GENEZA I WOJNY ŚWIATOWEJ

• istotna przyczyna wybuchu I wojny światowej - zniszczenie równowagi europejskiej

• układ oparty na równowadze między wielkimi mocarstwami w obliczu zjednoczenia Niemiec ulega zniszczeniu

• zjednoczenie Niemiec - dążą do hegemonii i zdobycia kolonii - spóźnili się - odbieranie kolonii innym

• narastają konflikty między państwami - nacjonalizm - ożywienie uczuć narodowych

• nastroje nacjonalistyczne wspierały posunięcia rządów

największa odpowiedzialność za wybuch wojny - Niemcy - KONFLIKTY

1. z Anglią - szerokie płaszczyzny - polityczna, militarna, gospodarcza

• przemysł niemiecki wypierał z rynku angielski - towary gorszej jakości, ale tańsze od angielskich

• Anglii nie podobała się rozbudowa floty niemieckiej - królowa mórz - dominacja floty brytyjskiej - tonaż floty niemieckiej nie dorównywał angielskiej

• ambicje Niemiec stanowiły zagrożenie dla Anglii i kolonii angielskich

• usadowienie Niemiec w Turcji - oficerowie niemieccy szkolą armię turecką, budują linię kolejową - wpływy ugruntowały się

• kontrola Niemiec nad kanałem sueskim - najkrótsza droga do Indii (perła kolonii), lądowa także przez Turcję

2. z Francją - o Alzację i Lotaryngię

• chciała odzyskać utracone tereny w wojnie prusko-francuskiej

• chciała odebrać Niemcom zagłębie Saary - cenne gospodarczo

• zaostrzony konflikt na tle Maroka - wygrała Francja

• polityka Niemiec zmierzała do osłabienia gospodarczego i politycznego Francji

3. z Rosją - przyczyna konfliktu - Turcja

• chciała opanować cieśniny czarnomorskie - Bosfor i Dardanele

• wzmocnienie Turcji przez Niemcy - nie na rękę Rosji

• Niemcy udzielały wsparcia Austrowęgrom w polityce na terenie płw. Bałkańskiego

4. z Japonią- dążyła do odebrania Niemcom wpływów na Dalekim Wschodzie, w Chinach

INNE KONFLIKTY:

1. Rosja i Austrowęgry

• Rosja w roli protektorki państw bałkańskich - szczególnie Serbii - poparcie w polityce zagranicznej

• dotyczył terenów Bośni i Hercegowiny - chciano włączyć je do Rosji i Astrowęgier

• Rosja chciała ugruntować wpływy na płw. bałkańskim - wspierali walkę państw z Turcją - Grecja, Wołoszczyzna, Mołdawia, Czarnogóra

• Austrowęgry chciały rozciągnąć swoje wpływy

2. Francja i Włochy

• przyczyny kolonialne - Tunis (dzisiejsza Tunezja)

• podporządkowała ją sobie Francja

• konflikt o Korsykę - należała do Francji, wcześniej do Włoch w XVIII w.

3. Francja i Anglia, Francja i Rosja - spory kolonialne

rozsadzenie sojuszu łączącego państwa zaborcze - sprawa polska nie łączyła

2 bloki polityczno-militarne:

1. Trójprzymierze - centrum - Europy, kolejnego bloku

• sojusz - Niemcy i Austrowęgry - 1879 - antyrosyjski i antyfrancuski

• w 1881 Francja podporządkowała sobie Tunis

• 1882 - przystąpienie do sojuszu Włoch

2. Trójporozumienie - Ententa (franc. serdeczne porozumienie)

• Rosja, Francja, Anglia - zaczyna się później w 1891

• ostateczne porozumienie Francji i Rosji w 1893

• Anglia - porozumienie w 1907 z Rosją, w 1904 z Francją

• konflikt zaostrza się na tle płw. bałkańskiego - najbardziej wybuchowy region - kocioł bałkański

• wojna zacznie się od Bałkan

• 1908 - zaognienie stosunków między Trójprzymierzem a Trójporozumieniem - kryzys bośniacki

• Austrowęgry - aneksja Bośni i Hercegowiny (włączenie)

• rozdziela Serbia - do wojny nie doszło - Rosja słaba po klęsce z Japonią

wybuch I wojny światowej poprzedzą 2 wojny bałkańskie:

1. 1912 - wybuch I wojny bałkańskiej

• powstaje Liga Bałkańska - Grecja, Serbia, Bułgaria, Czarnogóra - przeciwko Turcji, cel - odebranie Turcji posiadłości

• Turcja pokonana - traci na rzecz zwycięskich państw znaczne terytorium

• Albania uzyskuje autonomię

• największe zdobycze - Bułgaria - Macedonia, Tracja, dostęp do M. Egejskiego, obszar powieksza Grecja

2. 1912 - II wojna bałkańska

• Bułgaria uderza na Serbię i Grecją

• Rumunia, Czarnogóra, Turcja po stronie Grecji i Serbii

• Bułgaria pokonana - traci część zdobyczy

• na rzecz Grecji - zach. Trację, na rzecz Turcji wsch. Trację

• Albania - 1913 - państwo suwerenne i niepodległe

• zabójstwo arcyksięcia Ferdynanda w Sarajewie - Bośnia i Hercegowina, następcę tronu Austrowęgier - 28.06.1914 - zamach terrorystyczny - serbska organizacja Czarna Ręka - Austria oskarżyła Serbię

• Austrowęgry kierują ultimatum domagając się dopuszczenia urzędników niemieckich do serbskich instytucji - klęska prestiżowa, ograniczenie suwerenności - odrzucenie ultimatum, rezygnacja z Bośni i Hercegowiny

• Austrowęgry wypowiadają Serbii wojnę

• 28.07.1914 - wybuch I wojny światowej

• Rosja ogłasza mobilizację - 1.08 Niemcy wypowiadają wojnę Rosji, 03.08 - Francji, 04.08 - Anglia Niemcom

PRZEBIEG I WOJNY SWIATOWEJ

• zaczyna się atakiem Austrowęgier na Serbię

• Rosja, Francja, Anglia, Niemcy, Austrowęgry

• państw Ententy było znacznie więcej

• 4 państwa centrum - Niemcy (najlepsza armia, 4mln żołnierzy na 67 milionów mieszkańców), Austrowęgry (słaba armia wielonarodowościowa), Turcja, Bułgaria - 120 mln ludności

• 24 państwa Ententy - 238 mln ludności - większy potencjał militarny, główne państwa: Rosja, Francja (armia podobna do niemieckiej ale tylko 40 mln ludzi), Anglia (na początku konfliktu brak żołnierzy), Włochy, USA, Serbia, Rumunia, Grecja, Japonia, Belgia

• przed wojną - przygotowania do działań zbrojnych

• Francja - ścisła współpraca z Rosją, szybka ofensywa - wyzwolenie Alzacji i Lotaryngii - nie udało się

• plany niemiecki - gen. Alfred von Schliffen - wojna błyskawiczna;

• operacja kanny- plan oskrzydlenia armii Francuskiej

• plany francuskie- Bonud- najpierw defensywa a potem wściekła ofensywa; Joffre- zmiana planów, natychmiastowe natarcie

• szybkie pokonanie wroga, Niemcy otoczone z 2 stron państwami wrogimi - uważał, że Rosja jest państwem o niewielkich możliwościach szybkiej mobilizacji

• w tym czasie pokonanie Francji i dopiero uderzenie na Rosję

• 7/8 sił niemieckich na froncie zach. - plan przewidywał zaatakowanie Francji przez Holandię, Belgię, Luksemburg od pn., wyjście na tyły Paryża, odcięcie Paryża od zaplecza - zdobycie miasta

• modyfikacja - rezygnacja z ataku przez Holandię

• gen. von Moltke - atak na Paryż na przedpolach, a nie od zaplecza - nieudane rozwiązanie

• 03.08.1904 - Niemcy wypowiedziały wojnę Francji

• 02.08.1904 - atak Niemiec na Belgię

• przy wypowiedzeniu wojny byli już przy granicach

• wkraczają do Francji, po 2 miesiącach - pn-wsch Francja opanowana aż do zakończenia wojny

• Rosja - sprawna mobilizacja - zaatakowali Prusy wsch.

• bitwa pod Tannenbergiem (Grunwald) - Niemcy wygrywają - gen. von Hindenburg, Ludendorf - zmusiła Niemców do podziału sił. Dochodzi do rozbicia armii Samsonowa

• nie powiodło się w Prusach wsch., udało się na pd. - zajmują większą część Galicji (kosztem Austrii) i Bukowinę, osłabili nacisk Niemców na Francję

• atak na Paryż we wrześniu - bitwa nad rzeką Marną - klęska, gen. Józef Joffre powstrzymuje atak Niemców- dymisja Moltke na jego miejscu Falkenhayn

• nieudana próba zdobycia Paryża - fiasko wojny błyskawicznej

• przyczyna niepowodzenia - sytuacja na wschodzie

• 3 fronty walk: wschodni, zachodni, bałkański

• Anglia - blokada morska Niemiec, skuteczne blokowanie wybrzeży

• utrata kontaktu z koloniami

• odebranie posiadłości przez Japonię na Dalekim Wschodzie

• braki w zaopatrzeniu

• 1915 - zmiany planów Niemiec - skupienie sił na wsch. - chcieli rozerwać wrogi pierścień

• Niemcy i Austrowęgry - atak na Rosję - udany - zajmują królestwo polskie, Wołyń, Litwę, Austrowęgry odzyskują Galicję

• cel nie osiągnięty - Rosja traci terytoria, ale nie kapitulowała

• 1915 - do wojny po stronie Ententy przyłączają się Włochy, przed wojną należą do centrum

• obiecano Włochom znaczne nabytki terytorialne - pd. Tyrol, Triest, Dalmację, Albanię, kolonie niemieckie w Afryce

• powstaje 4 front - włoski - niewiele się tu działa- bitwy nad Isonzo

• Bułgaria - po stronie centrum - klęska Serbii - teren okupowany przez Austrowęgry i Bułgarię, zdobycie przez centrum Czarnogóry

• 1915 - Niemcy prowadzą nieograniczoną wojnę podwodną - atak na statki wroga bez zapowiedzi

• zatopiono angielską Lucitanię - 1200 pasażerów, 120 Amerykanów - burzenie także z Stanach Zjednoczonych

• nieograniczona wojna podwodna nie daje rezultatów

• 1915- alianci lądują w Grecji w Salonikach- zgoda premiera Venizelosa. Korpus zostaje w salonikach w oczekiwaniu na dogodną sytuację

• 1915 - Brytyjczycy - próba rozerwania pierścienia blokady wokół Rosji - państwo słabo rozwinięte gospodarczo - pogłębiała trudności

• Churchill - plan pokonania Turcji

• wojska brytyjskie, austriackie, nowozelandzkie ląduję koło Gallipoli - totalna klęska, wielkie straty żołnierzy

• 1916 - Ententa ustala między sobą działania

• Niemcy położone centralnie przerzucały wojska ze wsch. na zach. i odwrotnie - plany równoczesnego ataku

• na wsch. ofensywa Brusiłowa - zajęcie Bukowiny, uniemożliwiła przerzut wojsk państwom centralnym

• na zach. 2 największe bitwy -

• pod Verdun (z Francją)- plan Falkenhayna wykrwawienie się Francuzów i doprowadzenie do utraty odwodów. Niemcom nie udaje się osiągnąć tego celu. Dymisja Falkenhayna- dowodzenie przejmują Ludendorf i Hindenburg

• nad Sommą (z Francją i Anglią) - zginęło 1,5 mln żołnierzy (Anglicy użyli czołgów)

• świetny przykład na to czym była I wojna światowa - wojna pozycyjna - okopy, bunkry, bitwy o wieś, o wzgórze, 1 km terenu

• Joffre traci władzę, dowództwo przejmuje Nivelle. Rozpoczyna się ofensywa Francuska w wyniku której Francuzi odniosą potężne, niepotrzebne straty. Dymisja Nivella, szefem sztabu Petain.

• próba Niemiec - rozerwanie blokady morskiej

• bitwa jutlandzka na M. Północnym - cel - rozerwanie blokady brytyjskiej - Anglia straciła więcej okrętów, ale Niemcy nie osiągnęli celu

• ofensywa Rumuńska- atak na Austro- Węgry (Siedmiogród) w zamian 50 tys. Rosjan do Rumunii do obrony przed Bułgarią. Niemcy Autro-Węgry i Bułgaria wspólne uderzenie na Rumunie. Przejęcie złoży rumuńskiej ropy naftowej.

• 1917 - Niemcy ponownie ogłaszają totalną wojnę podwodną, każdy statek nawet państwa centralnego na wodach państw wrogich Niemcom - zatopiony bez ostrzeżenia i ratowania rozbitków

• prywatni armatorzy zatrzymują statki w portach - traci USA - tony towarów, sprzętu, broni na nabrzeżach - sprzedaż Entencie zaopatrzenia

• Niemcy popełniają błąd - ambasador w Meksyku - polecenie skłonienia przystąpienia do centrum i atak na USA - dowiaduje się USA

• kwiecień - USA wypowiada wojnę Niemcom - łamią izolację

• klęska dla Niemców - olbrzymi potencjał gospodarczy i militarny USA

• wybuch rewolucji w Rosji - mniej żołnierzy na wsch. froncie

• 1918 - koniec wojny

• 3.03.1918 - pokój Niemiec z Bolszewikami w Brześciu (delegat Radziecki- najpierw Joffe a potem Trocki)

• uderzenie pięścią w stół- mowa przedstawiciela Niemiec Hoffmana- Niemcy mają większe prawo do dyktowania warunku pokoju ponieważ to ich wojsko znajduje się w
  Rosji a nie na odwrót

• pokój w Bukareszcie- Rumunia niezdolna do samotnej wojny. Rumunia zwraca Bułgarii Dobrudzę; Austro- Węgrom pas graniczny Karpatów; dla Niemiec najwyższe uprzywilejowanie gospodarcze i wyłączność na eksploatację złóż ropy naftowej

• Granica Rosji- od zatoki Ryskiej, wzdłuż Dźwiny, Niemna. Rosja wycofuje wojska z Ukrainy.

• Rosja wyeliminowana z wojny

• kolejna ofensywa - klęska - druga bitwa nad Marną, Niemcy nie są w stanie zgromadzić sił - ofensywa Ententy nad Sommą

Wojna na dalekim wschodzie:

• Japonia żąda oddania jej lub Chinom Kiaczao- wypowiada wojne Niemcom

• Japonia zajmuje Niemieckie posiadłości w Chinach

• „21 żądań”- traktat na mocy którego Mandżuria południowa i Horan w Jap. strefę wpływów

Socjaliści a wojna:

• Jaures wzywa do strajków generalnych w państwach zagrożonych wojną

• Bruksela- nadzwyczajne posiedzenia biura II międzynarodówki- „bezsilność”- A. Bałabanowa

• W parlamentach socjaliści głosowali za wojną

• Karol Kautuski (teoretyk II międzynarodówki)- socjaldemokraci mają prawo do walki w obronie własnego kraju

• Lenin- wykorzystać wojnę do rewolucji, przyczyną wojny jest imperializm, klasa robotnicza powinna działać na rzecz pokoju, walka pomiędzy narodami trzeba przeciwstawić walkę klas

• Konferencja w Zimmerwald- uzgodnienie akcji socjalistów przeciwko wojnie- teza o imperialistycznym charakterze wojny, manifest domagał się natychmiastowego pokoju bez aneksji i odszkodowań

• Niemcy proszą o rozejm, kapitulacja Niemiec - 11.11.1918 w Compiegne pod Paryżem

• Niemcy rezygnuję z kolonii, wojska niemieckie muszę opuścić tereny kupowane we Francji, Belgii, Luksemburgu - wycofanie się za Ren, pozostawienie wojsk na wsch. - przeciwko komunizmowi

• nowoczesny ciężki sprzęt wojenny - oddany Entencie

• I wojna światowa - rewolucja w technikach zabijania

• nowe rodzaje broni - łodzie podwodne,

• czołgi - I Brytyjczycy (nad Sommą)

• samoloty - I stosowane do celi wywiadowczych, ręcznie spuszczane bomby, potem masowa produkcja

• broń chemiczna - gazy trujące - Niemcy - po raz pierwszy użyte pod Bolimową potem pod Ypres, puszczanie jej z wiatrem

• granat, broń maszynowa

• straty - zginęło 9 mln ludzi, pod broń zmobilizowano 70 mln żołnierzy

PATK LIGI NARODÓW

Art. 1 -zasady dostawania członkostwa i rezygnacji.

• każde niepodległe państwa może stać się członkiem jeżeli za przyjęciem odpowiedzą się 2/3 zgromadzenia

• rezygnacja dobrowolna z dwuletnim uprzedzeniem

Art. 2- organy Ligi Narodów

• zgromadzenie, rada i sekretariat

Art. 3- działalność Zgromadzenia

• zgromadzenie obraduje systematycznie

Art. 4- działalność rady Ligi Narodów

• przedstawiciele głównych mocarstw i czterech innych mocarstw niestałych (na początku Belgia, Brazylia, Hiszpania i Grecja)

• każdy członek ma 1 głos i 1 przedstawiciela

Art. 5 zasady głosowania

• o wszystkim rozstrzyga Rada lub Zgromadzenie większością głosów

Art. 6 sekretariat

• Sekretarz Generalny Ligi jest Sekretarzem Generalnym Zgromadzenia oraz Rady

• w aneksie - pierwszym sekretarzem- J.E. Drummond

Art. 7 siedziba ligi

• siedziba w Genewie

• budynki i tereny są nietykalne

Art. 8 regulacja zbrojeń

• zmniejszenie zbrojeń

Art. 9 powstanie stałej komisji do wykonania przepisów z art. 1 i 8

• stała komisje do spraw wojskowych, morskich i lotniczych

Art. 10 utrzymanie statusu quo

Art. 11 konsultacje w sprawie zagrożenia pokoju

Art. 12 postępowanie rozjemcze

• spory skierowane na drogę postępowania rozjemczego, lub przedłożone do rozpatrzenia radzie

• nie uciekanie się do wojny przez przed upływem trzech miesięcy od orzeczenia rozjemczego lub sprawozdania rady

Art. 13 postępowanie rozjemcze i sądownicze

• podział sporów na te wymagające interpretacji prawa międzynarodowego i spory o odszkodowania

Art. 14 powołanie stałego Trybunału Sprawiedliwości

Art. 15 zasady działania i metody postępowania Rady Ligi Narodów w razie zagrożenia pokoju

• strony powinny jak najszybciej przedstawić RLN powody sporu i fakty

• RLN będzie dążyła do rozwiązania sporu

• Jeżeli sprawozdanie RLN zostanie przyjęte jednomyślnie to członkowie ligi zobowiązują się nie dążyć do wojny

• Gdyby sprawozdanie nie zostało przyjęte RLN podejmuje działania w celu obrony prawa i sprawiedliwości

Art. 16 działania wobec członka LN który przystąpił do wojny wbrew zobowiązaniom

• Natychmiastowe zerwanie wszelkich stosunków handlowych, finansowych, wszelkich stosunków między obywatelami z obywatelami państwa które złamało pakt

Art. 17 działania wobec sporu

• Rada zarządzi rozpoznanie okoliczności sporu i wyda zarządzenie

• W przypadku nie dostosowania się do zaleceń RLN to wówczas zostanie użyty art. 16

Art. 18 rejestracja umów międzynarodowych

Art. 19 -Prawo do rewizji granic w celu obrony pokoju

Art. 20- pakt LN znosi wszelkie niezgodne z nim układy w których uczestniczyły państwa członkowskie

Art. 21- zapis o doktrynie Monroe jako zgodnej z paktem LN

Art. 22- system mandatowy

• powołanie stałej komisji mandatowej

Art. 23 Punkty socjalne

• poprawienie warunków pracy dla mężczyzn, kobiet i dzieci

• sprawiedliwe postępowanie z jednością tubylczą na terenach administrowanych

• walka z handlem kobietami, dziećmi, opium i innymi szkodliwymi środkami

• nadzór nad handlem bronią

• wolność komunikacji, tranzytu, handlu

• zapobieganie chorobom i ich zwalczanie

Art. 24 przekazanie kontroli nad organizacjami międzynarodowymi RLN

Art. 25 wspieranie organizacji narodowych MCK

Art. 26 poprawki do Paktu, z chwilą ratyfikacji przez członków

REPUBLIKA WEIMARSKA

Sytuacja po wojnie

• Rzesza straciła 72 tys. km= 13% terytorium i 10% ludności; armia zredukowana do 100 tysięcy; powstanie trybunału dla osądzenia Wilhelma II; Niemcy musieli uznać się za jedynych winowajców wojny- art. 231 traktatu wersalskiego; Niemcy zostały wyrzucone poza nawias społeczności międzynarodowej

• Sympatyczna teza Kominternu- winę za wojnę nie ponoszą Niemcy ale imperialiści

• Prawica niemiecka- monarchistyczna, konserwatywna, nacjonalistyczna- zachęcała do oporu. Impulsy dla kultywowaniu ekspansji w polityce zagranicznej

• Demobilizacja- tragedia dla oficerów i podoficerów na stałe związanych z życiem koszarowym. Powstają organizacje skupiające byłych żołnierzy:

• Stahlhelm (Stalowy Hełm)- nacjonalistyczno- konserwatywna; założona w 1918 przez Franza Seldte

• Lewica - znienawidzona przez organizacja paramilitarne. To ona odpowiedzialna za przegraną „cios w plecy”. Lewica stała się w propagandzie prawicy symbolem i powodem klęski.

• W 1919 w Berlinie zbrojne próby przejęcia władzy przez komunistów. W roli obrońców państwa wystąpiły Freikorpsy (Oddziały Ochotnicze) skupiające byłych żołnierzy organizowanych przez oficerów o poglądach prawicowych i nacjonalistycznych.

• 15 stycznia 1919 zabójstwo Karola Liebeknechta i Róży Luksemburg, przywódców Komunistycznej Partii Niemiec (KPD)

• w wyborach w 1919 (88% procentowa frekwencja) najwięcej głosów zdobyli socjaliści (SPD) oraz klasowe związki zawodowe- 185 posłów na 421; Partie środka (Centrum i demokraci) wespół z SOD tworzyły koalicje weimarską

• Berlin z powodu niepokojów nie był odpowiednim miejscem do prac zgromadzenia narodowego. Zdecydowano się na Weimar.

• Prezydentem został socjaldemokrata Frierich Ebert, a na czele rządu Philipp Sheidemann

• 31 sierpień 1919- uchwalenie konstytucji republiki weimarskiej

• państwo związkowe 18 krajów

• Rada Rzeszy (Reichsrat) składała się z przedstawicieli landów. Bez większego znaczenia

• Duże uprawnienia krajów związkowych w zakresie polityki wewnętrznej- gospodarka, kultura, oświata i policja

• Rządy krajowe mogły dochodzić swych praw w trybunale Stanu lub Najwyższym Sądzie Rzeszy

• Ludzie byli obywatelami jednego państwa, służyli w jednej armii, mieli jednego prezydenta, wspólną politykę zagraniczną, a całe terytorium Rzeszy stanowiło jeden obszar celny. Wspólna była poczta i koleje oraz system fiskalno- podatkowy. Wspólny sztandar czarno- czerwono- złoty.

• władza ustawodawcza- jednoizbowy parlament (Reichstag) wybierany na 4 lata

• władza wykonawcza- prezydent wybierany na 7 lat szefem rządu był kanclerz- powołany przez prezydenta, musiał mieć zaufanie parlamentu. Prezydent także był odpowiedzialny przed parlamentem, mógł on jednak w niektórych sytuacjach akceptować rządu nie mającego większości parlamentarnej- art. 48 konstytucji

• w marcu1920 wojskowy zamach stanu zorganizowany przez gen. Walthera von Lutwitza. Wojsko odmówiło interwencji gdyż, reishwera nie strzela do reishwery. Rząd uciekł ze stolicy, a nowy rząd utworzył Wolgfgang Kapp- stąd nazwa pucz Kappa. W obronie republiki stanęła lewica. Powszechny strajk sparaliżował całe Niemcy. Pucz Kappa-Lutwitza załamał się

• 1921 powstaje rząd Josefa Witha

• komuniści chcieli doprowadzić do wybuchu rewolucji w Niemczech, próba jej wywołania zakończyła się klęską

• organizacje paramilitarne:

• Związek Czerwonych Frontowców- lewica

• Sahlhelm- prawica konserwatywna

• SA- Oddziały Szturmowe i SS- Sztafety Ochronne- nazistowskie

• Stale powiększała się liczba policji i służb bezpieczeństwa Rozwój organizacji paramilitarnych- niepokój zachodu.

• Ograniczenia w zbrojeniach reichswera omijała poprzez udział kapitału niemieckiego w przmyśle Turcji, Holandii, Hiszpanii, a zwłaszcza ZSRR

• Kultywowanie „mundurowej przeszłości Niemiec” w 1925 nowym prezydentem zostaje emerytowany marszałek Palu von Hindenburg (przez sprzymierzonych wymieniony na liście zbrodniarzy wojennych). W odezwie do narodu wzywał do zmycia hańby odpowiedzialności za wojnę, którą zwycięzcy niesłusznie obarczyli naród niemiecki.

Adolf Hitler

• urodzony w 1889 w Austriackim Braunau. W 1919 Starszy Szeregowy bez obywatelstwa, które uzyskał dopiero w 1932 r. w latach 1920-21

• współtworzył Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotniczą (NSDAP). W 1923 e. Miała już 50 tysięcy cłonków

• pucz monachijski- zamach stanu w którym uczestniczył też aktywnie Erich Ludendorff załamał się

• w więzieniu przy pomocy Rudolfa Hessa przystąpił do pisania książki- „Mein Kampf”

• Hitler 27 lutego 1925 reaktywował rozproszoną po puczu monachijskim NSDAP

• W wyborach prezydenckich całą siłą popierali kandydaturę Hindenburga

• Partia „żąda dla siebie całego człowieka”

• Bazą społeczną hitleryzmu był Niemiecki stan średni- sklepikarze, drobni kupcy, urzędnicy i niemal cała inteligencja, bogate i średnie chłopstwo

Trzy punkty zapalne w okresie republiki Weimarskiej

• straty terytorialne i ludnościowe

• odzyskanie suwerenności nad okupowaną przez zwycięzców Nadrenią oraz wyeliminowanie Sojuszniczej Komisji Kontroli

• problem reparacji

reparacje/ okupacje

• zwolennicy reparacji twierdzili że wojna nie wniosła zasadniczej korekty do pozycji gospodarczej Niemiec

• zdaniem Francuzów Niemcy powinni wyrównać wszystkie szkody i powetować straty poniesione w wyniku wojny

• J. M. Keynes- „ekonomiczne konsekwencje wojny” -atak na postanowienia traktatu wersalskiego przy użyciu argumentów ekonomicznych. Powszechne umorzenie wszelkich zobowiązań finansowych warunkiem i podstawą nowej równowagi ekonomicznej

• Konferencja w Spa: 52% reparacji dla Francji; 22% GB; 10% Włochy; 8% inne państwa. Kwota odszkodowań będzie sięgała granic możliwości płatniczych Rzeszy

• Konferencja w Londynie- ustalenie sumy reparacji na 132 mld marek w złocie. Rocznie Niemcy mieli płacić 2 mld marek oraz 20% wartości swego eksportu

• 8 marca 1921 wojska Francuskie zajeły Duisburg, Dusseldorf i Ruhrort forma represji za zwłoke w przekazaniu na rzecz koalicji 20 mld marek w złocie (235 punkt traktatu wersalskiego)

• kanclerz Josef Wirth zadeklarował wolę wypełniania swych zobowiązań, myślał że w ten sposób zdobędzie przychylność koalicji. Konferencja Ambasadorów oddała jednak najbogatszą część Śląska Polsce i polityka wypełniania stała się mało atrakcyjna

• styczeń 1922 konferencja w Cannes- znaczna redukcja rocznych zobowiązań reparacyjnych

• 10 kwiecień 19 maj 1922 konferencja w Genui- spory z delegacją radziecką kierowaną przez Cziczerina

• Stosunki Niemiecko- Rosyjskie- Niemcy jako pierwsi wyłamali się z izolowania Rosji Radzieckiej, w 1920 zawarli porozumienie związane z repatriacją jeńców wojennych z Rosji, ogłoszenie neutralności podczas wojny Polsko- bolszewickiej

• 16 kwiecień 1922- układ w Rapallo- Rosja i Niemcy zrezygnowały z wzajemnych pretensji finansowych, wznowiły stosunki dyplomatyczne i konsularne oraz zobowiązały się wzajemnie do rozwoju współpracy opartej na zasadzie największego uprzywilejowania

• kanclerz Wirth uchylił się przed złożeniem podpisu pod układem w Rapallo. Układ podpisał minister Walther Rathenauw którego zamordował nacjonalista z organizacji „Consul” uważający podpisanie Rapallo za umowę żydów

• R. Poincare- znienawidzony przez Niemców, „Poincare to wojna”;

• Kupcy z zagłębia Saary spełniali role pośredników francusko- niemieckich Decyzja Komisji Rządzącej w maju 1921 ustanowiła franka francuskiego jedyną legalną walutą w zagłębiu

• Francuzi wspierali separatyzm Nadreński. W 1923 proklamowano powstanie w Akwizgranie republiki nadreńskiej- powstanie upadło

• Konflikt bliskowschodni

• Spory o mandaty, i działania Francji na Szkodę GB.

• Francuzi niespodziewanie opuścili miejscowość Chanak, co ułatwiło działania wojskom tureckim, a upokorzyło brytyjskie

• Curzon w ostrych słowach krytykował Francuzów a Poincare nie został mu dłużny

• Komisja Odszkodowań w grudniu 1922 orzekła że Niemcy nie wywiązały się z obowiązku dostarczenia im ilości drewna i węgla. Rząd francuski wystosował ultimatum grożącym okupacją Zagłębia Ruhry.

• 11 stycznia 1923 wojska francuskie i belgijskie wkroczyły do Zagłębia Ruhry- Curzon uznał ten krok za bezprawny

• zdesperowany rząd niemiecki wezwał ludność do biernego oporu, Rząd centralny płacił robotnikom pensje, a przemysłowcom odszkodowania

• w Niemczech rozpędza się hiperinflacja

• grupa przemysłowa Phonix z O. Wolffem na czele rozpoczęła dostawy węgla do Francji

• Dzień Antyfaszysty zjednoczył socjalistów i komunistów; lewica szykuje się do przejęcia władzy w Niemczech z Trockim i Zinojewem na czele

• W Hamburgu 23 października 1923 rozpoczęła się akcja zbrojna w ramach „czerwonego października” Dowodził Ernst Thalmann- rząd centralny opanował sytuację w państwie

• Wznowienie dostaw węgla do Anglii w ramach spłat reparacji- decyzja kanclerza Gustawa Stressemana

• Koniec okupacji zagłębia Ruhry. Okupacja zagłębia Ruhry doprowadziła budżet Francji znalazł się na granicy załamania- upadek rządu Raymonda Poincarego

• Niemcy obwieściły rezygnację z biernego oporu i po cichu przeszły do oporu czynnego, uwzględniającego rozdźwięki w obozie przeciwnym

• Dyplomacja Niemiecka finansowała artykuły prasowe i dziennikarzy biorących punkt widzenia reprezentowany w Berlinie

• Stresemann utrzymywał bliskie kontakty z angielskim ambasadorem w Berlinie lordem D'Abernonem

• A. B. Houghton - ambasador USA w Berlinie współtwórca planu odbudowy gospodarczo- finansowej Niemiec

• Plan Dawesa- w dużej części pieniądze z palnu Dawesa, były przeznaczane na spłatę reparacji. Plan Dawesa ustalał roczne kwoty płatności (annuitety)- od 1 mld marek w złocie w 1924 do 2,5 mld marek w 1929 r. 55% annuitetu miało być realizowane w gotówce, a pozostała część w towarach.

• Urząd generalnego agenta reparacyjnego- Gilbert S. Parker

• Plan dawesa podpisano 16 sierpnia 1924 w Londynie. Przewidywał on kontrolę nad bankiem rzeszy

• W 1927 produkcja wojenna przekroczyła poziom przedwojenny i nadal rosła

• Przyrzeczenie wycofanie się Francji i Belgii z okupowanego zagłębia Ruhry. Po ostatecznym podpisaniu planu Dawesa rozpocząć ewakuację z terytoriów zajętych od dnia 11 stycznia 1923

Nowa polityka Stressemana

• Odejście od drażniącej wszystkich współpracy niemiecko- rosyjskiej

• Przesunięcie się osi rewizyjnej polityki Niemiec na wschód- umowa z Rapallo

• Wschodnia granica powinna cały czas płonąc

• Formalnie sprawy gdańskie należały do kompetencji Polski i LN

• Niemcy starali się pomniejszyć uprawnienia polskie oraz wzmocnić wpływy samych Gdańszczan na losy Wolnego Miasta

• Rząd polski manipulujący systemem taryf celnych i kolejowych starał się faworyzować handel via Gdańsk ze stratą dla portu królewieckiego

• Polacy podszywając się pod Niemców wydawali co najmniej 8 czasopism w języku niemieckim; Niemcy 6 po polsku

• Na Śląsku aktywność księży katolickich uwypuklała brak polskiej inteligencji w rejonie

• Konflikt miedzy rządem polskim a Watykanem którego ofiarą padła nuncjusz w Warszawie ks. Achille Ratti

• Projekt podziału Śląska, opracowany przez specjalny komitet, który pracował w Genewie pod kierownictwem Paula Hymansa, został 20 października 1921 r. zaakceptowany przez Konferencję Ambasadorów. Decyzja przyznająca Polsce 29% obszaru plebiscytowego, szczególnie zindustrializowanego i zurbanizowanego, wywołała w Niemczech falę oburzenia.

• Konwencja genewska- prawno- miedzynarodowy regulator ciągłości gospodarczo- społecznej Górnego Śląska. Polska i Niemcy na przyznanych im obszarach musiały zrezygnować z części przyznanych im uprawnień. Konwencja regulowała sprawy gospodarcze, obywatelstwa i zamieszkania, kwestie socjalne. Określała też kompetencje i zasady działalności miedzynarodowych instytucji specjalnie ustanowionych dla Górnego Śląska- Trybunału Rozjemczego i Komisji Mieszanej. Tą drugą kierował Szwajcar Feliks Calonder

• Dawał mniejszości prawo bezpośredniego zwracania się ze skargami do Rady Ligi z pominięciem procedury lokalnej- antagonizowało to stosunki polsko- niemieckie

• J. M. Keynes krytykował Francję, popierającą Polskę jako swą „wierną małżonkę, a co najmniej faworytę”

• Podczas wojny polsko- radzieckiej rząd Republiki Weimerskiej deklarując formalnie neutralność wobec tego konfliktu zdecydował się na bojkot gospodarczy polski

• Niemcy obowiązywała narzucona przez traktat jednostronna klauzula najwyższego uprzywilejowania. Jej wygaśnięcie 10 stycznia 1925 rozpoczęło niemiecko- polską wojnę celną

ZWYCIĘSTOW FASZYZMU WE WŁOSZECH

Sytuacja Włochów po wojnie

• Wilson głównie opierał się przeciw życzeniom Włochów

• Premier Orlando i minister Sonnino wracają do kraju na „konsultacje z narodem” są witani przez rozgorączkowane tłumy- wzrost nastrojów nacjonalistycznych wśród włochów

• Miasto Fiume (Rijeka) częste starcia miedzy Słowianami a Włochami. Żołnierze Francuscy starający się rozdzielić obie siły zostali uznani za wrogów Italii. A Clemencau zastąpił Wilsona w roli wroga Italii

• „Marsz z Ronchi”- Gabriel D'Annunzio wkroczenie do Fiume grenadierów sardyńskich, wcześniej usuniętych z Fiume za niesforność. D'Annuzio ogłosił włączenie Fiume do Włoch

• zajęcie Fiume było sprzeczne z wolą rządu- okupacja trwała ponad rok, w tym czasie rząd rozmawiał z przedstawicielami Jugosławii. W końcu siłą usunięto wojsko D'Annuzio z Fiume (tzw. krwawe boże narodzenie). Rząd Włoski stracił poparcie wśród społeczeństwa, uważającego okupację Fiume za sprawiedliwą

• przekonanie o „kalekim zwycięstwie” - udział Włochów w konflikcie światowym nie dał wymiernych efektów. Upowszechniła się wrogość wobec polityków i tych, którzy zrobili na wojnie majątek

• premier Francesco S. Nitti zobowiązał prefektów, aby w pierwszą rocznicę zwycięstwa nie wieszali flag narodowych i nie drażnili tym ludności

• olbrzymie trudności finansowe- nie nadchodziły reparacje, wojna a później niepewna sytuacja odstraszały turystów

• lawinowy wzrost wydatków budżetu państwa, inflacja

• na północy kraju skupiły się duże przedsiębiorstwa w trójkącie przemysłowym Italii (Turyn, Genua i Mediolan)

• braccianti- dzierżawczy z drugiej ręki, oferowali jedynie własną pracę, nie mieli ziemi. Byli najbardziej narażeni na wahania koniunktury- hasło ziemia dla chłopów miało bardzo konkretną treść i fundamentalne znaczenie

• „ruch okupacji ziemi” zajmowanie ziemi leżącej odłogiem. Szybko rozprzestrzenił się na cały kraj

• rząd nakazał obniżkę o połowę cen na artykuły pierwszej potrzeby w tym makarony i chleb. Wzrost drożyzny w latach 1911- 1921 można ustalić na 550%

• 1919-1922 u władzy dziewięć różnych gabinetów

• w 1919 najwięcej głosów zdobyli socjaliści oraz tak zwani popolarzy (członkowie partii katolickiej)

• stare siły polityczne straciły na znaczeniu, a młode były za słabe aby przejąć władzę- pat

• wśród społeczeństwa zaczął upowszechniać się mit Lenina. Rewolucyjna grupa skupiona wokół pisma „L' Ordine Nuovo” (Nowy Ład) redagowanego przez A. Gramsciego. Dziennik szerzył ideę budowy rewolucyjnej partii jako fundamentu socjalistycznego państwa.

• Przeciętnie dochodziło do 6 strajków dziennie

• Okupacja fabryk „Alfa Romeo” w Mediolanie i Turynie na wieść o masowych zwolnieniach. Pełną kontrole nad produkcją przejęły rady robotnicze. W fabryce fiata wyprodukowano granaty. Na drodze mediacji premiera, okupację zakończono podwyżką płac oraz uznaniem rad fabrycznych za jeden z organów uczestniczących w korzystnym normowaniu pracy w fabrykach.

• Jesień 1920 szczyt kryzysu rewolucyjnego we Włoszech- ceny polityczne na chleb, roboty publiczne, 8 godzinny dzień pracy- spowodowały osłabnięcie nurtu rewolucyjnego

• Włoska Partia Ludowa (popolarzy). Założyciel ksiądz Luigi Sturzo bardzo szybko rośnie na znaczeniu

Powstanie Faszyzmu

• Młodzi ludzie po zdjęciu mundurów nie mieli niczego. Odznaczenia wojenne często wywoływały kpiny. Spychało ich to w stronę nacjonalistów i walce z burzycielami porządku nakręcającymi fale strajków, które traktowano jako celowe podcinanie sił państwa i narodu

• Fasci Italiani di Combattimento (Związek Włochów Walczących)- zebranie organizacyjne odbyło się w Mediolanie 23 marca 1919 i związane było z działalnościa dziennika „II Popolo d'Italia” będącego własnością B. Mussoliniego. Przewodniczącym zebrania był kpt. Ferruccio Vecchi, jeden z organizatorów ogólno włoskiego związku byłych żołnierzy oddziałów specjalnych zwanych arditti (śmiałkowie)

• Uczestnicy zjazdy w Mediolanie chcieli nowej republikańskiej konstytucji, reformy biurokracji, powszechnego prawa wyborczego (także dla kobiet), 8- godzinnego dnia pracy, oparcia produkcji na zasadach współpracy kapitału i pracy, realizacji polityki zagranicznej zgodnej z wola narodu i odpowiadającej jego pozycji w świecie.

• Faszyzm ponad wszelkie programy wynosi działanie

• Mussolini został usunięty z partii socjalistów

• Zdemolowanie mediolańskiej redakcji „Avanti”- „pierwsze zwycięstwo faszyzmu we Włoszech”

• Faszyzm rozwija się- przypływ zwolenników po „krwawym bożym narodzeniu” oraz podczas fali strajków i dezorganizacji życia w kraju

• Giovani Giolitti od czerwca 1920 premier i minister spraw wewnętrznych, zdecydował się na wspieranie faszystów jako przeciwwagi dla socjalistów. Współdziałanie organów państwa z faszystami (głównie czarnymi koszulami)

• Premier Giolitti prowadził do normalizacji stosunków z Albanią i Jugosławią; w kraju zniósł „ceny polityczne” na chleb

• Giolitti rozwiązał parlament i rozpisał nowe wybory. Faszystów włączył do „bloku narodowego”. Chciał rozbić dwa najsilniejsze elektoraty- socjalistyczny i katolicki. W izbie deputowanych znalazła się 35 osobowa grupa faszystów.

• Ostatni gabinet Biolittiego doprowadził do formalnej legalizacji faszyzmu przez państwo

• Nowym premierem został Bonomi który w przeszłości był jednym z liderów włoskiej partii socjalistycznej. Objecie przez niego steru rządu oraz teki ministra spraw wewnętrznych łączono z nadzieją na okiełznanie walk wewnętrznych

• Rozłam w ruchu socjalistów. Powstaje Włoska Partia Komunistyczna, sekcja III międzynarodówki- twierdzili że faszyzm to ofensywa burżuazji wymagająca zdecydowanego przeciwdziałania

• Socjaliści- zgodzili się n podpisanie paktu pacyfikacyjnego traktowanego przez rząd jako przecięcie spirali terroru między bojówkami lewicy a prawicy

• Dominującą rolę wśród faszystów odgrywali robotnicy i chłopi. Największe poparcie wśród wolnych zawodów. Ważne miejsce zajmowała rodzina.

• W 1922 powstał gabinet z Luigim Facto jako premierem i ministrem spraw wewnętrznych

• Starał się nie ingerować w uliczne walki białych, czerwonych i czarnych

• Przeciwko nieingerencji protestowały partie lewicy oraz klasowe związki zawodowe skupione w tzw. Przymierzu Pracy. Proklamował one strajk generalny w imieniu „obrony wolności” - ostry sprzeciw faszystów dochodzi do walk w wielu miejscowościach, wojsko i policja interweniowały niechętnie, biorąc przeważnie stronę faszystów. Przymierze Pracy przestało istnieć

• Gabinet Facty podał się do dymisji, a potem Facta utworzył nowy gabinet

• Pius XI nowym papieżem- Mussolini wyraża w „Il Popolo d'Italia” nadzieje na pozytywną ewolucję stosunków między państwem a Watykanem

• Członkowie senatu blisko związani z Kurią Rzymską domagali się w liście do Surzy usunięcia członków partii wyrażających wolę współpracy z socjalistami

Marsz na Rzym

• Król Wiktor Emanuel III odmówił premierowi podpisania dekretu o stanie wyjątkowym, kiedy kolumny „czarnych koszul” podjeły 27 października 1922 roku marsz na Rzym

• Przygotowanie marszu na Rzym „quadrumvirat” złożony z sekretarza generalnego partii (Michaele Bianchi) oraz trzech dowódców milicji faszystkowskiej (C.M De Vecchi; E. De Bono, I. Balbo)

• II kongres partii w Neapolu- Duce żądał tek ministra spraw zagranicznych, wojny, marynarki, pracy i robót publicznych- okrzyki Na Rzym

• Rozpoczęcie przez faszystów marszu na Rzym - Wiktor Emanuel III nie wprowadzi stanu wyjątkowego. Żadanie aby Mussolini został premierem. Maszerujące kolumny czarnych koszul wznosiły okrzyki na część króla i Italli.

• 30 października 1922 r- król powierzył Mussoliniemu sformowanie gabinetu. Faszyści objęli resorty spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych, sprawiedliwości i finansów, dalsze piec tek przejęli ludzi im życzliwi

Reformy Mussoliniego

• Mussolini stawia deputowanych przed problemem- czy parlament ma istnieć przez dwa dni czy lata? Parlament wyraża poparcie dla Duce, legitymizacja przewrotu

• Ustawa o przekazaniu pełni władzy w ręce rządu na czas jednego roku

• Powołanie Wielkiej Rady Faszystowskiej jako najważniejszego organu opiniodawczego szefa partii i państwa

• Powołanie Ochotniczej Milicji Bezpieczeństwa Narodowego w 1924 stała się częścią sił wojskowych państwa, ale zarazem nie przestała być prywatną armią szefa partii

• Od 1925 dopływ do partii miał odbywać się poprzez organizację młodzieżowe. Ballila gromadziła najmłodszych chłopców a Avanguardia od 14 lat. Potem Partia

• W lipcu 1923 Izba deputowanych przyjęła nową ordynację wyborczą. Lista skupiająca największą liczbę głosów (ale nie mniej niż 25%) otrzymywała prawo obsadzania 2/3 mandatów w parlamencie- na listę rządową (narodowo- faszystowską) oddano 65% głosów

• Rząd podczas wyborów ochraniał faszystów, którzy byli sprawcami wielu nadużyć. Mówił o tym deputowany socjalistyczny Giacomo Matteotti z trybuny parlamentu. Jego manifestacyjne porwanie i skrytobójcza śmierć wywołały powszechne oburzenie.

• Deputowani Socjalistyczni opuścili parlament i przenieśli się do sali w Aventynie (stąd nazwa opozycja awentyńska) Opozycja spoglądała w stronę monarchy, który jednak pozostał bezczynny.

• Mussolini 3 stycznia 1925 oświadczył, że bierze na siebie odpowiedzialność polityczną, moralną i historyczną, za wszystko co się dokonało

• Groźba unieważnienia przez parlament mandatów awetyńczyków, jeśli nie powrócą do izby deputowanych. Opozycja nie chciał się poddać Turati, Treves i Modiglani emigrowali, Amendola zmarł na skutek dotkliwego pobicia, na wygnaniu znalazł się były premier Nitti i ksiądz Sturzo

• W listopadzie 1926 powstał Specjalny Trybunał do Obrony Państwa wśród pierwszych aresztowanych był Gramsci, który w 1924 został sekretarzem Włoskiej Partii Komunistycznej. Został uwięziony, opuścił więzienie na krótko przed śmiercią

• Utworzenie OVRA (prawzór Gestapo)- działalność opierała się na sieci informatorów

• Została zlikwidowana odpowiedzialność rządu i ministrów przed parlamentem

• 31 stycznia 1926 wyposażono rząd w prawo wydawania dekretów z mocą ustaw

• prasa została oddana kontroli prefektów. Utworzenie Faszystowskiego Związku Dziennikarzy

• idea państwa korporacyjnego- eliminacja walki klasowej jako czynnika destrukcyjnego. Silny wzrost szeregów związkowych, syndykatów, które uznawały przywództwo, opiekę i hasła faszystów za najwłaściwsze; państwo w roli arbitra w stosunkach pomiędzy pracodawcami a pracobiorcami

• ustawa z 3 kwietnia 1926 formalna podstawa dla budowy państwa korporacyjnego.

• Sam Duce stanął na czele utworzonego w 1926 ministerstwa korporacji

IMPERIUM BRYTYJSKIE

• W końcu 198 roku wlk Brytania miała największą armię lądową na świecie

• Plan rozparcelowania okrętów niemieckich pomiędzy zwycięzców. W czasie wojny Anglia straciła 13 okrętów liniowych, Francja- 4, Włochy-3 a USA- żadnego

• Dążenie do zrównania się floty USA z flotą brytyjską. Trzy potęgi morskie USA, GB i Japonia zdecydowały się na złomowanie floty poniemieckiej

• GB rezygnuje z zasady two powers standard na rzecz One Powers Standard -a więc marynarka brytyjska musi dorównywać flocie jakiegokolwiek innego państwa, tylko dorównywać

• Kolonie- obszary całkowicie podległe zarządowi Korony i stanowiące jej integralną część. Obszary te administrowane były przez urzędników traktujący swoją działalność jako szczebel i etap kariery w metropolii. Podlegali oni sekretarzowi stanu do sprawy kolonii. Stopniowe poszerzanie kompetencji samorządu lokalnego.

• Proces tworzenia dominiów- najpierw Kanada, Związek Australijski, Nową Zelandię, Związek Południowej Afryki aż po Nową Funlandię. Powstało Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.

Irlandia

• protestanci z Ulsteru 20 % wyspy, reszta katolicy walczący o autonomie „Home rule”

• powstanie wielkanocne w Dublinie zorganizowane przez Sinn Fein (My sami). W 1919 wyłoniło się jej zbrojne ramie Irlandzka Armia Republikańska (IRA)

• część posłów Irlandzkich wybranych do parlamentu Brytyjskiego z ramienia Sinn Fein, proklamowała w Dublinie powstanie samodzielnego państwa- Republiki Irlandzkiej. Na prezydenta powołano więzionego przez Brytyjczyków Eamona de Valerę

• według Home Rule przyjętego przez gabinet Llloyda Georga w grudniu 1919 w Dublinie i Belfaście miały powstać niezależne rządy wyłonione przez odrębne parlamenty, choć posiadające ograniczone kompetencje

• Irlandia południowa (hrabstw południowych) status dominium. Powstanie Wolnego państw Irlandii jako dominium brytyjskiego ze stolicą w Dublinie nie rozwiązywało jednak problemu. Grupa Valery domagała się zjednoczenia całej Irlandii i usuniecia Brytyjczyków z całej wyspy.

• Irlandia w przeciwieństwie do innych dominiów nie podlegała ministerstwu kolonii

Imperium

• Rezolucja Balfoura dokument Inter- Imperial Relations Report- zaakceptowanie przez przedstawicieli GB, Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Południowej Afryki, Irlandii, Nowej Fundlandii i Indii powołujący do życia Brytyjską Wspólnotę Narodów (tytuły króla- z Bożej Łaski Król Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz Brytyjskich Dominiów Zamorskich, Obrońca Wiary, Cesarz Indii)

• Statut Westminsterski- potwierdzał istniejący stan rzeczy

• III wojna afgańska - wojska imperialne używały samolotów w nalotach na osady i miasta,

• Afgańczycy pod wodzą emira Amanullaha wymusili na Brytyjczykach zgodę na negocjacje dwustronnych umów, czemu towarzyszyło ogłoszenie niepodległości.

Wielka Brytania

• Lloyd George łagodził spory pomiędzy trzema głównymi partiami Konserwatystów (Torysów), Liberałów i Pracy (laburzystów)

• Sukces ruchu sufrażystek, które w 1918 r. wywalczyło prawo głosu dla kobiet

• Wzrost znaczenia Partii Pracy i związków zawodowych. Szczególnie Kongres Związków Zawodowych. „trójstronny sojusz”- związków zawodowych górników, transportowców i kolejarzy

• Lewica brytyjska- protest przeciw interwencji w Rosji i dostawy broni do polski (groźba strajku generalnego)

• Względy gospodarcze zmusiły Lloyda Georga do rokowań z Rosją, które sfinalizowano umową 16 marca 1921 roku- ograniczone efekty gospodarcze

• Depresja, bezrobocie, spadek wartości eksportu. Produkcja przemysłowa Anglii zmalała aż o 33%. Spadek płac, duże bezrobocie, strajki i niepokoje

• Średnioroczny wzrost produkcji ni przekraczał 3%

• GB przegrywała konkurencję w przemyśle elektromaszynowym, samochodowym i chemicznym.

• Rząd nie podejmował żadnych kroków w celu dokonania zmian strukturalnych ani w przemyśle ani w innych gałęziach gospodarki szczególnie istotnych dla funkcjonowania państwa

• Interwencje w budownictwo mieszkaniowe. „Finansowanie domów dla bohaterów, a więc osób zasłużonych w wojnie. Nowa ustawa ministra zdrowia N. Chamberlaina przewidywała subsydia dla taniego budownictwa mieszkaniowego

• Zadłużenie wobec USA na sumę ponad 4 mld dolarów zostało renegocjowane, a umowa z 19 stycznia 1923 rozkładająca płatnosć na 62 lata, była łączona z trwającymi równolegle rozmowami z dłużnikami brytyjskimi, którzy byli winni równie dużą sumę

• Wartość eksportu stanowiło jedynie 60% wartości importu

• Partia Pracy mobilizowała Brytyjczyków zagrożeniem bolszewickim, jakoby już znajdującym się u bram do Niemiec, domagała się rewizji traktatu Wersalskiego

• Nota Curzona- niezgodność okupacji Zagłębia Ruhry z traktatem wersalskim

• Partia Pracy i Liberałowie tworzą rząd na czele z R. MacDonaldem- także ministrem spraw zagranicznych. Podczas wizyty u króla Jerzego V MacDonalda ubrany we frak, zwyczajowo ucałował monarszą rękę, co musiało być wyrazem szacunku dla tradycji, także w polityce i gospodarce.

• 23 stycznia 1924 zapadła decyzja o uznaniu de iure ZSRR

• normalizacja stosunków z Niemcami. Laburzyści przyczyni się do sukcesu komisji Dawesa. Francja była w opozycji wobec bloku kierowanego przez rząd GB i solidaryzujące się z nim Włochy, Japonie, USA

• Niemcy były najważniejszym partnerem handlowym Wielkiej Brytanii

• Wymiana funtów na złoto- sztuczne zawyżenie wartości funta o 10%

• Powrót do normalności- dążenie Anglików do rewizji traktatu Wersalskiego w celu wzmocnienia pozycji Niemiec

• Konferencja w Cannes- Niemcy przestały by stroną pokonaną. Za sprawa inicjatywy Lloyda Georga stały się pełnoprawnym partnerem rozmów. Kleska Francuzów- obalenie rządu A. Brianda

• W 1922 r. Lloyd George odwołał się do narodu by ten odnowił mu mandat. Manewr ten zakończył się jego klęską oraz totalnym przetasowaniem Brytyjskiej sceny politycznej

• Nowym premierem został Bonar Law, a po jego szybkiej śmierci S. Baldwin

• w walce z Partią Pracy prawica posłużyła się listem, który miał wysłać Zinojew w imieniu III międzynarodówki do Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii GB- zawierał on instrukcje w sprawie wyciągnięcia Partii Pracy i związków zawodowych do akcji strajkowych przygotowujących grunt do rewolucji proletariackiej

• nowy rząd konserwatystów z S. Baldwinem, A. Chamberlain- ministrem spraw zagranicznych.

• A Chamberlain- prawdziwy twórca paktów lokareńskich

15

---