Banki - uczestnicy rynku finansowego

1. Banki na różnych segmentach rynku finansowego

Współczesne banki działają w coraz szerszym zakresie na poszczególnych segmentach rynku finansowego, co wynika z coraz aktywniejszego podejścia do potrzeb ich klientów, lepiej poinformowanych o nowych możliwościach pomnażania i pozyskiwania pieniądza. W celu zmniejszenia ryzyka związanego z poszczególnymi operacjami oraz obniżenia kosztów pozyskania kapitału banki dążą również do zróżnicowania źródeł pochodzenia środków. Spełniają też funkcje pośrednictwa finansowego, tj. prowadzą działalność mającą na celu ułatwienie i uczynienie efektywniejszym zawieranie kontraktów finansowych. Tego rodzaju usługi wiążą się przede wszystkim z informowaniem potencjalnych dawców środków o istnieniu i różnych aspektach jakości możliwych biorców środków lub form inwestycji. W tego rodzaju działaniach banki nie występują jako strony umów, lecz działają na zlecenie.

Uniwersalne banki komercyjne, w zależności od uregulowań prawnych danego kraju, przyjętej strategii, możliwości kapitałowych i kadrowych, mogą podejmować różne działania na poszczególnych segmentach rynku finansowego (rys. 1.).

Rys. 1. Działania banków na poszczególnych segmentach rynku

Funkcje rynku finansowego najwygodniej jest określić poprzez funkcje jego poszczególnych segmentów, wyodrębnianych ze względu na odmienność występujących podmiotów (uczestników), a także instrumenty.

Do segmentów, na których banki uczestniczą w przeważającej liczbie transakcji o znaczących rozmiarach, zalicza się rynek pieniężny i rynek hipoteczny.

Rynki pieniężne wykształciły się w ramach poszczególnych systemów pieniężnych (walut). Każda waluta ma swój wewnętrzny rynek pieniężny mniej lub bardziej regulowany przez bank centralny. Po II wojnie światowej powstał również międzynarodowy rynek pieniężny (eurorynek), który można zdefiniować jako rynek pieniężny walut poza granicami emitenta, który jest niezależny od rynków wewnętrznych tych krajów.

Segmenty rynku pieniężnego:

• rynek lokat międzybankowych

• rynek bonów skarbowych

• rynek krótkoterminowych papierów komercyjnych

Rynek lokat międzybankowych - rynek, na którym banki pożyczają sobie wzajemnie płynne rezerwy. Płynne rezerwy to środki, które banki komercyjne mają ulokowane na rachunkach bieżących w banku centralnym. Pełnią one również rolę środka płatniczego w rozrachunkach międzybankowych. Głównym motywem transakcji na rynku międzybankowym jest utrzymanie odpowiedniego poziomu płynności, ale również do finansowania wzrostu akcji kredytowej oraz finansowania operacji arbitrażu i spekulacji. Na rynku lokat międzybankowych przeważają transakcje jednodniowe. Różnica pomiędzy stopami procentowymi, oferowanymi przez banki przyjmujące depozyty a stopami procentowymi krótkoterminowych pożyczek to spready. Im większe są spready, tym zarządzanie płynnością jest droższe.

Rynek bonów skarbowych - rynek bonów skarbowych to rynek, na którym obraca się bonami skarbowymi, które umożliwiają zarządzania płynnością podmiotom o charakterze niebankowym (podmioty gospodarcze). Bony skarbowe są popularne, ponieważ charakteryzują się niskim ryzykiem.

Rynek krótkoterminowych papierów komercyjnych - jest to rynek papierów dłużnych, które nie są emitowane przez budżet, czyli rynek ten umożliwia zaciągnięcie kredytu bezpośrednio u podmiotów, które posiadają wolne środki. W rozwiniętych gospodarkach coraz większa część środków jest pożyczana i lokowana na tym rynku, ze względu na niższe koszty (np. brak konieczności utrzymywania rezerwy obowiązkowej).

Bankowy rynek pieniężny tworzą pożyczki udzielane i zaciąganie (lokaty i depozyty) na pewien czas w drodze negocjacji między instytucjami finansowymi. Operacje dokonywane przez instytucje finansowe (głównie banki komercyjne i bank centralny) na podstawie zawieranych umów tworzą na rachunkach bankowych pieniądz międzybankowy, krążący między instytucjami finansowymi w celu zrównoważenia rynku. W przypadku banków głównym pożyczkobiorcą jest bank centralny państwa, kreujący `pieniądz bazowy' w celu zapewnienia płynności systemu bankowego. Rynek pieniężny spełnia dla banków wielorakie funkcje:

• Jest podstawowym rynkiem inwestycyjnym i refinansowym, umożliwiającym obniżenie kosztów zarządzania płynnością bieżącą,

• Dokonuje się na nim wycena pieniądza krajowego w czasie; na jej podstawie określany jest poziom stóp procentowych mających wpływ na część kosztów kredytów, poziom oprocentowania krótkoterminowych depozytów klientów oraz stanowiących jeden z elementów ukierunkowania ruchu kapitałów na inne segmenty rynku finansowego;

• Stanowi źródło informacji o tendencjach zmian w poziomie stóp procentowych, co ma istotne znaczenie w zarządzaniu ryzykiem finansowym;

• Umożliwia bankowi centralnemu, który dokonuje na tym rynku operacji, sterowanie ilością pieniądza w obiegu repo i reverse repo.

Kursy walut na międzybankowym rynku walutowym maja wielostronne związki z cenami rynku pieniężnego. Zgodnie z koncepcją parytetu stopy procentowej przyjmuje się, że kurs terminowy waluty wyraża stosunek stóp procentowych i poziom kursów bieżących. Na kurs terminowy wpływają także przewidywania co do kształtowania się kursów w przyszłości.

Międzybankowy rynek walutowy (forex) jest największym segmentem rynku walutowego, który od połowy lat osiemdziesiątych stał się rynkiem globalnym. Banki, których transakcje walutowe w 1998 stanowiły 63% wszystkich tradycyjnych transakcji na rynku walutowym, pozostają ze sobą w stałym kontakcie zapewnianym przez dealing rooms i działają przede wszystkim w celu:

• Obsługi klientów, zlecających dokonanie operacji walutowych bankom z następujących powodów:

• prowadzenie handlu zagranicznego lub inne zobowiązania,

• kupno lub sprzedaż walut wymienialnych w związku z zaciągnięciem pożyczek i kredytów w obcej walucie,

• operacje w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym,

• operacje spekulacyjne na rynku walutowym,

• operacje powstałe w wyniku tzw. bezpośrednich inwestycji zagranicznych,

• operacje powstałe w wyniku inwestycji na rynku pieniężnym lub kapitałowym za granicą,

• przewartościowanie walut;

• zarządzania otwartą pozycją walutową (wynikającą z obsługi klientów i własnych działań banku),

• wypracowania dochodu z operacji walutowej (w postaci marży kursowej - różnicy między kursem kupna i sprzedaży, oraz różnicy kursowej - świadomie osiąganych korzyści z utrzymania otwartej pozycji walutowej w warunkach korzystnych tendencji zmian kursów walutowych).

Znaczenie rynku walutowego dla banków komercyjnych polega na:

• ciągłej możliwości rewaluacji (wyceny) poszczególnych pozycji aktywów i pasywów w walutach obcych, co jest istotne ze względu na bieżące śledzenie potencjalnych zysków lub strat z operacji w warunkach obcych, a także wymogi sprawozdawczości bankowej,

• dostarczaniu bieżącej informacji cenowej, pozwalającej w każdym momencie ocenić skalę odchyleń efektywności rzeczywistej od przewidywanej dla poszczególnych transakcji,

• przejmowaniu ryzyka zmiany kursu walutowego poprzez możliwość zamykania otwartych pozycji walutowych na tym rynku lub zajmowania pozycji przeciwstawnej.

Wpływ poszczególnych banków na rynek pieniężny nie jest jednolity. Podmioty, które nie tylko zwracają się do innych uczestników rynku z zapytaniami o ceny kupna-sprzedaży, ale przede wszystkim same w sposób ciągły podają takie ceny oraz okazują gotowość zawierania transakcji według proponowanych cech, są określane jako market makers. Podmiotem tego rodzaju był początkowo także NBP. Banki centralne są także podmiotami czynnie uczestniczącymi w operacjach rynku walutowego

Rynek hipoteczny jest wyspecjalizowanym segmentem rynku finansowego, na którym tradycyjnie operowały wyłącznie banki. Przedmiotem obrotu są tu emitowane przez pożyczkobiorców listy zastawne lub skrypty dłużne pod zastaw nieruchomości jako potwierdzenie długu. Są one żądane i wystawianie, gdy udzielane są długoterminowe kredyty hipoteczne osobom fizycznym lub prawnym i gdy własność nieruchomości stanowi zabezpieczenie kredytu. Listy zastawne i skrypty dłużne są przedmiotem obrotu między bankami, a także podmiotami finansowymi tylko na tym segmencie rynku, nie są zaś przedmiotem zainteresowania na rynku papierów wartościowych.

Rynek instrumentów pochodnych (derivatives market) tworzą transakcje tzw. instrumentami pochodnymi. Podstawowymi celami funkcjonowania rynku instrumentów pochodnych są zabezpieczenie się przed ryzykiem oraz spekulacja w nadziei uzyskania ponadprzeciętnych zysków.

Instrument pochodny jest to taki instrument finansowy, którego wartość zależy od wartości innego instrumentu (w szczególności papieru wartościowego), na który pochodny instrument jest wystawiony. Instrumenty pochodne spełniają trzy podstawowe funkcje:

• Ubezpieczeniowa (zabezpieczenie przed zmianą wartości instrumentu bazowego)

• Spekulacyjna (inwestorzy spekulują w celu osiągnięcia korzyści ze zmiany wartości instrumentu pierwotnego)

• Gwarancyjna (zapewnia inwestorowi pewien strumień przychodów) 

 

Najważniejsze instrumenty pochodne polskiego rynku instrumentów pochodnych:

• Opcja (option) jest instrumentem finansowym, który daje jego posiadaczowi prawo do zakupu bądź sprzedaży innego instrumentu finansowego. Ten inny instrument nazywa się instrumentem pierwotnym. Należy podkreślić, że posiadanie opcji daje prawo a nie stwarza zobowiązania.

• Kontrakt futures jest to instrument finansowy, który zobowiązuje dwie strony do zawarcia w przyszłości transakcji na warunkach określonych w kontrakcie. Role instrumentu pierwotnego odgrywa tu przedmiot kontraktu. Obie strony kontraktu przyjmują zobowiązanie. Jest ot odmienne w odniesieniu do opcji, gdzie jedna strona ma prawo, a druga przyjmuje zobowiązanie.

Rynek kapitałowy jest częścią systemu finansowego, umożliwiający sprawne manewrowanie środkami finansowymi i lokowanie ich w wybranych instrumentach i walutach. Sam rynek kapitałowy nie jest pojedynczą instytucją. W zakres tego pojęcia wchodzą wszystkie osoby prawne i fizyczne, tworzące i ukierunkowujące popyt i podaż na kapitał. Ich rola na tym rynku jest różne. Szczególna rola w sektorze finansowym przypada bankom.

We współczesnych systemach bankowych kluczowa rola przypada bankom centralnym, spełniającym zazwyczaj trzy funkcje:

• banku emisyjnego,

• banku państwa,

• banku banków.

Z tych funkcji wynika bezpośredni wpływ banku centralnego na funkcjonowanie rynku obligacji państwowych. Banki centralne tworzą przede wszystkim pierwotny rynek nowych emisji państwowych papierów wartościowych. Bank centralny występuje również w roli bezpośredniego uczestnika rynku kapitałowego, dokonując inwestycji w rządowe papiery wartościowe. Przeprowadzając operacje otwartego rynku dokonują kupna i sprzedaży instrumentów krótko- i długoterminowych, wpływając na płynność systemu bankowego.

Pośrednio bank centralny wpływa na rynek kapitałowy poprzez politykę bazowych stóp procentowych (dyskontowej, lombardowej, redyskontowej).

Działania banków komercyjnych na rynku kapitałowym zależą od obowiązujących w danym kraju uregulowań prawnych w zakresie dopuszczalnych granic ich zaangażowania na rynku pierwotnym i wtórnym, jak i również przyjęty model systemu bankowego. W systemie realizującym model banku uniwersalnego zakres działań podejmowanych przez bank może być rozbudowany i zależy przede wszystkim od przyjętej strategii oraz możliwości kapitałowych i kadrowych (rys. 2.).

RYNEK PIERWOTNY	emitowanie i sprzedaż własnych papierów wartościowych	akcje bankowe papiery wartościowe
		pośrednictwo w przeprowadzaniu emisji obcych akcji i obligacji	przygotowanie emisji wprowadzenie do obrotu giełdowego funkcja market-maker funkcja agenta subskrypcyjnego funkcja agenta płatniczego funkcja gwaranta
RYNEK WTÓRNY	inwestowanie w obce papiery wartościowe działalność dealerska działalność brokerska zarządzanie portfelem aktywów sekurytyzacja usługi analityczne operacje zabezpieczające doradztwo usługi kustodialne
RYNEK KRAJOWY	giełdowy
		pozagiełdowy	rynek papierów dłużnych	rządowe banku centralnego komunalne komercyjne
				rynek akcji rynek instrumentów pochodnych
RYNEK MIĘDZYNARODOWY (eurorynek)	rynek euroobligacji rynek europejskich bonów komercyjnych rynek certyfikatów

Rys. 2. Działalność banków na różnych segmentach rynku papierów wartościowych

Działania podejmowane przez banki wyspecjalizowane na rynku pierwotnym i wtórnym zależą od przyjętego profilu, a w niektórych krajach także od uzyskania licencji. Rozwiązania obowiązujące w Polsce, zmierzające do koncepcji banku uniwersalnego, nie ograniczają działań podejmowanych na rynku kapitałowym.

Działalność na rynku pierwotnych to operacje usługowe, do których banki są przeznaczone w szczególny sposób z racji ich aktywności kredytowej, dysponując dużym doświadczeniem w ocenie potrzeb finansowych i kondycji swoich klientów. Świadczenie przez banki usług na rynku pierwotnym może wiązać się z ryzykiem, jak również przynosić wiele korzyści.

Korzyści to przede wszystkim dochody płynące z prowizji za świadczone usługi, możliwości wzbogacania bankowego portfela papierów wartościowych na dogodnych warunkach finansowych, rozszerzenie grona klientów. Niekorzystnym elementem tej działalności może być niższa, w porównaniu z kredytową, rentowność.

Banki działają na rynku pierwotnym także we własnym interesie. Emisja własnych papierów wartościowych przez banki służy dwóm głównym celom:

• zwiększeniu kapitałów własnych banku,

• pozyskanie stabilnych pasywów, co ma istotne znaczenie dla zarządzania płynnością banku.

Banki mogą świadczyć usługi agentów subskrypcyjnych i płatniczych emitenta akcji. W takiej sytuacji nie ponoszą ryzyka rozprowadzenia akcji, pobierają jedynie prowizję od sprzedaży lub za otrzymanie odsetek i przekazywanie emitentowi zamówień subskrypcyjnych. Gdy bank podejmuje się gwarantowania emisji (underwriting), staje się pierwotnym nabywcą całej emisji papierów wartościowych po z góry ustalonej cenie, które następnie oferuje do sprzedaży na własny rachunek. Ryzyko rozprowadzenia emisji staje się udziałem banku.

Rynek wtórny papierów wartościowych w większości systemów państw o gospodarce rynkowej jest kontrolowany bezpośrednio lub pośrednio przez banki komercyjne i inwestycyjne.

W krajach Europy Zachodniej domy maklerskie są często integralnym składnikiem struktury organizacyjnej banków lub są z nimi powiązane kapitałowo. Będąc odrębnymi podmiotami gospodarczymi, stanowią często wyłączną własność banków. Skrajnym przykładem zaangażowania się banków bezpośrednio w obrót papierami wartościowymi jest system niemiecki. Regulacje Unii Europejskiej zmierzają w kierunku wyłączenia domów maklerskich ze struktury banków.

Do funkcji spełnianych przez banki na tym segmencie rynku należy zaliczyć pośrednictwo w operacjach rynku kapitałowego, obejmujące:

• wykonywanie zleceń klienta w zamian za prowizje,

• przeprowadzanie dużych operacji między inwestorami instytucjonalnymi,

• działalność operacyjną na własne ryzyko.

Banki świadczą również usługi technicznej obsługi operacji i prowadzenia kont klientów. W ramach działalności maklerskiej banków - także działania analityczne i badawcze rynku oraz doradztwo i pomoc negocjacyjna. Banki komercyjne są też głównym podmiotem operacji na rynku eurowalutowym (rynek euroobligacji).

2. Definicja bankowości inwestycyjnej

Bankowość inwestycyjna może być postrzegana jako wszelkiego rodzaju działalność przedsiębiorstw na rynku finansowym. Przy traktowaniu banku inwestycyjnego jako instytucji parabankowej oraz założeniu postępującej globalizacji i unifikacji rynków finansowych można przyjąć, że działalność każdego przedsiębiorstwa na rynku finansowym będącą działalnością podstawową czy też drugoplanową jest w istocie inwestycyjną.

Postrzegając banki inwestycyjne jako instytucje, których aktywność dotyczy tylko rynku finansowego, możemy zawęzić ramy podmiotowe definicji do instytucji finansowo-bankowych będących operatorami rynku pieniężnego i kapitałowego (financial & capital market activities). Podejście takie pozostawia szeroki zakres przedmiotowy definicji. Banki inwestycyjne spełniają bowiem wiele funkcji usługowych dla podmiotów niefinansowych. Obok podstawowych obszarów działalności, jakimi są: gwarantowanie emisji (underwriting), wprowadzanie papierów wartościowych na rynki (placement), utrzymywanie płynności rynków (market making), operują w dziedzinie fuzji i przejęć (mergers & acquisitions), zarządzania funduszami powierniczymi, jak i również prowadzą różnorodne formy doradztwa (corporate finance).

Zakres działalności banków inwestycyjnych można dokładniej sprecyzować, definiując je jako instytucje zapewniające dużym klientom instytucjonalnym usługi gwarantowania i plasowania emisji, organizowania fuzji i przejęć oraz doradztwa finansowego. Przedstawione rodzaje działalności stawiają bank inwestycyjny na pozycji pośrednika bankowo-inwestycyjnego. W takim ujęciu banki inwestycyjne nie zajmują się zarządzaniem kapitałami klientów i same nie angażują się na rynku kapitałowym (merchant banking).

Bankowość inwestycyjna może być postrzegana dość wąsko, jako gwarantowanie i organizowanie emisji papierów wartościowych. Takie podejście ma uzasadnienie historyczne. Właśnie tego rodzaju działalność została zakazana bankom komercyjnym w USA, kiedy w 1934 wyodrębniono w ustawodawstwie banki inwestycyjne. Można przyjąć szeroką definicję przedmiotową, odnosząc się do tych usług instytucji finansowych, które na rynku finansowym świadczone są przedsiębiorstwom. Jest to o tyle celowe, że liberalizacja systemu finansowego prowadzi do przenikania się zakresów działalności różnych podmiotów istniejących na rynku. W związku z tym, nie odnosząc się do instytucjonalnego podziału rynku usług finansowych, do usług charakterystycznych dla bankowości inwestycyjnej zaliczyć można:

• Operacje na rynku papierów wartościowych, w tym:

• działalność brokerska (broking),

• działalność dealerska (dealing),

• sprzedaż bezpośrednia wąskiej, określonej grupie inwestorów (private placemant),

• pośrednictwo w sprzedaży papierów wartościowych (selling agent),

• projektowanie i handel finansowymi instrumentami pochodnymi (financial derivatives),

• organizacja własnych i obcych emisji (issue broking and dealing),

• gwarantowanie emisji (underwriting).

• Operacje na rynku pieniężnym, w tym:

• transakcje na rynku krótkoterminowych papierów dłużnych przedsiębiorstw (commercial papers),

• transakcje instrumentami pochodnymi rynku pieniężnego (derivatives),

• Zarządzanie funduszami, w tym:

• zarządzanie płynnymi aktywami i udziałem klientów (porfolio management)

• tworzenie i zarządzanie funduszami podwyższonego ryzyka (venture capital funds)

• tworzenie i zarządzanie funduszami wspólnego inwestowania (mutual funds)

• Doradztwo finansowe (corporate finance), w tym:

• tworzenie serwisu informacji gospodarczej i doradztwo inwestycyjne (koninktura, rentowność inwestycji, analiza techniczna i fundamentalna)

• sporządzenia analiz wykonalności projektów inwestycyjnych (feasibility study)

• opracowywanie strategii i prowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstw

• opracowywanie strategii przejmowania i łączenie przedsiębiorstw

• organizacja i przeprowadzenie wspomaganego wykupu przedsiębiorstw (LBO leverage buyout MBO management buyout)

• projektowanie sekurytyzacji (secerutization)

3. Podstawy prawne

Bankowość inwestycyjna w Polsce ze względu na złożoność i różnorodność czynności, zawarta jest w szeregu wielorakich przepisów prawnych. Zróżnicowanie to dotyczy aspektów podmiotowych jak i przedmiotowych. Zasadniczo przepisy prawne z zakresu bankowości inwestycyjnej można podzielić na:

1. Przepisy podmiotowe - regulują one formy organizacyjno-prawne, w jakich mogą funkcjonować firmy inwestycyjne. W grupie tej znajdują się również szeroko rozumiane normy ostrożnościowe dotyczące wymagań kapitałowych, limitów zaangażowania i nadzoru. Do aktów prawnych podmiotowych regulujących w/w normy należą:

• Prawo bankowe - Ustawa z 29 sierpnia 1997 roku

• Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi - Ustawa z 21 sierpnia 1997 roku

2. Przepisy przedmiotowe - dotyczą prawnej konstrukcji instrumentów rynku kapitałowego i pieniężnego, stanowiących główny obszar aktywności banków inwestycyjnych, jak również nierozerwalnie związanych z tymi rynkami procesów i czynności, takich jak gwarantowanie emisji, doradztwo inwestycyjne, sekurytyzacja należności czy restrukturyzacja finansowa. Do przepisów przedmiotowych zaliczamy następujące akty prawne:

• Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi

• Prawo bankowe

• Ustawa o obligacjach z 29 czerwca 1995 roku

• Prawo wekslowe z 28 kwietnia 1936 roku

• Kodeks spółek handlowych z 15 września 2000 r. - w zakresie emisji i przenoszenia praw z akcji i udziałów w spółkach

• Kodeks cywilny z 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy Kodeks cywilny

3. Przepisy dotyczące otoczenia rynkowego - mogą one decydować o skali zapotrzebowania na usługi inwestycyjne. Do tej kategorii należą m.in.:

• Ustawa o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych i ich prywatyzacji z 30 kwietnia 1993 roku

• Pakiet ustaw związanych z reformą systemu ubezpieczeń społecznych a zwłaszcza Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych z 28 sierpnia 1997 roku

• Ustawa o funduszach inwestycyjnych z 28 sierpnia 1997 roku

• Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z 29 lipca 1990 roku

• Ustawa o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków oraz o zmianie niektórych ustaw z 3 lutego

• Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych z 25 września 1991 roku i Ustawa o prywatyzacji i komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych z 30 sierpnia 1996 roku

• Ważnym elementem są również przepisy podatkowe, dewizowe i dotyczące inwestycji z udziałem kapitału zagranicznego.

Obowiązujące regulacje prawa wspólnotowego z zakresu bankowości inwestycyjnej:

• Dyrektywa Rady 89/298/EWG z dnia 17 kwietnia 1989 r. w sprawie koordynacji wymogów odnośnie sporządzania, badania i dystrybucji prospektów emisyjnych publikowanych w celu dopuszczenia zbywalnych papierów wartościowych do obrotu giełdowego.

• Dyrektywa Rady 79/279/EWG z dnia 5 marca 1979 r. koordynującej warunki dopuszczenia papierów wartościowych do notowań giełdowych.

• Dyrektywa Rady 88/627/EWG z dnia 12 grudnia 1988 r. w sprawie informacji publikowanych w przypadku nabycia lub zbycia znacznych pakietów akcji spółki notowanej na giełdzie

• Dyrektywa Rady 89/592/EWG z dnia 13 listopada 1989 r. koordynującej przepisy odnośnie wykorzystywania informacji poufnych

• Dyrektywa Rady 85/611/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie koordynacji przepisów prawnych i organizacyjnych dotyczących instytucji wspólnego inwestowania w papiery wartościowe (UCITS)

• Dyrektywa Rady 93/6/EWG z dnia 15 marca 1993 r. w sprawie odpowiedniego kapitału firm inwestycyjnych oraz instytucji kredytowych

• Dyrektywa Rady 93/22/EWG z dnia 10 maja 1993 r. w sprawie świadczenia usług inwestycyjnych

• Rekomendacja Komisji 77/534/EWG z dnia 25 lipca 1977 r. dotyczącej Europejskiego kodeksu postępowania w zakresie transakcji zbywalnymi papierami wartościowymi.

• Dyrektywa Rady 80/390/EWG z dnia 17 marca 1980 r. w sprawie koordynacji wymogów odnośnie sporządzania, badania i dystrybucji prospektu emisyjnego publikowanego w momencie wprowadzania do obrotu publicznego zbywalnych papierów wartościowych.

• Dyrektywa Rady 82/121/EWG z dnia 15 lutego 1982 r. w sprawie informacji publikowanych regularnie przez spółki, których akcje zostały dopuszczone do obrotu giełdowego.

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 97/9/WE z dnia 3 marca 1997 w sprawie systemów gwarancyjnych.

• Dyrektywa Rady 91/308/EWG z dnia 10 czerwca 1991 r. dotycząca zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do “prania brudnych pieniędzy”

4. Podmioty bankowości inwestycyjnej.

Podstawą prawną, pozwalającą na funkcjonowanie głównych instytucji rynku kapitałowego, jest ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Na mocy tej ustawy na rynku papierów wartościowych funkcjonują następujące podmioty:

• Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG) - instytucja nadzoru i kontroli nad rynkiem papierów wartościowych,

• Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA (GPW) - instytucja organizująca obrót pierwotny i wtórny papierami wartościowymi na rynku giełdowym,

• Centralna Tabela Ofert (CTO) - instytucja organizująca obrót pierwotny i wtórny na rynku pozagiełdowym,

• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA (KDPW) - instytucja pełniąca funkcję depozytowo-rozliczeniową dla papierów wartościowych, notowanych na GPW i CTO,

• Bank Śląski SA w Katowicach - agent rozrachunkowy dla transakcji rozliczanych przez KDPW SA,

• Minister Finansów (MF) - jako emitent skarbowych papierów wartościowych,

• Narodowy Bank Polski (NBP) - jako agent emisji bonów skarbowych i emitent bonów pieniężnych NBP oraz instytucja pełniąca funkcję depozytowo-rozliczeniową dla nich,

• spółki publiczne uczestniczące w emisjach papierów wartościowych,

• spółki i banki prowadzące działalność maklerską - podmioty pośredniczące w obrocie papierami wartościowymi na rynku pierwotnym i wtórnym.

Obrót większością papierów wartościowych, z wyjątkiem obrotu bonami skarbowymi i bonami pieniężnymi, odbywa się na GPW. Obrót bonami skarbowymi, zarówno na rynku pierwotnym, jak i na rynku wtórnym, rejestrowany jest w Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych (CRBS) prowadzonym w NBP. Narodowy Bank Polski prowadzi również Rejestr Bonów Pieniężnych (RBP), w którym rejestrowany jest obrót bonami pieniężnymi. Ponadto, NBP przeprowadza przetargi obligacji skarbowych indeksowanych rocznych oraz obligacji dwu- i pięcioletnich o stałym oprocentowaniu, a także obligacji trzy- i dziesięcioletnich o zmiennym oprocentowaniu, których rozliczaniem i przechowywaniem oraz obrotem wtórnym zajmuje się KDPW.

5. Zakres czynności domów maklerskich i innych podmiotów prowadzących działalność maklerską

Jak już wcześniej wspominaliśmy wprowadzenie papierów do obrotu może mieć miejsce na rynku pierwotnym jak i rynku wtórnym. Mowa jest tutaj oczywiście o obrocie publicznym. Wiadomo bowiem, że obok obrotu publicznego funkcjonuje jeszcze obrót niepubliczny mający miejsce m.in. wtedy, gdy:

• emisja skierowana jest do mniej niż 300 osób,

• nabycie akcji proponowane jest w ramach postępowania likwidacyjnego, egzekucyjnego lub upadłościowego,

• akcje udostępnia Skarb Państwa pracownikom w procesie prywatyzacji,

• Skarb Państwa proponuje nabycie w procesie prywatyzacji co najmniej 10 % akcji

spółki przez jednego nabywcę,

• proponuje się pracownikom spółki, narodowym funduszom inwestycyjnym nabycie akcji spółki powstałej z przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa.

Nadzór nad obrotem publicznym sprawuje Komisja Papierów Wartościowych i Giełd. Pośrednikami w tym obrocie są domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską.

Zgodnie z Ustawą "Prawo o publicznym obrocie" działalność maklerska obejmująca czynności związane z obrotem papierami wartościowymi może być dokonywana na rynku regulowanym, wyłącznie za pośrednictwem domów maklerskich. Każdy inwestor uczestniczący w publicznym obrocie na rynku regulowanym powinien otworzyć rachunek papierów wartościowych w domu maklerskim lub banku prowadzącym rachunki papierów wartościowych. Jedynie papiery emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski mogą być przedmiotem obrotu bez pośrednictwa domów maklerskich. Prowadzenie działalności maklerskiej wymaga zezwolenia KPWiG.

Dom maklerski działa na rynku kapitałowym zawsze we własnym imieniu, na rachunek:

• klienta - usługi brokerskie albo

• na rachunek własny - działalność dealerska.

Zakres czynności wykonywanych przez dom maklerski ściśle określa Ustawa "Prawo o publicznym obrocie". Niektóre z tych czynności wymagają zgody Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Należą do nich:

• Oferowanie papierów wartościowych (np. sprzedaż nowej emisji akcji na rynku pierwotnym).

• Nabywanie i zbywanie papierów wartościowych na cudzy rachunek (przyjmowanie i realizacja zleceń).

• Nabywanie lub zbywanie papierów wartościowych na własny rachunek w celu realizacji zadań związanych z organizacją rynku regulowanego.

• Zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie.

• Doradztwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi (np. wystawianie rekomendacji).

• Prowadzenie rachunków papierów wartościowych i rachunków pieniężnych.

• Pośrednictwo w nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych będących w obrocie na rynkach zagranicznych.

Do czynności nie wymagających zgody Komisji należą:

• Przygotowywanie analizy celowości i sposobu pozyskiwania kapitału oraz czynników wpływających na wybór sposobu pozyskania kapitału.

• Przygotowywanie analizy celowości wprowadzenia i sposobu wprowadzenia do publicznego obrotu określonych papierów wartościowych zleceniodawcy.

• Przygotowanie analizy skutków i kosztów emisji lub wprowadzenia do publicznego obrotu papierów wartościowych.

• Sporządzanie prospektu emisyjnego i memorandum informacyjnego.

• Nabywanie lub zbywanie papierów wartościowych na własny rachunek w celu realizacji umów o subemisje inwestycyjne lub usługowe.

• Podejmowanie czynności faktycznych i prawnych, których celem jest realizacja umów o subemisje inwestycyjne lub usługowe.

• Reprezentowanie posiadaczy papierów wartościowych wobec emitentów tych papierów.

Dom maklerski wykonuje swoją działalność za pośrednictwem maklerów oraz doradców inwestycyjnych.

Maklerem oraz doradcą może być osoba fizyczna, wpisana na listę maklerów lub doradców prowadzoną przez Komisję. Makler oraz doradca musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych, musi korzystać z pełni praw publicznych, nie być karany za przestępstwa przeciwko mieniu, przeciwko dokumentom, za przestępstwa gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków urzędowych, za przestępstwa skarbowe i przestępstwa związane z publicznym obrotem papierami wartościowymi. Musi również złożyć egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Doradców lub Maklerów Papierów Wartościowych.

Tabela 1: Podmioty prowadzące działalność maklerską (stan na dzień 30 styczeń 2003):

Liczba ogółem	37
Banki prowadzące działalność maklerską	5
Domy maklerskie	32

źródło: www.kpwig.gov.pl

   

Rys. 3: Instytucje prowadzące działalność maklerską w latach 1991 -2001

źródło: www.kpwig.gov.pl

6. Podstawowe przepisy dotyczące działalności maklerskiej

Działalność maklerska jest w pełni regulowana przez Ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi z dnia 21 sierpnia 1997 roku, rozdział IV. Artykuł 22 tego tej ustawy traktuje, że:

Na listę maklerów papierów wartościowych, lub na listę doradców inwestycyjnych może być wpisana osoba fizyczna, która:

1. posiada pełną zdolność do czynności prawnych,

2. korzysta z pełni praw publicznych,

3. nie była skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko mieniu, przeciwko dokumentom, przestępstwo gospodarcze, fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków urzędowych, przestępstwo skarbowe, przestępstwa o których mowa w rozdziale 11 lub przestępstwa przeciwko obrotowi na rynku towarów giełdowych, określone przepisami odrębnej ustawy,

4. posiada co najmniej średnie wykształcenie,

5. złożyła, z zastrzeżeniem art. 23 ust. 2, egzamin z wynikiem pozytywnym przed komisją egzaminacyjną dla maklerów albo przed komisją egzaminacyjną dla doradców.

Uzyskanie uprawnień do wykonywania zawodu maklera następuje z dniem wpisu na listę maklerów, a doradcy z dniem wpisu na listę doradców.

Wpisu na listę maklerów albo na listę doradców dokonuje Komisja na wniosek zainteresowanego złożony w terminie 3 miesięcy od daty złożenia egzaminu z wynikiem pozytywnym. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych określa, w drodze rozporządzenia, wzór wniosku (Załącznik 1). Wniosek powinien zawierać podstawowe dane osobowe zainteresowanego oraz informacje na temat jego zatrudnienia i kwalifikacji zawodowych w zakresie niezbędnym do wykonywania przez Komisję ustawowych zadań związanych z wpisem za listę doradców lub maklerów oraz z prowadzeniem tych list.

Wpis na listę doradców bez konieczności składania egzaminu mogą uzyskać osoby posiadające uprawnienia i wykonujące zawód doradcy w innych państwach, jeżeli ich kwalifikacje stwierdzone przez Komisję dają rękojmię należytego wykonywania zawodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Osoba wpisana na listę maklerów lub listę doradców jest obowiązana do niezwłocznego pisemnego informowania o każdorazowej zmianie danych objętych wnioskiem.

Listy maklerów i doradców, skreślenie z listy oraz zawieszenie uprawnień do wykonywania zawodu maklera lub doradcy podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Komisji Papierów Wartościowych i Giełd.

O ile ustawa nie stanowi inaczej, działalność maklerska może być prowadzona wyłącznie przez spółkę akcyjną z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwaną domem maklerskim. Akcje domu maklerskiego mogą być wyłącznie imienne, chyba że są dopuszczone do publicznego obrotu. Dom maklerski może założyć osoba prawna.

Dom maklerski jest obowiązany zatrudniać co najmniej:

1. jednego maklera - do:

• oferowaniu papierów wartościowych w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej,

• do nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych na własny rachunek celem realizacji zadań związanych z organizacją rynku regulowanego

• do prowadzeniu rachunków papierów wartościowych oraz rachunków pieniężnych służących do ich obsługi

• pośrednictwa w nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych będących w obrocie na zagranicznych rynkach regulowanych

• dokonywania czynności związanych z obrotem prawami majątkowymi

• dokonywania czynności związanych z obrotem towarami giełdowymi

2. dwóch doradców - do wykonywania czynności związanych z zarządzaniem cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie

3. jednego doradcę - do wykonywania czynności związanych z doradztwem w zakresie obrotu papierami wartościowymi

4. Podstawowe przepisy dotyczące najważniejszych usług z zakresu bankowości inwestycyjnej

7. Regulacje prawne dotyczące usług z zakres bankowości inwestycyjnej

Regulacje prawne dotyczące usług z zakresu bankowości inwestycyjnej oparte są na dwóch ustawach: Prawie bankowym i Prawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Bankowość inwestycyjna w Polsce koncentruje się na dwóch obszarach:

• na publicznym rynku papierów wartościowych oraz na rynku instrumentów pochodnych (Polska Giełda Finansowa S.A. uruchomiła rynek instrumentów pochodnych 22 września 1998 r.; jest on obsługiwany przez w pełni elektroniczny system. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami do obrotu zostały wprowadzone kontrakty walutowe).

• na niepublicznym rynku papierów wartościowym o charakterze dłużnym.

Wśród usług inwestycyjnych w publicznym obrocie największe znaczenie mają usługi underwritingowe.

Gwarantowanie powodzenia emisji akcji - odnosi się ona nie tylko do obrotu pierwotnego, ale również do tzw. pierwszej oferty publicznej, nie mającej nic wspólnego z emisją.

Umowa o świadczenie tego typu usług sprowadza się do zobowiązanie się jednego podmiotu (gwaranta) - wobec emitenta lub wprowadzającego papiery wartościowe do obrotu publicznego - do nabycia części lub całości oferowanych akcji w sytuacji, gdy inni inwestorzy nie nabędą omówionej przez strony ilości walorów. Gwarant przejmuje na siebie ryzyko spełnienia świadczenia przez osobę trzecią w postaci opłacenia akcji oferowanych przez emitenta lub wprowadzającego.

Podstawą prawną tego typu umów jest art. 391 k.c., regulujący tzw. umowę o świadczenie prze osobę trzecią. Do czasu uchwalenia ustawy: Prawo bankowe i Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi w/w art. k.c. był jedyną regulacją omawianej usługi inwestycyjnej. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi reguluje dwa typy gwarancji:

• Subemisja inwestycyjna - rozumie się przez nią umowę zawartą przez emitenta albo wprowadzającego, której przedmiotem jest zobowiązanie subemitenta inwestycyjnego do nabycia, na własny rachunek, całości lub części papierów wartościowych oferowanych w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej, na które nie złożono zapisów w terminie ich przyjmowania. Najpóźniej przed rozpoczęciem subskrypcji lub sprzedaży papierów wartościowych emitent lub wprowadzający może zawrzeć umowę o subemisję inwestycyjną. Zawarcie i realizacja takiej umowy nie narusza przepisów art. 438 Kodeksu spółek handlowych. Emitent lub wprowadzający obowiązany jest przed rozpoczęciem subskrypcji lub sprzedaży do niezwłocznego podania do publicznej wiadomości informacji o zawarciu takiej umowy.

Subemitentem inwestycyjnym mogą być wyłącznie: dom maklerski, towarzystwo funduszy powierniczych działające na rachunek uczestników funduszu, fundusz inwestycyjny, bank, zakład ubezpieczeń, zagraniczna instytucja finansowa mająca siedzibę w krajach należących do OECD lub konsorcjum tych podmiotów.

• Subemisja usługowa - rozumie się przez nią umowę zawartą przez emitenta albo wprowadzającego, której przedmiotem jest nabycie przez subemitenta usługowego, na własny rachunek, całości lub części papierów wartościowych danej emisji w celu dalszego ich zbywania w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej. Najpóźniej przed rozpoczęciem subskrypcji lub sprzedaży papierów wartościowych emitent lub wprowadzający może zawrzeć umowę o subemisję usługową. Zbywanie papierów wartościowych w wykonaniu takiej umowy następuje za pośrednictwem domu maklerskiego lub banku prowadzącego działalność maklerską, na zasadach i w terminie określonych w prospekcie. Emitent lub wprowadzający ma obowiązek przed rozpoczęciem subskrypcji lub sprzedaży niezwłocznego podania do publicznej wiadomości informacji o zawarciu takiej umowy.

Umowy o subemisje usługowe, zawarte przez emitenta, powinny zapewniać możliwość zbywania przez subemitenta usługowego przysługującego mu prawa do objęcia papierów wartościowych; zbycie tego prawa przez subemitenta uważa się za obrót pierwotny. Za obrót pierwotny uważa się również proponowanie przez subemitenta zbycia akcji objętych w wykonaniu tego prawa, w przypadku, gdy sąd rejestrowy wpisał do rejestru przedsiębiorców podwyższenie kapitału zakładowego.

Umowy o subemisje usługowe, zawarte przez wprowadzającego, powinny zapewniać możliwość zbywania przez subemitenta usługowego papierów wartościowych nabytych od wprowadzającego, a także prawa do ich nabycia; proponowanie nabycia tych papierów przez subemitenta, jak również zbycie przez niego prawa do ich nabycia uważa się za pierwszą ofertę publiczną.

Subemitentem usługowym mogą być wyłącznie: dom maklerski, bank, zagraniczna instytucja finansowa mająca siedzibę w krajach należących do OECD lub konsorcjum tych podmiotów.

Termin umowy o subemisję usługową określony jest zawsze w prospekcie emisyjnym.

Zawarcie przez emitenta umowy o subemisję inwestycyjną lub subemisję usługową wymaga stosownego upoważnienia w uchwale podjętej przez właściwy organ stanowiący emitenta, a w przypadku spółki akcyjnej - w uchwale walnego zgromadzenia akcjonariuszy.

Usługi emisyjne w zakresie papierów wartościowych o charakterze dłużnym oraz obligacji zmiennych na akcje są świadczone zwykle przez departamenty banków operujące na niepublicznym rynku papierów wartościowych. Usługi z tej grupy dotyczą obligacji komunalnych, średnio- i długoterminowych obligacji korporacyjnych oraz stanowiących największy segment rynku tzw. commercial papers, czyli krótkoterminowe papiery dłużne zwane niekiedy bonami.

Zobowiązanie pośrednika usług emisyjnych (departament inwestycyjny lub dom maklerski) zwanego w tym wypadku agentem emisyjnym, obejmuje czasem również gwarancję. Usługa ta zawiera się także w art. 391 k.c. Może ona przyjąć również postać tzw. przejęcia emisji, co powoduje jej zbieżność z subemisją usługową. Gwarancja na rynku papierów dłużnych nie stanowi nigdy samodzielnego produktu, pełni ona jedynie funkcje pomocnicze względem usług emisyjnych. Usługi emisyjne obejmują:

• w ramach czynności faktycznych:

• przygotowanie dokumentacji emisyjnej

• wysyłanie i odbieranie dokumentacji ofertowej do i od inwestorów

• w ramach czynności prawnych:

• przyjmowanie ofert nabycia od inwestorów

• przydzielanie papierów wartościowych

• pośredniczenie w wypłacie odsetek i wykupie emisji

Usługi emisyjne obejmują także różnego rodzaju doradztwo ekonomiczne i prawne w kwestiach związanych z rozprowadzaniem papierów wartościowych.

Usługi emisyjne regulowane są w pełni przez przepisy ustawy Prawo bankowe, mówiących o czynnościach zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych. W wypadku emisji obligacji zastosowanie mają przepisy Ustawy o obligacjach, wprowadzające na rynek instytucje banku reprezentanta. Funkcję banku-reprezentanta może pełnić wyłącznie bank posiadający kapitał własny w wysokości nie niższej niż równowartość 10000000 EURO w walucie polskiej, utworzony w formie spółki akcyjnej, lub bank państwowy.

Bankiem-reprezentantem w ramach danej emisji obligacji nie może być bank:

• którego członkowie organów nadzoru lub zarządu są dłużnikami emitenta,

• będący w stosunku do emitenta wprowadzającym papiery wartościowe do publicznego obrotu, lub oferującym w publicznym obrocie papiery wartościowe tego emitenta,

• którego więcej niż 20% członków organów nadzoru lub zarządu pełni jednocześnie funkcje członka organu stanowiącego, nadzoru lub zarządu emitenta,

• posiadający więcej niż 10% akcji lub udziałów emitenta lub podmiotu dominującego lub zależnego w stosunku do emitenta,

• którego więcej niż 10% akcji lub udziałów jest łącznie w posiadaniu emitenta, członków jego organów stanowiących, nadzoru lub zarządu oraz któregokolwiek z właścicieli emitenta, albo gdy więcej niż 10% akcji lub udziałów podmiotu dominującego lub zależnego w stosunku do banku znajduje się w posiadaniu tych podmiotów lub osób.

Do obowiązków banku-reprezentanta wobec obligatariuszy należy w szczególności:

• okresowa analiza sytuacji finansowej emitenta z punktu widzenia jego zdolności do wykonywania obowiązków wynikających z warunków emisji,

• udzielanie odpowiedzi na pytania obligatariuszy dotyczące emisji,

• składanie obligatariuszom, nie rzadziej niż raz na sześć miesięcy, oświadczenia o braku okoliczności, o których mowa w art. 31 ust. 2,

• niezwłoczne zawiadamianie obligatariuszy o sytuacji finansowej emitenta - przed wystąpieniem okoliczności stanowiących naruszenie obowiązków emitenta ciążących na nim w ramach emisji - o ile zdaniem banku-reprezentanta sytuacja ta stwarza realne zagrożenie dla zdolności wykonywania tych obowiązków przez emitenta.

W przypadku stwierdzenia naruszenia warunków emisji przez emitenta bank reprezentant obowiązany jest:

• niezwłocznie zawiadomić obligatariuszy o zaistnieniu okoliczności stanowiących naruszenie obowiązków emitenta wobec obligatariuszy

• podjęcie działań mających na celu ustanowienie przez emitenta dodatkowych zabezpieczeń,

• zawiadomienie emitenta o wymagalności całego długu głównego na wypadek opóźnienia w spłacie określonej części tego długu lub raty odsetek, jeżeli spłatę taką przewidują warunki emisji, albo

• wystąpienie z właściwym powództwem przeciwko emitentowi, albo

• zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości emitenta.

Krótkoterminowe papiery dłużne (commercial papers) nie stanowią jednolitej grupy instrumentów. W Polsce nie ma aktu prawnego, regulującego emisję papierów komercyjnych i obrót nimi w sposób całościowy. Pod względem podstawy prawnej można wyróżnić kilka rodzajów commercial papers:

• Instrumenty występujące w tej grupie, oparte na Kodeksie cywilnym, określane są jako bony komercyjne, inwestycyjne, handlowe lub dłużne

• Papiery oparte na prawie wekslowym - określane są zwykle jako komercyjne weksle inwestycyjno-terminowe (KWIT), weksle obrotowo-inwestycyjne, weksle komercyjne lub weksle inwestycyjno-komercyjne

• Papiery oparte na Ustawie o obligacjach - są nazywane przeważnie obligacjami krótkoterminowymi lub krótkoterminowymi papierami dłużnymi

Usługi brokerskie - w umowie o świadczenie usług brokerskich dom maklerski zobowiązuje się do zawierania umów zlecenia nabycia lub zbycia papierów wartościowych na rynku regulowanym. Dom maklerski zobowiązuje się wobec dającego zlecenie do nabycia lub zbycia oznaczonych papierów wartościowych w imieniu własnym, lecz na rachunek dającego zlecenie. Dom maklerski odpowiada wobec dającego zlecenie zbycia za zapłatę ceny przez nabywcę papierów wartościowych.

Ponadto dom maklerski może zobowiązać się do prowadzenia rachunku papierów wartościowych lub rachunku pieniężnego służącego do obsługi rachunku papierów wartościowych, jak również do obsługi realizacji innych zobowiązań domu maklerskiego wobec klienta lub zobowiązań klienta wobec domu maklerskiego z tytułu usług świadczonych przez ten dom maklerski na jego rzecz.

Umowy o świadczenie usług brokerskich powinny być zawierane w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

W zakresie nieuregulowanym przez Prawo o publicznym obrocie zastosowanie ma w przypadku umowy:

• o świadczenie usług brokerskich - stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia

• zlecenia nabycia lub zbycia papierów wartościowych - stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy komisu

Do rachunku pieniężnego służącego do obsługi rachunku papierów wartościowych stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem uprawnienia do czasowego obracania wolnymi środkami pieniężnymi na potrzeby gospodarki narodowej.

Zarządzanie cudzym portfelem (pakietem) - oparte jest na Prawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Przez zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie rozumie się odpłatne podejmowanie i realizację decyzji inwestycyjnych na rachunek zleceniodawcy, w ramach pozostawionych przez zleceniodawcę do dyspozycji zarządzającego środków pieniężnych i papierów wartościowych zapisanych na rachunkach zleceniodawcy. Do zarządzanie cudzym portfelem uprawnione są biura maklerskie, towarzystwa funduszy inwestycyjnych oraz firmy konsultingowe. Muszą one zatrudniać licencjonowanych doradców inwestycyjnych i muszą uzyskać zgodę KPWiG.

Doradztwo - podobnie zastosowanie ma tutaj Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. W myśl tej ustawy przez doradztwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi rozumie się odpłatne udzielanie pisemnej lub ustnej rekomendacji nabycia lub zbycia oznaczonych papierów wartościowych albo powstrzymania się od zawarcia transakcji dotyczącej tych papierów.

Bibliografia

1. Ustawa Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku

2. Ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi z dnia 21 sierpnia 1997 roku

3. Ustawa o obligacjach z dnia 29 czerwca 1995 roku

4. J. Konieczny, Perspektywy rozwoju bankowości inwestycyjnej, `Biuletyn Zespołu Domów Maklerskich Związku Banków Polskich' nr 3, 1995

5. K. Urbański, R. Walkiewicz, Perspektywy rozwoju bankowości inwestycyjnej w Polsce, `Biuletyn Zespołu Domów Maklerskich Związku Banków Polskich' nr 3, 1995

6. Bogacka-Kisiel, Usługi i procedury bankowe

7. R. Walkiewicz, Bankowość inwestycyjna

8. www.nbp.pl

9. www.kpwig.gov.pl

10. www.csl.jgora.pl

Spis Załączników:

1. Wniosek o wpis na listę maklerów giełd towarowych.

Bogacka-Kisiel, `Usługi i procedury bankowe'

R. Walkiewicz, `Bankowość inwestycyjna'

J. Konieczny, Perspektywy rozwoju bankowości inwestycyjnej, `Biuletyn Zespołu Domów Maklerskich Związku Banków Polskich' nr 3, 1995.

K. Urbański, R. Walkiewicz, perspektywy rozwoju bankowości inwestycyjnej w Polsce, `Biuletyn Zespołu Domów Maklerskich Związku Banków Polskich' nr 3, 1995.

Dz. U. 1997 Nr 140, poz. 939.

Dz. U. 1997 Nr 118, poz. 754. z późn. zm.

Dz. U. 1995 Nr 83, poz. 420. z późn. zm.

Dz. U. 1936 Nr 36, poz. 282.

Dz. U. 2000 Nr 94, poz. 1037.

Dz. U. 1990 Nr 55, poz. 321. z późn. zm.

Dz. U. 1993 Nr 44, poz. 202. z późn. zm.

Dz. U. 1997 Nr 139, poz. 933.

Dz. U. 1994 Nr 58, poz. 239. z późn. zm.

Dz. U. 1990 Nr 59, poz. 344. z późn. zm.

Dz. U. 1991 Nr 18, poz. 80. z późn. zm.

Dz. U. 1996 Nr 118, poz. 561. z późn. zm.

www.csl.jgora.pl

Ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi z dnia 21 sierpnia 1997 r. Art. 23 Ust.2: Wpis na listę doradców bez konieczności składania egzaminu mogą uzyskać osoby posiadające uprawnienia i wykonujące zawód doradcy w innych państwach, jeżeli ich kwalifikacje stwierdzone przez Komisję dają rękojmię należytego wykonywania zawodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

www.nbp.pl

Art. 4 pkt 10-13 i art. 76-78

Art. 5 ust. 2 pkt 9

Art. 29-37

Ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi art. 34

Ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi art. 38

Ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi art. 39

---