Józef Ignacy Kraszewski „Bruhl”

1. Powieści saskie Kraszewskiego

• Zainteresowanie wiekiem XVIII - życie, obyczaje, wydarzenia poliotyczne,

• Wydawnictwa źródłowe, studium historyczne - „Polska w czsie trzech rozbiorów” - XVIII wiek,

Cykle powieści

• epoka saska - podyt w Dreźnie, czytanie dzieł historycznych i badania archiwalne - dzieje Polski i Saksonii w Unii wettyńskiej (panowanie Wettynów)

• 
  Bratanki - 1871 rok wpływ powieści

• Herod baba - 1872 rok awanturniczo - kryminalnej

Trylogia na tle dziejów Saksonii

• 
  Hrabina Cosel - 1873 rok

• Bruhl - 1874 rok pierwiastek historyczny nad

• Z siedmioletniej wojny - 1875 rok anegdotycznym

Powieści saskie

• Starosta warszawski - 1877 rok sprawy polskie, życie prywatne i

• Na bielskim zamku - 1822 rok stosunki społeczne

• epoka stanisławowska

Źródła historyczne Bruhla

Teoria sprzeciwu wobec wprowadzenia do literatury tematów związanych ściśle z historią,

Bruhl jest odstępstwem od wcześniejszej historii - figury pierwszoplanowe i epizodyczne wzięte z historii, treść wokół dziejowych wydarzeń,

Akcja powieści - schyłek rządów Augusta II, pierwsze lat rządów jego następcy (Stanisław Leszczyński)

Akcja poprzedzona prologiem, ukazuje pierwsze kroki przyszłych współzawodników - Bruhla i Sułkowskiego - rysy bohaterów

Dziesięć lat później eks-paziowie rywalizują o władzę, zajmując na dworze wysokie stanowiska

Kiedy umiera August II, Sułkowski ciesząc się łaskami następcy, wyrasta na właściwego władcę Saksonii,

Bruhl utrzymuje się na powierzchni dzięki nieopatrzności rywala, sfałszowanemu listowi zmarłego króla, wyznaczającego go na władcę, jako wiernego sługę władcy, poleca on Bruhla swemu synowi

Wpływowe czynniki przeciwko faworytowi - Sułkowskiemu

Ambasada austriacka dowiaduje się o zamachu Sułkowskiego, przygotowanym na całość dzierżaw habsburskich

Kościół katolicki - spowiednik królewski Guarini dążąc do całkowitego opanowania Augusta, obawia się rządów ministra - niezbyt gorliwego katolika i zwolennika nie mieszania się księży do spraw państwowych

Doprowadza to do usunięcia go z dworu

Król zostaje podburzony przez królową Marię Józefę i kochanki króla pani Bruhlowej

Zapewnia to Bruhlowi dominujące stanowisko

koniec dzieła - epilog - rywale spotykają się na w zaczątkach wojny siedmioletniej - bój na słowa, zwycięża Sułkowski

Bohaterowie

Postać Bruhla

• barwy ujemne - obłudnik, egoista, oszust, rujnuje Saksonię, dla zaspokojenia własnej nienasyconej chciwości,

• minister w historii zjednujący sobie współczesnych

• główne rysy charakteru Bruhla wziął pisarz z bezimiennego dzieła z 1760 roku „Leben und Charakter des Grafens von Bruhl” - domniemany autor kameralista Jan Henryk Bogusław Justi - podczas wojny siedmioletniej, służył Prusom i zachowaniu dobrego imienia Fryderyka Wielkiego, który zniszczył Saksonie i zwalił winę na Bruhla - maska rzekomej cnoty i zasługi - odstraszający przykład - nieuczciwy i wszechwładny minister

• Bruhl miał dar oszukiwania i zjednywania sobie ludzi

• Z J.H.B. Justiego wziął Kraszewski konstrukcję intrygi powieściowej, szereg motywów epizodycznych - pochodzenie i początki Bruhla, dwór Sułkowskiego, satyryczny medal przeciw rządom paziowo-lojalskim, romansie króla i Bruhlowej

• Drugim utworem, którego konstrukcja dała początek Bruhlowi był „Geschichte der deutchen Hofe seit der Reformation” Edwarda Vehse - 1854 rok - życie dworów niemieckich ze strony obyczajowo-anegdotycznej - większość faktów historycznych - dosłowne cytaty, tytulatura ministra, widowiska drezdeńskie, nazwiska aktorów

Postaci z utworu Vehsego powielone przez Kraszewskiego

• założyciel gminy religijnej z braci morawskich - Zinzendorf

• powiernik Sułowskiego - Ludovici

• radcowie Globig, Loss, Stammer

• szambelan Watzdorf

• dziennikarz Erell

• kompozytor Hasse i żona Faustyna Bordoni, jej rywalka Teresa Albuzzi

Młodość i podróże królewicza Fryderyka Augusta

• charakter króla i królowej

• kariera Bruhla - zwycięstwo nad Fleurym, Manteufflem i innymi rywalami; romans z hrabiną Moszyńską i Teresa Albuzzi

• Kraszewski w Bruhlu okazał się człowiekiem „jednej książki” - rozległość i gruntowność studiów

Justi - Bruhl jako narzędzie przeciw Sułkowkiemu z pomocą królowej i Guariniego

Kraszewski - Bruhl jako narzędzie polityki rzymsko-habsburskiej

Depesza, list króla Augusta II

Justi - Bruhl nie mógł zredagować depeszy, zastępując zręcznie pijanego Pauliego, bo nie miał zdolności dyplomatycznych

Kraszewski - Bruhl upija Pauliego, wychodzą jego charakterystyczne rysy

Vehse - nie wyjaśnia zesłania Watzdorfa do Konningsteinu, a Moszyński, Bordoni, Albuzzi to figuranci bez własnej filozofii

Kraszewski zesłanie Watzdofra łączy z sprawą szyderczego medalu i tragicznej miłości młodego szambelana do Frani Kolowrathówny

Moszyński, Bordoni, Albuzzi - przekonujące postaci

Motywy historyczne powieści

wszechstronny i wierny obraz epoki

przepych życia dworskiego i nędza niższych warstw społecznych

świetność poczynań kulturowo-arystokratycznych / rozkład obyczajowo-moralny

walka Bruhla i Sułkowskiego - oś akcji około, której występują motywy o ogólniejszym znaczeniu dla utworu

Miejsce akcji absolutystyczne państewko niemieckie XVIII wiek

Artyzm i technika

Bruhl - oskarżenie demoralizacji i tyranii / stanowisko Józefa Ignacego Kraszewskiego - przeciwnika „stańczyków”

Odkłonienie rozkładu ówczesnego porządku społecznego życia dworskiego

Ukazanie na tle przepychu łowów królewskich, ciemiężonych nizin społecznych

Postaci powieści - dwojakie oblicze / maski nakładane na rzeczywiste oblicza

Jezuici myślą o podburzeniu duchowieństwa luterańskiego, przeciwko ewangelicznemu i świątobliwemu zakonowi Braci Morawskich

Zły Jezuita Guarini, kontrast z uczonym ascetą Voglerem

Kompozycja zwarta - uwypuklająca zasadnicze motywy powieści

Akcja utworu - prostota i naturalność

Postaci tajemnicze - działają na ciekawość czytelnika / maska i jej odsłonięcie

Bogactwo i różnorodność motywów

Pierwiastek komizmu - Guarini do Augusta na temat brzemienia obowiązków państwowych jako lekarstwo - rozrywka - przykład Jana Potmos i jego hodowanej kuropatwy

Sceny zbiorowe i dialogi - maskarada na zamku, przedstawienie w operze, rozmowy Bruhla i Watzdorfa (dowcip i sarkazm)

Sceny wydobywające głębsze momenty psychologiczne - kuszenie Augusta obrazem o „treści mitologicznej”, ekstaza religijna Bruhla

Brak komplikacji osobowości postaci utworu - brak rozwoju i przeobrażenia

Sułkowski i Bruhl - uważają się za panów świata

August III - dwoistość natury - władca marionetka, spokojny zamknięty w sobie i zawarta w nim iskierka majestatu i uczciwości

Pełne plastyki i prawdy postaci kobiece

Bruhlowa i Maszyńska - damy ancien regimu w każdym calu

Kobiety ze świata operowego - Bordoni i Albuzzi - kłótliwe, małostkowe, ale i uczuciowe, zdecydowanie bardziej niż damy

Życie dworskie - brak czysto ludzkich uczuć

Plastyka postaci wyrażona jest w charakterystyce fizjonomii i zachowania

Bruhl - elegancja, uprzejmość

Guarini - często cytuje włoskie przysłowia

Ciąg: sytuacje - opis - odsłanianie człowieka

Słaba strona - styl i język utworu - występuje sporo błędów językowych

---