Cechy grup społecznych
Rozpoczynając swój referat dotyczący cech grupy społecznej pozwolę sobie na wprowadzenie definicji grupy społecznej. Otóż według encyklopedii PWN grupa społeczna jest to „zbiorowość ludzi zespolonych więzią społeczną, przejawiającą się w poczuciu łączności, przynależności grupowej i działaniu na rzecz realizacji wspólnych celów”. Grupy społeczne posiadają określone cechy, które postaram się omówić w poniższym referacie na przykładzie klasy.
Wyróżniamy następujące rodzaje grup społecznych:
* Grupa społeczna zazwyczaj posiada określone kryteria rekrutacji członków i funkcje członka grupy (czyli jego powinności względem niej). Ze względu na kryteria przyjęć do grupy można wyróżnić grupy ekskluzywne, w których kryteria te są fundamentalne przy rekrutacji nowych członków oraz grupy inkluzywne, w których kryteria są mniej istotne.
* Można różnicować grupy ze względu na wielkość. Grupy małe to takie, gdzie członkowie mają możliwość kontaktu bezpośredniego. W grupach dużych niemożliwy jest model komunikacji "każdy z każdym". W niektórych ujęciach duże grupy określane są jako Wielkie struktury społeczne i nie są uznawane za grupy społeczne.
* Ze względu na formalizację struktury i stosunków społecznych w grupie jak również stosunków społecznych członków grupy z zewnętrznym środowiskiem, wyróżnić można grupy formalne i grupy nieformalne
* Ze względu na utożsamianie się jednostek z grupą, jej normami i wartościami wyszczególniane są grupy odniesienia.
* Typologia grup społecznych Charelsa Cooley'a wyróżnia także grupy pierwotne oraz grupy wtórne.
W grupach społecznych wyróżnić można trzy typy struktur społecznych: strukturę komunikacji, strukturę przywództwa (władzy) oraz strukturę socjometryczną.
* Struktura komunikacji odnosi się do sieci wzajemnych interakcji w grupie, co jest istotne ze względu na szybkość przepływu informacji przy realizowaniu przez grupę celów.
* Struktura przywództwa określa relacje poddaństwa i dostęp do władzy jednostek znajdujących się w grupie. Ze względu na styl kierowania grupą jednostki mogą mieć większy lub mniejszy wpływ na podejmowane decyzje. W przypadku tej struktury istotne jest zarówno przywództwo formalne w grupie, jak i istnienie przywództwa nieformalnego.
* Struktura socjometryczna określa wzajemne postawy jednostek względem siebie, przede wszystkim więzi emocjonalne, które spajają grupę. Struktura ta kształtuje się pod wpływem indywidualnych potrzeb afiliacyjnych jednostek.
1.Grupa społeczna składa się z minimum trzech osób. W niektórych przypadkach zakłada się, że do utworzenia grupy społecznej wystarcza dwie osoby, jednakże dopiero przy trzech osobach występować może struktura społeczna i niektóre typy stosunków społecznych (m.in. tworzenie koalicji, opozycji, mediacji), kontroli społecznej.
Każda klasa składa się z więcej niż trzech osób. Pozwala to na rozwiązywanie konfliktów wewnątrz niej np. drogą większości głosów czy też mediacji, co byłoby niemożliwe w przypadku klas dwuosobowych. W przypadku mediacji między dwie strony konfliktu wprowadza się mediatora, w przypadku klasy może być to na przykład przewodniczący, który jako osoba neutralna pomaga wypracować satysfakcjonujący dla obu stron konfliktu kompromis.
Mediacje czyli dobrowolny i poufny proces dochodzenia do rozwiązania sporu, prowadzony w obecności osoby neutralnej - mediatora. Czyli w naszym przypadku wspomniane wcześniej osoby trzeciej. Takim mediatorem może być na przykład przewodniczący klasy.
Mediacje różnią się od rozstrzygnięć instytucjonalnych (w tym sądowych) przede wszystkim tym, że ich celem nie jest ustalenie, kto ma rację, ale wypracowanie rozwiązania satysfakcjonującego strony sporu.
Mediator nie ma władzy podejmowania decyzji merytorycznych. Jego celem jest pomoc zwaśnionym stronom w dobrowolnym osiągnięciu ich własnego, wzajemnie akceptowanego porozumienia w spornych kwestiach.
Opozycja - grupa ludzi przeciwna polityce grupy rządzącej. Można powiedzieć, że swojego rodzaju opozycja znajduje się w każdej klasie gdyż wynika to z różnicy zdań na określone poglądy.
Koalicja - porozumienie grupy w celu osiągnięcia wspólnego określonego celu, możliwe jest utworzenie koalicji będącej w opozycji co do grupy rządzącej.
2. Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu.
Grupa czyli w naszym przypadku klasa współdziała i oddziałowuje na siebie np. poprzez mowę lub komunikacje niewerbalną aby osiągnąć określony cel. Dobrym przykładem może być tutaj poproszenie danego członka grupy o rozmowę z nauczycielem w celu przełożenia sprawdzianu.
Interakcja społeczna - wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek społecznych, najczęściej przy użyciu języka i innych kodów kulturowych. Jest to jedno z podstawowych pojęć w socjologii.
Ze względu na sytuację, sposób interpretacji, partnera interakcji i cel interakcji wyróżnić można:
* interakcję zogniskowaną
* interakcję niezogniskowaną
* interakcję symboliczną
* interakcję transakcyjną
Interakcyjny model społeczeństwa
Model ten pojawił się pod koniec XIX wieku i tłumaczył on istnienie społeczeństwa nie jako tworu, który jest wynikiem wrodzonych atrybutów jednostek, ale jako byt, który istnieje dzięki wzajemnym oddziaływaniom jednostek.
Interakcja jest jednym z podstawowych elementów systemu, ponieważ sam system społeczny jest systemem działań między jednostkami.
3.Grupa społeczna charakteryzuje się względnie trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych.
Struktura społeczna w socjologii jest to układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia społeczna. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami.
Na przykładzie naszej klasy możemy to tłumaczyć faktem, iż każdy jej członek posiada określone miejsce w hierarchii jak np. uczeń, przewodniczący czy sekretarz. Mimo różnej pozycji w grupie występują między nimi więzi wynikające z przynależności do tej samej grupy. Wspomniane wcześniej miejsce w strukturze zobowiązuje do przestrzegania norm społecznych czyli na przykład odnoszenie się z szacunkiem do nauczyciela. Normy społeczne rozumiemy jako sposoby zachowania jednostki społecznej w danej sytuacji zależnie od zajmowanej przez nią pozycji społecznej i odgrywanej przez nią roli społecznej. Normy społeczne możemy podzielić na:
normy formalne - zasady sformułowane w postaci pisanych regulaminów lub przepisów.
normy nieformalne - nie spisane normy, obowiązujące zwyczajowo w ramach danej grupy lub społeczeństwa.
normy prawne - zasady zachowania się oparte na przepisach. W przeciwieństwie do innych norm są one ustanowione lub uznane za obowiązujące przez państwo. Ich nieprzestrzeganie jest sankcjonowane przez instytucje państwowe.
normy religijne - w przeciwieństwie do norm prawnych, obowiązujących wszystkich członków danej zbiorowości, mają one ograniczony zasięg i dotyczą tylko osób danego wyznania. Często normy te, określające stosunki między ludźmi, traktowane są jako normy moralne.
normy moralne (etyczne) - mają one charakter absolutny, co oznacza bezwzględny nakaz lub zakaz określonego zachowania. Nie dotyczą tylko postępowania jednostki, ale mogą dotyczyć całych grup społecznych.
normy obyczajowe - nawyki zachowania się, rytuały czy sposoby ubierania się uznane w danej zbiorowości. Normy obyczajowe to reguły postępowania ludzi, które kształtowały się w ich świadomości pod wpływem nawyku, w wyniku wielokrotnego powtarzania w określonych okolicznościach tych samych zachowań (np. całowanie kobiety w rękę). Normy obyczajowe nie oceniają zachowań ani ich nie wartościują. Określają raczej co wypada lub czego nie wypada robić. Obyczaje kształtują się we wszystkich sferach życia. Najczęściej mają zasięg lokalny.
normy zwyczajowe - nawyki, rodzaje zachowania charakterystyczne albo dla całego społeczeństwa, albo dla jakichś grup społecznych.
Czynniki kształtujące strukturę społeczną
poziom rozwoju ekonomicznego
społeczny podział pracy
zasoby siły roboczej
stosunki własnościowe
proporcje między sektorami gospodarki
4. Na podstawie powyższej cechy grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.
Status społeczny - pozycja, jaką jednostka zajmuje w grupie społecznej. Pozycja ta może mieć charakter przypisany, lub osiągnięty. O pozycji przypisanej mówimy wtedy, gdy jednostka nie ma wyboru, co do jej zajmowania (lub nie zajmowania). Pozycja osiągana to taka, którą jednostka zyskuje poprzez swoje działania.
Oznacza to, że poszczególni członkowie grupy społecznej (klasy) odgrywają określone role, mają wyznaczone zadania, które wynikają z jego pozycji społecznej. Na przykładzie naszej klasy widzimy, ze przewodniczący posiada określone zadania jak na przykład reprezentacja klasy na forum szkolnym, wynika to z pełnionej przez niego funkcji.
5. Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia.
Oznacza to, że uczeń jest świadomy faktu, iż jest członkiem klasy oraz wyróżnia się na tle innych grup bądź ludzi np. poprzez posiadanie legitymacji szkolnej.
6. Grupa ma swoje miejsce skupienia
To znaczy miejsce gdzie się spotyka, gdzie przebywają członkowie grupy. Dla klasy miejscem skupienia jest sala bądź też szkoła.
Bibliografia:
Lech Moryksiewicz i Maria Pacholska Wiedza o społeczeństwie zakres rozszerzony, Wyd Nowa Era
Netografia: