografię, rysunek - usiłuje reporter wszelkimi dostępnymi mu środkami uprawdopodobnić opisywane fakty

8. Reportaże mogą być poświęcone najrozmaitszym wydarzeniom, faktom zaistniałym w rzeczywistości, ludziom przedstawianym, jako dramatis personae tej rzeczywistości, zagadnieniom takim jak polityka, zjawiska społeczne, ekonomiczne, sport, itp.

9. Reportaże zawierają dynamikę i dramatyzm; nie powinny być statecznymi opisami, lecz winny ukazywać dramat ludzi i rzeczy

10. Jako gatunek informacyjny reportaż może być, więc zdefiniowany najogólniej, jako rzeczowe sprawozdanie z rzeczywistych wydarzeń i sytuacji z życia ludzi, dobrze udokumentowane (uczestnictwo w wydarzeniu, obserwacja, rozmowy z uczestnikami lub świadkami, materiały archiwalne, dokumenty, publikacje)

1. Podejmujące aktualny, ważny temat

2. Zarysowujące go na tle historycznym lub środowiskowym

3. Przedstawiające wydarzenia w sposób obrazowy, zapadający w pamięć, dynamiczny

4. Komunikatywne

11. Niezwykle ważną rolę odgrywa tu dispositio - a więc umiejętne skomponowanie relacjonowanych faktów z układem skojarzeń i przypomnień, aby całość tworzyła przekonującą siatkę argumentacyjną, w celu ujawnienia głębokich mechanizmów wydarzeń

12. Oczywiście reportera (czy reportażystę) winna cechować odpowiedzialność za słowo, za przedstawianie sytuacji zgodnie ze stanem faktycznym

13. Reportaż sięga po literackie środki artystyczne

1. Często uformowany jest na wzór epickiej fabuły

2. Ponieważ tworzywem reportażu jest materiał autentyczny, w zasadzie obca jest mu fikcja literacka (chociaż dopuszczalne są elementy literackiego ubarwiania tekstu a nawet wprowadzania elementów fikcyjnych, o ile nie wypacza to głównego toku wydarzeń i rzeczywistych proporcji sprawy)

3. Literackie elementy reportażu to także opisowość, posługiwanie się dialogiem, rozbudowana charakterystyka postaci

4. Proza narracyjna wpłynęła na kształtowanie się reportażu, współcześnie natomiast poetyka reportażu oddziałuje na kształtowanie się dokumentalnych - lub quasi-dokumentalnych - trendów w literaturze

14. Zazwyczaj wyróżnia się dwa gatunki reportażu

1. Reportaż fabularny, przynależący do rodzaju informacyjnego

2. Reportaż problemowy, zaliczany do publicystyki

11. Reportaż problemowy

1. Różni się od reportażu fabularnego, tym, że autor zaznacza tu swoją opinię, zajmuje stanowisko, zgodnie z własnym sumieniem, po rozważeniu należycie zgromadzonych argumentów i kontrargumentów

2. Jak wskazuje przypisana mu nazwa, temat takiego reportażu dotyczy zazwyczaj nieprawidłowości, sytuacji bulwersujących, problematycznych, trudnych, niejednoznacznych

3. Stąd narzuca się konieczność ustalenia faktów w oparciu o np. wywiady i różnego rodzaju dokumenty oraz wyważenie racji

4. W reportażu problemowym jest przedstawiona w sposób sprawozdawczy sytuacja czy wydarzenie, a następnie zostają one poddane analizie w oparciu o materiał dokumentacyjny

12. Krzysztof Kąkolewski dokonuje rozbudowanego podziału reportażu ze względu na formę, temat i miejsce zamieszczenia

1. Ze względu na formę dzieli reportaż na:

1. Informacyjny, będący na pograniczu rozszerzonej informacji, a mający kształt nadany mu przez autora

2. Sprawozdawczy - podległy chronologii przedstawionych wydarzeń, podawanych w sposób subiektywny

3. Publicystyczny - nie tylko ukazujący problem, ale i opatrzony w odautorski komentarz

4. Reportaż wielki - mający wszelkie znamiona gatunku: aktualność, dokumentalną prawdziwość oraz formę oryginalnego utworu artystycznego

2. Ze względu na temat Kąkolewski dzieli reportaże na:

1. Podróżnicze, zagraniczne, sądowe, demaskatorskie, interwencyjne, kryminalne, produkcyjne, wojenne, wojskowe, naukowe, socjologiczne, psychologiczno-portretowe, historyczne, itp.

3. Podział reportażu ze względu na miejsce i sposób publikowania:

1. Reportaż pisany - zamieszczany w prasie codziennej lub w magazynach, a także w książkach autorskich lub antologiach

2. Reportaż radiowy - emitowany przez rozgłośnię radiową. Dwuplanowość nagrania i komentarza

3. Reportaż filmowy - najpopularniejszy gatunek filmu dokumentalnego

4. W dobrych reportażach komentarz nie jest nachalny, pozostawia się niedopowiedzenia

5. Reportaż telewizyjny

13. Inne rodzaje

1. Fotoreportaż

1. Zbiór co najmniej trzech fotografii, z których jedna wskazuje na czas zdarzenia, druga na miejsce akcji, a następne są odautorskim komentarzem do prezentowanych sytuacji

2. Nie są konieczne podpisy do zdjęć - chociaż czasami pojawiają się

2. Feature - sprawozdanie reportażowe

1. Jest gatunkiem pośrednim pomiędzy reportażem a sprawozdaniem

2. Jest prostszą formą niż reportaż

3. Chodzi w nim o przedstawienie czegoś wyróżniającego się, godnego uwagi

4. Przedstawienie z zachowaniem chronologii (jak w sprawozdaniu), ale wplecione są weń elementy poniekąd literackie, służące ubarwieniu narracji, jak opisy miejsc, postaci, sytuacji

5. Autor dodaje swoje spostrzeżenia (jak w reportażu)

6. Jest to jakby namiastka reportażu, bez puenty, sensacyjna, szybko przygotowywana

14. Reporter w reportażu fabularnym

1. Reporter, jako świadek, obserwator

1. Przeważa relacja w trzeciej osobie, dystans

2. Przekazanie klimatu sytuacji

3. Umiejętne operowanie napięciem

4. Wykorzystywanie innych źródeł

2. Reporter, jako uczestnik

1. Reporter staje się wówczas jednym z bohaterów przedstawionej historii, która dzieje się w jego obecności

2. Swoje własne spostrzeżenia reporter może uzupełniać relacjami świadków, bądź materiałem dokumentalnym

3. Reporter, jako słuchacz

1. Tutaj jest miejsce na włączenie specyficznego języka opowiadających postaci

4. Reporter, jako rekonstruktor wydarzeń

1. Jednym ze sposobów ujmowania rzeczywistości przez reportera jest rekonstrukcja faktów, polegająca na odtwarzaniu ich na podstawie zebranych dokumentów i materiałów

2. Umiejętny dobór i układ faktów w dramatycznym napięciu z uwypukleniem tego, co najważniejsze, oraz plastyczne opisy sprawiają, że reportaż oddający wiernie dane wydarzenie staje się sztuką

15. Reporter w reportażu problemowym

1. Zarysowuje problemy i przedstawia argumenty dobrze uzasadnione materiałem dowodowym zebranym w terenie

2. Jest nie tylko obserwatorem i świadkiem, uczestnikiem czy odtwórcą danej sytuacji, ale również polemistą walczącym piórem w obronie wartości

16. Reportaż staje się sztuką nie poprzez włączenie do niego fikcji, ale poprzez takie odtwarzanie rzeczywistości, które jest w stanie zaskoczyć odbiorcę, przekazać mu niedostrzegalny w potocznym doświadczeniu ważny aspekt świata

1. Efekt ten osiąga się poprzez odpowiedni dobór zdarzeń, poszukiwanie interesujących faktów - takich, które narzucają struktury literackie

17. Reportaż jest jednym z najważniejszych gatunków dziennikarskich

18. Niezależnie od medium publikacyjnego musi odznaczać się trafnie „upolowanym” tematem, odpowiednim dobrem faktów oraz umiejętnym ich ukazywaniem i wyczerpującym naświetleniem, w celu osiągnięcia zamierzonego skutku

Publicystyka.

1. Publicystyka

1. Teksty publicystyczne są ukoronowaniem sztuki dziennikarskiej, stanowią jej pogłębienie i wymagają większego doświadczenia, wiedzy i polotu literackiego niż teksty stricte informacyjne

2. Dominującą funkcją językową jest tu funkcja impresywna (perswazyjna). Teksty publicystyczne mają więc przede wszystkim przekonywać, powinny więc być napisane językiem sugestywnym i zrozumiałym

3. Publicystyka stanowi przykład wypowiedzi bardziej osobistej niż gatunki informacyjne, chociaż podstawowa zasada dziennikarska dotycząca rzetelnego zaplecza informacyjnego wypowiedzi nadal pozostaje w mocy

4. Obowiązująca pozostaje także zasada aktualności

1. Jeżeli publicystyka dotyczy spraw minionych, naświetl je z perspektywy współczesności

5. Styl publicystyczny zawiera elementy zarówna języka artystycznego jak i potocznego oraz naukowego

6. W układzie treści najważniejszy jest początek i koniec, jako najbardziej przykuwające uwagę i zapadające w pamięć elementy składowe tekstu

7. To w tym obszarze dziennikarstwa logiczny wywód oraz techniki argumentacyjne odgrywają ważną rolę

2. Artykuł publicystyczny

1. Jest to gatunek tradycyjnie występujący w prasie (choć dziś może być umieszczony również w Internecie)

2. Wywodzi się z pism politycznych i listów (Hugo Kołłątaj, Do Stanisława Małachowskiego Anonima Listów kilka)

3. „Artykuł publicystyczny to wypowiedź publicystyczna na aktualne w danym momencie tematy polityczne, społeczne, kulturalne itp., w której wywód podporządkowany jest wyraźnie sformułowanym tezom” (Słownik terminów literackich)

4. Elementem wyróżniającym jest tutaj więc:

1. Temat, który dotyczy istotnej i aktualnej kwestii społecznej, obyczajowej, gospodarczej, kulturalnej, regionalnej itp.

2. Sposób jego prezentacji, polegający na sformułowaniu pewnej tezy, którą należy następnie udowodnić w oparciu o logiczny model rozumowania

3. Naukowe zaplecze - artykuł wymaga rzetelnej wiedzy na dany temat, aktualnego stanu badań w danej dziedzinie, znajomości różnych stanowisk

5. Artykuł publicystyczny często jest wzbogacany dodatkowym materiałem ilustracyjnym w postaci zdjęć, cytatów, tabel, czyli tym wszystkim, co wzmacnia poznawczy - a co za tym idzie i perswazyjny - ładunek artykułu

6. Walorem artykułu publicystycznego winny być

1. Oryginalność i nowatorstwo postawionej tezy

2. Rzetelność faktograficzna i naukowa przejawiająca się w wykorzystaniu wiedzy z danego zakresu

3. Przystępny i sugestywny sposób przedstawienia - stąd konieczność znajomości kompetencji językowej potencjalnego odbiorcy

7. Artykuły publicystyczne pełnią często rolę edukacyjną

1. Ich autorami są przeważnie dziennikarze specjalizujący się w jakiejś dziedzinie, albo specjaliści spoza redakcji (pracownicy uczelni): szczególnie ci ostatni nadają artykułowi charakteru quasi naukowego (popularnonaukowego)

3. Artykuł wstępny

1. Jest to artykuł pojawiający sie na eksponowanym miejscu, zazwyczaj, autorstwa redaktora naczelnego lub redaktora prowadzącego, zawierający omówienie zawartości numeru, bądź polecenie najważniejszego ich zdaniem tekstu lub tekstów, sugerujący także ich interpretację

2. Za artykuł wstępny uznaje się również artykuł pojawiający się w pierwszych numerach czasopism, zarysowujący program, założenia i politykę redakcyjną

3. Podobnie jak pisma polityczno-programowe artykuł wstępny przedstawia hasłowo główne założenia

4. Jego zadaniem jest oddziaływanie na opinię publiczną

5. Jest propagandowy

6. Treść jest tutaj jednoznaczna

4. Komentarz

1. Wyodrębnił się jako gatunek publicystyczny w drugiej połowie XIX wieku

2. Jego rolą jest towarzyszenie informacji, która oprócz zaprezentowania faktów narzuca niejako naturalną potrzebę ustosunkowania się do niej

3. Celem komentarza jest zatem zwrócenie dodatkowej uwagi na ważne, znaczące dla określonego kręgu odbiorców, bieżące sprawy, kształtowanie odbioru wydarzeń, naświetlanie i wyjaśnianie procesów zachodzących we współczesnym świecie

4. Stanowisko autora jest tu wyraźnie zarysowane, a sam komentarz dotyczy najbardziej „gorących” wydarzeń

5. Komentować to walczyć ze stereotypami, uprzedzeniami, to konieczność rezygnacji z frazesów i banałów, to szukanie nowych skojarzeń, które wyrastają z faktów i tylko z faktów. Komentować - to przedstawiać czytelnikowi własną wizję świata, wolną od uproszczeń, złudzeń i łatwego optymizmu. - pisze Piotr Kurek

6. W komentarzu chodzi więc o analizę bieżących faktów i wyrażenie wobec nich stanowiska

7. Najlepiej, jeśli na poszczególne tematy wypowiadają się specjaliści - uwiarygodnia to komentarz

8. Komentarz może mieć krótką i zwięzłą formę

9. Oczywiście winien być rzeczowy

10. Stanowisko komentatora musi być jasno sprecyzowane i należycie wyeksponowane

11. Obowiązuje tu zasada dotycząca publicystyki w ogóle: postawienie tezy oraz właściwa argumentacja

12. Język winien być jasny, precyzyjny i wyważony, należy unikać afektacji

5. Odmiany gatunku (komentarza)

1. Jacek Maziarski wyróżnia następujące odmiany komentarza

1. Komentarz codzienny

2. Komentarz tygodniowy lub miesięczny

3. Glosa - zwięzła wypowiedź o charakterze interpretacyjno-oceniającym, publikowana często w bezpośrednim powiązaniu z określoną informacją

2. Tomasz Miarecki proponuje następujące kryteria wyodrębniania typów komentarza

1. Ze względu na autora wypowiedzi, co pozwala wyróżnić: komentarz odautorski, zestawienie komentarzy w formie sondy, komentarz osoby spoza redakcji

2. Ze względu na podstawową funkcję: komentarz wprowadzający, redakcyjny i analityczny

3. Ze względu na sposób formułowania opinii - co pozwala wydzielić komentarz o szczególnej silnie perswazji, bliski felietonowi

3. Ze względu na relację z tekstami informacyjnymi i status wypowiedzi Maria Wojtak wyróżnia

1. Komentarz autonomiczny, samodzielny a więc niewystępujący razem z informacją

2. Komentarz nieautonomiczny, wpleciony w tekst informacji lub towarzyszący informacji jako odrębna wypowiedź, lecz ściśle z informacją powiązana

4. Ze względu na charakter opinii, postawę emocjonalną nadawcy i dominujący styl przekazu, Maria Wojtak wydziela

1. Komentarz stonowany, rzeczowy, oparty na argumentacji, objaśniający i interpretujący

2. Komentarz satyryczny, pokazujący określone zjawisko w krzywym zwierciadle, ośmieszający i krytykujący

3. Komentarz ironiczny, krytykujący zdarzenia przy pozorach aprobaty

4. Komentarz żartobliwy, eksponujący humorystyczną stronę opisywanych zjawisk

5. W prasie komentarz umieszcza się

1. Pod tekstem głównego artykułu

2. Na apli

3. Jako niezależny artykuł

6. Autor winien umieścić pod komentarzem swoje nazwisko

6. Felieton

1. Powinien być osadzony w rzeczywistości, ale z tego nie wynika, że każde jego zdanie musi się o tę rzeczywistość potykać (Maciej Krassowski)

2. Felieton jako lekka i wdzięczna forma publicystyczna narodził się we Francji

3. (etym.) Feuille - oznacza „liść”, feuilleton - „kartka złożona na czworo”

4. Felieton jest więc luźną i swobodną wypowiedzią, w której autor może puścić wodze fantazji i błyskotliwości - jeśli tylko takie posiada

5. Początkowo mianem felietonu określano dolną część kolumny dziennika, odciętą grubą linią

1. Zamieszczano pod nią materiały krytyczno-literackie

6. Pierwsze felietony ukazały się we francuskim dzienniku „Journal de Debats” w roku 1800.

7. Do słynnych felietonistów należą pisarze tej miary co Wiktor Hugo, Henryk Heine, Aleksander Puszkin, Cyprian Kamil Norwid, Bolesław Prus, Tadeusz Boy-Żeleński, Antoni Słonimski, Julian Tuwim, K. I. Gałczyński

8. Edward Chudziński tak charakteryzuje dobrego felietonistę

1. Powinien odznaczać się temperamentem, smakiem, poczuciem humoru, swobodą, spostrzegawczością, sarkazmem gdy trzeba, nade wszystko zaś wrodzonym talentem, gdyż nikt nie nauczył się pisać felietonistycznie

2. Natomiast nieodłączne cechy i elementy tekstu zasługującego na miano felietonu to aforyzmy, paradoksy, pointy, przejrzysty styl, potoczność i dosadność wypowiedzi

9. Felieton jest pozycją cykliczną w gazecie lub mediach elektronicznych

10. Charakteryzuje go wyrazistość autorskiego stylu

11. Swoistą cechą felietony jest ostentacyjna nieoficjalność, eksponowanie podmiotu autorskiego, poufałość wobec odbiorcy

12. Zwykle jest to objętościowo niewielka forma

13. Typowa jest tu skłonność do puenty, fragmentaryczność, dygresyjność

14. Tematem felietonów są zwykle aktualne wydarzenia kulturalne, społeczne, polityczne, gospodarcze

15. Dominuje ton swobodny, dowcipny, satyryczny a nawet skandalizujący

16. Wykorzystuje środki artystyczne oraz elementy mowy potocznej

17. Częste stylizacje językowe (* dopuszczalne jest wprowadzenie motywów fikcyjnych)

18. W państwach niedemokratycznych felieton staje się częstokroć oazą niezależnej myśli, dowcipnie umykając cenzurze (Kisiel, Słonimski)

19. Felieton występuje także w radiu i telewizji

1. W radiu słonemu felietonowi towarzyszą pozasłowne środki ekspresji, jak barwa i ton głosu, intonacja, tempo

2. W telewizji i filmie - moc wyrazu wzmacnia obraz, montaż, praca kamery

7. Recenzja

1. (łac) recensio - ocena

2. Jest omówieniem i oceną dzieła sztuki lub pracy naukowej bądź innego rodzaju publikacji podlegającej prawu autorskiemu, jak np. programy komputerowe

3. Istnieje na pograniczu publicystyki oraz krytyki literackiej, krytyki artystycznej i nauki

4. Poświęcona jest pojedynczym utworom, dlatego krytyczne omówienie kilku dzieł danego autora jest już raczej szkicem lub esejem

5. Wymaga orientacji dziennikarza w danej dziedzinie, do której utwór przynależy, zebrania dokładnych danych

6. Recenzja dziennikarska musi być aktualna, dotyczyć dzieł nowych lub świeżo wydanych

7. Recenzja publicystyczna adresowana jest głównie do czytelnika, a nie do autora, jak to ma miejsce w przypadku recenzji prac naukowych lub krytycznych czy wydawniczych

8. Celem recenzji jest poinformowanie o nowych utworach i zjawiskach, głównie artystycznych, ich ewaluacja, kształcenie gustów publiczności oraz krytyczna refleksja dotycząca struktury dzieła, jego ładunku filozoficznego, uwarunkowań pozaartystycznych etc.

9. Recenzja winna zawierać

1. Podstawowe informacje dotyczące omawianego utworu, a więc przede wszystkim: tytuł, imię i nazwisko twórcy, miejsce wydania lub wystawienia, datę. Dane te często umieszczane są pod tekstem, w stopce

2. Krótkie omówienie bądź zasygnalizowanie treści

3. Wskazanie gatunku lub dyscypliny, do jakiej dzieło przynależy

4. Informacje o autorze i jego dotychczasowej twórczości

10. W ocenie należy odnieść się do głównych aspektów utworu: treści, formy, przekazu

11. Winna być fachowa, ale należy również brać pod uwagę przygotowanie odbiorców

12. Musi być odpowiednio umotywowana

13. Ocena przebiega od szczegółu do ogółu, poparta jest cytatami lub rzeczowymi odnośnikami

14. Zazwyczaj przyjmuje się, że walory prezentowane są przed mankamentami, i ocenianie ze względu na pełnione przez dane elementy funkcje w całości utworu

15. W zakończeniu pożądane jest podsumowanie, konkluzacja dotycząca rozważanych plusów i minusów, rekomendacja

16. Język recenzji dziennikarskiej jest językiem literackim oraz krytyczno-artystycznym z elementami fachowego słownictwa, raczej bez kolokwializmów

17. Obecnie w prasie i innych mediach pojawiają się często krótkie recenzje, grupowane w bloki tematyczne (jak np. książki, kino, płyty), mające cele reklamowe, niesygnowane podpisem autora, zawierające elementy ikoniczne, a więc zdjęcie okładki, autora itp.

18. W recenzji publicystycznej należy unikać gołosłowności, nadmiernego streszczania utworu, przerostu dygresji, zbyt wielu przypisów i odwołań do hermetycznych prac teoretycznych

8. Esej

1. (fr.) essai - oznacza próbę, szkic

2. Jest dłuższym utworem, swobodnie interpretującym jakieś zjawisko intelektualne, eksponującym podmiotowy punkt widzenia, wyróżniającym oryginalną, artystyczną formę

3. Występują tu zarówno związki logiczne, charakterystyczne dla piśmiennictwa naukowego, jak i błyskotliwe skojarzenia pomysłów, wyłamujące się spod ścisłych schematów logiczno-akademickich, poetyckie obrazy, paradoksy, aforyzmy, fragmentaryczność oraz liryczno-refleksyjna narracja

4. Za prekursorów pisarstwa eseistycznego uznaje się Platona i Arystotelesa

5. Nazwę esej wprowadził do słownika nowożytnego Michał de Montaigne w swoich Essais przetłumaczonych na język polski jako Próby (1580r.)

6. Innymi wybitnymi przedstawicielami gatunku byli pisarze i filozofowie tej miary co Francis Bacon, John Locke, sir David Hume, Kartezjusz, Pascal, Goethe, Schiller, Carlyle, Nietzsche, Oscar Wilde, Aldous i Julian Huxleyowie, T. S. Eliot, Albert Camus, Jean Paul Sartre

7. W Polsce:

1. Za prekursora eseju polskiego uważa się Łukasza Górnickiego i jego Dworzanina polskiego (1566r.), gdzie fabuła jest pretekstem do rozważań nad obyczajami, sztuką i polityką

2. Formę eseju rozwijają publicyści oświeceniowi, jak Jan Śniadecki

3. W romantyzmie: Kazimierz Brodziński, Maurycy Mochnacki, Norwid

4. W okresie Młodej Polski - Stanisław Brzozowski, Karol Irzykowski

5. W wieku XX: Melchior Wańkowicz, Jerzy Stempowski, Stanisław Vincenz, Paweł Jasienica, Czesław Miłosz, Stanisław Lem, Zbigniew Herbert, Leszek Kołakowski, Kazimierz Wyka

8. Podziały eseju

1. Według tematu: filozoficzne, estetyczne, historyczne, literacie, naukowe, podróżnicze, społeczne, polityczne

2. Według formy

1. Narracyjne. Esej narracyjny jest zbudowany według rozwijającej się na wzór literacki fabuły

2. Opisowe. Esej opisowy przedstawia pewne problemy, zjawiska, idee

3. Spekulacyjne. Esej spekulacyjny poddaje dogłębnej analizie problemy, zjawiska, idee

4. Argumentacyjne. Esej argumentacyjny dostarcza dowodów na poparcie swoich tez

9. Esej jest utworem hybrydycznym, pogranicznym, stąd jego popularność w filozofii, nauce i literaturze pięknej postmodernizmu

10. Esej mieściłby się w rodzaju publicystycznym dziennikarstwa

1. Między felietonem a artykułem, jako łączący elementy swobody, lekkości, polotu, prowokacji, puentowania, z szerszą objętością oraz argumentacyjno-wyjaśniającym charakterem

2. A także między dziennikarstwem, literaturą i nauką

9. Dzienniki, pamiętniki, abecadlniki (alfabety)

1. Dziennik

1. Forma dziennika zastępuje czasami gazetowy felieton

2. Dziennik występujący w prasie to zbiór zapisków, notatek, refleksji, najczęściej z podaniem daty zapisu, skierowany do publiczności, drukowany na gorąco, albo publikowany po latach (jak np. Dzienniki Herlinga Grudzińskiego, które ukazywały się w „Plusie-Minusie”)

2. Alfabet

1. Jest pamiętnikiem utworzonym z alfabetycznie ułożonych haseł, poświęcony wybranym postaciom

2. Autorzy abecadeł: Kisiel, Miłosz (Abecadło Miłosza), Słonimski

Gatunki pograniczne.

1. Wywiad

1. Wywodzi się ze Starożytnego dialogu (Sokrates, Platon)

2. Za twórcę wywiadu dziennikarskiego uznaje się Jamesa Gordona Benetta, który na łamach „New York Herald” opublikował w 1835 roku wywiad z poczmistrzem z Buffalo

3. Wywiad jest rozmową przeprowadzoną przez dziennikarza z budzącą zainteresowanie osobą, składa się z celowo przygotowanych pytań i odpowiedzi na nie, może dotyczyć jakiejś okazji, wspomnień, planów

4. Dziennikarz może w wywiadzie odgrywać różne role

1. Pośrednia - gdy rejestruje jedynie wypowiedzi udzielającego wywiadu

2. Pośrednika-pomocnika - gdy stawia dodatkowe pytania, steruje tokiem wywodu swego rozmówcy, formułuje wnioski

3. Partnera-ucznia - gdy odgrywa rolę osoby słabo zorientowanej w przedmiocie rozmowy

4. Partnera-eksperta - gdy wdaje się z polemiki z rozmówcą

5. Partnera-reprezentanta opinii publicznej w przypadku odwoływania się przez dziennikarza do obiegowych sądów o przedmiocie rozmowy

5. Wywiad ma na celu przede wszystkim dostarczenie odbiorcy autentycznych informacji, ale również kształtowanie opinii odbiorców

6. Kompozycja wywiadu przedstawia się następująco

1. Nadtytuł. Nadtytuły lub podtytuły mają postać formuły: „Rozmowa X-a z Y-iem”, „Z Y-iem rozmawia X”

2. Tytuł. Tytuł jest często cytatem (fragmentem wypowiedzi udzielającego wywiadu) lub parafrazą odcinka jego wypowiedzi

3. Lid (mający na ogół postać cytatu)

4. Korpus

5. Formuła finalna. Składnik finalny ma postać formuły: „Rozmawiał(-a) X”

7. Elementami kompozycyjnymi wywiadu są zazwyczaj krótkie pytania dziennikarza i dłuższe odpowiedzi interlokutora

8. W punkcie wyjścia rozmowy dziennikarz proponuje główny temat konwersacji, przedstawia rozmówcę, wymieniając jego funkcje, ostatnie wydarzenia z jego życia, dookreślając postawę własną lub odwołując się do obiegowych sądów o bohaterze wywiadu

9. Formułą zamykającą wywiad jest: „Dziękuję Panu/Pani za rozmowę” - nie zawsze pojawiająca się w druku

10. Dwa typy wywiadu

1. Informacyjny (dotyczący samych faktów)

2. Publicystyczny (przedstawiający osobę i jej przekonania)

11. Czasem wywiad pełni funkcję pośredniego komentarza

1. Występuje wówczas zwykle na drugiej stronie gazety i składa się z tytułu typowego dla wywiadu, wstępnego akapitu przedstawiającego dany fakt czy wydarzenie, kilku wymian dialogowych, w obrębie których dziennikarz prowokuje rozmówcę do wyrażania opinii na temat owego wydarzenia

12. Znaną zasadą dziennikarską jest ta, która mówi, iż dziennikarz powinien pozostać w cieniu rozmówcy

13. Dziennikarz powinien być dobrze przygotowany do wywiadu

14. Choć wywiad winien mieć postać spontaniczną, zwykle poddawany jest obróbce, skracany, dopracowywany

15. W druku pytania zaznaczone są inną czcionką niż odpowiedzi

16. Pytania

1. Powinny być konkretne i rzetelnie sformułowane

2. Powinny zachęcać rozmówcę do ciekawej wypowiedzi

3. Nie powinny sugerować odpowiedzi

4. Należy jest stawiać taktownie, choć stanowczo

17. Podział

1. Wywiad prasowy (wymaga przeredagowania)

2. Wywiad telewizyjny (jest wyreżyserowany, ale zachowuje pozory swobodnej rozmowy)

3. Wywiad radiowy (wywiad telewizyjny i radiowy mogą być przeprowadzane na żywo)

4. Wywiad w formie książki (wywiad rzeka)

5. Wywiad hybrydyczny - pojawia się w prasie. Między pytania i odpowiedzi rozmówcy wplecione są opisy zachowania rozmówcy

18. Wywiad przeobraża się dynamicznie. Popularne stają się wywiady-rzeki oraz czaty ze znanymi osobami

19. Język wywiadu

1. W wywiadzie mieszają się konwencje języka potocznego i konwencjonalnego, subiektywnego i obiektywnego, szablonowego i oryginalnego

2. Debata (dyskusja)

1. Jest pochodną wywiadu

2. Dziennikarz prezentuje aktualny i bulwersujący opinię publiczną problem

3. Jako wprowadzenie może przedstawić dominujące punkty widzenia odnośnie danej sprawy

4. Do debaty zaprasza się strony reprezentujące różne stanowiska oraz ekspertów

5. Typy debat

1. Perswazyjna

2. Problemowa (naświetlenie jakiegoś ogólnospołecznego zagadnienia)

3. Analityczna (z głosem wyjaśniającym ekspertów)

4. Wzbogacona o filmy, wywiady

3. Hipertekst

1. Jest jakby sumą wszystkich możliwości dostarczonych przed dany materiał sieciowy

2. Jest sposobem łączenia różnorodnych obiektów i poruszania się w ich obrębie na zasadzie rozwidlających się ścieżek

3. Jest więc zaprzeczeniem linearności i zamkniętej formy

4. W zależności od własnych potrzeb i wyboru, odbiorca współtworzy własną wersję gazety

5. Należy umiejętnie przygotować siatkę indeksów i połączeń

6. Obmyślić atrakcyjną ofertę interakcyjną dla czytelników

7. Pisać zagęszczone informacyjnie teksty

4. Dziennikarstwo radiowe

1. Dziennikarstwo radowe narzuca szczególny wymóg maksymalnie

1. Skondensowanego i urozmaiconego przekazu

2. Jest to uwarunkowane możliwościami percepcyjnymi potencjalnego słuchacza, który nie jest w stanie skupić się dłużej niż minutę na jednym zagadnieniu - zwłaszcza, że specyfiką odbioru programu radiowego jest niemal z reguły słuchanie radia przy równoczesnym wykonywaniu innych czynności, prowadzeniu samochodu etc.

3. Podstawowy nakaz dziennikarstwa: nie nudzić, podawać nawet tematy nieatrakcyjne w ciekawy sposób, ma zatem w dziennikarstwie radiowym szczególne znaczenie

4. Zróżnicowanie prezentowanego na antenie materiału dziennikarskiego uzyskuje się przede wszystkim dzięki możliwościom, jakie oferuje dźwięk

1. „cytowanie” dźwięków ilustrujących dany przekaz informacyjny bądź publicystyczny, zarejestrowanych na taśmie magnetofonowej, pozwala na przerwanie jednostajności, uwiarygodnia i „uplastycznia” (fabularyzuje) prezentowanie informacje, komentarze, omówienia; zapobiega nudzie

5. Istotną rolę urozmaicającą odgrywają również przerywniki muzyczne (krótkie przerywniki dźwiękowe w radiu to tzw. dżingle)

6. Radio obok telewizji i Internetu, jest tym medium, które pozwala na szybszy - niż ma to miejsce w dziennikarstwie prasowym - gorący przekaz najświeższych wiadomości

1. Informacja z ostatniej chwili może zostać przekazana niemal tuż po jej otrzymaniu; relacja z miejsca ważnych wydarzeń - bezpośrednio udostępniona słuchaczom

7. To, co obecnie najbardziej interesuje słuchaczy w radiu - poza muzyką, to właśnie bieżące wiadomości

8. Przy przygotowywaniu serwisu informacyjnego pracuje zwykle kilka osób, według ustalonego na spotkaniu redakcyjnym planu aktualnych wydarzeń, kolejności i formy ich podawania

9. Radiowy dziennikarz od serwisów informacyjnych musi

1. Posiadać umiejętność szybkiego działania i podejmowania decyzji

2. Umiejętność wyławiania najistotniejszych, dojrzewających często dopiero hitów informacyjnych

3. Orientację w życiu politycznym

4. Rozeznanie, gdzie błyskawicznie sprawdzić wątpliwe dane

10. Pamiętajmy też o innej podstawowej zasadzie retorycznej: o używaniu poprawnego i zrozumiałego języka (bezbłędna wymowa, gramatyka, intonacja)

11. Retoryczne ostrzeżenia dla radiowych dziennikarzy informacyjnych, dotyczące użycia języka, w następujący sposób sformułował Michael Viatteau w Vademecum dziennikarza informacji radiowej:

1. Należy unikać zdań w stronie biernej, gdyż burzy to tak pożądaną przez radiowców dynamikę wypowiedzi

2. Należy zaczynać zdanie od podmiotu i orzeczenia, a nie od rozbudowanych dopełnień i przydawek, w gąszczu których słuchacz może się zagubić

3. Przekazywać konkretne dane, a więc imiona, nazwiska, miejsca wydarzeń itp.

4. Nie nadużywać słowa „dzisiaj”, oraz unikać terminów związanych z przeszłością, np. „wczoraj” - przynajmniej na początku informacji, gdyż umniejsza to werbalnie wymagany od radia aktualny ładunek przekazu

5. Pożądane są natomiast terminy odnoszące się do bliskiej przyszłości

6. Unikanie o ile to możliwe, terminów nieprecyzyjnych, jak „kilka” czy „wiele” - słuchacz oczekuje wszak konkretnej a nie mglistej informacji

12. Małgorzata Rybczyńska formułuje następujące przykazanie retoryczne dla dziennikarzy informacyjnych

1. Zasadę ciągłości - jeżeli poinformowaliśmy słuchaczy o jakimś bulwersującym wydarzeniu, powinniśmy również zawiadamiać ich o dalszych losach głównych aktorów tego wydarzenia

13. Naczelna zasada dziennikarstwa informacyjnego - zasada odwróconej piramidy - w dziennikarstwie radiowym ulega pewnej modyfikacji

1. Wiąże się to z koniecznością urozmaicenia prezentowanego materiału i utrzymywania uwagi słuchacza. Dlatego też w dłuższych dziennikach można niektóre ważne i poruszające wiadomości (1 lub 2) zachować na później, aby ponownie wywołać ożywienie odbiorców

2. Rybczyńska określa ten schemat prezentacji mianem „serii kilku odwróconych piramidek”

14. W reportażu radiowym w inny sposób wyrażane są emocje, dzięki możliwości włączenia głosów samych bohaterów reportażu, natomiast w reportażu pisanym większą rolę odgrywa sama narracja

5. Dziennikarstwo telewizyjne

1. Zgodnie z łacińską etymologią, termin telewizja oznacza nadawanie i odbieranie obrazów na odległość (Tele - odległy, Visio - widzę)

2. Telewizja jest medium audiowizualnym, przekazującym masowemu odbiorcy przetworzoną rzeczywistość za pośrednictwem reprodukowanych technicznie bodźców wzrokowych i słuchowych

3. Przed rozpowszechnieniem się komputerów i Internetu, to właśnie telewizja stała się najpopularniejszym medium masowego przekazu, wyznaczającym kondycję duchową człowieka XX wieku (albo jej upadek)

4. Z ciekawostek historycznych

1. Pierwsza emisja obrazu telewizyjnego nastąpiła 26.01.1926r; dokonał jej Anglik o nazwisku Baird

2. W Polsce za datę powstania telewizji przyjmuje się rok 1952, kiedy to w Warszawie powstał Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny

5. W telewizji dominuje przekaz filmowy, a więc ciąg audiowizualnych obrazów ruchowych, których budowę można opisać za pomocą takich terminów jak plan, ustawienie, sposób montażu

6. Słowo pełni w telewizji rolę drugorzędną, uzupełniającą obraz i wzmacniającą jego znaczenie

7. Ze względu na sposób nadawania wyróżnia się przekaz bezpośredni (na żywo) oraz przekaz emitowany z taśmy filmowej lub magnetycznej

8. Wyróżnia się również

1. Programy mechaniczne - bez twórczego udziału warsztatu telewizyjnego, wykorzystujące materiały pozatelewizyjne, a więc np. projekcje filmu z telekina

2. Programy reprodukcyjne - oparte na surowym, nieprzetworzonym przekazie wydarzenia, które w danej chwili ma miejsce - czyli różneo rodzaju transmisje, relacje

3. Programy kreacyjne, specjalnie przygotowane dla potrzeb telewizji, z wykorzystaniem warsztatu telewizyjnego

9. Dziennikarstwo telewizyjne obejmuje przede wszystkim takie gatunki jak

10. Wiadomości (informacje)

1. Winny wykorzystać maksymalnie główny atut telewizji, a więc właściwie pod kątem retorycznym dobrany i spreparowany obraz

1. Ciekawy, wymowny, zachęcający do obejrzenia i wysłuchania całości materiału

2. Dobrze skadrowany

3. Powinny w nim dominować ujęcia statyczne, niemęczące dla oczu

2. W celu uwiarygodnienia, należy wykorzystać również naturalne efekty dźwiękowe

3. Występujący komentarz słowny winien stanowić uzupełnienie obrazu, a nie jego opis

4. Telewizja jako dysponująca urozmaiconą ofertą medialną oraz możliwością natychmiastowego przekazu, dająca złudzenie wierności wydarzeniom, dla większości obywateli jest najatrakcyjniejszym a częstokroć jedynym źródeł informacji

5. Stąd waga przywiązywana do dzienników, zwłaszcza wieczornego, głównego wydania

6. W dziennikach wyeksponowaną rolę zajmuje prowadzacy - będący dynamiczną postacią dziennika, posuwającego naprzód narrację programu

11. Felieton telewizyjny

1. Zgodnie z wymogami gatunku zawiera lekką, dowcipną, pełną błyskotliwych skojarzeń, subiektywną interpretację i ocenę wydarzeń o aktualnym znaczeniu

2. Atrakcyjnością felietonu telewizyjnego jest możliwość wykorzystania różnorodnych środków filmowych, jakimi dysponuje to medium, a także - obecnie - wprowadzenie technik komputerowych

3. Pamiętajmy, że obecnie, zgodnie ze światową tendencją, do skróconej formy felietonistycznej zbliżają się także informacje - ma to służyć ubarwieniu materiału, przyciągnięciu uwagi widzów

12. Reportaże filmowe

1. Jest szczególnym przypadkiem filmu dokumentalnego

2. Reportazysta telewizyjny może zastosować więcej retorycznych środków niż autor reportaży prasowych i radiowych - dysponuje dodatkowo obrazem, który często nie wymaga słownego komentarza i może być bardziej wymowny niż słowo

13. Filmy dokumentalne

1. Jest filmem przekazującym autentyczne obrazy rzeczywistości oraz zawierającym ich filmową interpretację

14. Wywiady i Debaty

15. Celem telewizji jest rozczarować w miarę możliwości jak najmniejszy procent oglądających (T. Gitlin)

16. Owo nastawienie na masowego widza sprzyja niestety obniżeniu poziomu oferty programowej telewizyjnej; wtórnie zaś kształtuje gusta publiczności

17. Podstawowe kanony funkcjonowania telewizji zostały w następujący sposób sformułowane przez dziennikarzy BBC

1. Dobry smak; poprawność językowa; bezstronność; stanowisko zbliżone do stanowiska rządu

6. Retoryka i gatunki dziennikarstwa internetowego

1. Podobnie jak w twórczości artystycznej należy tu odróżnić utwory przygotowywane poza siecią (jak np. artykuły czy reportaże prasowe, nagrania radiowe), zamieszczane następnie w Internecie, od tekstów tworzoncyh specjalnie dla potrzeb elektronicznego medium, wykorzystujących jego specyfikę

2. Internet zapewnia dziennikarzowi większą niż inne media

1. Szybkość przekazu (najświeższe wiadomości mogą dotrzeć w formie tekstowej do odbiorców już po kilku minutach od ich otrzymania)

2. Dostępność dla odbiorców

3. Wielość form podawczych - tekst pisany, grafika, animacja, dźwięk

4. Możliwość współpracy z odbiorcą

5. Możliwość wprowadzania wielokrotnych modyfikacji i uzupełnień w opublikowanym już tekście

6. Dłuższy cykl życia publikacji

3. Równocześnie Internet w szerszym zakresie niż tradycyjne media

1. Narzuca konkurencyjność

2. Dostarcza pola do działania zarówno dla profesjonalistów i amatorów

3. Prowadzi - podobnie jak w przypadku Net Art. - do „rozmywania się” autorstwa, jego anonimowości

4. Znaczenie dispositio i elocutio zostaje tu zakwestionowane, jako że teksty są stale uzupełniane na gorąco, w miarę poznawania nowych faktów lub rozwoju wydarzeń

5. Na przekór tradycyjnym zasadom retorycznym tekst pozbawiony jest zamkniętej formy

6. Styl zachowując znamiona przekazu depeszowego, podlega obróbce pod kątem możliwości percepcyjnych masowego odbiorcy

7. Gatunki informacyjne w Internecie

1. Flash - to najkrótsza forma informacyjna, składająca się z jednego lub dwóch zdań, obecna w mediach tradycyjnych, nabiera szczególnego znaczenia w Internecie

1. Z uwagi na stanowiącą o wartości serwisu informacyjnego aktualność informacji i błyskawiczną reakcję na wydarzenia, taki krótki tekst może informować o najważniejszych wydarzeniach

2. Jest gatunkiem aż nazbyt oszczędnym w wyrazie, budzącym informacyjny niedosyt, toteż nie powinien być nadużywany

3. Nie powinien być zwłaszcza stosowany w przypadku informacji przewidywalnych, już sygnalizowanych, do których redakcja wcześniej może przygotować dodatkowe dane np. w postaci przedstawienia podłoża gorących wydarzeń, ich głównych aktorów itp.

4. W obliczu nagłych wydarzeń, skrótowa forma jest jednak koniecznością, z tym, że pozostaje wymóg jak najszybszego rozwinięcia zasygnalizowanych informacji, zgodnie z oczekiwaniami odbiorców

2. Depesza agencyjna

1. Zawiera maksymalnie zobiektywizowany przekaz

2. Jest dość monotonna, charakteryzuje ją urzędowy, dość drętwy język

3. News - powstaje w wyniku autorskiego przekształcenia i wzbogacającego tekst opracowania wiadomości agencyjnej

1. Warunki przekształcenia wiadomości agencyjnej w news

1. Wyczerpujące opisywanie wydarzeń

2. Dotarcie do informacji pochodzących z różnych źródeł na dany temat

3. Uzyskanie komentarzy specjalistów niezależnych od źródeł informacji i od wydawcy serwisu

4. Dysponowanie czasem potrzebnym na właściwe zredagowanie tekstu

2. Zwłaszcza komentarz winien pełnić raczej rolę wyjaśniającą, edukacyjną, a nie tyle perswazyjną, pozwalając lepiej zrozumieć istotę wydarzeń a nie wpoić określone postawy

3. W przypadku braku wystarczającej ilości czasu należy zrezygnować z przeróbki newsa agencyjnego - lepsza wersja surowa, niż niechlujnie przetworzona wiadomość, o zniekształconym ładunku informacyjnym

4. Raport „Big Picture”

1. Połączenie serii artykułów na dany, aktualny temat

2. Umożliwia odwołanie się do wcześniejszych publikacji bez konieczności streszczania praktykowanego w dziennikarstwie prasowym

3. Artykuły powiązane są siecią hiperłączy

4. Wymaga stosunkowo niewielkiego nakładu pracy

5. Przy aktualnym tekście o najnowszym wydarzeniu należy umieścić hiperłącze zachęcające do zapoznania się ze związanym tematycznie z danym wydarzeniem wcześniejszym artykułem

1. Powstaje w ten sposób swoiste kompendium wiedzy na dany temat, mogące być wykorzystywane także przy dalszych okazjach

6. Dodawane sukcesywnie aktualne informacje sprawiają, że raport taki nie starzeje się i może być cennym źródłem wiedzy dla czytelników zainteresowanych danym materiałem

7. Wiele mediów internetowych traktuje tego typu raporty jako podstawę swojego działania

8. Mogą one przyjmować postać prezentacji multimedialnych, w których materiały archiwalne i bieżące są łącząone za pomocą elementów interaktywnych, menu, pozwalających użytkownikom na dowolne przeszukiwanie materiału

9. Bogate w treść i urozmaicone materiały, raporty potrafią zaangażować internatów na dłuższy czas

5. Relacja

1. Należy odróżnić odbiór programów radiowych i telewizyjnych za pomocą szerokopasmowych łącz od internetowych relacji „na żywo”

2. Większość dużych portali informacyjnych prowadzi tego typu serwis

3. Transmisja na żywo w Internecie polega na przekazywaniu częstych komunikatów, pojawiających się w krótkich odstępach czasu

4. Podobnie jak w telewizji przeważają tu transmisje zawodów sportowych, ważnych imprez kulturalnych, wydarzeń politycznych, oficjalnych wizyt, losowań gier liczbowych itp.

5. Odbiorcami takich pozornie nieatrakcyjnych programów są przeważnie osoby, które nie korzystają z płatnych kanałów TV, bądź …urzędnicy lub osoby zatrudnione w firmach - w godzinach pracy, pozbawione dostępu do tradycyjnych mediów

6. Strona www wczytana z Internetu może być odświeżana automatycznie, w wyznaczonych przez twórcę krótkich odstępach czasu (nawet co kilka sekund)

7. Aktualizacja może też odbywać się natychmiast po wprowadzeniu poprawki przez relacjonującego dane wydarzenie korespondenta, bez oczekiwania na kolejny cykl odświeżania strony, dzięki zastosowaniu odpowiednich programów

8. O decyzji podjęcia relacji na zywo decyduje atrakcyjność wydarzenia dla odbiorców, którzy będą gotowi spędzić dłuższy czas wpatrując się w monitor, obserwując zmieniające się komunikaty (w przeciwieństwie do telewizji, która umożliwia obserwację wydarzeń, dając wrażenie uczestniczenia w nich)

9. Dlatego część serwisów internetowych ogranicza się do krótkiej zapowiedzi wydarzeń, a następnie opublikowania sprawozdania wzbogaconego zdjęciami lub plikami multimedialnymi

10. Relacja na żywo jest uzasadniona w przypadku gdy

1. Interesujące informacje publikowane są z dużą częstotliwością

2. Mają charakter zwięzłych komunikatów, umieszczanych w krótkim czasie na stronie

11. Przygotowując relację na zywo należy ustalić formę graficznej prezentacji tekstu oraz podjąć decyzję, jakie informacje (opisowe lub liczbowe) należy w relacji zamieścić

12. Ważna jest współpraca kilku osób, zwłaszcza pod kątem korekty, która pozwoli wyeliminować błędy, zniekształcenia, przeinaczenia

6. Newsletter

1. Jest to gazeta rozprowadzana pocztą elektroniczną

2. Zazwyczaj jest przekazem do zainteresowanych informacji, które zostały opublikowane na stronie od ostatniego numeru newslettera

3. Podobnie jak „Big Picture” nie jest więc gatunkiem autonomicznym

4. Newslettery kompletne zawierają pełną wersję publikowanych informacji

1. Tego typu newslettery nie są jednak zbyt popularne, gdyż w niewielkiem stopniu spełniają rolę promocyjną dla danej strony - pełny tekst artykułów stanowi bowiem treść listu, tak więc czytelnik nie musi już wchodzić na stronę wydawcy

2. Wyczerpujące listy z wiadomościami są zazwyczaj zamieszczane w płatnych serwisach

5. Newslettery zajawkowe nie zawierają pełnych wersji publikacji (za wyjątkiem artykułu wstępnego) lecz zazwyczaj tytuły i lidy artykułów

1. Tytułom towarzyszyć mogą aktywne hiperłącza do pełnych wersji tekstów lub adresy nadające się do skopiowania i wklejenia w okno przeglądarki internetowej

6. Ważne jest tu czytelne sformułowanie nagłówków tekstów zawierających dużą ilość słów kluczowych

7. Temat e-maila musi być na tyle atrakcyjny dla odbiorcy aby zechciał go otworzyć

8. Elementem wyróżniającym newslettery jest adres nadawcy, którego domena z reguły pokrywa się z nazwą serwisu przygotowującego newsletter

9. Subskrypcja ma zazwyczaj charakter selektywny, zapewniający dobór działów tematycznych pod kątem zainteresowania prenumeratorów, bądź też według słów kluczowych podanych przez czytelnika (CNN), albo też zdaniem samych autorów najlepiej oddających tematykę tekstu

10. Najatrakcyjniejszy typ newslettera to ten

1. Który zachowuje się jak strona internetowa, a więc zawiera hiperłącza do pełnych wersji tekstów

2. Zawiera linki nawigacyjne, pozwalające poruszać się po obszarze samego newslettera

11. Problemem może okazać się wielki format takiego listu, powodujący problemy z wyświetlaniem w przypadku starszych wersji programów pocztowych, posiadanych przez użytkowników

12. Dobry newsletter powinien:

1. Mieć krótki i prosty tytuł

2. Pozwalać łatwo dostosować treść do indywidualnych potrzeb i gustów odbiorcy

3. Być podzielony na sekcje tematyczne, pokrywające się z działami tematycznymi danego portalu

4. Umożliwiać jak najszybsze dotarcie z listu do anonsowanych materiałów na stronie www

7. Artykuł internetowy

1. Tytuły są bardziej skondensowane i streszczające niż w wersji drukowanej

1. Np. (Gazeta Wyborcza) Nasz dziki Zachód - w druku, Jak gangsterzy dostali unijne dopłaty do ziemi - w wersji In-line

2. Tytuł powinien być nasycony jak największą liczbą słów-kluczy, podobnie jak i lidy (co pozwoli na wyłowienie tekstu spośród innych nawet długo po jego publikacji)

3. Aby dojść do lidu konieczne jest kolejne kliknięcie. Od niego zależy, czy czytelnik zapozna się z całym tekstem

4. Lid nie powinien dublować komunikatu zawartego w tytule, lecz dostarczyć więcej informacji i zachęcić do poznania ich kontynuacji w tekście

5. Na stronach internetowych długość lidów bardziej niż w tradycyjnej prasie wyznaczana jest przez uwarunkowania graficzne

6. Zazwyczaj najważniejszy artykuł na stronie zopatrzony jest w dłuższy lid, a pozostałe są do siebie zbliżone pod względem długości

gramatyczne

retoryczne

---