POLACY WOBEC I WOJNY ŚWIATOWEJ

Konflikty między wielkimi mocarstwami w początkach XX wieku wskazywały, że wojna między nimi jest nieunikniona. Ponieważ sytuacja ta dotyczyła również mocarstw zaborczych, Polacy stanęli wobec konieczności podjęcia decyzji, czy poprzeć któregoś z zaborców przeciwko drugiemu. Powstałe w tej sprawie stanowiska polskich ugrupowań politycznych nazywano orientacjami. W okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej powstały dwie orientacje w społeczeństwie polskim: prorosyjska (antyniemiecka) i proaustriacka (antyrosyjska).

Orientacja, prorosyjska, powstała w kręgach endeckich. Jej twórca, Roman Dmowski, uważał Niemcy za największego wroga polskości i Polski. W momencie zagrożenia wojną światową i powstania bloków militarnych endecja opowiedziała się po stronie Rosji i jej sojuszników. Dmowski miał świadomość, że ewentualne zwycięstwo Rosji nie przyniesie niepodległości Polsce, ale miał nadzieję na zjednoczenie wszystkich ziem polskich pod panowaniem rosyjskim. Taka sytuacja sprzyjała - według niego - uzyskaniu autonomii i ewentualnie, w dalszej przyszłości, może nawet niepodległości.

Orientacja proaustriacka, zwana również niepodległościową, z Józefem Piłsudskim na czele, zakładała, że walcząc zbrojnie u boku Austro-Węgier przeciwko Rosji będzie można wybić się na niepodległość. Jej zwolennicy byli przekonani, że zwycięstwo państw centralnych spowodowałoby przebudowę monarchii Austro-Węgierskiej w państwo trialistyczne, obejmujące również Polskę (łącznie z terenami Królestwa Polskiego).

---