Teoria ekonomi a polityka gospodarcza

Ekonomia to nauka zajmująca się badaniem i tłumaczeniem zjawisk zachodzących w gospodarce - mikroekonomia, makroekonomia, rynek kapitałowy itp.

Polityka gospodarcza to sposób zarządzania gospodarką przez państwo (lub grupę państw) mający na celu maksymalizację pozytywnych efektów ekonomicznych i społecznych.

Polityka gospodarcza to także praktyczne zastosowanie praw zbadanych przez ekonomię, co oznacza podejmowanie działań przynoszących racjonalne skutki.

Głównym celem polityki gospodarczej powinno być podnoszenie jakości życia obywatela.

Cele polityki gospodarczej

Polityka gospodarcza dąży do maksymalizacji wykorzystania produkcji, którymi są:

- ziemia i zasoby naturalne

- kapitał (budynki, maszyny itp.)

- praca (pracownicy w teorii - siła robocza)

- wiedza

Ostatnio dodaje się jeszcze: przedsiębiorczość.

Główne terminy

Popyt - dobra i usługi jakie jesteśmy skłonni nabyć za określoną cenę w określonym miejscu i czasie.
Gdy cena spada to możemy sobie kupić więcej produktów lub usług. Czy zawsze? Nie, ponieważ w pewnym momencie dochodzimy do wniosku że nie potrzebujemy niektórych produktów, lub dużej ilości tych produktów. Polityka gospodarcza patrzy na ile jest popyt, patrzy na ile ludzi stać i na co wydadzą oni pieniądze.

Co wpływa na popyt?
- wiek - im więcej starszych ludzi to będą inne rzeczy konsumować niż młodzi ludzie. Polityka gospodarcza ma tak zadziałać aby za jakiś czas zaspokoić popyt starszych ludzi.

- płeć

- wiedza - wiemy o tym co jest tańsze a droższe. Są wyszukiwarki internetowe które porównują nam ceny.

- pora roku - państwo nie ingeruje w porę roku

- cechy człowieka (snobizm, sknerstwo)

- strach/odwaga - strach czy cena jest dobra, czy warto zainwestować, czy jeszcze poczekać.

Co jeszcze??
Jest masę różnych cech, katalog może być nieskończony cech które wpływają na popyt.

Brak ingerencji to też jest polityka gospodarcza.

Podaż - liczba danych produktów lub usług jakie są oferowane na rynku po danej cenie w danym czasie i miejscu.
Wraz ze spadkiem ceny liczba produktów lub usług rośnie . Czy zawsze i czy są wyjątki?

Istnieją pewne produkty czy dobra dla których cena nie ma znaczenia, ponieważ podaż jest bardzo określona i nie zmienia się zbytnio.

Co wpływa na podaż

• Zdolność do produkcji lub świadczenia usług?

• Oczekiwanie co do rozwoju sytuacji? - nie ma pewności że sytuacja się utrzyma, dlatego trzeba planować. Kolejka jest typowym elementem braku popytu lub podaży.

• Moda - nieracjonalne.

• Ceny surowców

• Oczekiwanie co do zysku

• Liczba producentów

• Sieć

Co jeszcze? Na podaż wpływa bardzo wiele różnych czynników.

Popyt z podażą muszą się dogadać. Gdy podaż jest zbyt mała to człowiek traci bo musi więcej zapłacić.

Cena - wyrażona w jednostkach danej waluty, wartości danego produktu lub usługi.

Generalnie służy racjonalności wydatkowania środków, ale jest również strasznie denerwująca.

„Kupiłam taniej niż inni” - jedna z ulubionych sekwencji w zysku! Człowiek zazwyczaj jest bardziej zadowolony jeżeli kupił coś taniej. Oczywiście nie dotyczy to wszystkich.

Cena, która równoważy popyt i podaż to cena równowagi.

Cena rynkowa lub umowna

A co ze spekulacją?

Spekulacja - ktoś w sposób nieuczciwy reguluje cenę jakiegoś towaru który nie jest dostępny na rynku, bądź specjalnie powoduje że ten towar nie jest nigdzie indziej dostępny. Największym spekulantem jest dziś sklep bo skupuje taniej, a sprzedaje drożej.

Optymalnie jest wtedy kiedy sprzedający nie mogą dyktować cen, tylko decyduje o tym rynek - to teoria a jak jest w praktyce?

Usługa - kupujemy coraz więcej usług. Podczas kupowania telefonu w jego cenie zawarte jest tylko 2-3% kosztu samego urządzenia. Ważna jest ta usługa związana z produkcją, reklamą.

Reklama - wymieniona ponieważ zmienia zachowanie popytu i podaży. Zmienia nasze racjonalne zachowanie, nasze racjonalne decyzje. Nie ma czegoś takiego jak uczciwa reklama. Jest bardziej elementem psychologii niż ekonomi.

To wszystko jest monitorowane, zarządzane i kontrolowane przez organy państwa które starają się monitorować, zarządzać i kontrolować dokonujące się procesy na tak zwanym rynku. Wszystkie transakcje dokonywane są na bardzo różnych rynkach.

Rynek

Do transakcji dochodzi dna rynku - wymiana dóbr i usług za pieniądze - czy zawsze?

- rynek - gdzie są towary

- giełda - nie ma tu towarów.

- giełda samochodowa, bazary. Ludzie dogadywali się w kwestii ceny.

Rynek obejmuje dziś każde miejsce, w którym możemy coś kupić lub sprzedać. Rynkiem w pewnym sensie jest cały świata bo w dowolnym miejscu może powstać coś. Prawo niby to reguluje, ale nie funkcjonuje to tak dokładnie.

Jakie są rynki?

- zakres: regionalne, lokalne, krajowe, międzynarodowe, globalne (Internet)

- samochodowy, rolny, pieniężny jest jakaś grupa towarów, usług która charakteryzuje dany rynek

- wolny, reglamentowany (koncesje), szary, czarny
rynek szary to gdy możemy coś produkować, ale wytwarzamy więcej niż deklarujemy. Zawiera podatek VAT.
rynek czarny to handel nielegalny. Narkotyki, leki, bronie.

- hurtowy i detaliczny

Różne rodzaje graczy na rynku

Monopolistów polityka gospodarcza dąży do tego aby ich nie było.

Oligopoliści - są, ale dobrze by było ich jak najmniej. Np. sieć komórkowa.

Konysjenariusze - beneficjenci regulowanego rynku

Przedsiębiorstwa mający przewagę na rynku - chyba nieuchronne zjawisko. Ustawieni w największym ruchu, najczęściej w centrach handlowych.

Przedsiębiorstwa rynkowe - rywalizujące bez przewag - decydują inne czynniki.

Dobra

Na Rynku mamy dobra. Polityka nie może wpływać na to jakie grupy są na rynku

Dobra substytucyjne	Dobra komplementarne
- jabłko, banan - polonez, mercedes - coca cola/ pepsi cola - szynka/mielonka - piwo, wino, wódka	- chleb i masło - razem najczęściej - papier i ołówek - podstawowe rzeczy - komputer i drukarka - wykładowca i słuchacz - nie ma sensu gdy 1 zabraknie - pieprz i sól - Legia i Widzew

Praktyka wolnorynkowa

W gospodarce Wolnorynkowej podstawą polityki gospodarczej jest stworzenie warunków, w których przy podejmowaniu decyzji podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa, gospodarstwa

Instytucje finansowe, rząd, itd.) kierują się własnym interesem.

Podstawą podejmowania decyzji są informacje rynkowe, wahania cen, kursy walutowe, popyt, podaż, stopy procentowe.

Różne typy gospodarek wolnorynkowych. Różna rola państwa w gospodarce.

W świecie nie ma klasycznych gospodarek wolnorynkowych (wszystkie gospodarki interweniują w różnym stopniu w rolnictwo). Nowa Zelandia jest przykładem państwa najmniej interweniującego w rynek rolniczy.

Z punktu widzenia gospodarek wolnorynkowych zawsze badamy element kontroli państwa który ingeruje w gospodarkę.

Produkt krajowy brutto

Pojęcie dochodu narodowego czyli wielkość wyprodukowanej w danym okresie (najczęściej w danym roku) produkcji przy wszystkich podstawowych czynnikach produkcji (ziemia/kapitał/praca).

Nie ma znaczenia pochodzenie, czy własność czynników wytwórczych. Ważne jest tylko terytorium.

Mamy 3 różne pkb:

- Pomiar wielkości produkcji (wartość wszystkich wytworzonych dóbr).

- Pomiar wielkości dochodów (dochody wszystkich właścicieli czynników

- Pomiar wielkości wydatków (zsumowanie wszystkich wydatków

Gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, samorządów, rządu itp.).

Dochód narodowy nie będzie na egzaminie

Nazywany inaczej: produkt narodowy netto

Wielkość produkcji wytworzonej w danym czasie za pomocą czynników produkcji należących do obywateli danego państwa.

Inaczej: ilość pieniędzy jaką ma do dyspozycji dana gospodarka po pozostawieniu określonej ilości środków na amortyzację i utrzymanie możliwości produkcyjnych.

Instytucje - aktorzy na rynku

Jeżeli mamy do czynienia z gospodarką wolnorynkową to rolą państwa są instytucje, które realizują politykę gospodarczą państwa, lub innego ugrupowania do którego należą państwa.

Organizacje międzynarodowe

Światowa organizacja Handlu

Stosunkowo młoda organizacja (1994). Jest kontynuacją Układu Ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu.

Głównym celem jest liberalizacja handlu światowego, rozstrzyganie sporów handlowych, prowadzenie polityki zawierającą wymianę handlową, dbanie o przestrzeganie praw własności indywidualnej

Zapewnienie równych szans w handlu światowym - czy jest to możliwe?

Międzynarodowy fundusz walutowy

Organizacja funkcjonująca w ramach ONZ, zajmująca się głównie kwestiami stabilizacji rozwoju gospodarczego na świecie i zaniżanie

Jest donatorem pomocy finansowej dla krajów przechodzących problemy gospodarcze, takie jak kryzysy gospodarcze. Nie jest to jednak pomoc bezinteresowna. Państwa mają obowiązek przeprowadzania reform zgodnych z wytycznymi MFW.

Bank światowy

Udziela kredytów dla państw podejmujących reformy lub odbudowujących się po zniszczeniu (powstał po II wojnie światowej).

Składa się z dwóch organizacji:

- Międzynarodowego banku odbudowy i rozwoju (celem jest zmniejszanie ubóstwa krajów o średnim i niskim dochodzie)

- Narodowego Stowarzyszenia Rozwoju (celem jest wspieranie najbiedniejszych krajów świata).

Organizacja współpracy gospodarczej i rozwoju

W skład wchodzi 34 najlepiej rozwinięte państwa świata.

Celem jest wzajemne wspieranie rozwoju ekonomicznego w celu osiągnięcia wzrostu gospodarczego oraz podniesienia poziomu życia obywateli.

Dodatkowo celem jest wspieranie państw rozwijających się.

Instytucje regionalne

Unia Europejska na następnych wykładach

Najwyższy Bank Inwestycyjny

Głównym celem jest wspieranie projektów w państwach UE oraz wspierania inwestycji w przyszłych państwach członkowskich i partnerskich.

Inwestuje na rynkach kapitałowych - nie czerpie z budżetu UE.

Dysponuje budżetem około 60-70 mld EUR.

Północno-amerykańska strefa wolnego handlu - NAFTA

Czyste porozumienie gospodarcze - handlowe.

Strefa wolnego handlu pomiędzy USA, Kanadą i Meksykiem.
Podniesiono cła we wzajemnym handlu, ale pozostawiono autonomię w handlu z krajami trzecimi.

Celem jest wspieranie uczciwej konkurencji w handlu pomiędzy państwami członkowskimi.

Poprawa klimatu inwestycyjnego

Kontrowersje co do udziału w meksyku.

Instytucje kreujące politykę gospodarczą w Polsce

Narodowy Bank Polski

Ma trzy podstawowe funkcje: banku emisyjnego (produkuję kasę, drukarnia. Musi analizować cały czas ile warzy polska gospodarka bo nie może wydrukować więcej pieniędzy niż może), bank banków oraz centralnego banku państwa (stopy procentowe).

Głównym cel działania to utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz złotówki. Siła pieniądza oraz cen gospodarki.

Do głównych obszarów działania NBP należą:

• Prowadzenie polityki pieniężnej

• Działalność emisyjna

• Rozwój systemu płatniczego - karty kredytowe itp.

• Zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski - pozwala na obronę polskiej waluty

• Obsługa Skarbu Państwa - muszą być pieniądze na wydatki

• Działalność edukacyjna i informacyjna - najlepsza baza informacji to strona NBP.

Rada Polityki Pieniężnej

Ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej.

Da Sejmowi sprawozdanie i wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego.

Ustala wysokość stóp procentowych NBP.

Ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków.

Określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych.

Zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z jego działalności.

Kontroluje roczne sprawozdania finansowe NBP.

Określa zasady operacji otwartego rynku.

Giełda papierów wartościowych

Głównym celem jest organizacja obrotu instrumentami finansowymi.

Koncentrację w jednym miejscu i czasie ofert kupujących i sprzedających w celu wyznaczenia kursu i realizacji transakcji.

Indeksy: WIG, WIG 20, Mwig (40 średnich spółek ulokowanych na Głównym Rynku, GPW), RESPECT (firmy odpowiedzialne społecznie notowane na Głównym Rynku ), sWIG 80 (80 małych spółek notowanych na Głównym Rynku GPW) i inne.

Ban gospodarstwa krajowego

- Obsługa sektora finansów publicznych.

- Główne zadanie polega na wspieraniu państwowych programów społeczno-gospodarczych oraz pozarządowych programów rozwoju regionalnego.

- sprawna i efektywna kosztowo realizacja działalności prowadzonej przez państwo.

- suma bilansowa ok. 36 mld zł.

Komisja nadzoru finansowego

Głównym celem jest nadzór nad sektorem bankowym, kapitałowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym.

Sprawuje nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług publicznych oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego.

Działanie na rzecz stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego a także zapewnienia ochrony interesów uczestników tego rynku.

Wykonuje zadania przy pomocy Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego.

17.10.2014r. Temat: Historia rozwoju gospodarczego. Droga do gospodarki wolnorynkowej.

Jak to się stało że świat jest tak podzielony jeżeli chodzi o dobrobyt? Cykle koniunkturalne przez ostatnie 300 lat.

Zmiany w społeczeństwie zaczęły być zauważalne w 1500 roku. Przez te 400-500 lat, co się zmieniło, a dokładniej przez ostatnie 200 lat. Dlaczego 80% dóbr światowych jest w rękach 20% najbogatszych ludzi. Niby wszyscy jesteśmy równi, ale możemy w bardzo różny sposób korzystać z dochodów świata. Najmniejsze różnice pomiędzy bogatymi a biednymi są w krajach skandynawskich. Jest więc niesprawiedliwy podział bogactwa.

Bogactwo narodów

• Odkrycia geograficzne jako impuls do rozwoju i dywersyfikacji bogactwa. Kraje bogacą się tym co znajdują w nowych światach.

• Kolonizacja portugalska i hiszpańska - interesy polityczne i gospodarcze..

• Holandia, Francja i Wielka Brytania - rywalizacja kolonistów. Uważano wtedy że tam dalej nic nie ma, że znajduje się wielki wodospad i statki spadną i znikną. Rozpoczynają się wojny, nawet w ramach Europy, o nowe tereny. Następuje wielka rywalizacja o kolonie, kto więcej dla siebie zagarnie. Uznaje się że ten co się więcej nahapie będzie miał większą szansę stać się bogatszym niż jest. Pierwsze największe majątkami powstają właśnie wtedy, dzięki czerpaniu z nowych lądów. Te majątki które wtedy powstały dały bogactwa tym państwom aż po dziś dzień. W związku z ograniczonym rozwojem technologicznym tylko niektóre państwa stać było na zawłaszczanie, władanie.

• Dwa podejścia do kolonii: kampanie handlowe (powoływano prywatne kampanie handlowe aby czerpać dochody z tamtych regionów poprzez przyprawy, niewolnictwo) i dwory królewskie (odstępstwo za opłaty, sprzedawały prawa do kolonii). Pojawiają się po raz pierwszy prywatni właściciele.

• Zyski, ale i upadek niemieckiej Hanzy i włoskiej Florencji. W rywalizacji gospodarczej rzadko dochodzi do zysku dla wszystkich. Zazwyczaj jest tak że ktoś zyskuje, ale ktoś inny traci. Te miasta-państwa były mocno nastawione na handel wewnętrzny w ramach Europy, przez co stracili na znaczeniu.

Same odkrycia nie miały z wolnym rynkiem nic wspólnego. Tu mamy do czynienia z koncesjami i powstawaniem czegoś w rodzaju monopolizacji. Z drugiej strony wygrywali ci którzy dostawali najwięcej.

Sytuacja w Europie

• Odejście od poddaństwa - migracja chłopów do miast i tworzenie przez nich ogromnych gospodarstw rolnych - XVII i XVIII wiek - głównie Europa zachodnia. Modernizacja rolnictwa.

• Rugowanie chłopów jako stymulant tworzenia się wolnej siły roboczej.

• Powstaje przemysł manufakturowy - rozwój handlu i gildii kupieckich oraz cechów rzemieślniczych - pierwsza reglamentacja rozwoju u wolnego rynku.

• Akumulacja kapitału. Pierwsze majątki. Rosnące znaczenie pieniądza i złota. Inflacja związana z napływem dóbr z kolonii.
  Pierwsze banki (głównie holenderskie) - XVII wiek ktoś ma za dużo pieniędzy, powstają więc banki które pośredniczą między tymi którzy mają pieniądze a tymi którzy ich nie mają.
  Pierwotny czynnik powstania kapitalizmu. Skoro jest dużo pieniądza to potrzebna jest podaż. Powstają monopole, które wynikają z prawach rynku.
  Następuje odtworzenie cyklu rynkowego. Odchodzimy od sytuacji że król, władca nadawał prawo, a powstają samorządy gospodarcze które bronią swoich interesów. Ludzie przestają się wymieniać towarami, zaczynają gromadzić dobra zwane pieniędzmi.

• Najbogatszym państwem świata jest Holandia - jest o 50% bogatsza od Wielkiej Brytanii (Anglii). To oni czerpią władzę z pieniędzy na świecie z powodu tworzonych przez nich banków.

Powstaje po raz pierwszy coś na kształt gospodarki i zarządzania gospodarką. Powstają banki, cechy, jakaś władza związana z wydawaniem prawa, pojawiają się pierwsze regulacje które są chronione przez powstających prawników, którzy je interpretują. Pierwszy proces rozwojowy wynikający z powstania pierwszych struktur gospodarki.

Rozwój kapitalizmu w XVIII i XIX wieku

• Z jednej strony wolna ręka rynku i wyzysk, a z drugiej wolność dla chłopów i niewolników. Odpowiedzią na liberalizm brytyjski był protekcjonizm niemiecki i po części amerykański. Z jednej strony dozwolono jest prawie wszystko. Liberalizm ma dwie strony: pozwala na wyzysk pracowników, ale z drugiej strony następują procesy wolnościowe dla chłopów i niewolników. Gdyby nie to, pewnie nie mielibyśmy do czynienia z walką z niewolnictwem. Na to następuje odpowiedz, pojawiają się po raz pierwszy cła i wojny.

• Początek XIX wieku - okres wojen handlowych - blokady Brytyjczyków przez Francuzów i odwrotnie. Wojny toczą się o to, kto i co będzie sprzedawać i w jakich cenach, a nie o terytorium. Ten kto ma drogi handlowe jest najbogatszym, dlatego to one stają się celami wojen.
  Największy przegrany to Holandia żyjąca głównie z handlu. Blokady handlowe powodują że ludzie przestają brać pożyczki i przez to Holendrzy tracą, bo ona żyje z odsetek bankowych.

• Postęp w produkcji rolnej - trójpolówka - wzrost zbiorów. Nie wolno produkować tego samego na tym samym polu co roku. Powoduje to, że mamy wreszcie brak problemu z głodem. W końcu produkujemy tyle jedzenia ile potrzeba, ale niestety powstają monopole aby nie dopuścić do spadku cen. Z tego powodu bardzo wielu ludzi zginęło w Wielkiej Brytanii z głodu. W efekcie jest to że są bardzo tanie Brytyjskie towary, więc inne kraje wprowadzają cła aby ich nie sprowadzać.

• Rewolucja przemysłowa - maszyna parowa i dominacja Wielkiej Brytanii. W połowie XIX wieku ¾ wszystkich maszyn parowych pracowało w Wielkiej Brytanii.
  Maszyna parowa zmienia koszty związane z produkcją dóbr. Powoduje to, że te towary jeszcze szybciej są produkowane i jest ich coraz więcej. Dzięki temu Wielka Brytania zyskuje mocno.

Koniec mrocznych czasów. Pojawia się interes pracowników. Jeżeli któraś ze stron traci konsensus, to nikomu się nie opłaca. Pracodawca dostrzega że wypadek przy pracy jest nieopłacalny.

• Konsekwencje społeczne uprzemysłowienia - w 1844 ustanowiono 12 godzinny czas pracy, a w 1847 10 godzinny. Powstanie pierwszych spółdzielni.

Od XVII wieku powstają pierwsze podstawy gospodarki kapitalistycznej. 150 lat temu pojawia się taki system gospodarczy z jakim mamy do czynienia dzisiaj. Jest to strasznie krótko. Pojawią się regulacje, wolny rynek, giełdy, regulacje pracownicze. Z punktu widzenia gospodarczego przez ostatnie 150 lat jest gigantyczna poprawa jakości życia na całym świecie.

Czy ludzie na świecie, ci najbogatsi, mogą jeszcze więcej chcieć? Czy mogą wygodniej żyć?

Transport i finanse

• Rozwój kolejnictwa i regulacja rzek - nowy impuls rozwojowy.
  Pojawia się po raz pierwszy kolej, jest bardzo tani i szybki.
  Coraz większe statki mogą płynąć po rzece i nie są ściągane z mielizny, powodują że mamy poważny impuls

• W połowie XIX wieku latem średnia prędkość transportu wynosiła ok. 60 km dziennie.
  Powstają okręty parowe, uzależnione od węgla i silników parowych. Ten wynalazek zmienia podejście do transportu zamorskiego.

• Początek transportu morskiego na masową skalę. Rosnące znaczenie USA po wojnie secesyjnej.
  Wojna secesyjną jest katastrofą dla USA, bo zbiednieli bardzo. Po wojnie Ameryka bardzo szybko odzyskuje swoją siłę ekonomiczną.

• System finansowy przez długi czas był oparty o złoto i srebro.
  Po pierwsze cały czas funkcjonuje parytet złota i srebra. O nie oparty jest cały system finansowy świata. Powstają po raz pierwszy banki centralne

• Powstanie pierwszych z banków centralnych - Londyńskie CITY.
  Jest on największym centrum finansowym świata. Znów to co wtedy powstało do dzisiaj funkcjonuje w dużym stopniu.

• Gromadzenie kapitału w rękach prywatnych. Wielcy bankierzy czy spekulanci? Pożyczki na prowadzenie wojen.
  Spekulowali pojawiającymi się po raz pierwszy akcjami. Bardzo dobrze dzięki temu zarabiali. Wojny co chwile wybuchały.

• Powstanie pierwszych Towarzystw Ubezpieczeniowych. Korporacja Lloyda.
  Ci którzy wysyłają statki, one coraz więcej kosztują więc jest zmartwienie o to że jak zatoną to ludzie stracą. Powstaje ta firma która ubezpiecza, ale narzuca one pewne standardy. Pojawia się więc kwestia jakości kolejny element rynku.

Monopolizacja - oligopolizacja gospodarki na przełomie XIX i XX wieku

• Umasowienie produkcji stali oraz spadek cen na aluminium. Rozwój przemysłu chemicznego. Ropa naftowa i benzyna. Aspiryna. Nawozy sztuczne. Gumowa opona samochodowa. Konserwacja mleka i piwa. Elektryfikacja produkcji. Metro w Londynie.
  Powstają pierwsze samochody. Zaczyna się leczyć na masową skalę. Powstaje bardzo dużo nowych rynków. Zwiększa się liczba ludności i jedzenia wystarcza, ponieważ pojawiają się sztuczne nawozy. Niektóre jedzenie można dłużej przechowywać, bo się pojawia pasteryzowanie.
  Powstają wtedy pierwsze teorie polityki gospodarczej.

• Organizacja i zarządzanie - standaryzacja części, system taśmowy, organizacja stanowisk pracy.
  Skoro produkujemy samochody to powinniśmy móc wymieniać do nich części, a nie całe samochody.
  Decyzje o tym kto w jaki sposób coś wykonuje, podział pracy na poszczególne osoby.

• Monopolizacja jako odpowiedź na kryzys gospodarczy lat 1873-1896. Ceny zboża spadły prawie o 60% a wołowiny o 30%. Spadek dochodów rolników spowodował spadek popytu na produkty przemysłowe. Koncentracja produkcji. Przykład Rockefeller pod koniec XIX wieku 90% produktów naftowych w USA.
  Dochodzi do kryzysów, wojny handlowe. Efektem jest to, że rolnicy nie mają pieniędzy więc przestają kupować. Upadają przemysły związane z produkcją żywności. Pociąga to za sobą kolejne efekty, które są zawsze takie same.

• W efekcie nastąpiła oligopolizacja gospodarki - rywalizacja kilku dużych graczy na rynku.
  Powstają gigantyczne koncerny, które odgrywają pierwszorzędną rolę na rynku. Do dziś tacy potentaci istnieją.

Ponowne gromadzenie kapitału w bardzo niewielkiej liczbie rąk. Ci duży właściciele prywatni stają się potężniejsi niż państwo. Jak polityka broniła się przed wpływem ludzi tak bogatych?

Efekty oligopolizacji

• Koncentracji produkcji towarzyszy koncentracji kapitału. Powstanie rozliczeń bezgotówkowych. Dominacja Londynu na rynku finansowym w tym czasie absolutna rewolucja.

• Powstanie kolei transkontynentalnych. Militarne znaczenie kolei. Powstanie pierwszych dróg „szybkiego” ruchu. Napęd parowy na statkach. Telefonizacja świata. Połączenie telefoniczne USA z Europą.

• Kolejny impuls do wymiany handlowej. Dominująca rola Wielkiej Brytanii, ale wzrost znaczenia USA i Niemiec.

• Zakończenie kolonizacji i podział świata. Największe, strategiczne znaczenie dla Wielkiej Brytanii. Szczególnie strategiczne są Egipt i Indie.

• Spadek śmiertelności - szczepienia i antybiotyki, proszki bólowe dzięki czemu ludzie przeżywali operacje. Eksplozja demograficzna. Masowa migracja, co powoduje utrzymanie niskich płac i pracy dzieci.

• Masowa urbanizacja - powstają milionowe miasta. Problemy mieszkaniowe, bo bardzo dużo ludzi przyjeżdża do miast w poszukiwaniu pracy. Z drugiej strony nie mają oni dochodów aby przeżyć z głodu.
  Encyklika Rerum Novarum - nauka społeczna kościoła. Gdzie jest własność prywatna, sprawiedliwość społeczna. Gdzie te wszystkie elementy związane z nauką społeczną są napisane w tej encyklice. Ułożenie naturalnych relacji, dla gospodarki szanując podmiot człowieka. Układa na nowo świat. Procesy społeczne wymuszają powstanie czegoś takiego jak polityki społecznej. Nie da się dalej mieć rozwoju gospodarczego, traktując relacje ludzi w bardzo prymitywny sposób.
  Powstawanie związków zawodowych.

I wojna światowa

• Gospodarka jako jeden z głównych powodów wybuchu wojny. Polska jest największym beneficjentem bo uzyskaliśmy wolność. Pozwalał na ułożenie świata na nowo, kto będzie bogaty a biedny

• Typ wojny - pozycyjna, był zabójczy dla gospodarki. Po obu stronach stoją ludzie którzy w większości czasu siedzą w okopach. Muszą dostawać jedzenie, ale nie pracują. Zwycięzcami wojny światowej byli ci, którzy lepiej dostosowali swoją gospodarkę na czas wojny.
  Masowość strajków, których cele były pokojowe ale wynikały z pogorszenia się jakości życia. Powodowały one to, że kolejni ludzie nie pracowali. Pojawiało się gigantyczne ubóstwo, ludzie zaczynali mieć problemy z przeżyciem. Powodowało to kolejne negatywne konsekwencje gospodarcze.
  Zyski polityczne nie wiążą się wcale z zyskiem gospodarczym.

• Wydatki zbrojeniowe jako stymulator gospodarczy, ale krótkookresowy. Sukcesy militarne powiązane z potencjałem gospodarczym.
  Trzeba produkować dużo więcej wszystkiego. Wygrały te państwa które poradziły sobie gospodarczo. Jeżeli się przestawia całą produkcję zbrojeniową, to dużo trudniej później przestawić produkcje militarną na produkcję normalną.

• Pojawienie się ponownie kontyngentów - szczególnie w rolnictwie. Rolnicy za część swoich produktów nie dostają pieniędzy.
  Nie ma nowoczesnej wojny która przyniosła zasadniczy zysk dla państwa wygranego lub przegranego.

• Rządowy nadzór nad przemysłem.
  Następuje upaństwowienie całej produkcji. Tworzy się system gospodarczy który nastawiony jest tylko i wyłącznie na wygranie wojny.

I wojna światowa - konsekwencje gospodarcze

• Rozwój przemysłu i innowacji w produkcji.

• Pomoc dla Europy jako impuls rozwojowy dla USA. Wzięły udział dopiero na 3 miesiące przed końcem wojny, więc na początku dostarczały środki do walki a potem wzięły udział w podziale łupów.

• Straty wojenne - zaburzenia w zatrudnieniu w przemyśle i wzrost zatrudnienia kobiet. Gdy zaczynają one spełniać funkcje spełniane przez mężczyzn, zaczyna być impuls dla podniesienia roli kobiet. To one są właśnie beneficjentem I wojny światowej.

• Wykorzystywanie taboru kolejowego i sieci kolejowej bez remontów spowodował pogorszenie się jego stanu.

• Spadek produkcji rolnej - mobilizacja i działania wojenne. Deficyt żywności. Brakuje żywności bo chłopi poszli na wojny, nie było komu produkować jedzenie.

• Koszty wojny - załamania budżetów zarówno przegranych, jak i wygranych.
  Opodatkowanie kolonii i w wyniku pogorszenie ich sytuacji. Dochodzi do zubożenia tamtych państw. Wywoziło się stamtąd wszystko co się dało. Dali impuls, ale za chwile w wyniku tego że musieli zakopać problemy wynikające z wojny, musieli to wszystko odebrać.
  Inflacja w czasie wojny ceny w Niemczech i WB wzrosty o 500%. Było to samo w latach 90. Zaburza ona gospodarkę, tracą na niej najbiedniejsi.

• Korzyści dla państw neutralnych - Skandynawia, Hiszpania, Holandia i Szwajcaria. Zarabiali kasę jak mogli, mieli z tego gigantyczne zyski.

• Reparacje wojenne (33 mld dolarów w złocie) i konfiskata dużej części przemysłu niemieckiego. Większa ta część trafiła do Francji.

• Spadek roli Europy na świecie i jej potencjału gospodarczego. Wzrosła Ameryki, głównie Stanów Zjednoczonych.

Świat kapitalistyczny i komunistyczny po I wojnie światowej

• Reformy ustrojowe i Nowa Polityka Ekonomiczna w Rosji Sowieckiej. Oni są największym przegranym wojny. Dochodzą do głosu „Rosja sowiecka”
  Nacjonalizacja przemysłu, ale próby pozostawienia rachunku ekonomicznego.
  Państwowa Komisja Planowania nowy system kapitalizmu. Jakiś kapitał jakoś funkcjonuje.

• Stabilizacja gospodarki. Całkowite odejście od wolnego rynku i industrializacja rolnictwa. Jest to pomysł Stalina.
  Wyższość własności społecznej nad prywatną.
  Kolektywizacja rolnictwa - zakaz produkcji. W efekcie wielki głód i masowe zgony z głodu (1932-1933). W niektórych kołchozach pracownicy pracowali mniej niż 60 dni w roku! Około 10 mln. ofiar.

• Generalne zwalczenie bezrobocia. W Rosji sowieckiej nie ma bezrobocia.
  Pogorszenie się sytuacji mieszkaniowej w wyniku napływu do miast. Industrializacja. Zabicie wszystkich inżynierów. Realny spadek wynagrodzeń i ubożenie robotników.

Okres między wojenny Rosji jest najczarniejszym okresem w historii.

Świat kapitalistyczny

• Ożywienie gospodarcze w wyniku realizacji odłożonego popytu.

• Dramatyczna sytuacja państw powstałych lub niepodległych w wyniku I wojny światowej. Polska wychodząc z wojny wychodzi z wielkim problemem ekonomicznym. Jest bardzo biednym państwem.

• Wysoki poziom inflacji jako efekt problemów budżetowych. W Niemczech i Polsce - hiperinflacja. Budżety nie mają pieniędzy, nie mogą finansować celów społecznych bo wydały wszystkie pieniądze na wojnę.

• Produkcja przemysłowa powróciła do stanu sprzed wojny dopiero w 1924 roku. Trzeba było poczekać około 8 lat aby produkcja wróciła do stanu sprzed wojny. Tyle trwało odbudowywanie potencjału sprzed wojny.

• Wzrost gospodarczy po roku 1924. Szybkie bogacenie się ludności i wzrost konsumpcji. Europa bardzo zaczyna się bogacić. Wzrost produkcji samochodów o 600% w porównaniu z rokiem 1913.

• Liberalizm handlu międzynarodowego jest kolejny impuls rozwojowy. Powstają pierwsze zakazy, głównie przez Ligę Narodów. Aby jak najwięcej następowało inwestycji. Protekcjonizm był likwidowany.

Kryzys gospodarczy lat 1929-1933

Zaczął się w banku, bo bank jest instytucją która nie ma pieniędzy, bo żyje z tego że pieniądze wziął i dał komu innemu. Nie ma skąd dać jeżeli nie oddali mu. Gdy nie ma pieniędzy, to wszyscy inni zaczynają panikować.

• Krach na giełdzie nowojorskiej - czarny wtorek 29.10.1929 r. Pierwsze upadki banków. Do 1933 roku upadło ok. połowy banków w USA.

• Szybkie przeniesienie się kryzysu do Europy. Bankructwa banków i zakładów przemysłowych.

• Produkcja przemysłowa w 1933 r. była prawie o 40% niższa niż w 1929 r. Produkcja stali spadła o ponad 60%.

• Zahamowanie procesów inwestycyjnych. W USA zwolniono z pracy ponad 20 mln pracowników. Postępujące ubożenie się społeczeństwa. Samobójstwa. Pracującym obniżono wynagrodzenia do 60%.

• Załamanie się handlu międzynarodowego. Pojawienie się dumpingu oraz cen zaporowych. Umowy kompensacyjne - barter. WB płaciła węglem za duński bekon! DO tego doprowadził brak zaufania do pieniędzy.

• Ponownie pojawił się protekcjonizm oraz zdecydowana nierównowaga bilansu płatniczego. Wzrost oprocentowania kredytów. Banki się bardzo boją. Wszystkie elementy zabicia gospodarki nastąpiły.

Dlatego bardzo trudno było z tego wyjść, bo wszyscy upadli. Wydawało się że konieczna była następna wojna.

Międzywojenny interwencjonizm państwowy

• Pojawienie się Keynsizmu. Celem było poradzenie sobie z kryzysem oraz wyeliminowanie cykli koniunkturalnych w gospodarce. Żeby państwo umiało regulować, nie tak jak Stalin. Na ile centralne planowanie i interwencja państwa może być korzystne dla państwa. Wdrażali go tylko ci którzy najbardziej cierpieli, bo reszta się bała. Zamknął on banki na tydzień i to się ułożyło.

• New Deal prezydenta Roosvelta. Prawo do dewaluacji dolara. Zamknięcie banków na tydzień i stopniowe uruchamianie wypłacalnych instytucji kredytowych - oczyszczenie rynku. Ubezpieczenie depozytów bankowych. Kodeksy dobrych praktyk dla pracodawców i pracowników. Regulacja produkcji rolnej i wzrost dochodów rolników. Masowe roboty publiczne. Odejście od prohibicji.
  Był gigantyczny problem z tym skąd wziąć pieniędzy, więc zniósł prohibicję.

• Polityka hitlerowskich Niemiec, wzorowana na Keynesie.
  Regulacja cen i licencjonowanie banków. Państwo kontroluje.
  Likwidacja związków zawodowych i wprowadzenie Niemieckiego Frontu Pracy grupującego przedstawicieli pracowników i pracodawców. Powołanie ciała które było politycznym bezpiecznikiem.
  Połączenie gospodarki rynkowej z planowaniem. Budowa autostrad i rozwój wielkoobszarowych gospodarstw rolnych. Podobnie postępowały Włochy i Japonia, tylko one gorzej to zrobiły.

Dlatego Niemcy stały się wtedy potęgą gospodarczą.

Przemiany cywilizacyjne okresu międzywojennego

• Pojawienie się nowoczesnych technologii opartych na mechanizacji. Nowoczesne metody organizacji pracy.

• Pojawienie się przemysłów schyłkowych (bawełniany, węglowy, stoczniowy i wschodzących (chemiczny, elektroenergetyczny, elektroniczny i lotniczy)).

• Kolejna koncentracja przemysłu - nowe formy oparte na fuzjach i przejęciach

• Powstanie korporacji transportowych - Schell, Philips, BASF, GM

• Próby radzenia sobie z przeludnieniem agrarnym

• Eksport kapitałów - inwestycje zagraniczne

• Rozwój transportu drogowego

• Umasowienie dóbr konsumpcyjnych - pralki, lodówki, telefony, odkurzacze itp.

• Ustawodawstwo międzynarodowe pracy - Międzynarodowa Organizacji Pracy.

Boom gospodarczy przed II wojną światową

• Wzrost wydatków zbrojeniowych, szczególnie ze strony Niemiec

• Dynamiczny wzrost produkcji przemysłowej

II wojna światowa i jej skutki gospodarcze

• Pierwsze sukcesy państw OSI wynikały z przewagi przemysłu zbrojeniowego. Zalały Europę i Stany bo tyle wszystkiego naprodukowali.

• Zdobycze wojenne rozwijały potencjał gospodarczy najeźdźców. Rabunkowa gospodarka na terenach okupowanych.

• Problem rozwoju gospodarczego z powołaniami do wojska - działalność Fritza Todta.

• Bombardowanie centrów przemysłowych jako element wojny totalnej. Niemiecki przemysł w ciągu wojny dostarczył 112 tyś. Samolotów i 45 tyś czołgów. Natomiast w Wielkiej Brytani 125 tyś. Samolotów i 25 tyś czołgów. W Rosji sowieckiej wyprodukowano 95 tyś. Czołgów i 108 tyś samolotów w ciągu 3 lat.

• W Niemczech i Japonii masowe wykorzystywanie więźniów w produkcji przemysłowej i rolnej. To dlatego wywożono polaków.

• Ogromny spadek konsumpcji zastąpiony produkcją na potrzeby armii.

• Rola USA i program lend and lease Dostarczanie tego co wszystkiego w Europie za dolary. Nie została Ameryka objęta wojną.

II wojna światowa i jej konsekwencje

• W USA wzrost roczny produkcji przemysłowej wyniósł 15%

• Największa modernizacja produkcji przemysłowej w historii i dokonana w relatywnie krótkim czasie.

• Pojawienie się technologii opartej na rozpadzie atomowym - Projekt Manhattan.

• Ponowny wzrost roli kobiet zatrudnianych w przemyśle

• Wzrost gospodarczy Szwecji i Szwajcarii.

• Zwycięstwo koalicji było związane bezpośrednio z osiągniętą przewagą gospodarczą. Pod koniec wojny potencjał ten był 3 razy większy niż przegranych

• Straty w transporcie.

Powojenny ład ekonomiczny

• Ustalenia z Breton Woods - dominacja dolara. Postanowienie MFW i BŚ. Ameryka załatwiła sobie dominację na kolejne 10 lat.

• UNRRA - dostawy żywności, odzieży, lekarstw, paliwa, zwierząt itp.

• Plan Marshalla - plan z 1947r. pomocy gospodarczej dla europy. Odrzucenie plany przez kraje satelickie ZSRR uważane jest za początek zimnej wojny. Głównymi odbiorcami były: WB, Francja, Włochy, Niemcy. Pomoc wyniosła ok. 14 mld dolarów.

• Dekolonizacja świata. W roku 1947 powstają wolne Indie i Pakistan.

• Podział świata na 3 grupy:
  - USA, Europa zachodnia, Australia
  - Rosja sowiecka i satelici
  - Kraje rozwijające się

Dziś są 4 państwa:

- państwa rozwijające, bogate należy do tej kategorii Polska

- państwa doganiające

- państwa rozwijające się

- państwa schyłkowe

USA

• Niekwestionowany prymat gospodarczy USA po II wojnie światowej. Dostarczały 50% produkcji przemysłowej świata, a rezerwy złota wyniosły 2/3 zasobów światowych. Zawdzięcza to planowi Marshalla.

• USA. Praktyczna likwidacja bezrobocia i wzrost aktywności zawodowej kobiet. Jednocześnie narastanie problemów związanych z demobilizacją. Przedstawienie produkcji zbrojeniowej na cywilną. Wysoki przyrost naturalny.

• Odbudowa gospodarcza państw Europy zachodniej. Przemysł odbudowano szybciej niż po I wojnie światowej. Ograniczenie produkcji przemysłowej w Niemczech mieli się stać krajem rolniczym. Jednocześnie reglamentacja.

• Powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Próba ograniczenia wzrostu cen i stabilizacji odbudowy.

Rosja sowiecka i jej kraje satelickie

Po 2 wojnie światowej byli dużo mądrzejszy, bo zaplanowali system który funkcjonować przez kilkadziesiąt ładnych lat. Wymyślili oni coś, co zadziałało.

• Likwidacja własności prywatnej i wolnego rynku. Nacjonalizacja przemysłu i banków oraz kolektywizacja rolnictwa. W Polsce nie udało jej się zrealizować, ale pozostały tylko małe gospodarstwa rolne. Nacjonalizacja odbywała się bez odszkodowań.

• Monopol państwa praktycznie w każdej dziedzinie. Powstają państwowe instytucje ubezpieczeniowe np. ZUS. Monopol na handel. Planowanie gospodarcze.

Rywalizacja wschodu i zachodu

• Dominacja USA oraz państw Europy zachodniej nie tylko ilościowa, ale także jakościowa. Koniec wojny koreańskiej powoduje spadek wydatków militarnych.

• Plan prezydenta Jhonna Kennedy długiego wzrostu gospodarczego. Celem jest podniesienie jakości życia w USA poprzez działania z zakresu polityki pieniężnej, podatkowej i płacowej. Wzrost wydatków federalnych.

• Postawienie na innowacyjność gospodarki i przeznaczanie coraz większych środków na B+R. Rywalizacja gospodarcza z ZSRR przejawiająca się m.in. w programie kosmicznym.

• W Europie różne podejścia, ale z dominującym wolnym rynkiem. Francja pozostawia duży sektor publiczny, Holandia i Wielka Brytania nie. Niemcy - socjalna gospodarka rynkowa.

• Integracja gospodarcza. Powstaje Europejska Wspólnota Gospodarcza.

• Prymat zatrudnienia i ograniczanie bezrobocia. Programy imigracyjne jako uzupełnienie braków na rynku pracy.

Następuje wymiana pieniądza

• W Europie środkowo-wschodniej kontynuowanie dostosowywania się do wzorca sowieckiego. Likwidacja samorządów i dalsza industrializacja.

• Konieczność wymiany pieniędzy ze względu na spadek wartości. Wymiana pieniędzy pozwoliła np. w Polsce na oszczędności w wysokości ok. 10% wartości waluty.

• Wzrost liczebności robotników i stabilizacja inteligencji oraz spadek rolników.

• Reorientacja handlu na wymianę pomiędzy krajami bloku wschodniego. Cel - uniezależnienie się od zachodu - nieudany. Powstanie RWPG.

• Próby reform gospodarczych spotykały się ze sprzeciwem i w większości przypadków zostały odwołane - często jednak protesty zostały stłumione.

• Widmo przegranej w rywalizacji gospodarczej z zachodem powoduje nawiązanie współpracy. W 1980 roku 1 rolnik z ZSRR mógł wyżywić 7 osób - w USA 65. Przykłady współpracy "Batory" wraca na rejs transatlantycki i kupujemy licencje Fiata.

• Ostatecznie spadek dochodów realnych społeczeństw zatrzymany w latach 70. dzięki kredytom z USA i Europy Zachodniej. Ostatecznie spłacone kilka lat temu.

Przegraliśmy ze względu na słabą jakość produkty jakie produkowaliśmy oraz to że nie inwestowaliśmy w innowacyjność. Byliśmy zacofani technologicznie bardzo mocno w porównaniu z USA.

Plan Balcerowicza

Jest bardzo różnorodnie oceniany. Plan ideologiczny, ale odpowiada na poszczególne problemy, zapotrzebowania tego okresu.

• Walka z hiperinflacją - indeksacja płac ograniczająca ich wzrost, a następnie tzw. popiwek. bardzo szybko wyszli, bo bardzo dużo pochłonęła poprzez zubożenie ludzi. Popiwek powstrzymał powstanie oligarfi. Prywatyzacja dała że nie zawłaszczono się.

• Podwyżka cen energii i alkoholu jako konieczne zwiększenie dochodów budżetu. Trafienie w tych którzy mieli

• Ograniczenie zadłużenia zagranicznego. Porozumienie z Klubem Londyńskim i Paryskim.<-- zapłacenie za lata 70.

• Likwidacja PGR oraz oparcie się na wolnorynkowym rolnictwie. to był największy błąd.

• Postawienie na konkurencję wewnętrzną i ograniczenie interwencji państwa w regulacje gospodarcze.

• Reaktywowanie samorządu terytorialnego, usamodzielnienie się sektora państwowego, reforma podatkowa (VAT), powstanie rynku papierów wartościowych, dominacja złotego 1 PLN = 10 000 PLS.

Efekt był na pewno pozytywny z punktu widzenia gospodarczego. Pytanie jest czy dało się to samo osiągnąć mniejszymi kosztami.

31.10.2014r. Odwołanie do poprzednich zajęć:

Czas przed wielką zmianą

• Kryzysy energetyczne, w tym kryzys naftowy. Wzrost ceny ropy z 5 do 17 dolarów za baryłkę. Uderzenie w podstawy światowej gospodarki. Gwałtowny skok kosztów produkcji energii, a tym samym produkcji przemysłowej. Drugi szok naftowy po rewolucji islamskiej w Iranie. Cena baryłki 35 dolarów. gospodarka bardzo mocno uzależniona od energii.

• Deindustralizacja po szokach naftowych w Europie zachodniej i USA.<-- Europa nie była w stanie więcej takich szoków przetrwać, musi nastąpić zmiana gospodarki. To się udało.

• Kraje OPEC uzyskały ogromne nadwyżki finansowe, które ulokowały w USA i Europie zachodniej przyczyniając się do impulsu rozwojowego.

• Niektóre państwa zawieszają obsługę długów - Meksyk. Kryzys zadłużeniowy. Powstanie Europejskiego Systemu Walutowego - ECU. czyli bankrutuje. Szok naftowy powodował kilka impulsów: państwa zaczynają rywalizować między sobą w oparciu o swoje waluty, co prowadzi do podniesienia cen. 1 waluta pozwala trzymać ceny w ryzach.

• Polityka gospodarcza R. Reagana. Twarda polityka pieniężna, wydatki zbrojeniowe i ograniczenie innych wydatków budżetowych. Deregulacja gospodarki i kolejny wzrost wydatków na innowacje. Reagan mówił o tym aby wybrać ekonomicznie z Rosją i powstrzymać wojnę. Mógł to zrobić regulując gospodarkę, rozwijając gospodarkę wojenną. Zadłużył się. 99 r. to upadek ekonomiczny państw bloku wschodniego.

• Polityka M. Thatcher. Wzorowanie się na USA i liberalizacja gospodarki. Umiejętne wykorzystanie wygranej w wojnie z Argentyną. bardzo różnie dziś oceniania. Wielki impuls rozwojowy WB, ale też niezadowolenie obywateli. Wygrana z Argentyną powoduje to, że państwo może pozwolić sobie na więcej i Thatcher jest nietykalna w rządzie.

• Rosnąca dominacja Niemiec i spadek znaczenia Francji jeżeli chodzi o gospodarkę. Rodzi się potęga BMW. Spada znaczenie Renault.

Czas przed wielką zmianą

• Wzrost wydatków na zbrojenia związane z wojną w Afganistanie. Inwestycje w Syberii nie przyniosły spodziewanych efektów. Spadek wydajności pracy i konieczność podjęcia rywalizacji z USA. Reformy Gorbaczowa i zamiana podejścia do gospodarki. mówi o elemencie prywatyzacji, elemencie gospodarki wolnorynkowej. Powstają pierwsze oligarchiczne majątki w tamtych państwa, bo następuje zmiana gospodarcza.

• Kryzys gospodarczy lat 80. XX wieku. Najbardziej dotknął Polskę. Wzrost zadłużenia w krajach zachodnich. Konieczność obsługi długu pogłębiały problemy budżetowe. powrót do wymian, nie mają znaczenia pieniądze. Ludzie bronią się przed kryzysem i ten który może coś załatwić, zaczyna handlować tym co ma w nadwyżce. Cena wyjściowa sklepu, a cena wyjściowa poza sklepem była niższa niż to co było na ulicy.

• Wyczerpanie się możliwości rozwojowych gospodarki centralnie planowanej. Reformy gospodarcze końca lat 80. XX wieku. Urynkowienie gospodarki i przywrócenie własności prywatnej.
  reformowanie gospodarki. Ustawa Wilczka (minister przemysłu) - najbardziej liberalna ustawa gospodarcza, mówiąca że wszystko to co nie jest zabronione jest dozwolone.

• Problemy społeczne. Spadek dochodów. Problemy mieszkaniowe. Degradacja środowiska naturalnego. Problemy z bilansem energetycznym. Błędy w planowaniu działań w ramach RWPG.
  Problemy społeczne na gigantyczną skalę. Rosło ubóstwo, problemy ochrony środowiska, dostępu do służby zdrowia. Gdy państwo jest rozwalone najbardziej tracą biedni. Następuje niedobór.

Wielka zmiana

• Początki procesów globalizacyjnych, głównie z powodu spadku kosztów transportu oraz rewolucji telekomunikacyjnej (Internet). Polska jako kraj rozwinięty jeżeli chodzi o internet. Koło, proch i Internet to najważniejsze czynniki rozwojowe.

• Transformacja ustrojowa Europy Środkowo-Wschodniej w kierunku gospodarki wolnorynkowej.

• Rozszerzenia UE. Powstanie NAFTA. Unia monetarna w UE i wejście waluty Euro w życie. integracja na świecie

• Rosnąca rola Chin i Indii. impulsy rozwojowe dla gospodarki.

• W efekcie ograniczenie protekcjonizmu i „złoty czas” gospodarki wolnorynkowej. on się właśnie skończył, był niewydolny. Bardzo dużo przywódcy państw złożyli zaufania w niewidzialną rękę rynku, co spowodowało że nieregulowana gospodarka doprowadziła do kryzysu.

• Zjednoczenie Niemiec jako impuls rozwojowy, ale ogromne nakłady na restrukturyzację gospodarki byłego NRD. 3 biliony marek zainwestowały Niemcy zachodnie w Niemcy wschodnie.

Świat po wielkiej zmianie

Dominacja koncernów, dużych sieci globalizacja produkcji. Świat wygląda dokładnie tak samo wszędzie.

Peru - coca cola.

Bajka o Móżdżku - na tym świat wygląda. Każdy się budzi rano i myśli o tym jak właśnie zdobyć świat dla siebie.

Tylko 10 firm produkuje prawie wszystko co używamy.

Gospodarka wolnorynkowa w EŚW

• Prywatyzacja przemysłu państwowego. Różne drogi prywatyzacyjne - Czechy uwłaszczenie, Polska, Węgry - sprzedaż inwestorom. Reformy Czernomyrdina w Rosji - prywatyzacja Kołchozów.

• Wsparcie finansowe ze strony EBOiR, MFW i Banku Światowego.

• Zagraniczne inwestycje bezpośrednie.

• Wniosek o przyjęcie do Wspólnot Europejskich i spełnienie kryteriów ekonomicznych członkowstwa.

• W pierwszym etapie reform odnotowane zostało krótkotrwałe załamanie gospodarcze i radykalny wzrost bezrobocia oraz inflacja. W efekcie bardzo duże problemy budżetowej. bardzo kosztowne, bardzo wysokie bezrobocie.

Temat: Wzrost gospodarczy

Transformacja

• Transformacja gospodarcza jest zupełnie czymś innym jak reformy gospodarcze. TG to absolutnie całościowy pakiet zmian. Reforma to tylko np. dodanie oka.

• Transformacja to proces całościowych zmian w systemie ekonomiczno-społecznym mający na celu przeprowadzenie danego kraju od jednego systemu do drugiego przy jak najmniejszych kosztach dla ludności.

• Po zakończeniu transformacji nowy system powinien działać efektywnie i być zdolny do konkurowania (system jest podobny do tych, z którymi konkuruje).

• Transformacja wymaga zbudowania na nowo wielu instytucji i przestawienia w praktyce wszystkich polityk. wszystkie instytucje mają zapewniać, dbać aby gospodarka funkcjonowała i aby była bezpieczna pod względem funkcjonowania, interes konsumenta.
  Doprowadza to do tego, że jesteśmy tak zaopiekowanii, czujemy się jak pod kołdrą. Utraciliśmy instynkt samozachowawczy. Gdyby nagle się wyłączyły, to będzie katastrofa.

Trzy procesy po 1989 roku

- transformacja 1988/89 - 1997

- integracja 1997 - 2007 interes gospodarczy państwa jest związane z procesem integracji. Jest cel i go realizujemy, płacąc za to koszty. Kończy się to wraz z wejściem do strefy Schengen. Niektórzy się z tym kłócą, ponieważ nie weszliśmy jeszcze do strefy euro.

- globalizacja 2007-?

• Wszystkie te procesy zachodzą na siebie. Można jednak przyjąć, że proces gospodarczy w Polsce się zakończył Trwa natomiast proces integracji (np. wejście do strefy EURO) oraz globalizacji, przy czym ten ostatni obecnie zdecydowanie dominuje.

• Globalizacja - działania mające na celu umiejscowienie Polski i polskiej gospodarki w zglobalizowanym świecie i zapewnienie, że Polska będzie beneficjentem procesów globalizacji. Wszyscy co robimy w gospodarce ma nam znaleźć miejsce w procesie globalizacji. Opisujemy się jako państwo średniej wielkości, o średnich interesach. Jak procesy globalizacyjne wykorzystać dla Polski? Globalizacja jako skurczenie się świata.

Sytuacja polski w przededniu upadku komunizmu

• Katastrofalny stan finansów publicznych, w tym: dług zagraniczny, który nie był obsługiwany, hiperinflacja, deficyt budżeotyw - realnie w 1989 roku polska zbankrutowała czyli nie mogła realizować zobowiązań

• Archaiczna struktura gospodarcza oparta w dużej mierze

• Brak instytucji mogących funkcjonować w modelu wolnorynkowym

• Zobowiązania w stosunku do RWPG

• Bardzo niska jakość towarów i usług

• Nieefektywne wykorzystanie pracowników. Nadmierne zatrudnienie

• Rozbudowany system socjalny

Etapy transformacji

• Stabilizacja makroekonomiczna - obniżenie inflacji, ograniczenie narastania zadłużenia krajowego i międzynarodowego, wymienialność waluty itp.

• Liberalizacja zasad obrotu gospodarczego - oparcie gospodarki na prywatnych przedsiębiorstwach, wolność gospodarcza w myśl zasady „co nie jest zabronione jest dozwolone”. Liberalizacja handlu zagranicznego.

• Przemiany instytucjonalne czyli prywatyzacja przedsiębiorstw oraz powstanie instytucji otoczenia gospodarczego np. giełdy papierów wartościowych.

• System podatkowy podzielny na podatki bezpośrednie (dochodowe) i pośrednie (VAT).

Stefy transformacji:

• Ekonomiczna - przejście od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki wolnorynkowej

• Społeczna - zmiana mentalności społecznej w kierunku tworzenia społeczeństwa obywatelskiego.

• Polityczna - oparcie systemu gospodarczego na modelu demokratycznym. Jednocześnie sfera polityczna i gospodarcza nie powinny się przenikać, ale polityka decyduje o systemie gospodarczym poprzez tworzenie otoczenia prawnego. czyli demokracja.
  Gospodarka z polityką nachodzą na siebie, wynikają jedno z drugiego. Mamy do czynienia z regulowaniem przez politykę działalności gospodarczej, wszystkie ustawy mają bardzo duży wpływ na otoczenie gospodarcze.

• Kulturowa - nowa jakość funkcjonowania w gospodarce i społeczeństwie. Nowe wzorce kulturowe i zachowania które się wykształciły. Zmiana mentalności w kierunku odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Związanie decyzja-efekt.
  Społeczna z kulturową nie zachodzą, brakuje współpracy czyli społeczeństwa obywatelskiego.

Scenariusze alternatywne

• Brak zmian systemowych i wolnorynkowych - prawdopodobnie w efekcie rozruchy społeczne na masową skalę - Albania, Gruzja. po jakimś okresie powstrzymywania reform i tak czy siak musiały je zrobić.

• Oligarchizacja gospodarki - powstanie kilkudziesięciu/kilkuset potentatów ekonomicznych mających decydujący wpływ na funkcjonowanie państwa - Rosja, Ukraina.

• Transformacja ograniczona lub częściowa - zmianom gospodarczym nie towarzyszą zmiany społeczne. Obawa przed rozruchami. Opóźnienie przemian - Rumunia, Bułgaria.

• Budowa modelu przejściowego - próba zbudowania niezależności ekonomicznej od innych - Białoruś.
  

Temat: Polityka gospodarcza

Wzrost gospodarczy jako jedna z miar rozwoju

• Dochody ludności w zasadniczej mierze zależą od tempa wzrostu gospodarczego. Choć są wyjątki:

• System podatkowy niwelujący efekty wzrostu dla niektórych grup społecznych np. podatek 99%, albo im więcej zarabiamy tym większy podatek płacimy.

• Zaburzone dystrybucja efektów wzrostu prowadzi do rozwarstwienia społecznego jeżeli mamy jedną stawkę dla wszystkich, to wzrost tego podatku powoduje że ci najbogatsi są troszkę biedniejsi, ale ci najbiedniejsi robią się bardziej biedni.

• Czynniki generujące wzrost gospodarczy np. prywatyzacja czy wzrost oparty o system bankowy nie muszą prowadzić do zamożności społeczeństwa wtedy mamy do czynienia z kumulowaniem dochodów w jednym sektorze. Ludzie którzy nie będą brali kredytów nie będą odczuwali zmian.

• Jednocześnie co do zasady wzrost gospodarczy prowadzi do wyższego dochodu i lepszego zaspokajania potrzeb społeczeństwa (wynagrodzenia - redystrybucja - transfery) w normalnym systemie gospodarczym prowadzi do więcej pieniędzy dla ludzi, uczciwych transferów. Polityka gospodarcza prowadzi aby ten układ był optymalny, czyli każdy miał swój udział we wzroście, w zależności od tego w jaki sposób włożył w ten wzrost. Polityka społeczna wspomaga tego typu procesy, a nie opóźnia. Powoduje że gospodarka może się rozpędzić, bo jest hamulcem na zakręcie. Rozwój gospodarczy jest uzależniony od realizacji polityki społecznej.

• Różnice pomiędzy krajami w dochodach, jako efekty wzrostu gospodarczego odpowiadają różnicom w poziomie konsumpcji.

Różnice w rozwoju

• Różne teorie starają się wyjaśnić dlaczego jedne kraje rozwijają się szybciej od innych.

• Przykład różnicy pomiędzy USA a Meksykiem - gdyby w okresie ostatnich stu lat USA rozwijałyby się tylko o 1 pkt proc. rocznie wolniej, to dzisiaj byłyby zdecydowanie biedniejsze niż Meksyk.

• Akumulacja kapitału, wzrost zatrudnienia i poprawa produktywności czynników wytwórczych - kapitału i pracy to za mało aby wyjaśnić różnice rozwojowe!

• Inne czynniki, które okazują się tak samo ważne lub nawet ważniejsze: sprawność państwa, struktura społeczna (liczba bezrobotnych, system edukacyjny), system podatkowy, otwartość społeczeństwa (tam gdzie najbardziej otwarte społeczeństwa, tam regiony rozwijają się szybciej, otwarcie na innych, akceptacja innych postaw, system akceptacji inności), skłonność do innowacyjności (odwaga, nie boimy się wzorców innowacyjnych )itp. miękkie elementy, które są w ostatnich latach dużo silniejsze niż inne.

• Wzrost gospodarczy w coraz większej mierze jest także generowany przez kulturę (b. istotny element rynku dziś, niewiele wydajemy na kulturę ale państwa bogate wydają na nią, jest płatna ponieważ jest to rynek na którym trzeba płacić),
  sport (igrzyska generują duże dochody, są impulsem do rozwoju, z drugiej strony dużo pochłania nakładów finansowych; rynek w który pakuje się dużo pieniędzy),
  media (pieniądze medialne; połączenie mediów z reklamą czyli wielkie pieniędzy),
  Internet nowe sektory kompletnie, które generując wzrost.

Wzrost gospodarczy jest niezbędnym elementem, czynnikiem który powoduje że państwo jest bogatsze, ale nie jedynym.

Wzrost gospodarczy

• Wzrost gospodarczy (za: Jarosław M. Nazarczuk, Renata Marks-Bielska) jest procesem tworzenia i powiększania rzeczywistych rozmiarów społecznych produktu.
  Zwiększenie produkcji dóbr i usług w danym kraju i w danym czasie jest synonimem wzrostu gospodarczego

• Szybki wzrost gospodarczy jest bardzo często synonimem sukcesu. Państwa/rządy porównują się głównie co do tempa wzrostu/regresu gospodarczego.

• W praktyce - brak wzrostu gospodarczego oznaczałby możliwość bogacenia się tylko kosztem ubożenia innych. Wzrost gospodarczy pozwala na bogacenie się wszystkich, choć nie zawsze i nigdy w równym tempie. nigdy w równym tempie. Bez wzrostu mielibyśmy do czynienia z jeszcze większym rozdźwiękiem, jedni musieliby zabierać drugim.

Rozwój gospodarczy

Rozwój gospodarczy (za: Jarosław M. Nazarczuk, Renata Marks-Bielska) to proces wielowymiarowy, który obejmuje reorganizację i reorientację całego systemu ekonomicznego i społecznego. Rozwój gospodarczy dotyczy nie tylko zmian w dochodzie, strukturze produkcji, ale także zmian instytucjonalnych, społecznych i administracyjnych. Rozwój jest procesem wywołującym zarówno zmiany ilościowe, jak i jakościowe.

• Rozwój gospodarczy to w bardzo dużym uproszczeniu długoletni okres wzrostu gospodarczego. Jego efektem jest bogacenie się społeczeństwa, stabilizacja dochodów i co najważniejsze poprawa jakości życia. nie ma cudów, aby ktoś w krótkim czasie mógł się wzbogacić, lub zbiednieć, chyba że jest wojna. Ale tak naprawdę są to długoletnie procesy.

• Okresom rozwoju gospodarczego towarzyszą kryzysy/recesje. W praktyce chodzi o to aby okresy rozwoju były jak najdłuższe a recesje jak najkrótsze. Okresów recesji/kryzysu nie da się całkowicie uniknąć oby recesji było jak najmniej i trwały jak najkrócej. Nie ma modelu który by powodował całkowicie uniknięcie recesji, nawet krótkookresowej. Polskę czeka kryzys po 2020 roku, kiedy ujawnią się negatywne konsekwencje demograficzne i emigracyjne. Skończą się pieniądze z UE, nie będzie pracy, większość ludzi będą za starzy. Zubożejemy o 20%.

• Rozwój gospodarczy nie może być utożsamiany tylko z jego ekonomicznymi aspektami - tak samo ważny jest rozwój społeczny jako efekt rozwoju gospodarczego.

• Dyskusja na temat wskaźnika HDI pokazuje wielowymiarowość dyskusji o rozwoju! szukamy innych wzrostów jako rozwój społeczny. Przykład króla Midasa, który miał nadmiar pieniędzy ale nie wiele mu to dało.
  Wskaźnik HDI - beznadziejny, ale nie ma nic lepszego który pokazałby inne elementy rozwoju.

Nie utożsamiać wzrostu z rozwojem, czemu służy wzrost i rozwój. Wzrost nie oznacza jednoznacznie rozwoju, ale jest warunkiem koniecznym dla rozwoju. Polityka gospodarcza służy temu aby wykorzystać te wszystkie czynniki, aby doprowadzić do rozwoju.

Produkt Krajowy Brutto - przypomnienie

• Miernik dochodu narodowego czyli wielkość wyprodukowanej w danym okresie (najczęściej w danym roku) produkcji przy użyciu wszystkich podstawowych czynników produkcji (ziemia/ kapitał/praca)!

• Nie ma znaczenia pochodzenie czy własność czynników wytwórczych ważne jest tylko terytorium

Wyprodukowany volkswagen wyprodukowany w Polsce, a sprzedany w niemczech wchodzi w polskie pkb.

Produkt Krajowy Brutto - przypomnienie

Trzy różne PKB

• pomiar wielkości produkcji (wartość wszystkich wytworzonych dóbr),

• pomiar wielkości dochodów (dochody wszystkich właścicieli czynników produkcji)

• pomiar wielkości wydatków (zsumowanie wszystkich wydatków: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, samorządów, rządu itp.).

Produkt Krajowy Brutto

• Do PKB włączane są tylko towary, jak i usługi finalne, tzn. niepodlegające dalszej obróbce (akumulator w samochodzie to produkt pośredni, który znajduje się w cenie samochodu, chyba że zostanie sprzedany oddzielnie, wtedy jest produktem finalnym)

• Nastawienie polityki gospodarczej tylko na powiększanie PKB może prowadzić do wielu błędów, a wręcz do regresu społecznego! Może to wynikać np. z eksploatacji pracowników lub też innych środków produkcji. prowadzi do kryzysu, krótkookresowo utrzymujemy efekt, a następnie płacimy bardzo wielką cenę za to. Wynika to z eksploatacji maszyn albo pracowników
  Oznacza to konieczność uwzględniania w polityce gospodarczej kwestii ochrony zdrowia, edukacji czy polityki społecznej). polityka gospodarcza musi uwzględniać politykę społeczną. Nie da się prowadzić polityki gospodarczej nie będąc odpowiedzialnym za politykę społeczną. Wszystkie teorie ekonomiczne nie sprawdzają się bez polityki społecznej.

• PKB jest w wymiarze światowym miarą najpowszechniejszą i uniwersalną, ale bardzo ułomną. Dlatego powstają inne miary rozwoju np. HDI czy raporty Banku Światowego. powstają inne wskaźniki, które czerpią z PKB. Jest realną miarą.

Wartość polski: 517,5 miliarda dolarów tyle wynosi PKB. Miejsce Polski na świecie, najbogatszych, najsilniejszych państw jest całkiem wysoko.

GUS opisujący PKB. Szacunek, gospodarka narodowa, handel, naprawy, popyt krajowy. To wszystko jest w raporcie o PKB. My nie wchodzimy w szczegóły. Rozłożenie PKB jest elementem do analizy polityki gospodarczej. Sprawdzamy w którym elemencie gospodarki wygenerowano wzrost, a w którym spadek. Średnia jest wtedy jakaś, ale jest to istotna informacja dla polityki gospodarczej - co jest motorem a co hamulcem.

Główne wady PKB

• PKB mierzy tylko procesy zachodzące na rynku dlatego też nie zawiera np. produkcji czy usług pozarynkowych np. na rzecz gospodarstwa domowego.

• PKB nie mierzy działalności prowadzonej w szarej i czarnej strefie obrotu gospodarczego. Dlatego też obecnie trwają prace nad włączaniem szarej strefy do PKB. A co ze sferą czarną? gdyby nierząd doliczyć do pkb to by wzrósł o 600 milionów. Więc szara strefa jest niemierzalna. A jak ktoś produkuje narkotyki to czerpie z tego dochody. Legalizując nierząd, określając go jako normalny obrót gospodarczy.

• PKB nie zawiera amortyzacji, a więc jest miarą tylko czasową mierzy krótki czas. Oznaczać to może, że szybki wzrost PKB w jednym okresie będzie generować jego spadek w innym. amortyzowanie PKB nie da pewności, stabilności w przyszłości.

• Pytanie o jakość wytwarzanych towarów i usług. PKB jest tylko miarą finansową, ale już nie jakościową obejmuje tylko i wyłącznie cenę. Miara finansowa, a nie jakościowa.

Czynniki wzrostu gospodarczego

• Popyt konsumpcyjny - jest generowany przez gospodarstwa domowe i firmy. Istnieje potrzeba posiadania dóbr i korzystania z usług! im więcej potrzebujemy, konsumujemy tym większy PKB.

• Popyt inwestycyjny - Jest generowany głownie przez firmy, które chcąc się rozwijać dążą do inwestycji. Inwestycje są często realizowane na kredyt, który ma zostać spłacony po uzyskaniu wartości dodanej z inwestycji! gdyby wszystkie firmy chciały się nagle rozwijać, to byłby krótkotrwały wzrost, potem to by zmalało. W zależności od tego jaki produkt kupimy, gdzie jest produkowany zależy PKB.

• Eksport towarów - popyt generowany z zagranicy na towary i usługi produkowane w danym kraju! pkb wzrasta kosztem konsumpcji innych.

• Są to jednak czynniki krótkookresowe i ulegające częstym zmianom pogoda ma duże znaczenie dla PKB.

Klasyczne czynniki wzrostu gospodarczego nie ulegają zmianom od setek lat. Są to:

• Praca: zasoby pracy, potencjał, w tym wykształcenie, motywacja, system zarządzania siłą roboczą.

• Kapitał: środki finansowe będące w dyspozycji gospodarstw domowych i firm mogące zostać zużyte na konsumpcję lub inwestycje, ale także zgromadzony majątek materialny.

• Ziemia: zasoby naturalne, środowisko naturalne oraz powierzchnia danego państwa (ma wartość!). wbrew pozorom polska ma dużą powierzchnie i ma sporą wartość.

• Dodatkowe: pozycja międzynarodowa, innowacyjność, przedsiębiorczość. dodatkowe elementy

Jeżeli państwo jest traktowane jako silne, może powiększyć swoje PKB.

Endogeniczne czynniki wzrostu endogeniczne czyli wewnętrzne

• Występujące w danym państwie/regionie czynniki wzrostu czyli praca, kapitał i ziemia.

• Obowiązujący na danym terytorium ustrój gospodarczy i model polityczny. Również model rozwojowy został przyjęty.

• Zakres i zasięg infrastruktury, która jest niezbędna do rozwoju czyli sieć transportowa, Internet, otoczenie kultury i sportu sport i jej otoczenie. Gwarancją krótkookresowego wzrostu jest otwieranie kawałków autostrad.

• Stan systemu ochrony zdrowia, warunki życia i edukacji. czyli też elementy polityki społecznej. Jak państwo ułoży sobie system zdrowia są czynnikiem wzrostowym. Tak samo jest z edukacją.

• Zakres korupcji i sprawność państwa.

• Stosunki narodowościowe - spójność społeczna. W Polsce jest praktycznie pełna, choć jeżeli chodzi o regiony to jest zaburzona. W innych krajach istnieje, problem imigracyjny.

• Konkurencja wewnętrzna jak państwo by to ułożyło. Wybór kto rywalizuje w handlu. Parę lat temu była rywalizacja największych potentatów, teraz mamy rywalizację tych średnich przedsiębiorstw.

• Sytuacja demograficzna np. stopień obciążenia demograficznego.

• Czasami także cechy narodowe: Włosi, Niemcy, Holendrzy, Amerykanie itp. jakie jest nastawienie do socjologii gospodarczej, elementy zaufania.

Egzogeniczne czynniki wzrostu zewnętrzne

• Sytuacja międzynarodowa, w tym stabilność otoczenia międzynarodowego.

• Położenie gospodarcze np. dostęp do morza lub położenie na szlakach komunikacyjnych. mamy oba dostępy

• Koniunktura międzynarodowa. popyt z rynku międzynarodowego.

• Członkostwo w gospodarczych i politycznych podmiotach gospodarczych np. w UE czy NATO. czy jesteśmy bezpieczni

• Poziom zadłużenia zagranicznego. czy jesteśmy wypłacalni

• Stopień zadłużenia zagranicznego.

• Otwartość na wymianę międzynarodową. czy blokujemy dostęp towarów i usług zagranicznych.

Ustrój gospodarczy

• Zespół reguł prawnych tworzących spójny model, w którym określono kto, gdzie i na jakich zasadach może wykonywać czynności gospodarcze oraz kto i na jakich zasadach może stać się właścicielem danych dóbr. liczba przepisów jakie regulują. W Polsce jest bardzo dużo przepisów, więc przeprowadzamy deregulacje. Zakres wolności gospodarczej musi być powiększany.

• Głównymi różnicami pomiędzy ustrojami gospodarczymi jest liczba przepisów oraz zakres wolności gospodarczej.

• Podstawowe różnice pomiędzy wolnym rynkiem, gospodarką centralnie planowaną oraz komunizmem.

• Modele przejściowe: Rosja, Chiny.

14.11.2014r.

Temat: Polityka budżetowa, planowanie budżetu państwa, deficyt budżetowy, polityka fiskalna, rodzaje podatków, ocena wysokich podatków w gospodarce.

Polityka budżetowa

• Głównym celem polityki budżetowej jest optymalizacja dochodów i wydatków publicznych, tak aby w jak najlepszym zakresie realizować zadania publiczne.
  Celem polityki budżetowej jest zaplanowanie budżetu aby wydatki zgadzały się z dochodami. Jak się nie zbilansuje to nie będzie można ich wydać na realizacje jakiegoś celu. Budżet państwa jest planowany w perspektywie rocznej. Chodzi o to, aby dostępne pieniądze wydać w sposób racjonalny, czyli zoptymalizować wcześniejsze wydatki, aby wystarczyły na później.
  Budżet ma jakieś opisane cele i należy go tak zoptymalizować aby pieniędzy wystarczyło na realizację tych celów.
  W pewnym sensie jest to realizacja pewnej wizji rządu. Jak rząd socjalny to więcej pieniędzy wyda na politykę socjalną. W przypadku Polski się bardziej to zaciera.
  Z jednej strony rząd powinien realizować własne cele, ale w dużej części dostaje w spadku to co zostało podjęte wcześniej. Czas wyborczy jest zbyt krótki na realizację jakiegoś celu, dlatego następcy musza realizować tamten plan nie dotyczy to Polski.

• Polityka budżetowa służy realizacji celów społecznych i ekonomicznych jakie zostały przyjęte przez rząd. Oznacza to, że polityka budżetowa jest instrumentem realizacji programu partii/koalicji rządzącej.

• Jednocześnie ze względu na liczbę wydatków sztywnych instrument ten może być realizowany tylko w ograniczonym zakresie.
  Nie można tego zmienić. Ten proces trwa.

Budżet państwa

• Najprostsza definicja budżetu to: zbilansowany plan dochodów i wydatków. Tyle wydajemy ile zarabiamy - chyba, że mamy zdolność kredytową, albo tendencje do oszczędzania. możemy od kogoś pożyczyć pieniędzy, więc możemy więcej wydać. Możemy wydać więcej pieniędzy ale musimy to spłacić.
  Jak nie mamy zdolności kredytowej to musimy to zbilansować.
  Są pań

• Budżet państwa to jednak: plan finansowy państwa zakładający dochody (głównie z podatków, opłat, ceł oraz dochodów z majątku skarbu państwa) i wydatki (służące realizacji celów politycznych) w okresie budżetowym (najczęściej od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku).
  Mamy budżet którego powinniśmy się trzymać.
  Państwo ma tajne, ukryte pieniądze które w sytuacji kryzysu będzie musiał użyć. Nazywa się to rezerwa budżetowa. Pojawiają się one najczęściej pod koniec roku, kiedy wychodzi że nie doszło do katastrofy i nie było konieczności użycia tej rezerwy. Przez to państwo musi potem te pieniądze wydać, ponieważ są one już wpisane po stronie wydatków.. Państwo nie może wydać mniej niż zaplanowało. Formalnie jednak nic się nie stanie, bo zostanie powiększona rezerwa na kolejny rok. Państwo musi zrealizować stronę wydatkową w jak największym stopniu, ale nigdy nie wydaje w 100%.

• Jest to najważniejszy plan ekonomiczny (finansowy) państwa. Dzieje się tak ponieważ, co do zasady każdy potencjalny przychód lub rozchód powinien być w nim zapisany.
  Nie ma nic najważniejszego niż budżet. Ewidentny zapis, który jest absolutnie demokratyczny. Jeżeli nie ma budżetu to prezydent może rozwiązać parlament. Jest to straszak na rząd aby uchwalił budżet. Jeżeli nie są zdolni uchwalić budżet, to nie są zdolni rządzić państwem.

• Jest przyjmowany na drodze ustawy będącej najszczegółowiej dyskutowanym aktem prawnym w procedurze legislacyjnej.
  Najbardziej dyskutowany dokument merytoryczny.
  W ciągu 25 lat (89-2013) następował gigantyczny wzrost wydatków. Państwo się bogaciło, ale z drugiej strony miało bardzo dużo wydatków, celów do zrealizowania.

Jesteśmy na deficycie. Więcej wydajemy niż mamy do dyspozycji. Państwo się zadłuża. Nie są to wprawdzie gigantyczne kwoty, mniej się zadłużyliśmy niż było to zamierzone ale i tak jesteśmy na minusie.

Główne wydatki z budżetu państwa to: utrzymanie administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości, armii, policji, służb dyplomatycznych, finansowanie sfery socjalnej i kultury, utrzymanie i rozwój infrastruktury, działania interwencyjne w gospodarce.

Budżet państwa

Budżet państwa stanowią dochody i wydatki:

• Budżetu centralnego (rządowego) czyli władz państwowych.

• Budżetów lokalnych czyli władz lokalnych.

• Budżet ubezpieczeń społecznych - bardzo duży punkt i rosnący. Ma zacząć spadać bo ludzie coraz mniej ubezpieczają się, mniej płacą na ubezpieczenie.

Budżet państwa może być:

• Zrównoważony

• Niezrównoważony

• Z budżetem zrównoważonym mamy do czynienia w sytuacji kiedy to wydatki i dochody są równe. Sytuacja taka występuje niezmiernie rzadko. Ostatnio w np. w Niemczech.

• Z budżetem niezrównoważonym mamy do czynienia w sytuacji kiedy to występuje nadwyżka (dochody są wyższe niż wydatki) lub deficyt (wydatki są wyższe niż dochody) budżetowy.

• W budżecie państwa musi się znaleźć informacja w jaki sposób rozdysponować nadwyżkę lub pokryć deficyt budżetowy.

Funkcje budżetu państwa

• Fiskalna - planowanie i gromadzenie dochodów tak aby możliwe było zrealizowanie celów politycznych oraz utrzymanie aparatu państwowego.

• Redystrybucyjna - podział osiągniętych dochodów na realizację celów politycznych, tak aby zapewnić sprawiedliwość społeczną oraz przyszłą realizację potencjału ekonomicznego i społecznego państwa. jak podzielić podatki.

• Stabilizacyjna - ograniczenie zagrożeń wynikających z cykli koniunkturalnych oraz zapewnienie wzrostu gospodarczego.

• Alokacyjna - inwestowanie w utrzymanie lub zmianę struktury wytwarzanego dochodu narodowego.

• Równowagi gospodarczej - zakres dochodów i wydatków ma zapewnić stabilizację rozwoju gospodarczego. W jaki sposób inwestować np. w dobra.

Budżet partycypacyjny

• Proces, w trakcie którego mieszkańcy decydują o wydatkowaniu części budżetu dzielnicy lub miasta. Najpierw mieszkańcy zgłaszają propozycje zadań/projektów, które następnie zostaną poddane pod głosowanie wszystkich mieszkańców. Tym samym mieszkańcy współtworzą budżet miasta współdecydując o określonej puli środków publicznych.

• Łączna kwota do rozdysponowania przez mieszkańców2 to od 0,5 do 1% budżetu danej gminy.

Budżet zadaniowy - źródło Ministerstwo Finansów

Plan wydatków budżetowych, sporządzany w układzie funkcji, zadań i podzadań, raz ze wskazaniem na poziomie zadań i podzadań celów, które planuje się osiągnąć w wyniku realizacji zadania/ podzadania oraz mierników określających stopień realizacji celów.

Budżet zadaniowy został podzielony na zadania, na które przyznano tyle i tyle pieniędzy.
Wiemy co ile kosztuje, a nie ile trzeba wydać.

Budżet zadaniowy jest narzędziem sprawnego zarządzania zadaniami publicznymi, zapewniającym osiąganie określonych celów. Prezentacja celów i odnoszących się do tych celów mierników pozwalają na dokładniejsze obserwowanie i kontrolowanie rezultatów oraz efektów administracji publicznej.

Deficyt budżetowy

• Najprostsza definicja: nadwyżka wydatków nad dochodami państwa.

• Inaczej: niemożliwość sfinansowania realizacji celów politycznych z osiąganych dochodów. Źle zaplanowane wydatki do możliwości dochodowych.

• Deficyt może być finansowany z: emisji obligacji skarbowych (zadłużenie wewnętrzne od obywateli), pożyczki zagraniczne, dodrukiem pieniędzy.
  Polska nie może dodrukowywać pieniędzy.
  Jest jeszcze 1 sposób - wymiana gotówki.

• Finansowanie deficytu budżetowego prowadzi do długu publicznego.

Dług publiczny

• Wszystkie zobowiązania państwa wynikające z finansowania deficytu budżetowego. Dłużnikiem jest państwo (w praktyce społeczeństwo) a wierzycielami: banki, inne instytucje finansowe, obywatele, rządy innych państw itp.

• Spłata odsetek od długu często zwiększa deficyt poprzez ograniczanie dochodów państwa.

• Finansowanie deficytu poprzez dług publiczny prowadzi do droższego kredytu. Państwo staje się rywalem dla obywateli i firm w pozyskiwaniu pieniędzy z rynku. Ograniczona ilość pieniędzy prowadzi do droższego kredytu. W efekcie może prowadzić do spadku inwestycji, a to z kolei prowadzi do ograniczenia zbierania podatków, a to z kolei do pogłębienia długu publicznego.

Konstytucyjne progi ostrożnościowe

W Konstytucji RP zostały wprowadzone tzw. progi ostrożnościowe. Są to „kotwice” ekonomiczne nie pozwalające państwu zadłużać się ponad miarę. Obecnie z tego rozwiązania korzysta większość państw wolnorynkowych.

Konstytucja określa maksymalną wielkość relacji długu publicznego do PKB. W przypadku, gdy relacja długu publicznego w stosunku do PKB:

• Jest większa od 55% ale mniejsza do 60%, to w praktyce zamrażane są wszystkie wzrosty

• Jest równa lub większa od 60%, to: w praktyce zamrażane są wszystkie wzrosty wynagrodzeń oraz co kluczowe nie przewiduje się istnienia deficytu budżetowego państwa lub uchwala się budżet zapewniający spadek relacji długu publicznego do PKB w stosunku do roku bieżącego.

• jest równa lub większa od 60% to: wydatki samorządowe nie mogą być wyższe niż dochody i RM musi przedstawić w ciągu miesiąca projekt programu sankcyjnego, obniżającego relację poniżej poziomu 60% PKB
  

Polityka fiskalna

• Całość działalności państwa mające na celu optymalnie ukształtować budżet państwa wszystkie dochody państwa.

• Polega na wprowadzeniu zmian podatkowych, tak aby uzyskać optymalne dochody odraz dostosowywać wydatki, aby nie doprowadzać do deficytu budżetowego.

• Efekty działań z zakresu polityki fiskalnej są zawsze opóźnione - przykładowo obniżenie podatków skutkuje obniżeniem / podwyższeniem dochodów państwa dopiero po pewnym czasie.

• Optymalna polityka fiskalna powinna odpowiadać na cykle koniunkturalne odpowiednio je wyprzedzając.
  Powinna obniżać podatki gdy jest źle, a podwyższać gdy jest dobrze.

System podatkowy

• Ile jest w Polsce podatków?

• Podatki stanowią główne źródło dochodów budżetowych. Stanowią ok. 90% całości przychodów. Największe znaczenie ma VAT. Podatki dochodowe to tylko ok. 10-15% całości dochodów.

• Podatkiem jest: publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. Podatek ma zatem charakter pieniężny i fakt jego uiszczenia nie oznacza automatycznie otrzymania od Państwa określonych świadczeń.

Krzywa Laffera

Szuka się optymalnego miejsca.

System podatkowe (nie zapyta):

Podatki samorządowe - podatek leśny, rolny.

Podatki ogólne - od osób prawnych, od osób fizycznych.

Podatki majątkowe - nieruchomości, środków transportu, spadku i darowizn, od czynności cywilno-prawnych

Podatki rządowe -

Podatek VAT

Stawka podatku	Objęte nią przykładowe towary
23% stawka podstawowa	Wszystkie, z wyłączeniem towarów objętych stawkami obniżonymi
8% stawka obniżona	Lekarstwa, media
5% stawka obniżona	Żywność nieprzetworzona, książki i czasopisma

Podatek dochodowy

Kwota wolna od podatku od 2009r. wynosi 3.089zł. Nie zmienia się od dłuższego czasu.

Temat: Polityka regionalna, modele gospodarcze radzenia sobie ze zróżnicowaniem regionalnym, polityka spójności, zarządzanie rozwojem regionalnym.

Polityka regionalna to instrumenty które mogą służyć rozwojowi regionalnego.

Polityka regionalna:

• to świadoma działalność instytucji rządowych i samorządowych ukierunkowanych na rozwój społeczno-ekonomicznych poszczególnych regionów kraju.
  Podejście które zakłada istotne znaczenie polityki regionalnej.

• Powinna stanowić spójny i logiczny zestaw instrumentów mających na celu zapewnianie zrównoważonego rozwoju ukierunkowanego na wzmacnianie potencjałów regionów oraz jednocześnie osłabianie wpływu ich słabości.
  Zrównoważony rozwój został zawłaszczony przez działania związane z ochroną środowiska. Jest to taki poziom rozwoju w którym zmienia się potencjał przyszłych pokoleń. Ponosimy pewne koszty w imię przyszłych pokoleń.
  Zrównoważony rozwój rozumiany jest jako taki sposób aby rozwój jednego regionu nie zmniejszał rozwoju innego regionu.
  Janosikowe - zabiera się Warszawie, aby wspierać rozwój innych regionów.
  Wzmacnianie potencjałów poszczególnych regionów, oraz osłabianie słabości.

• W szerokim ujęciu polityka regionalna jest tworzona przez wszystkie podmioty zaangażowane w działania rozwojowe danego regionu.
  Nie jest to polityka tylko rządowa czy samorządowa. Ci którzy głosują w budżecie partycypacyjnym stają się kreatorami polityki regionalnej.

Cele polityki regionalnej

• Cele polityki regionalnej opracowywane są przez rząd. Ma on za zadanie połączyć wnioski regionalne w jedną spójną strategię rozwoju regionalnego. W tym kontekście bierze on odpowiedzialność za skutki prowadzonej polityki regionalnej. odpowiedzialność rządu, której chce się on pozbyć.

• Odpowiedzialność za efekty polityki regionalnej nie może zostać przerzucona na samorządy, które mają ograniczone instrumenty oddziaływania.
  Samorządom powierzono wiele zadań, tylko że to rząd ma wymusić realizacje tych zadań konstytucja nakazuje. Jeżeli burmistrz nie zrobił czegoś, to rolą rządu jest podanie go do prokuratury. Samorząd jest wykonawcą, a kreatorem jest rząd i to on musi ponosić odpowiedzialność, naczelną odpowiedzialność.
  W polityce gospodarczej nie mamy zniesienia odpowiedzialności, bo one powinny być realizowane po stronie rządu.

• Jednocześnie decentralizacja władzy dała wiele uprawnień w zakresie rozwoju regionalnego samorządom - szczególnie wojewódzkim.

2 podejścia do polityki regionalnej

• Polityka interegionalna - ma na celu zachowanie spójności rozwoju społeczno-ekonomicznego całego państwa. Chodzi o zarządzanie regionami, pomiędzy nimi. Prowadzony przez rząd.

• Polityka intraregionalna ­- celem jest uzyskanie jak najszybszego rozwoju społeczno-ekonomicznego danego regionu. Głównie opiera się na wzmacnianiu czynników endogenicznych wzrostu. Dany region chce się jak najszybciej rozwijać. Nie interesuje go, to co się dzieje obok. Prowadzony raczej przez samorząd, wyciąganie endogenicznych korzyści, po to aby się bogacić.

• Często może dochodzić do sprzeczności pomiędzy oboma podejściami do polityki regionalnej.
  Kiedy chęci bogacenia się jednostki są w sprzeczności z polityką spójności całego kraju.

Podejście ekonomiczne i społeczne

• Polityka regionalna łączy ze sobą dwa podejścia: ekonomiczne i społeczne. Muszą być oba. Nie ma podejścia społecznego bez ekonomicznego.

• W modelu optymalnym oba te podejścia powinny być tak samo traktowane w praktyce ekonomiczne jest ważniejsze. Dylemat polityczny.

• Element podejścia społecznego jest także zapobieganie degradacji środowiska i utrzymanie zrównoważonego podejścia do rozwoju przestrzennego.
  Określenie dobrostanu (nie tylko finanse, ale także czy jest sprzyjającym, czy się dobrze żyje).

• Krótkookresowe cele rozwoju ekonomicznego nie powinny ograniczać rozwoju w perspektywie średnio-długookresowej.
  Nie powinno ograniczać długookresowego.

Kierunki polityki regionalnej

• Przeprowadzenie reformy struktury społeczno-ekonomiczne obszarów o gospodarce w stanie zastoju lub kryzysu.

• Obciążanie lub hamowanie rozwoju niektórych aglomeracji przemysłowych i osiedleńczych.

• Selektywne sterowanie wzrostem ekonomicznym pod kątem równomiernego rozmieszczenia sił wytwórczych lub wyrównywania stopy życiowej ludności.

• Realizacja celów ogólnospołecznych jak zapewnianie warunków rekreacji, ochrona przyrody i krajobrazu naturalnego, zapewnienie realizacji niektórych celów socjalnych.

• Sterowanie procesami integracyjnymi gospodarki w aspektach przestrzennych.

• Kształtowanie racjonalnej struktury wykorzystania terenów do różnych sposobów użytkowania.

Modele podejścia do rozwoju regionalnego

• Model polaryzacyjno-dyfuzyjny - zakłada jednoczesne zachodzenie 2 procesów. Dalszego wzmacniania regionów najsilniejszych, tak aby osiągnęły masę krytyczną rozwoju i w większym stopniu pozytywnie oddziaływały na regiony położone w pobliżu. Jednocześnie wzmacnianie są endogeniczne potencjały rozwojowe regionów słabszych, tak aby mogły one korzystać z rozwoju silniejszych.
  wspieranie metropolii przez ich potencjał rozwojowy - im mocniejsze tym będą oddziaływały na zewnątrz. Ich obszar będzie wpływał na sąsiedztwo.
  regiony muszą być wzmacniane, bo będą korzystały z metropolizacji.
  Polska ma ten system, ale także dotyka jej ten drugi model. Tak jest ułożona infrastruktura.

• Model rozwoju metropolitarno-pereferyjnego - zakłada tworzenie dużych skupisk miejskich, gdzie koncentrują się potencjały rozwojowe. Jednocześnie są otoczone regionami peryferyjnymi połączonymi z centrami. Metropolie wspieranie, ale peryferie nie. Przedstawiciele Chiny.

• Model redystrybucyjny - zakłada transfery z regionów najlepiej rozwiniętych do opóźnionych w rozwoju, tak aby możliwe byłoby w nich wytworzenie potencjału rozwojowego. regiony bogate transferują swój rozwój regionów biedniejszych. „Janosikowe na maxa”. Zabiera się bardzo dużo bogatym, daje biedniejszym mając nadzieje że oni się rozwiną i też staną się bogaci. Dotyka raczej państw dyktatorskich

Polityka spójności UE

• Polityka spójności to: zestaw środków i instrumentów mających na celu wyrównanie rozwoju ekonomiczno-społecznego wszystkich regionach Unii Europejskiej.

• Głównym celem jest doprowadzenie do jak najbardziej równego rozwoju poszczególnych regionów, w tym ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich.

• Wsparcie odbywa się na zasadzie dotacji finansowych na realizację wcześniej zaakceptowanych programów rozwojowych.

3 cele polityki spójności

• Konwergencja - wspiera rozwój infrastruktury oraz potencjału gospodarczego i ludzkiego najbiedniejszych regionów (60%).

• Wzrost konkurencyjności regionów i zatrudnienia - wspieranie innowacji i badań naukowych.

• Europejska współpracy terytorialnej - wspieranie współpracy między poszczególnymi regionami, finansowanie wspólnych projektów np. infrastrukturalnych.

Polityka spójności wspiera nasz rozwój, kosztem rozwoju innych, tych którzy wspierają.

Fundusze strukturalne w 2014-2020 - skierowanie większości pieniędzy na rozwój programów regionalnych - wzmacnianie endogenicznych zdolności, infrastruktura, a także nauka i badania.

Zarządzanie rozwojem regionalnym

• Planowanie strategiczne jest nieodzownym elementem rozwoju regionalnego.

• Celem planowania strategicznego jest planowanie długofalowe (przewidywanie skutków) i odpowiadanie na zidentyfikowane wyzwania rozwojowe.

• Planowanie strategiczne pozwala również monitorować osiągane efekty (ich zgodność z celami) oraz kontrolować skutki.

• Typową sytuacją jest dostosowywanie strategii do zmieniających się wyzwań.

Strategia rozwoju kraju 2020

• Najważniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, określający cele strategiczne rozwoju kraju do 2020r., kluczowy dla określenia działań rozwojowych, w tym możliwych do sfinansowania w ramach perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020.

• Strategia została podzielona na cele, które dotyczą wszystkich obszarów ekonomiczno-społecznych.

• Strategia rozstrzyga główne kierunki interwencji jakie będą miały miejsce w perspektywie roku 2020.

• Możliwe są jej nawet daleko idące modyfikacje np. po zmianie rządu, ale dokument jako taki musi funkcjonować w przestrzeni publicznej.
  Programy operacyjne musza być zgodne ze strategią.

Podsumowanie

• Polityka regionalna w Polsce jest głównie realizowana poprzez politykę spójności UE.

• Zasadniczo zmieniono podejście do polityki regionalnej przenosząc jej zarządzanie na poziom województw. Jest to istotne nowe podejście w porównaniu z latami poprzednim.

• Kluczowym dla efektów rozwojowych będzie wykorzystanie środków z perspektywy finansowej na lata 2014-2020.

• Jednocześnie ważniejsze jest wykorzystanie endogenicznych potencjałów wzrostu, co dzieje się głównie poprzez inwestycje wewnętrzne czy inwestorów (np. pracodawców).

28.11.2014r.

Egzamin: 9 luty. 9.00 w głównym IPS. Po nowym roku otrzymamy listę ok. 100 pytań. Dostaniemy 1-2 pytania z listy. Wchodzą 2 osoby na egzamin.

Jeżeli ktoś nie przyjdzie na egzamin profesor przyjmuje zwolnienia lekarskie które zostaną poddane weryfikacji (zadzwoni do lekarza).

23? styczeń - pojedyncze zajęcia o 9.45.

Temat: Polityka handlowa, nadwyżka i deficyt w handlu zagranicznym, rola ceł i stref wolnego handlu, standardy jakości, rola WTO.

Polska produkuje banany, bo one u nas dojrzewają. Polska jako producent telewizorów LCD.

W przypadku polityki handlowej na całym świecie dochodzi do najbardziej liberalnej sytuacji. Światowa Organizacja Handlu dąży do zniesienia barier handlowych.

W dużej części polityka handlowa decyduje o polityce gospodarczej, bo przejawia się w nadwyżce i deficycie. Co ciekawe deficyt handlowy nie jest zły, w pewnych momentach jest bardzo potrzebny.

Polityka handlowa

Całość działań rządu mająca na celu oddziaływanie na rozmiary, kierunki oraz strukturę obrotów w handlu zagranicznym.

Nie możliwe jest aby mieć gospodarkę zamkniętą, która by produkowała wszystko to co jest niezbędne. Dąży do tego dzisiaj gospodarka Rosji.

Instrumenty polityki handlowej:

• Cła - prawie nie występuje. Między 89 a 97 był bezcłowy kontyngent na samochody.

• Kontyngenty i kwoty importowe - powiemy ile kupimy, więcej nie.

• Bariery pozataryfowe - przepisy utrudniające napływ towarów produkowanych za granicą np. typowy przepis o tym jaki produkt konkretnie powinien być. To zatrzymuje cały transport.

• Subwencje eksportowe - kiedy my chcemy coś wysłać. Formalnie zakazany.

Rosja stosuje dziś wszystkie te.

Embargo jako bomba w handlu.

Protekcjonizm gospodarczy
Zakłada zakłócenia w polityce handlowej.

• Polityka preferowania produkcji krajowej i stosowanie instrumentów mających na celu wspieranie krajowych przedsiębiorców/producentów. dla państw które boją się że nie poradzą sobie na rynku międzynarodowym. Nie są w stanie wyprodukować aby zapewnić swoje potrzeby, bądź nie są w stanie wyprodukować takich rzeczy które warte będą sprzedaży na rynku międzynarodowym.

• Obecnie bardzo często jest zakazywana w celu utrzymania wolnego handlu w obrocie międzynarodowym - WTO

• Protekcjonizm jest często stosowany przez państwa o mało konkurencyjnej gospodarce. Często protekcjonizm prowadzi do ograniczenia jakości lub wzrostu cen, ale nie zawsze.

• Protekcjonizm jest dopuszczalny w sferach bezpieczeństwa funkcjonowania państwa np. produkcja rolna czy energetyka (np. węgiel w Polsce). te 2 obszary, które gwarantują stabilność funkcjonowania społeczeństwa i ekonomi. Gdyby coś się stało, to kopalni nie da się otworzyć na drugi dzień. Utrzymujemy dotując własną produkcję, nie wpuszczając węgla z innych krajów, aby utrzymać własne górnictwo. Dopuszczalne, tak samo z żywnością. Państwa starają się być niezależne żywnościowo, aby w razie co nikt nie mógł ich szantażować żywnościowo.

Zależy nam na liberalnej polityce handlowej. Nasza gospodarka jest zdolna do handlu międzynarodowego. Zawsze jednak się to może zmienić.

Od 1990 jedziemy cały czas na deficycie, ale ta kwota cały czas jest mniej więcej taka sama.

Czasami obniżenie importu może ograniczyć eksport.

Bilans handlowy

• Zestawienie wpływów z eksportu towarów za granicę oraz płatności za import towarów do danego państwa.

• Różnice między eksportem a importem nazywamy saldem wymiany handlowej.

• Bilans handlowy może być dodatni (nadwyżka) bądź ujemny (deficyt).

• Jest to jeden z najważniejszych wskaźników ekonomicznych w polityce gospodarczej. pokazuje strukturę gospodarczą danego państwa.

• Jeżeli w imporcie przeważają dobra konsumpcyjne nad inwestycyjnymi to nawet pomimo pozytywnego bilansu handlowego nie jest to dobre dla gospodarki. jeżeli mamy nawet nadwyżkę ale w imporcie przeważają dobra konsumpcyjne to sytuacja jest zła. Pierwszy sygnał do gospodarki „zwijamy się” bo to oznaka że będzie recesja. Bo kupowane są dobra które się skonsumuje, a nie brane są dobra służące do produkcji, a tym samym eksportu.

Deficyt

• Różnica między importem a eksportem - ujemne saldo w handlu zagranicznym

• Zagraniczny import danego kraju jest większy od zagranicznego eksportu wszystkich dóbr i usług z tego kraju.

• Rządy państwa dążą do redukcji deficytu handlowego, choć czasami jest on nieunikniony np. w czasie reform i inwestycji zagranicznych z jednej strony inwestycje są dobre, bo będą nowe miejsca pracy, podatki itp. Z drugiej strony na samym początku jest zwiększony import, ponieważ trzeba wszystko sprowadzić.

• W wielu przypadkach wzmożony import jest zapowiedzią inwestycji, co przełoży się na przyszły wzrost eksportu.

• Inwestycje w fabryki samochód jako przykład.

Nadwyżka handlowa

• Przewaga eksportu nad importem wszystkimi produktami podlegającym wymianie międzynarodowej.

• Posiadani nadwyżki nie musi oznaczać, że dany kraj jest bardzo konkurencyjny. Można osiągnąć nadwyżki np. kopalinami.

• Państwa dążą do nadwyżki handlowej, ale czasami może powodować przyszłe problemy o ile zaprzestany zostanie import inwestycyjny. w sytuacji gdy mamy do czynienia z importem inwestycyjnym.

• Państwa o stabilnej nadwyżce handlowej produktów wysoko przetworzonych są najbardziej konkurencyjne na świecie. jeżeli państwo produkuje coś dobrze przetworzonego, to państwo jest najbardziej innowacyjne.

Niemcy jako bardzo ważny partner handlowy. Spada nam uzależnienie od Niemiec. Nie jest dobrze gdy 25% eksportu idzie z jednego kraju do drugiego, bo jesteśmy od niego uzależnieni.

Rolnictwo - fenomen polskiej gospodarki. Sprzedajemy więcej sera do Francji niż importujemy. Cudem wejścia Polski do UE jest restrukturyzowanie rolnictwa i stworzenie z tego rynku potentata. Polska jako potentat rynku żywności. Rolnictwo od wejścia do UE robi jak najwięcej. Jesteśmy państwem bezpiecznym jeżeli chodzi o żywność. Eksport nam szybciej rośnie niż import.

Cła

Cło opłata/podatek pobierany przy przekraczaniu przez dany towar granicy celnej danego kraju lub Unii Celnej (np. UE). Główny instrument polityki handlowej.

Rodzaje ceł

• Importowe - pobieranie przy imporcie danego towaru. Głównym celem jest ograniczenie napływu danego towaru. najbardziej powszechne, aby obniżyć ceny.

• Eksportowe - pobieranie przy wywozie towarów z kraju. Głównym celem jest ograniczenie wywozu danego towaru. bardzo rzadko. Nie chcą eksportować.

• Tranzytowe - pobierane za przewóz towarów podchodzących z zagranicy przez terytorium państwa. też rzadko się zdarza.

Dumping i anty-dumping

• Dumping - celowe zaniżanie ceny towaru, tak aby mógł zostać on wyeksportowany i sprzedany za granicą. Głównym celem jest przejecie rynku/wyeliminowanie konkurencji, tak aby w przyszłości można było dyktować ceny. np. polskie truskawki.

• Polityka antydumpingowa - ma na celu zidentyfikowanie towarów dumpingowych i ich wyeliminowanie z rynku poprzez nałożenie ceł, które wyrównują koszty produkcji.

• Politykę antydumpingową w UE prowadzi Komisja Europejska. Jeżeli udowodniony zostanie dumping dany towar jest usuwany z całego rynku wewnętrznego. Polska nie prowadzi polityki antydumpingową. Dzięki UE, wszystkie kraje do niej należące od razu import z takiego dumpingowego kraju.

Chiny bardzo tanio sprzedały producentowi jogurtów truskawki. Było to działania dumpingowe - aby upadli polscy producenci truskawek. Gdyby tak się stało za rok Chiny mogłyby bardzo podnieść ceny, ponieważ nie byłoby innego producenta, który by taniej sprzedawał.

Wspólna polityka handlowa UE

Unijna polityka handlowa reguluje stosunki gospodarcze między UE a państwami trzecimi. Jej celem jest oddziaływanie na rozmiary, kierunki oraz strukturę obrotów handlowych Wspólnoty z zagranicą.

Państwa członkowskie mogą prowadzić politykę handlową tylko zgodną z zapisami Traktatu oraz innych szczegółowych aktów prawnych.

Podstawowe zasady:

• Stosowanie jednolitych zasad i procedur (szczególnie jeśli chodzi o taryfy)

• Zawieranie układów taryfowych

• Zawieranie układów handlowych

• Ujednolicenie środków polityk: eksportowych oraz antydumpingowych i subwencyjnych.

Strefa wolnego handlu - USA - UE

Obecnie negocjowane są zasady strefy wolnego handlu pomiędzy USA i UE. Byłaby to największa i najpotężniejsza strefa wolnego handlu na świecie.

Transatlantycka sfera wolnego handlu jest odpowiedzią na rosnącą potęgę Chin i Indii.

Według prognoz utworzenie sfery wolnego handlu spowoduje, że gospodarka UE zyska 120 mld euro, a Stany Zjednoczone 90 mld euro.

Potencjalne problemy to kwestie energetyczne, telekomunikacja i certyfikacja.

Sfera wolnego handlu a Unia Celna

Unia Europejska to Unia Celna

NAFTA to strefa wolnego handlu.

Temat: Polityka rolna, instrumenty interwencji, certyfikacja produktów, strategiczna rola rolnictwa, ceny produkcji a ceny sprzedaży.

Polska prowadzi politykę rolną w ramach polityki Unii Europejskiej. Standardy musza być zgodne z prawem rolnym. Kompetencje przeniesione na poziom UE. Odstępstwa od polityki rolnej UE są niezgodne.

Polityka rolna - definicje

• Działania państwa mające na celu zapewnienie odpowiedniej ilości żywności, tak aby osoby mieszkające na danym terytorium były w stanie zaspokoić swoje potrzeby biologiczne. rząd zapewnia aby człowiek mógł się pożywić, aby mógł żyć.

• Prowadzenie polityki rolnej zakłada interwencje państwa umożliwiającą utrzymanie poziomu cen, które pozwalają zrealizować podstawowy cel polityki rolnej.

• Polityka rolna co do zasady nie jest wolnorynkowa. Ceny za żywność i dochody rolników są regulowane poprzez interwencje a nie wolny rynek. system w którym funkcjonujemy zadecydował co ile będzie kosztować. Nie ma to nic wspólnego z wolnym rynkiem, bo cena jest za duża gdyby coś się nie udało.

• Dlaczego wolny rynek w przypadku polityki rolnej się nie sprawdza?

Otoczenie międzynarodowe

• Wzrost liczby ludności na świecie powoduje wzrost zapotrzebowania na żywność. a liczba ludności ciągle wzrasta. Trzeba ich jakoś wyżywić.

• Wzrost spożycia - globalne bogacenie się. powoduje to otyłość i choroby z tym związane. Przez to umieramy na choroby związane z żywnością.

• Niedobór żywności i głód jako problem społeczny oraz marnotrawstwo żywności.

• Niepokoje społeczne z powodu braku żywności - rewolucje głodnych. może to też dotyczyć, że niektórzy nie mogą jeść tego czego chcą, a nie że są głodni.

• Produkcja żywności jako element polityki ochrony środowiska - np. bioróżnorodność.

Cele polityki rolnej

• Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego

• Zapewnienie odpowiedniej jakości

• Stabilizacja cen nic nie powoduje zaburzeń jak duże inflacje oparte o żywność. Ma powodować brak skoków w cenach.

• Utrzymanie odpowiedniej wielkości produkcji

• Głównymi beneficjentami polityki rolnej nie są rolnicy tylko konsumenci!!! bo wsuwamy jak chcemy, jest to tanie, bezpieczne i jutro to będzie takie same.

• Zapewnienie samowystarczalności żywnościowej kraju - czy realne?

Główne problemy polskiego rolnictwa

• Rozdrobniona struktura gospodarstw ale się poprawia. Rozgól - ktoś ma 20 h ziemi, ale w 5 różnych miejscach.

• Nadal niska wydajność

• Niski poziom wykształcenia rolników w UE są oni dobrze wykształconą grupą społeczną.

• Nadal niewystarczające doposażenie techniczne często opieramy się na prostych maszynach. Przez to spada wydajność.

• Prowadzenie produkcji rolnej na terenach, którego się do tego nie nadają. w województwie podkarpackim i małopolskim rolnictwo powinno być zakazane. Góry, złe ziemi, mało słonecznych dni.

Zatrudnienie w rolnictwie

• Mieszkańcy wsi wcale nie muszą być rolnikami

• Średnia wielkość gospodarstwa rolnego w 2010 r. wzrosła do 9,5 ha, co w porównaniu z 2002 r. oznacza wzrost o 13,1%. jest wzrost, ale ciągle słabizna.

• Zmniejszył się udział gospodarstw najmniejszych i wzrósł największych. pozytywna tendencja. Zmienia się struktura.

Dochody rolników

• Robotnicy są grupą społeczną, której dochody po akcesji do UE rosły najszybciej

• Dostały bezpośrednie stanowią ok. połowy dochodów polskich rolników. dostaje się kase za to że jest się rolnikiem, że się posiada ziemie i się produkuje.

• Mieliśmy do czynienia ze skokowym wzrostem dochodów rolników po akcesji w związku ze wzrostem cen żywności.

• Wzrost tych dochodów nie był jednak adekwatny do wzrostu cen z powodu systemu opartego na licznych pośrednikach pomiędzy producentem a konsumentem. na tym wzroście rolnictwa pojawiło się dużo firm zarządzających, aby dyktować, zarabiać.

• Jednocześnie dzięki wspólnej polityce rolnej wzrost PKB w kraju w latach 2007-2013 będzie wyższy o 1,5 pkt. Proc.

Rozwój obszarów wiejskich jako obszar polityki rolnej - dyfuzja

• Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego

• Poprawa stanu środowiska naturalnego i obszarów wiejskich;

• Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej

• LEADER

Działania skupione w dwóch pierwszych osiach służą w głównej mierze z dostosowaniu sektora rolnego i leśnego do rosnących wymagań wspólnotowych, w tym związanych z ochroną środowiska i są skierowane gównie do produkcji rolnych.

Działania wspierane w ramach osi 3 mają w sposób synergiczny oddziaływać na rozwój obszarów wiejskich poprzez: różnicowanie działalności gospodarczej

Ekologiczna żywność

Nie wiadomo czy zdrowsze czy nie. Spory rynek, który w Polsce słabo funkcjonuje, ale na świecie bardziej. Powstaje „Fresk Market” który buduje politykę związaną z tą ekologiczną żywnością.

GMO - nowy pomysł na zwiększenie produkcji ludności, zmniejszenia marnotractwa i pewnego typu choroby.

Co jest ekologiczne jest droższe.

W przypadku polityki gospodarczej mamy do czynienia ze wspólną polityką rolną

• Zapewnienie odpowiedniej ilości pożywienia

• Stabilizacja dochodów rolników - rynek UE jest traktowany jako 1 rynek, nie ma granic. Jest to jednolita polityka.

• Preferencja wspólnotowa, protekcjonizm - sprowadzamy tylko to czego nie możemy sami wyprodukować, ale najpierw musimy zjeść to co sami produkujemy.

• Solidarność finansowa - koszty ponoszone przez wszystkich, wszyscy płacą za wszystko

Jest ona krytykowana na tysiące różnych sposobów jako coś drogiego. Dopłatami bezpośrednimi nie da się zrealizować wszystkich celów polityki rolnej. Chodzi o pewne bezpieczeństwa.

Dodatkowo może to wszystko kosztować taniej, a my przyjęliśmy sobie za punkt honoru aby rolnicy byli bogaci.

Nie służy ona celom tylko rolniczym. Rozwój obszarów miejskich, aby nie tylko rolnikom lepiej się żyło. Drugi filar. Służy aby utrzymywać trochę naturalnego stanu środowiska, bo jest on istotny. Jak go raz zniszczymy to go nie odtworzymy.

Wspólna polityka rybacka

Najbardziej oni na tym stracili.

Dopłaty bezpośrednie

- dopłaty obszarowe - ktoś kto ma 1 hektar w dobrej kulturze rolnej dostaje za to pieniądze

Różnią się one w różnych państwach, co jest związane z kosztami produkcji.

- walka aby była taka sama polityka rolna dla wszystkich

Renta strukturalna

Gdy rolnik przestaje produkować, oddaje swoje pole aby ktoś inny nad nim pracował i dostaje pieniądze. Od 55 do 65 roku życia.

W jakiej perspektywie konieczne są zmiany we wspólnej polityce rolnej?

Polityka rolna pełni podstawową rolę, ze względu na cel który przyświeca. Nie ma jednak nic wspólnego z wolnym rynkiem.

Mamy 2 polityki: rolna i handlowa.

Mamy dużo instrumentów, ale to że jesteśmy w UE ogranicza nam politykę gospodarczą.

12.12.2014r.
Temat: Jednolity rynek UE, 4 swobody, polityka gospodarcza UE, subsydiarność w decyzjach gospodarczych.

Przenosimy poziom podejmowania decyzji na UE. Chodzi oto aby ta polityka była efektywna, lepiej realizowana. Jeżeli chodzi o politykę gospodarczą to oddajemy UE bardzo dużo (suwerenność ekonomiczna na poziomie wyższym). Ważny jest efekt.

Jednolity rynek UE

• Jednolity rynek jest podstawą funkcjonowania Unii Europejskiej
  jest przydatny. Daje wolny rynek.

• Jego reguły obowiązują nie tylko w UE, ale również w państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegia, Lichtenstein oraz Islandia) i Konfederacji Szwajcarskiej.
  nie chcą wejść do UE, ale chcą stworzyć taki rynek, chce handlować z UE, mieć swobodny przepływ towarów z UE. Więcej państw chce uczestniczyć w wolnym rynku niż w samej Unii Europejskiej, która jest instytucją polityczną.
  jak została podpisana to już nie można się wycofać.
  te państwa nie są członkami, nie biorą udział w głosowaniu. Nie chcą być stroną umowy, tylko chcą funkcjonować ekonomicznie jak kraje w UE.

• Za uczestnictwo w jednolitym rynku państwa nie będące w UE muszą opłacać składkę do budżetu UE. Finansują tez w części politykę spójności (np. tzw. fundusze norweskie).

• Zasady jednolitego rynku, poza nielicznymi wyjątkami, są nadrzędne nad prawem krajowym.

Jednolity rynek i rozszerzenie

• Wchodzenie nowych państw do UE wiąże się bezpośrednio z poszerzeniem jednolitego rynku
  dostosowanie które zmienia dwie strony, zawsze! W mniejszym stopniu państwa akcesyjne muszą się zmienić, bo to one chcą wejść.

• Zmienia się sytuacja zarówno państw akcesyjnych jak i członkowskich.

• Zostają zmienione reguły konkurencji - okres dostosowawczy trwa kilka lat zarówno przed akcesją jak i po niej.
  nie da się zmienić tego od tak. Potrzebny jest okres co najmniej 2-3 lat.

• Akcesja bez okresu dostosowawczego byłaby groźna zarówno dla państw akcesyjnych, jak i członkowskich.

• Państwa akcesyjne muszą sobie poradzić ze wzrostem konkurencji. Państwa członkowskie często mają szanse poszerzyć rynki zbytu, ale są jednocześnie penetrowane przez nowe przedsiębiorstwa.
  musimy zmierzyć się z nową konkurencyjnością.
  upadły te instytucje które nie potrafiły się dostosować
  globalnie się opłacało, ale indywidualnie już nie bo niektórzy tracili wszystko. Został poniesiony jakiś koszt. Globalnie się opłacało, ale można było zapobiec pewnym upadkom
  poszerzanie rynku, ale też penetrowanie nowych firm zagranicznych.

Cztery swobody:
Celem jednolitego rynku jest dążenie do niezakłóconej konkurencji.

Podstawą jednolitego rynku są 4 swobody:

• Swoboda. przepływu towarów

• Swoboda. przepływu usług

• Swoboda. przepływu osób

• Swoboda. przepływu kapitału

Swoboda przepływu towarów

• Towar uznawany za bezpieczny i dopuszczony do obrotu w jednym państwie jest dopuszczany do sprzedaży na terytorium całej UE.

• Harmonizacja techniczna towarów - bezpieczeństwo dla zdrowia, życia, a także ochronę środowiska.
  niektóre towary przez to są bardzo drogie, ale za to są bezpieczne.

• Swoboda przepływu towarów dotyczy zarówno wyrobów przemysłowych, jak i produktów rolnych oraz spożywczych.

Dwa wymiary

Wymiar wewnętrzny ­- zakaz wprowadzania pomiędzy państwami członkowskimi..??

Wymiar zewnętrzny - ustanowienie wspólnej taryfy celnej

Swoboda przepływu usług

• Usługami są świadczenia wykonywane odpłatnie

• Dotyczą przede wszystkim działalności handlowej, przemysłowej, rzemieślniczej oraz wolnych zawodów (np. lekarze, architekci, prawnicy)

• Dotyczy osób prawnych (banki, spółek, funduszy emerytalnych) i innych
  swobodny przepływ usług. Ważny jest sam fakt organizowania tego typu działań.

• Swobodny przepływ usług oznacza prowadzenie usług transgranicznych
  musi wystąpić przejście między państwem a państwem. Pojawia się element narodowy.
  branie pieniędzy z banku zza granicy jest procesem transgranicznym, nawet jeżeli jest to nasz bank.

• Przepływ przedsiębiorców czy osób prowadzących samodzielną działalność gospodarczą to przepływ usług a nie osób!
  pracownik - osoba wykonująca pracę za wynagrodzeniem. Chodzi tu o jednoosobowe firmy.

Swoboda przepływu osób

Obejmuje 3 kategorie:
- pracowników
- emerytów i rencistów

- osób przemieszczających się w innych celach np. turystycznych

• Najbardziej uregulowany jest przepływ pracowników zakładający brak ograniczeń biurokratycznych w poszukiwaniu i podejmowaniu zatrudnienia. Są jednak od tego wyjątki np. w zakresie zatrudniania w instytucjach utrzymania porządku czy bezpieczeństwa publicznego.

• Transferowanie świadczeń emerytalnych i rentowych oraz świadczeń społecznych

• Uznawanie kwalifikacji zawodowych
  bez tego dużo osób by nie podejmowały prace w swoim zawodzie za granicą.

Swoboda przepływu kapitału

• Dotyczy gównie operacji finansowych związanych z inwestycjami kapitałowymi na rynku
  wszystko to co mamy: kardy kredytowe, bankowe, przelewy, banki, kredyty, transfery pieniężne. To wszystko to.

• W jego zakres wchodzą także transfery pieniędzy czyli indywidualne płatności za towary i usługi.

• Generalnie celem jest stworzenie jednolitego obszaru rozliczeń finansowych i płatności.

• Prawem obywateli UE jest swoboda dokonywania wszelkich operacji bankowych i finansowych we wszystkich państwach członkowskich.

• Pytanie czy pieniądze mają pochodzenie narodowe?

Polityka konkurencji

• Co do zasady wszelka interwencja państw w funkcjonowanie jednolitego rynku jest niedopuszczalna. Zaburzałoby to wewnętrzną konkurencje.

• Dlatego też wszelka pomoc państwa dla przedsiębiorstw jest niedopuszczalna, chyba że zgodę wyda Komisja Europejska.
  zaburza to całkowicie rynek

• Ostatnie przykłady to: stocznie i LOT

• Praktycznie bez zgody KE można wspierać przedsiębiorstwa w dwóch sytuacjach: gdy ma charakter socjalny lub naprawia szkody spowodowane klęskami żywiołowymi.

• W Polsce istnieje ciągle problem specjalnych stref ekonomicznych.

Rozwiązywanie problemów na rynku

• Pomimo powstania jednolitego rynku istnieje wiele problemów z jego realizacją

• Przykładowo powstał problem czy usługi medyczne finansowane poprzez system ubezpieczeń zdrowotnych powinno być transgraniczne. Problem rozwiązano dopiero w tym roku.

• Istnieje specjalny system rozwiązywania problemów - SOLVIT
  jeżeli będzie jakiś problem to ten program go rozwiąże w ramach swojej działalności bez ingerencji innych osób. Obniża to koszty.

• Osoba lub firma, która czuje się pokrzywdzona zgłasza daną sprawę do rozstrzygnięcia pomiędzy poszczególnymi państwami. Dopiero kiedy się to nie udaje sprawa może zakończyć się w sądzie.

Polityka gospodarcza w UE

• Co do zasady polityka gospodarcza UE składa się z 28 narodowych polityk gospodarczych, które wzajemnie na siebie oddziaływają.

• Jednocześnie narodowe polityki gospodarcze muszą być zgodne z prawem unijnym.
  jeżeli 1 państwo coś zasugeruje, jakąś zmianę to zmienia się to we wszystkich państwach należących do Unii. Obowiązuje to wszystkich

• Narodowe polityki gospodarcze podlegają koordynacji zgodnie z zasadą naming and shaming oraz pokazywania best practicies
  jak są żenujące praktyki to jest to głośno pokazywane, krytykowane

• W wyłącznej gestii UE pozostają polityki wpisujące się w 4 swobody jednolitego rynku oraz polityka finansowa (państwa strefy euro).
  strefa euro to także element jednolitego rynku

• Unia Europejska ma również instrument nadzoru nad politykami finansowymi państw nie będących w strefie euro. Jest to tzw. procedura nadmiernego deficytu. W przypadku braku realizacji zobowiązań mogą być wstrzymane transfery z polityki spójności.
  nie można tak od sobie obniżyć np. podatków. Musi najpierw udowodnić że w pierwszym okresie po tej zmianie będą wyższe dochody.

Polityka gospodarcza UE - wyzwania

• Zapewnienie sprawnego i mało biurokratycznego funkcjonowania jednolitego rynku

• Kontrolowanie i ewentualne zapobieganie „nacjonalizmom” gospodarczym
  w ramach Unii są zabronione. Polega to na promowaniu, wszyscy to robią.

• Znalezienie odpowiedzi na wyzwania ze strony takich państw jak Chiny czy Indie

• Przewidzenie jak zachowa się gospodarka europejska po stworzeniu jednolitego rynku z USA
  obawa o GMO, które w USA jest praktykowane a w UE nie.

• Utrzymanie jednolitego podejścia w negocjacjach światowych np. w ramach WTO

• Wymiar socjalny polityki gospodarczej - utrzymanie wymiaru społecznego jednocześnie bez harmonizacji polityki społecznej w ramach UE.

Subsydiarność w UE

• Subsydiarność na poziomie UE to nie to samo co pomocniczość.

• Zasada subsydiarności określa na którym poziomie powinna być realizowana dana polityka aby była najbardziej efektywna.

• W przypadku polityki gospodarczej mamy bardzo różne programy realizacji poszczególnych jej składowych. Przykładowo: przepływ pracowników to poziom unijny, natomiast polityka w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw to poziom narodowy, a podnoszenie kompetencji pracowników to poziom regionalny.

• Zasada subsydiarności umożliwia realne zarządzanie UE. Bez niej dochodziłoby do chaosu oraz konfliktów pomiędzy państwami członkowskimi.

Udział Polski w jednolitym rynku - koszty i korzyści

• Jednolite prawo obowiązujące na terytorium UE

• Wzrost eksportu do innych państw członkowskich - Polska stała się drugim, po Niemczech, największym producentem sprzętu AGD w Europie.

• Korzyści dla konsumentów np. obniżenie cen rozmów telefonicznych w ramach UE.
  roaming. Jeszcze nie zniesiony, ale już do tego dążą telefony.

• Otwarty rynek lotniczy - tanie linie lotnicze

• Wzrost konkurencyjności i ograniczenie możliwości wspierania przedsiębiorstw może prowadzić do ich bankructwa
  to jest koszt, są problemy

• Przewaga kapitałowa państw zachodniej Europy - uzależnienie sektora finansowego od kapitału zagranicznego.

• Emigracja Polaków w ramach swobodnego przepływu pracowników.
  dla polaków tak, ale koszty

9.01.2015r.

Temat: Gospodarka oparta na wiedzy jako nowy model gospodarczy, poszukiwanie przewag gospodarczych, innowacyjność, kapitał ludzki, badania i rozwój.

Wchodzę na egzamin z Mateuszem Pawłowicz.

Opisują dzisiejszą rzeczywistość polityki gospodarczej, jej jądra z którą mamy do czynienia teraz.

Gospodarka oparta na wiedzy - model z którym teraz się borykamy najczęściej. Większość państw demokracyjnych próbują do tego dążyć.

Gospodarka oparta na wiedzy

• Typy gospodarki gdzie widza (kapitał ludzki) odgrywa decydująca rolę we wzroście gospodarczym i społecznym. W tym typie gospodarki zdecydowanie przeważają usługi a produkcja jest bardzo często umiejscowiona za granicą.

• Terminy towarzyszące to m.in. gospodarka cyfrowa, gospodarka sieciowa, społeczeństwo cyfrowe, gospodarka internetowa, społeczeństwo informacyjne.
  Rozwija się to, ponieważ zmiany w społeczeństwie wpływają na zmiany w gospodarki.

• Prawdopodobnie lepszym terminem byłoby określenie - gospodarka napędzana wiedzą lub gospodarką oparta na innowacjach, ale ponownie problem z określeniem tego co jest innowacyjne a co nie.
  Gospodarka napędzana wiedzą - stymulowana przez wiedzę.

Rola wiedzy i kreatywności

• Kluczowy dla GOW jest kapitał ludzki, a więc efektywność systemu edukacji, w tym edukacji wyższej.

• W tym przypadku nie chodzi tylko o wytwarzanie wiedzy, ale również o zdolność jej przyjmowania.

• Rośnie rola sektora Badań i Rozwoju czyli opartego na badaniach naukowych i wdrażaniu ich wyników w gospodarce. Dlatego też wiele miejsca poświęca się łączeniu sektora naukowego i przedsiębiorców.

• Raczej nie próbuje się tworzyć humbuka w postaci przedsiębiorczego naukowca czy naukowca - przedsiębiorcy lecz łączenie tych dwóch funkcji pozostawiając ich anomię.

Dużo mniej ludzi wytwarza wiedzę, ale większość z niej korzysta. Chodzi o to aby w kreatywny sposób odbierać wiedzę szerzoną przez kogoś.

Wymiary GOW 4 elementy które powinny być realizowane

• Edukacja i szkolenia - tworzenie, przekazywanie i wykorzystywanie wiedzy. Nakłady na edukację formalną i nieformalną.
  trzeba na to inwestować, łożyć pieniądze. Ci którzy inwestują to zyskują.
  edukacja nieformalna - uczenie się nie chodząc do szkoły. Media, Internet. Uczenie się poza systemem edukacji.

• Infrastruktura informatyczna, badawcza i edukacyjna. Nie można mieć innowacji bez nakładów w infrastrukturę.
  infrastrukturę korzystania z dostępu do sieci. Chodzi o to aby mieć dostęp do pewnych narzędzi.
  Internet w Polsce jest jednym z sukcesów. Dalej pracujemy nad tym aby podwyższać jakość.

• Tworzenie warunków instytucjonalnych i bodźców ekonomicznych do rozwoju gospodarki cyfrowej.
  muszą iść za tym instytucje. Gospodarka się nie będzie rozwijać bez rozwoju instytucji. Musi być regulator, który dokonuje monitoringu. Bez tego nie ma gospodarki.

• Łączenie przedsiębiorczości z nauką. Tworzenie systemów opartych na partnerstwach publiczno-prawnych.
  nie ma gospodarki opartej na wiedzy bez partnerstw publiczno-prawnych. Państwo oparte na wiedzy musi mieć partnera.

Zmiany powodowane przez GOW

• Następują dynamiczne zmiany na rynkach pracy. Powstają nowe zawody. Choć jest to charakterystyczne dla każdego zmiany modelu gospodarczego, tak w przypadku GOW zmiany te są najdalej idące.

• Zmienia się rola czynników wytwórczych. Maleje rola pracy, ziemi i kapitału, ale rośnie rola wiedzy.

• Dostępność do wiedzy jest niezbędna dla osiągnięcia wzrostu i dobrobytu.
  dostępność do wiedzy jest absolutnie niezbędna. Żaden model gospodarczy nie może funkcjonować bez dostępu do wiedzy.

• Następuje wzrost różnic dochodowych. Ci którzy mają dostęp do wiedzy zarabiają o wiele więcej niż Ci pozbawieni dostępu do niej.

• Posługiwanie się technikami komputerowymi i korzystanie z Internetu staje się niezbędne w codziennym funkcjonowaniu.

Przewagi gospodarcze

• Obecnie trwa poszukiwanie nowych przewag konkurencyjnych
  bitwa o wymyślanie przewag konkurencyjnych

• Wyczerpują się proste przewagi oparte na historii i poszukuje się nowych. Wiedza jest tu kluczowa.
  wymyśliliśmy sobie tak naprawdę

• GOW ma być odpowiedzią na rosnące potęgi Chin czy Indii, ale oni też zdają sobie sprawę z tego i coraz więcej inwestują w B+R, oraz innowacje.
  wypierają nas z przewag, bo mają więcej kapitału, ludności, taniej mogą wszystko robić.

Kreatywność jest elementem napędzającym gospodarkę. Nie umiemy dziś jasno powiedzieć co to jest kreatywność. Kreatywność to jest innowacyjność plus.

Kreatywność

• Kreatywność jest bezpośrednio związana z powstawaniem nowych idei, opracowywania i wdrażania nowych pomysłów.

• Prawdopodobnie nowy termin - gospodarka oparta na kreatywności.

• Rosnąca rola kultury oraz środków masowego przekazu.

• Dyskusyjna rola reklamy jako stymulatora konsumpcji, a wiec i rozwoju gospodarczego.

• Próba stworzenia produktu, usługi, którą będą chcieli mieć wszyscy - nowy monopol?
  ideał kreatywności. Być na tyle kreatywnym by wymyślić produkt, który będą chcieli mieć wszyscy.

Rola Internetu

• Internet powoduje praktyczne wyrównanie możliwości dostępu do wiedzy

• Jakość korzystania z Internetu

• Czy można wyobrazić sobie działalność gospodarczą bez Internetu?

• Internet jako kreator wiedzy i wiedza w internecie.

• Jak kontrolować Internet aby kontrolować gospodarkę?
  bardzo trudno jest kontrolować Internet. Jeżeli jednak chcemy prowadzić politykę gospodarcza to w minimalnym stopniu musi kontrolować jakoś Internet.

• Zagrożenia związane z Internetem. Czy Internet jest końcem planowania gospodarczego?

Innowacje społeczne

• Ponownie problem ze zdefiniowaniem tego terminu. W pewnym uproszczeniu można nawet stwierdzić, że innowacją społeczną jest każda zmiana prowadząca do poprawy funkcjonowania społeczeństwa przebywającego na danym terytorium poprzez lepsze zaspokajanie jego potrzeb.

• W Narodowym Centrum Badań i Rozwoju stosuje następującą definicję: „rozwiązania, które równocześnie odpowiadają na zapotrzebowanie społeczne jak i powodują trwałą zmianę w danych grupach społecznych. Te rozwiązania mogą wiązać się z innowacyjnymi produktami, usługami bądź procesami, które umożliwiają odmienne rozwiązywanie typowych problemów społecznych”.

Innowacje społeczne

Innowacje społeczne zawierają w sobie:

• Transformacje społeczne,

• Model organizacji zarządzania,

• Przedsiębiorczość społeczna zawiera w sobie elementy społeczne. Chodzi o oddziaływanie na struktury społeczne, na region w którym dane przedsiębiorstwo funkcjonuje. Nowe, lub funkcjonujące przedsiębiorstwo prowadzi, poza celami ekonomicznymi, działalność społeczną.

• Rozwój nowych produktów, usług i programów elementy innowacyjne.

• Model rządzenia, wzmacniania i budowania zdolności do przeprowadzania zmian modele polityki publicznej

Jak rozwiązać problem społeczny:

1. Dany problem nie uda się rozwiązać metodami które mamy dostępne. Trzeba zbadać przyczyny dla których tradycyjne instrumenty nie działają. Gdzie jest problem?

2. Próbujemy zaproponować nowe rozwiązanie, które bierze pod uwagę to otoczenie w którym problem funkcjonuje.

3. Pilotaż - jak nowe rozwiązanie się będzie sprawdzało w przykładowym jednym miejscu, np. w jednym województwie.

4. Podjęcie decyzji o wdrożeniu lub zaniechaniu.

Innowacyjna gospodarka a innowacje społeczne

• Oba te zjawiska zachodzą równocześnie.

• W praktyce nie ma możliwości osiągania rozwoju w GOW bez innowacyjności w sferach społecznych.

• Niezbędnym uzupełnieniem GOW jest polityka społeczna oparta na innowacyjnym rozwiązywaniu typowych i innowacyjnych problemów społecznych.

• GOW wymaga również nowego podejścia do zarządzania gospodarką przy większym udziale społeczeństwa.

• Nowa rola społeczeństw - Acta!

Temat: Konkurencyjność gospodarcza, czynniki wzrostu i spadku konkurencyjności gospodarczej.

Konkurencyjność - definicja

• Konkurencyjność gospodarcza państwa to zdolność wygrywania rywalizacji z innymi państwami poprzez lepsze wykorzystywanie czynników produkcji.
  rywalizacja czysta.

• Często o konkurencyjności gospodarczej decyduje ustrój. Dlatego gospodarka wolnorynkowa jest bardziej konkurencyjna niż centralnie planowana.
  model wolnorynkowy jest lepszy niż centralnie planowany, jest bardziej konkurencyjny

• Poszukiwanie modeli pośrednich, ale opartych na konkurencji w wymiarze światowym - Chiny, Indie.
  problem z Rosją - na ile jest wolnorynkowa.

• Konkurencyjność gospodarcza państwa zależy bezpośrednio od konkurencyjności przedsiębiorstw funkcjonujących na jego terytorium.
  nie może być konkurencyjnych przedsiębiorstw bez konkurencyjnych państw.

Wymiary konkurencyjności przedsiębiorstw/gospodarki

• Cena produktu lub usługi czyli zdolność do zaoferowania niższej ceny przy porównywalnej jakości lub też wyższej jakości za cenę niewiele przewyższającą cenę produktu lub usługi konkurenta.

• Zdolność do utrzymania pozycji na rynku pomimo zaoferowania przy konkurentów podobnych produktów lub usług. Z drugiej strony wyparcie z rynku konkurencji w wyniku zaproponowania lepszego - bardziej konkurencyjnego produktu lub usługi.

• Umiejętność zarządzania przedsiębiorstwem, czyli podnoszenia jego wewnętrznej efektywności. Eliminowanie czynników ograniczających wzrost konkurencyjności oferowanych przez nie produktów lub usług.
  państwo musi być zarządzane w sposób efektywny, to tak samo przedsiębiorstwo. Możliwość wewnętrznej restrukturyzacji aby rozwinąć konkurencyjności.

• Zdolność do funkcjonowania na danym rynku czyli umiejętność monitorowania zmian oraz nowej legislacji.
  funkcjonowania na danym rynku i nowej legislacji. Szybko się angażujemy żeby móc funkcjonować na danym rynku.

Poprawa konkurencyjności

• Jednym z głównych celi polityki gospodarczej jest zwiększanie konkurencyjności danego państwa. Oznacza to w praktyce tworzenie warunków do funkcjonowania przedsiębiorstw, które będą wygrywać konkurencję w swojej branży w wymiarze lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym.

• Jednocześnie polityka gospodarcza ma na celu zapobieżenie sytuacji, w której jakieś przedsiębiorstwo zdobędzie pozycję dominującą i może stworzyć monopol.

• Konkurencyjność całej gospodarki zależy od konkurencyjności poszczególnych produktów i usług.

• Głównym oceniającym konkurencyjność jest konsument, który ostatecznie nabywa dany produkt lub usługę.

Konkurencyjność jako gwarancja rozwoju

• Konkurencyjność państwa/przedsiębiorstw jest gwarancją wzrostu gospodarczego oraz realizacji innych celów politycznych takich jako suwerenność czy bezpieczeństwo. Państwa najbardziej konkurencyjne na świece są jednocześnie najbezpieczniejszymi miejscami do życia.

• Konkurencyjność jest bardzo płynna. Dlatego też kluczowe jest obserwowanie trendów i poszukiwanie odpowiedzi na nie.

• Jednocześnie jest to wymóg niezbędny dla konkurencyjności wtórnej. Konkurencyjność pierwotna opiera się na wyprzedzaniu trendów. Polska opiera swoją politykę gospodarczą na konkurencyjności wtórnej.
  konkurencyjność wtórna wcale nie jest zła.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne

• Bezpośrednie inwestycja zagraniczne są lokowane najczęściej w miejscach najbardziej konkurencyjnych dla danego sektora gospodarczego.

• Przewagami w tym kontekście mogą być np. liberalne przepisy w zakresu ochrony środowiska (Chiny), członkowstwo w UE przy niższych kosztach produkcji (Polska) czy dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej (Szwajcaria i przemysł farmaceutyczny).

• Przedsiębiorcy poszukują najlepszych warunków do inwestowania, a celem polityki gospodarczej jest ich stworzenie, ale przy utrzymaniu obowiązujących standardów. Nie wszystkie inwestycje są pożądane.

Konkurencyjność krótko i długookresowa

• Konkurencyjność krótkookresowa może być osiągnięta realnie niewielkimi nakładami. Może być oparta m.in. na taniej „sile roboczej” lub dostępu do taniej energii. Przewagi te jednak podlegają silnym fluktuacjom. Zawsze ktoś inny może zaproponować jeszcze tańszych pracowników lub energię.

• Konkurencyjność długookresowa jest tworzona poprzez skomplikowany zestaw czynników. Opiera się głównie na innowacyjności i wyprzedzaniu trendów oraz zdolności do promocji i reklamy.

• Nie istnieje coś takiego jak konkurencyjność na zawsze. Jednocześnie państwa najbardziej konkurencyjne na świecie 100 lat temu są nimi dotychczas. Zapowiadana jest jednak w tym zakresie zmiana.

Dlaczego Polska uniknęła negatywnych efektów kryzysu?

Odpowiedz na to pytanie nie jest jednoznaczna, ale można podać kilka podstawowych przesłanek

• Duża elastyczność polskiego rynku produkcji i usług spowodowała szybkie dostosowanie się do nowych warunków funkcjonowania

• Polacy nie przestraszyli się kryzysu i utrzymali wydatki konsumpcyjne co pozwoliło utrzymać wewnętrzny impuls rozwojowy

• Reformy rynku pracy przeprowadzane w latach 2002-2004 spowodowały brak przerostu zatrudnienia, co umożliwiło szybkie dostosowanie się do nowego wyzwania

• Polityka rządu, który doprowadził do zawarcia porozumienia pomiędzy pracodawcami i pracownikami

Konkurencyjność Polski w czasie kryzysu. Decydująca rola małych i średnich przedsiębiorstw

• W Polsce zdecydowanie dominują małe i średnie przedsiębiorstwa, które ze swojej specyfiki są bardziej elastyczne niż przedsiębiorstwa duże

Championy europejskiej gospodarki

• Jest to pomysł na stworzenie w UE tzw. przedsiębiorstw flagowych, które byłyby wspierane zarówno przez państwa członkowskie, jak i instytucje europejskie.

• Pomysł jest krytykowany, ale po kryzysie uzyskuje coraz więcej zwolenników

• W Polsce takimi przedsiębiorstwami mogą być m. In. Orlen czy KGHM. Jednocześnie najbardziej konkurencyjnymi polskimi przedsiębiorstwami są: Solaria, Pesa, Fakro, Cd Projekt Red i inne.
  

str. 67

Polityka gospodarcza - wykład

---