SOCJOLOGIA MIKROSTRUKTUR SPOŁECZNYCH (SRiKS)

opracowane zagadnienia

1. Charakterystyczne cechy mikrostruktur społecznych

- mikrostruktury mają charakter emergentny, to znaczy ,że nie można wyjaśnić wszystkich zjawisk mikro na poziomie makro i odwrotnie,

- mikrostruktury interesują się małymi grupami społecznymi, choć mała grupa niekoniecznie jest mikrostrukturą, interesujemy się tym co na danym poziomie unikalne

- w sferze zainteresowań leżą również grupy małego dystansu,

- mikrostruktura jest bytem realnym, czyli jej podstawowym elementem nie są jednostki społeczne, ale najbardziej elementarne zjawiska, np. w grupie badamy pozycje społeczne, nie ludzi. Człowiek to składnik grupy,ale nie podstawowy. Chodzi tutaj o realność w sensie społecznym ,a nie fizycznym ,pojęcie wyabstrahowane z rzeczywistości.

- interesuje nas też sposób w jaki poszczególne elementy łączą się ze sobą, czyli struktura społeczna.

- mikrostruktury to pewne szczególne formy życia społecznego.

Istnieją 4 aspekty poznawania struktur społecznych:

1. struktura normatywna- jest to obecność pewnych reguł i norm, reguły nie muszą być widoczne ani spójne.

2. Struktura interakcyjna- kto z kim ma szansę wejść w kontakty z racji zajmowanej pozycji

3. Aspekt idealny - wartości, ideały

4. Struktura interesów - dostęp do określonych dóbr i usług i nasze szanse na dostęp do określonych pozycji.

Te aspekty mogą się odnosić zarówno do Mikro jak i do makro. Idealne jest opisanie grupy z tych 4 perspektyw, ale jest to nie zawsze konieczne. Różne teorie koncentrowały się na różnych aspektach.

1. Charakterystyczne cechy mikrostruktur społecznych<by wieczka>

• Emergentny charakter mikrostruktur - nie można wyjaśnić zjawisk mikrostruktur poprzez makrostruktury ( i odwrotnie)

• Poziom mikrostrukturalny został sprowadzony do pojęcia grupy ( a zwłaszcza małej) społecznej

• Krąg zainteresowań:

- grupy społeczne (małe, głównie rodzina)

- struktury bliskiego dystansu (wg. Szmatki) np. struktura socjometryczna i struktura komunikowania wszystko to co towarzyszy małym grupom społecznym mikrostruktur nie można więc sprowadzić tylko do małych grup społecznych

- strukturami

- stosunkami społecznymi

- działaniami społecznymi ( socjologia interpretatywna)

• Strukturę społeczną możemy oglądać za pomocą 4 aspektów (poczwórna optyka - Sztompka)

1. Obecność reguł i norm; nie muszą one być

1. Transparentne

2. Spójne

2. Struktura interakcyjna- kto z kim ma szansę wejść w kontakty, w obrębie jednego zestawu pozycji możemy się spokojnie poruszać (krąg społeczny)

3. Aspekt idealny systemu społecznego- co wybada robić w danej okoliczności(struktura idealna)

Dostęp do dóbr i nasze szanse bytowe w określonej mikrostrukturze

2. Prekursorzy mikrosocjologii wśród klasyków socjologii.

1. Ferdynand Tönnies- niemiecki socjolog, który chciał uporządkować socjologię jako naukę

• Wyróżnił wspólnoty i stowarzyszenia

• Wyróżnił 2 typy woli jednostek konstytuujących jestestwa społeczne:

- wola naturalna- spontaniczne działanie jednostek, nie orientuje się na zadania, cele- potrzeba zorientowania na uczucia

- wola refleksyjna- podstawa stowarzyszeń, wola wychowana w sensie pozytywnych cech, zorientowana na cel, zasadniczo zracjonalizowana

• Społeczeństwa dążą do wytworzenia stowarzyszeń jako pewnych form życia społecznego. Niezależnie od tego istnieją też wspólnoty. Zmieniają się między nimi proporcje.

• Wspólnoty- np. religijne, militarne, gospodarcze. Przypisuje się im rolę narzędzia kontroli społecznej ale współcześnie mają charakter przede wszystkim terapeutyczny, wspierający

• Wprowadził termin woluntaryzm- w filozofii pogląd uznający wyższość woli nad innymi władzami umysłowymi człowieka: rozumem, intuicją itp., i uznający ją za główny motor ludzkich działań

• Zapoczątkował w socjologii formalizm, który rozwinął i uporządkował Georg Simmel. (formalizm- skupienia się raczej na badaniu form uspołecznienia (tego, co wytwarza się między jednostkami, kiedy z takich czy innych pobudek oddziaływują na siebie), aniżeli badania społeczeństwa i życia społ. jako całości.)

• Autor Gemeinschaft i Gesellschaft

2. Georg Simmel- socjolog i filozof niemiecki

• Autor ponad 20 książek i kilkuset artykułów

• Twórca socjologii formalnej - jw.

• Interesowały go formy interakcji, uspołecznienia

• Przedmiotem zainteresowania małe grupy społeczne ( zwłaszcza diady i triady)

• Według niego diadzie zawsze towarzyszy widmo śmierci ( nie przetrwa)- ważna jest intymność

• Mówił o roli osoby trzeciej w związku (triadzie)

• Badał czynniki konsolidujące grupę np. małe dziecko w rodzinie

• Badał obiektywne funkcje konfliktu- konflikt ma szereg pozytywnych efektów dla małych grup

• Autor takich tekstów jak „ Towarzyskość”, „Obcy”

• Za przedmiot socjologii Simmel uznał trwałe formy społeczne, badane niezależnie od kontekstu historyczno-psychologicznego, w jakim występują

• Analizował wpływ liczebności grupy na jej społeczną formę i na formy interakcji

3. Max Weber - niemiecki socjolog, filozof, historyk, prawnik itp. :P

• Zajmował się działaniem społecznym i wprowadził jego różne typy np.:

- działanie wyposażone w jakiś sens

- afektywne - spontaniczne reakcje, których następstw nie analizujemy

- tradycyjno-naukowe - nad którymi nie zastanawiamy się, są dla nas oczywiste, nawyk np. odpowiedni strój na egzamin

- zasadniczo-racjonalne - mocno kalkulujemy, aby jak najwięcej zyskać, a jak najmniej zapłacić (ważne nie cele tylko środki)

- celowo-racjonalne - ważne są cele działań a nie środki. Racjonalność jest zawsze subiektywna ( z punktu widzenia każdej osoby)

• Najważniejsze dzieła Webera to Etyka protestancka i duch kapitalizmu

• Weber odrzucał pozytywistyczną koncepcję nauk społecznych jako nauk przyrodniczych, postulował aby nadać naukom społecznym ścisły i obiektywny charakter poprzez opracowywanie specyficznej dlań metodologii i filozofii nauki

4. Émile Durkheim- francuski filozof, socjolog, pedagog

• Wyróżnił 4 typy samobójstw (anomiczne, fatalistyczne, egoistyczne (inaczej egotyczne) i altruistyczne)

• Uważał, że stan społeczności, w których grupy i jednostki funkcjonują, mogą być wskaźnikiem liczby samobójstw

• objął pierwszą w Europie katedrę socjologii na Uniwersytecie w Bordeaux

• Kluczowym elementem badań socjologicznych są fakty społeczne. Socjolog powinien odrzucić wszelkie uprzedzenia, stereotypy o społeczeństwie i powinien stanąć "w dystansie", na zewnątrz faktu.

• Wyróżnił solidarność mechaniczną (charakterystyczna dla społeczeństw pierwotnych) - opiera się na podobieństwie pomiędzy jednostkami, normach opierających się na sankcjach (np.prawo karne) oraz wspólnej świadomości zbiorowej) oraz solidarność organiczną (charakterystyczna dla społeczeństw rozwiniętych) - opiera się na społecznym podziale pracy, wynika z potrzeby współpracy rodzajach norm opierających się na współpracy)

• Wzorcową instytucją dla Durkheima była religia, którą uważał za symboliczną reprezentację społeczeństwa.

• Grupa pierwotna jako czynnik podtrzymujący stabilność ludzkiej osobowości

5. Charles Cooley

• Funkcje grupy pierwotnej

6. Florian Znaniecki

• Grupy jako produkt uczestniczących w nich jednostek

• Autor współczynnika humanistycznego

3. Pojęcie grupy społecznej i małej grupy społecznej. Cechy konstytutywne, definicje.

Grupa społeczna- zbiór ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizację.

Mała grupa społeczna- taka grupa społeczna, w której wszyscy członkowie są w stanie wchodzić w osobiste, bezpośrednie styczności i stosunki społeczne (face-to- face relations). Są to grupy nieliczne, mogą być zarówno pierwotne, jak i umowne, nieformalne, jak i wysoko sformalizowane. Paweł Rybicki wskazuje także na kryterium samoistności i niesamoistności, wyróżniające grupy małe i grupy duże. To, że grupy małe są niesamoistne oznacza, iż małe struktury mogą istnieć tylko w polu życia, działania większych struktur społecznych.

*Duża grupa społeczna- wielka struktura społeczna, obejmująca tak wielkie liczby członków, iż nie są oni w stanie wchodzić w styczności i stosunki osobiste, ale porozumiewają się i utrzymują łączność za pomocą prasy, okólników, masowych zebrań, radia i innych masowych środków przekazu. Cechuje je samoistność- w swym istnieniu są niezależne, ALE w swym funkcjonowaniu są zależne od małych grup.

Cechy konstytutywne grupy:

1. Zbiór osób

Z liczebnością jednostek w grupie wiążą się trzy zagadnienia:

1) zagadnienie minimum osób, aby grupa mogła zaistnieć- niektórzy socjologowie utrzymują, że dopiero zbiór trzech osób kreuje grupę. Tymczasem istnieje wiele grup prostych- dwuosobowych (grupa małżeńska). Jest to uzasadniane tym, że w miarę wzrostu liczebności grupy rośnie liczba możliwych stosunków interpersonalnych w postaci interakcji między członkami grupy (przy 2 osobach istnieje tylko jeden stosunek interpersonalny, a przy 3- trzy stosunki)

2) zagadnienie wpływu liczebności członków na pozostałe elementy konstytutywne grupy:

-zwiększenie liczby członków zwiększa możliwość osiągnięcia celów w grupach zadaniowych (np. w partii politycznej), ALE jeśli zadania są podzielone

-zwiększenie liczby członków w grupie zmniejsza jednolitość grupy, powoduje różnice w poglądach, zmniejsza zgodność w ujmowaniu celów grupy i zgodność działań

-im większa liczebność grupy, tym mniejsza tendencja do aktywnego uczestnictwa członków grupy w jej działaniu, pasywność większości członków (prawo Olsona)

-im większa grupa tym niższa częstotliwość i poziom komunikacji w grupie- jakość komunikacji przyczynia się do wzrostu lojalności i zaangażowania się w działalność danej grupy; o ile w grupach małych występuje bezpośrednie porozumiewanie się członków, o tyle w grupach wielkich zachodzi konieczność tworzenia instytucji grupowych, dzięki którym grupy wielkie w ogóle funkcjonują

-liczebność pozostaje w korelacji z organizacją grupy- im bardziej liczebna staje się dana grupa, tym bardziej zachodzi konieczność tworzenia mniejszych lub specjalnych podgrup czy instytucji

3) zagadnienie wpływu wartości wspólnych czy organizacji wewnętrznej grupy na liczebność grupy- w wielu rodzajach grup zadania grupy, sposób działania, organizacja grupy wyznaczają liczbę członków grupy, np. grupy nieformalne (przyjacielskie), w których liczba osób jest ograniczona (mogą one wynosić maksymalnie 5-6 osób i obejmować ok. 12 stosunków interpersonalnych), a jeśli grupa nieformalna wzrasta liczebnie, wówczas rozdziela się na mniejsze zespoły; innym przykładem są grupy społeczne o bardzo specjalistycznych cechach, których organizacja i cele determinują dokładnie liczebność grupy (np. grupy wojskowe, sportowe, grupy szkolne)

2. Wartości wspólno grupowe- funkcje grupy

Grupa społeczna polega na skupianiu się zbioru ludzi wokół wspólnych wartości oraz wokół zadań, jakie członkowie danego zbioru osób stawiają przed sobą. Z kolei pojęcie funkcji odnosi się do stwierdzenia obserwowalnych konsekwencji, rezultatów, skutków działania grupy. Należy przy tym zwrócić uwagę na rozróżnienie funkcji jawnych i ukrytych, świadomych i niezamierzonych, uboczne, funkcje przypisane i rzeczywiste. Określenie „funkcje grupy” ma bardziej neutralne znaczenia niż pojęcia „wartości”, „cele”, „zadania” i wobec tego może być bardziej adekwatne do odkrywania wartości, celów ubocznych i niezamierzonych.

3. Więź społeczna w grupie (więź społeczna jest już szerzej opisana w punkcie 4)

Więź grupowa- fakt uzależnienia się bądź zjednoczenia się członków danego zbioru ludzi wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji społecznych.

4. Organizacja wewnętrzna grupy

Grupy społeczne, aby istnieć jako odrębne od swych członków podmioty życia społecznego, muszą wytworzyć wewnętrzną organizację. Wewnętrzną organizację grupy można opisać jako system pozycji i ról społecznych oraz instytucji grupowych podporządkowanych instytucji władzy grupowej (lub stanowisku).

Pozycja społeczna- splot uprawnień i obowiązków społecznie przez otoczenie uznawanych za przysługujące danej jednostce lub kategorii jednostek czy też jako obowiązki oczekiwane, żądane lub kierowane przez otoczenie w stosunku do danej osoby czy danych osób.

Rola społeczna- rodzaj, zakres i wzory czynności, jakie jednostka wykonuje czy powinna wykonywać w imieniu i na rzecz grupy, wynikające z zajmowanej przez nią pozycji społecznej. Rola jest niejako dynamicznym aspektem pozycji.

Liczba i rodzaje pozycji oraz wynikających z nich ról zależy od charakteru grupy. Jednak grupa społeczna nie może osiągać swych celów tylko przez samo określenie pozycji i ról społecznych. Niezbędne jest tworzenie instytucji grupowych (społecznych).

Instytucje społeczne- zespoły ról i stanowisk, obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te sprawujących przy użyciu przydzielonych im urządzeń odpowiednich środków rzeczowych.

Zadania instytucji grupowych:

1. instytucje grupowe przez podział zadań i trwałe, stałe wykonywanie umożliwiają osiąganie celów przez grupę

2. skłaniają jednostki lub podgrupy do wykonywania ról im przydzielonych

3. zapewniają wewnętrzną spójność grupie

4. zapewniają ciągłość grupie, mimo zmian generacji członków

Wśród różnych instytucji wyróżniamy pojedyncze stanowisko lub instytucję władzy grupowej

Pojęcie władzy w socjologii wiąże się z możnością podejmowania decyzji o zachowaniach innych ludzi i stosowania względem nich systemu nagród i kar.

Podział władzy:

1. wg Maxa Webera:

- panowanie legalne- oparte na ustanowieniach prawnych

- panowanie tradycjonalistyczne- tytuł do sprawowania władzy wywodzi się z tradycji uznającej daną warstwę społeczną, dany ród jako uprawniony do sprawowania władzy

- panowanie charyzmatyczne- władza przyznawana jest jednostce ze względu na jej szczególne przymioty i wrodzone talenty przywódcze

b) wg Kurta Lewina:

- model autokratyczny

- model demokratyczny

- model laissez faire

4. Pojęcie więzi społecznej, osobowości społecznej, pojęcie postawy.

• Więź społeczna - zbiór związków, które łączą jednostkę z innymi jednostkami, grupami społecznymi lub całym społeczeństwem

Więź społeczna w grupie:

• To fakt uzależnienia się bądź zjednoczenia się członków danego zbioru ludzi wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji społecznych,

• Więź społeczna jest traktowana jako:

• organizacja grupy, Jan Szczepański: więź społeczna jako zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju,

• ujęcie psychospołeczne: świadomość grupowa.

Identyfikacja - utożsamianie się jednostki z daną grupą.

Durkheim: solidarność mechaniczna (wynika ze wspólnoty ideowo-moralnej i światopoglądowo-religijnej), solidarność organiczna (wynika ze społecznego podziału pracy).

Ossowski: dystrybutywna - jeśli łączność czy solidarność jest następstwem łączności jednostki z członkami grupy, kolektywna - gdy jednostka identyfikuje się z celami i postawami postulowanymi da członka grupy.

• Ujęcie strukturalne: stosunki społeczne wiążące członków grupy, stosunek społeczny to system unormowanych czynności czy też świadczeń, wykonywanych przez partnerów stosunku, na podstawie wzajemnych uprawnień i obowiązków, wynikających z określonej podstawy zależności. Dwa rodzaje zależności: obiektywne, instytucjonalne, sformalizowane, przedmiotowe oraz osobowościowe, nieformalne, podmiotowe, subiektywne.

• Ujęcie dwuaspektowe, poglądy uznające dwuaspektowy charakter (strukturalno-świadomościowy) więzi społecznej,

Paweł Rybicki: więź społeczna objawia się w dwu płaszczyznach: jedna to dające się rzeczowo określić wspólności i związki między ludźmi, takie jak krwi, pochodzenia, terytorium, języka, kultury, organizacji życia zbiorowego. Druga przedstawia swoiste stany i akty świadomości, poczucie szczególnej łączności z drugimi ludźmi, zależności, manifestacje tego poczucia w postawach, zachowaniach, działaniach.

• Rodzaje więzi wg Pawła Rybickiego:

• Naturalna - występuje w grupach społecznych, w których pochodzenie i pokrewieństwo tworzą podstawy społecznego powiązania ludzi i ich wzajemnej przynależności, odgrywają one również rolę w kształtowaniu więzi grupowej w społeczeństwach plemiennych i w grupach etnicznych,

• Zrzeszeniowa - powstaje za sadzie dobrowolnych związków kreowanych przez ludzi, którzy przystępując do danego zrzeszenia uzależniają się wzajemnie od siebie i zobowiązują do odpowiednich działań, czyli wszelkiego rodzaju związki i organizacje,

• Stanowiona - występuje w zbiorowościach, w których podziały członków i systemy styczności i stosunków zostają narzucone z zewnątrz lub ustalone siłą czy też prawem stanowionym przez szersze grupy społeczne, np. państwo.

• Osobowość społeczna - zespół trwałych cech jednostki wpływających na zachowanie wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych, a pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.

• Postawa - różne sposoby rozumienia pojęcia w literaturze socjologicznej:

1. definicja sytuacji, jakiej dokonuje jednostka podejmując interakcję skierowaną do określonej osoby jako partnera interakcji,

2. element osobowości, rozumiany jako gotowość jednostki do określonego zachowania się względem danego przedmiotu postawy. *<Pojęcie „postawa” pierwszy raz pojawiło się w dziele W.Thomasa i F.Znanieckiego „Chłop polski w Europie i Ameryce” w znaczeniu dążności jednostki do określonych wartości>

Definicja sytuacji - polega nie tylko na ustaleniu znaczenia sytuacji, odtworzenia roli drugiej osoby, ale również na aktywnym operowaniu tymi znaczeniami w doborze odpowiedniego toku własnego działania. Dwustopniowa interpretacja:

• Strukturalizacja - wyróżnianie w danej sytuacji obiektów, które mają znaczenie,

• Wewnętrzna konwersacja - selekcja, sprawdzanie, grupowanie i przetwarzanie znaczenia dostosowanie do potrzeb wynikających z konkretnych sytuacji, w której się znajduje.

[Rodzaje postaw:

• Realne - tworzone przez same jednostki w toku swych czynności,

• Ideacyjne - Konstruowane przez jednostki mówiące lub piszące,]

3 komponenty postaw:

• Poznawczy (poznawczo-oceniający)- prezentuje wiedzę jednostki o różnym stopniu pewności, co jest prawdziwe, dobre, pożądane lub co jest fałszywe, złe lub niepożądane w przedmiocie postawy, sądy, oceny,

• Emocjonalny (afektywny) - zawiera uczucia pozytywne lub negatywne względem przedmiotu postawy, nie zawiera ocen, musi mieć tzw. Walencję - uczucie o określonym zabarwieniu,

• Behawioralny - działania i zachowania względem przedmiotu postawy, wyrażone w formie werbalnej lub czynnej (działań), może nie występować w postawie

• Mogą występować w różnych proporcjach i różnym zestawieniu

Przedmiot postawy:

• Osoby, grupy społeczne, wartości materialne i duchowe, wszelkie przedmioty

• Nie istnieją postawy do jakiegoś przedmiotu, o którym jednostka nic nie wie, ale: wiedza może być stereotypem, nieprawdziwa dot. przedmiotu fikcyjnego, ALE: nie może być postawy bez komponentu poznawczego !

Postawy mogą być:

• Spójne lub niespójne - w zależności od kierunków walencji poszczególnych komponentów,

• Pełne i niepełne - w zależności od występowania poszczególnych komponentów,

• Trwałe i zmienne,

• Postawy należące do podstawowej struktury osobowości (obejmują postawy uwarunkowane silnie przez biogenne czynniki osobowości i ukształtowane w okresie dzieciństwa) oraz postawy drugorzędne (wtórne, ukształtowane głównie pod wpływem czynników psycho- i socjogennych, które mają charakter plastyczny, dynamiczny, zmienny),

• Postawy centralne w strukturze osobowości (nadrzędne, związane z systemem wartości podstawowych, autotelicznych, trudniej zmienialne) oraz postawy spoza centralnego trzonu postaw (łatwiej zmienialne, dotyczą wartości instrumentalnych,

• Całe systemy postaw i postawy pojedyncze, nie związane z innymi,

Rodzaje działań, mające na celu zmianę postawy:

1. informacja,

2. dialog,

3. dyskusja,

4. przekonywanie,

5. perswazja,

6. propaganda,

7. angażowanie jednostki w określone działania.

*Od Klaudii:

OSOBOWOŚC- zintegrowana całość czynników biogennych, psychogennych i socjogennych wpływająca na zachowanie jednostki.

• Czynniki biogenne- wywodzą się z właściwości bioanatomicznych organizmu i są określane jako odruchy, popędy (mp. Głód)

• czynniki psychogenne - obejmują uczucia, wzruszenia, afekty itp.

• czynniki socjogenne - pochodzą z wpływów społeczeństwa i kultury, obejmują zinternalizowane wartości, normy, wzory ról społecznych, socjalizację, jaźń obiektywną i odzwierciedloną

Zachowanie ludzi należy traktować jako rezultat wzajemnie splecionych wpływów, płynących od wszystkich trzech uwarunkowań.

SOCJALIZACJA- obejmuje procesy internalizacji przez jednostkę wartości i norm z nich wynikających, następnie procesy uczenia si i tworzenia wzorów zachowań, a wśród nich wzorów ról społecznych.

Socjalizacja pierwotna → okres dzieciństwa (znaczący inni: rodzice, nauczyciele)

Socjalizacja wtórna → wiek dorosły (uogólniony inny: zorganizowana wspólnota lub grupa społeczna, która daje jednostce jedność osobowości)

Dzięki socjalizacji jednostka rozwija swoją jaźń (self). G. Mead, który rozwinął koncepcję jaźni, określał ją jako samoświadomość jednostki. Ta samoświadomość polega na tym, że jednostka może być sama dla siebie obiektem. Od tak pojętej jaźni subiektywnej odróżniał jaźń obiektywną, tj. taką, jak ona przedstawia się innym.

Ch. Cooley wprowadził pojęcie jaźni odzwierciedlonej. Jest ona obrazem siebie, jakim jednostka się posługuje, a który uzyskuje w drodze własnej interpretacji percepcji siebie przez innych.

Jaźń jest nadrzędną zasadą osobowości.

Jaźń wg A. Podgóreckiego:

• pierwiastkowa → subiektywna w ujęciu Meada

• odzwierciedlona → Cooley

• fasadowa → określa zjawisko prezentowania przez jednostkę różnych właściwości czy cech, których nie ma, ale które mogłyby być pozytywnie odbierane przez innych

• zobiektywizowana → samowiedza jednostki o sobie, oparta na procesie socjalizacji i wielu aktach samokontroli

TOŻSAMOŚC- (Bokszański) układ autodefinicji jednostki jako aktora społecznego; „koncepcja siebie, jaką jednostka ma o sobie. Może być osobowa (poczucie ciągłości jaźni, ciągłości własnego istnienia, mimo upływu czasu) i społeczna (poczucie zajmowania przez jednostkę określonego miejsca w świecie społecznym, pełnienie określonych ról społecznych)

Kryzys tożsamości społecznej powodują:

• niespójne struktury społeczne

• fragmentaryczna przynależność do różnych grup

• pluralizm ideologiczny i kulturalny

• segmentalizacja życia jednostki

WARTOŚC- dowolny przedmiot materialny lub idealny, idea lub instytucja, przedmiot wyimaginowany lub rzeczywisty, w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus (def. wg Szczepańskiego)

• wartości odczuwane - atrakcyjne dla jednostki w znaczeniu emocjonalnym

• w. uznawane- przedmioty, w stosunku do których żywimy przekonanie, że posiadają jakąś wartość obiektywną

• w. autoteliczne- same w sobie (dobro, piękno); nazywane też podstawowymi lub wiądącymi

• w. instrumentalne- środki prowadzące do osiągnięcia wartości podstawowych

5. Teorie grupy społecznej <by pollena>

1. TEORIA FUNKCJONALNO - STRUKTURALNA

- najstarsza i dominująca teoria wyjaśniająca zbiorowe życie ludzi (korzenie: Comte, Spencer, Durkheim = odwołania do analogii z organizmami biologicznymi; także Pareto - system wewnętrzny i zewnętrzny - narzędzie w badaniu życia społ. ludzi)

- współcześnie 2 orientacje: Levi - Strauss, Radcliffe - Brown(odmiana strukturalna), Malinowski, Parsons(odmiana funkcjonalna)

Założenia:

1. Życie społeczne jest ustrukturalizowane w postaci systemów społecznych - całości spełniających określone funkcje względem większych całości; celem - badanie tej struktury społecznej i funkcji jaką spełniają jej poszczególne elementy względem siebie

- brak operowania pojęciami typu: grupa społeczna - zamiast tego system społeczny(wszystkie twory społeczne niezależnie od wielkości), który ma mniejsze i większe elementy

2. FUNKCJA- określa rodzaj aktywności spełnianej przez dany element na rzecz określonego systemu społecznego czy też rodzaj wkładu danego systemu na rzecz szerszego systemu zewnętrznego; właściwa dla danego systemu aktywność, działalność konieczną, utrzymująca w istnieniu dany system - ma charakter zdeterminowany i wynika ze struktury i rodzaju zależności między elementami systemu(jakieś jego części, poszczególne przedmioty, cechy, stany albo procesy itp. itd.)

Strukturalizm funkcjonalny(Radcliffe- Brown): główny przedmiot analiz to struktura społeczna systemu, rozpatruje zasadnicze struktury społeczne. Poznanie struktury społ.. danego systemu pozwala na wyjaśnianie zjawisk kulturowych, obyczajów, wierzeń, wzorów życia, bo stanowi ona uregulowane stosunki między jednostkami i zbiorowościami w danym syst. Społecznym i zapewnia mu zwartość oraz jedność.

Funkcjonalizm(Malinowski): odwołuje się nie do ogólnego społeczeństwa, ale do wielości grup społecznych: operuje tym pojęciem. U podstaw powstawania i funkcjonowania grup społecznych tkwią potrzeby, które pobudzają aktywność człowieka. 3 kategorie: biologiczne, psychiczne, społeczno - kulturalne. Wszystkie te potrzeby przyczyniają się do organizowania się ludzi w grupy społeczne, rodziny, plemiona, prowadzenie gospodarstw, wykształcanie się instytucji - tworzą się stosunki społeczne i struktury służące zaspakajaniu potrzeb zbiorowości.

`kulturalizm” - kultura danego społeczeństwa reguluje stosunki społeczne, zaspokaja gatunkowe i indywidualne potrzeby danej zbiorowości

Imperatywizm funkcjonalny(T. Parsons) - podstawowe „imperatywy”, wymogi czy cele jakie musi spełniać każdy system społeczny, stanowią główną myśl jego (zapewne wielce fascynującej) teorii.

- działanie społeczne: podstawowy rodzaj i forma życia zbiorowego ludzi

- SYSTEM SPOŁECZNY - każdy zorganizowany wzór- model interakcji(czyli jak ludzie przez interakcje tworzą grupy społeczne). System społeczny powstaje dzięki instytucjonalizacji działań ludzkich, polega na określeniu schematów interakcji między jednostkami zajmującymi różne pozycje(uwzorowanie). Wzory są uregulowane normatywnie i są wypełniane wartościami. Życie społ regulują 2 mechanizmy: socjalizacji i kontroli społecznej (chyba nie trzeba wyjaśniać? ;-) )

Funkcjonalizm socjologiczny(R. Merton) - tworzenie teorii średniego zasięgu - specjalne teorie mające zastosowanie na ograniczonych pojęciowo obszarach - ich hipotezy odnoszą się tylko do pewnych określonych czasu i przestrzeni, ale dają się sprawdzić empirycznie i są na badaniach empirycznych oparte.

- sformułował socjologiczne pojęcie grupy społecznej w ujęciu strukturalnym : pewna liczba ludzi, którzy wchodzą ze sobą w interakcje wg ustalonych wzorów. 3 kryteria istnienia grupy: 1) trwałe normatywnie ustalone formy społecznej interakcji,

2) samookreślanie się jednostki jako członka grupy,

3) takie samo określanie ich przez innych ludzi

2. Teoria interakcjonizmu symbolicznego

- przeciwieństwo t. funkcj -W. James, J. Dewey, G. Mead. Rozwinięcie koncepcji jaźni i interakcji Meada : szkoła chicagowska Huberta Blumera, szkoła Iowa Manfreda Kuhna, teoria roli Roberta Parka i Ernesta W. Burgessa,

- wspólny rdzeń: koncepcja interakcji wg Meada i jego wizja „organizacji społecznej”. Rzeczywistość społeczna - wzajemne oddziaływania między jednostkami za pomocą SYMBOLI. Interakcja symboliczna - elementarny fakt społeczny, za pomocą którego wyjaśniać można inne zjawiska społeczne

Interakcja - społeczne działanie, gdy dwie osoby oddziałują na siebie za pośrednictwem komunikacji modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują, ale interpretują swoje działania - ma więc ona charakter symboliczny. Jednostka nie odtwarza zachowań wg wzorów, ale konstruuje i kreuje działanie, interpretuje zachowanie partnera, i zachowuje się adekwatnie do zastałej sytuacji wchodząc w jego rolę oraz dokonując tzw. definicji sytuacji, w jakiej działa, bo posiada jaźń i świadomie dokonuje wyborów.

H. Blumer: człowiek jest wyposażony w jaźń(mechanizm pozwalający człowiekowi traktować siebie obiektywnie, podejmować decyzje etc.) a interakcja zachodzi za pomocą symboli stosowanych przez partnerów - jest konstruowana , ponieważ jaźń nie jest stałym układem, ale nieprzerwanym procesem . Interakcje dokonują się w kontekście społecznym a jednostka przystosowuje swoje działanie dwukrotnie: raz w stosunku do partnera interakcji, a drugi raz w stosunku do uogólnionego innego. Grupa społeczna jest więc wzajemnym dostosowywaniem się indywidualnych działań, w których ludzie interpretują i uwzględniają nawzajem swoje poczynania. Społeczna organizacja, społeczeństwo oparte są o wspólne rozumienie i podobna interpretację zjawisk, co sprawia, że ludzie działają podobnie. Organizacja społeczna choć wyznacza ramy działania grupowego, nie determinuje go oraz jest rezultatem działań ludzi.

M. Kuhn: Jaźń w jego interpretacji jest pewną stałą, ponieważ działanie człowieka charakteryzuje pewna ciągłość i przewidywalność - dzięki niej jednostka definiuje sytuację i ocenia zjawiska w ukierunkowany sposób. Interakcja nie jest więc zawsze konstruowana na nowo, istnieje powtarzalność interakcji w oparciu o wzory ich wykonywania.

Pozycje społeczne - ogniwa zespalające jednostki ludzkie określające wzajemne uprawnienia i obowiązki. Jednostki zajmują określone pozycje społeczne, przez co tworzą się różne układy sytuacji, w jakich partnerzy spodziewają się wzajemnie określonych działań - tak powstają struktury społeczne(stabilne)

R.H. Turner: Jaźń - samoświadomość jednostek ; działania społeczne - wzajemnie na siebie zorientowane czynności partnerów interakcji; Rola - to on dokłada tę kategorię pojęciową do interakcjonizmu symb.

Działanie ludzkie ma charakter twórczy i polega na konstruowaniu postępowania, działań w interakcji a nawet na konstruowaniu roli(tworzy się w toku interakcji). Podejmując interakcję- jednostka określa swoją rolę, komunikuje partnerowi o działaniu i przedstawia swoją tożsamość ; partner - na podstawie zachowania drugiej osoby ustala jej rolę = wzajemnie się rozpoznają, interpretują swoje zachowania.

Grupy społeczne - sieci stosunków między rolami

3. TEORIA GRUPY SPOŁECZNEJ FLORIANA ZNANIECKIEGO

- mieści się w kręgu teorii działania społecznego:

osoba społeczna- świadomy podmiot i twórcy życia społecznego,

działanie społeczne - podstawowa treść życia społecznego oraz jednostka obserwacji naukowej

Współczynnik humanistyczny - rzeczywistość społeczna jako część rzeczywistości kultury jest tworzona przez ludzi, istoty świadome i aktywne, i każde zjawisko kultury, a w tym zjawisko społeczne, musi być ujmowane w znaczeniach, jakie nadają im ludzie i jak ich doświadczają w swych działaniach.

Dynamiczne układy społeczne, czyli kategorie zjawisk społecznych: działania społeczne (świadome czynności ludzkie, mające znaczenie i skierowane do wartości społecznych, którymi są inni ludzie), stosunki społeczne, indywiduum społeczne (określane jako osoba społeczna) raz grupy społeczne,

Grupa społeczna - osoby powiązane stosunkami społecznymi wokół wspólnych wartości, do których te osoby jako całość dążą, biorąc pod uwagę współczynnik humanistyczny grupa jest tym, czym jest w świadomości społecznej jednostek i zbiorowości, musi istnieć świadomość grupowa, czyli poczucie przynależności, uczestnictwa, odrębności danej grupy w stosunku do innych grup. Grupa społeczna jest systemem ról społecznych, spełnianych przez różne kategorie ich członków,

Jerzy Szacki, wytworzenie się organizacji grupy:

1) zjednoczenie jednostek w grupę jest względnie trwałe, a ich czynności jako członków grupy są wykonywane regularnie,

2) funkcje są podzielone i pod adresem każdego członka grupy kieruje się określone oczekiwania,

3) czynności członków grupy są funkcjonalnie zintegrowane ze względu na wspólny cel,

4) stanowiska w grupie są oddzielone od konkretnych osób,

5) czynności wykonywane przez jednostki jako członków grupy są przez nią usankcjonowane.

5. Teorie grupy społecznej<by wieczka>

Teoria funkcjonalno-strukturalna:

• August Comte, Herbert Spencer, Emil Durkheim, Vilfredo Pareto, obecnie: Claude Levi-Strauss oraz Alfred Radcliffe-Brown (odłam strukturalny), Bronisław Malinowski oraz Talcott Parsons w zakresie odłamu funkcjonalnego,

• „życie społeczne jest ustrukturalizowane w postaci systemów społecznych, tj. całości spełniających określone funkcje względem większych całości, które również same złożone są z określonych elementów, wzajemnie od siebie funkcjonalnie zależnych”,

• System społeczny - obejmuje wszelkie rodzaje tworów społecznych, niezależnie od ich wielkości,

• Funkcja - rodzaj aktywności spełnianej przez dany element na rzecz określonego systemu społecznego, właściwa dla danego systemu aktywność czy działalność konieczna, utrzymująca w istnieniu dany system, ma charakter zdeterminowany,

• Grupę społeczną można określić jako system społeczny,

• Funkcjonaliści koncentrują się na problematyce funkcji (zajmowali się głównie systemami kulturowymi i wzorów zachowań), a strukturaliści na analizie budowy (badanie procesów społecznych, zależności).

• Radcliff-Brown analizuje strukturę społeczną systemu,

• Malinowski odwołuje się do wielości grup społecznych, wg niego u podstaw funkcjonowania tkwią potrzeby:

• Potrzeby biologiczne, tj. potrzeby zaspokojenia głodu, bezpieczeństwa, ochrony zdrowia, reprodukcji,

• Potrzeby psychiczne, stosunki społeczne,

• Potrzeby społeczno-kulturalne, wartości, wierzenia,

• Parsons, szczególną uwagę zwraca na utrwalenie się wzorów działań, schematów interakcji, służą temu dwa mechanizmy:

• Mechanizm socjalizacji - jednostka zinternalizuje wzory działań, norm i wartości, symboli,

• Mechanizm kontroli społecznej - zapewnia trwanie i funkcjonowanie każdego systemu społecznego, kontrola społeczna, która przez system nakazów, norm i uregulowań połączonych ze stosowaniem kar i nagród wpływa na działania osobowości,

• Robert Merton, teorie średniego zasięgu - to np. teorie zachowań dewiacyjnych, nieprzewidzianych skutków celowego działania, percepcji społecznej, grup odniesienia, kontroli społecznej, wzajemnej zależności instytucji społecznych. Grupa społeczna to pewna liczba ludzi, którzy wchodzą ze sobą w interakcję wedle ustalonych wzorów. Trzy kryteria istnienia grupy:

• Trwałe, normatywie ustalone formy społecznej interakcji,

• Samookreślanie się jednostki jako uczestnika grupy,

• Takie samo jej określanie przez innych ludzi,

Teoria interakcjonizmu symbolicznego:

• Wiliam James, John Dewey, George Mead, szkoła chicagowska Huberta Blumera, szkoła Iowa Manfreda Kuhna, teoria roli Roberta Parka i Ernesta W. Burgessa,

• Interakcja to takie społeczne działanie, gdy dwie osoby oddziałują na siebie za pośrednictwem komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie, ludzie nie reagują, ale interpretują, definiują nawzajem swoje działania, ma charakter symboliczny; jednostka nie odtwarza zachowań, ale konstruuje działanie, jest twórcą, interpretuje zachowanie partnera, wchodzi w jego rolę i podejmuje odpowiednie działania, dokonując ciągle tzw. definicji sytuacji, w jakiej działa, ponieważ jednostka jest świadoma siebie, posiada jaźń,

• Wg Blumera, jednostka przystosowuje swoje działanie dwukrotnie: raz w stosunku do drugiego partnera, a następnie do innych, do tzw. uogólnionego innego, postrzega, interpretuje działania innych i przystosowuje swoje działanie; wszelka organizacja stanowi ramę, w której jednostki działają w która kształtuje sytuacje, w jakich jednostki działają,

• Raph Turner, teoria roli - życie społeczne jest ustrukturalizowane w postaci pozycji społecznych, jakie jednostki zajmują, i wypływających z nich normatywnie określonych ról, jakie mają wykonać, a organizacja społeczna sprowadza się do siatek odpowiednio sobie przyporządkowanych pozycji społecznych; przyjmowanie roli oznacza organizowanie zachowań partnera w spójną całość.

Teoria grupy społecznej Floriana Znanieckiego:

• Teoria działania społecznego - Max Weber, Thorstein B. Veblen, Robert M. McIvera, następnie Karl Mannheim, Florian Znaniecki, Talcott Parsons, Robert Merton, a także Wiliam H. Whyte, David Riesman, Charles Wright Mills,

• Osoba społeczna jako świadomy podmiot i twórca życia społeczneg oraz koncepcja działania społecznego jako podstawowej treści życia społecznego,

• Znanieckiego teoria grupy społecznej:

• Współczynnik humanistyczny - rzeczywistość społeczna jako część rzeczywistości kultury jest tworzona przez ludzi, istoty świadome i aktywne, i każde zjawisko kultury, a w tym zjawisko społeczne, musi być ujmowane w znaczeniach, jakie nadają im ludzie i jak ich doświadczają w swych działaniach.

• Dynamiczne układy społeczne, czyli kategorie zjawisk społecznych: działania społeczne (świadome czynności ludzkie, mające znaczenie i skierowane do wartości społecznych, którymi są inni ludzie), stosunki społeczne, indywiduum społeczne (określane jako osoba społeczna) raz grupy społeczne,

• Grupa społeczna - osoby powiązane stosunkami społecznymi wokół wspólnych wartości, do których te osoby jako całość dążą, biorąc pod uwagę współczynnik humanistyczny grupa jest tym, czym jest w świadomości społecznej jednostek i zbiorowości, musi istnieć świadomość grupowa, czyli poczucie przynależności, uczestnictwa, odrębności danej grupy w stosunku do innych grup. Grupa społeczna jest systemem ról społecznych, spełnianych przez różne kategorie ich członków,

• Jerzy Szacki, wytworzenie się organizacji grupy: 1) zjednoczenie jednostek w grupę jest względnie trwałe, a ich czynności jako członków grupy są wykonywane regularnie, 2) funkcje są podzielone i pod adresem każdego członka grupy kieruje się określone oczekiwania, 3) czynności członków grupy są funkcjonalnie zintegrowane ze względu na wspólny cel, 4) stanowiska w grupie są oddzielone od konkretnych osób, 5) czynności wykonywane przez jednostki jako członków grupy są przez nią usankcjonowane.

6. Typologie grup społecznych

Klasyfikacje - zawodne z podowu trudności utrzymania jednego, niezmiennego kryterium i różnego pojmowania zakresu grup społecznych. Klasyfikacja MacIvera i Page'a; 5 klas społecznych:

• Grupy pierwotne

• Społeczności lokalne

• Zrzeszenia i stowarzyszenia

• Społeczeństwa

• Grupy efemeryczne (krótkotrwałe, przelotne np. tłumy, publiczność itp.)

Utrwaliły się w literaturze typologie, z których trzy są bardziej znane i lepsze:

1. Typologia F. Tonniesa i Ch. Cooleya:

Tonnies: podział na Gemeinschaft (wspólnoty) i Gesellschaft (społeczeństwa) = grupy wspólnotowe i umowne

- u źródeł powstania grup społ. leży wola jednostek. 2 rodzaje:

• organiczna(spontaniczna, irracjonalna, motywacja emocjonalna -> cechują wspólnotę) - odpowiadają jej stosunki naturalne(pokrewieństwo, przyjaźń, sąsiedztwo)

• refleksyjna (w pełni świadoma, oparta o formułowanie środków i celu, do którego jednostki są skierowane -> społeczeństwa) - odpowiadają grupy społeczne tworzone instrumentalnie(spółki, towarzystwa handlowe, zrzeszenia, związki, państwa etc. )

Cooley - rozwinął teorię Tonniesa zmieniając terminologię: podział gr. społ. na:

• pierwotne - oparte na stosunkach pokrewieństwa, przyjaźni, sąsiedztwa (= grupy wspólnotowe Tonniesa)

• wtórne(celowe) - powstałe na podstawie umownych porozumień między ludźmi

Różnice między grupami pierwotnymi a wtórnymi:

• system współdziałania społecznego: grupy pierwotne(GP) - styczność bezpośrednia; grupy wtórne(GW) - styczności pośrednie

• więź społeczna: GP - stosunki społeczne osobowe, wielopłaszczyznowe ; GW - stosunki instytucjonalne, zorientowane na określony cel i określoną rolę społeczną pełnioną przez członków, stosunki między „cząstkowymi osobowościami”

• aspekt psychospołeczny - GP - wysoki poziom identyfikacji członków z grupą, wytwarzają się ujednolicone cechy osobowości człowieka; GW- niski poziom identyfikacji

• homogeniczność(GP) i heterogeniczność(GW)

2. Podział na grupy małe i duże.

• Małe - takie, w których wszyscy członkowie mogą wchodzić w osobiste, bezpośrednie styczności i stosunki społeczne - najczęściej nieliczne(cecha wtórna)

- mogą być zarówno pierwotne jak i umowne, nieformalne i sformalizowane

- P. Rybicki za kryterium wydzielania małych grup uznaje kryt. samoistności i niesamoistności. Niesamoistność oznacza, że małe grupy istnieją i mogą istnień tylko w polu życia, działania makrostruktury społecznej - małe grupy społeczne mależą do wielkiego społeczeństwa. Wielkie struktury społeczne istnieją i funkcjonują za pośrednictwem małych grup.

• Duże: obejmują tak wielką liczbę uczestników, ze nie mogą oni wchodzić w styczności i stosunki osobiste, ale porozumiewają się i utrzymują łączność za pomocą mediów(masowych środków przekazu);

• - oparte na hierarchicznej strukturze organizacyjnej(przywódcy grup nie mają kontaktu bezpośredniego ze wszystkimi członkami = wytwarza się system stopni i barier między nimi a członkami.) oraz uregulowanym przepisami systemie łączności i komunikacji

- „samoistność” - są niezależne w istnieniu, ale zależne od małych grup

3. Grupy formalne i nieformalne

- formalne różnią się od nieformalnych: genezą, więzią grupową, sposobem unormowania struktury grupy, zasadami rekrutacji członków

- grupy nieformalne istnieją w obrębie gr formalnych - wynikają ze współżycia, współpracy i współdziałania członków grup formalnych jako osób a nie funkcjonariuszy pełniących określone role w grupie formalnej

- formalna organizacja jest nieosobowa, abstrakcyjna, ogólnikowa i schematyczna- nieformalne grupy uzupełniają strukturę formalną

Znaczenie grup nieformalnych:

• Rozszerzanie środków i sposobów komunikowania się członków w danej strukturze organizacyjnej = redukcja formalnych, biurokratycznych procedur

• Przeciwdziałają nadmiernej biurokratyzacji grup czy instytucji formalnych

• Gruntują wzajemną pewność i zaufanie między członkami grupy formalnej

• Skuteczniej realizuje się w nich współpraca jednostek- większa wydajność wynika z większej motywacji wewnętrznej uczestników oraz z lepszej koordynacji pracy(jeśli ludzie się znają to lepiej umieją podzielić się pracą)

• Sprawują społeczną kontrolę - wypływa ona z osobistego poczucia odpowiedzialności moralnej i poczucia solidarności z kolegami z pracy - korzystnie wpływa na funkcjonowanie organizacji oraz przeciwdziała patologiom. W wielkiej strukturze formalnej kształtują się w nieformalnych grupach określone wzory i normy postępowania, nakazy i zakazy, oceny postępowania wpływające na zachowanie jednostek = kształtuje się w nich kultura pracy zawodowej, zwyczaje i obyczaje pracownicze, postawy do pracy itd.

• Dają jednostce zadowolenie z przynależności do przyjaznego zespołu pracowniczego oraz poczucie bezpieczeństwa

Grupy nieformalne nie zawsze pozostają w pozytywnym stosunku do celów, zadań czy kierownictwa organizacji formalnej - pojawiają się problemy odpowiedniego działania, socjotechniki postępowania aby zharmonizować grupę ze strukturą, celami i organizacją grupy formalnej. Istnienie grup negatywnych sygnalizuje istnienie dezorganizacji w instytucji, czy wypaczeń w niej.

Grupy patologiczne - kierownictwo grupy formalnej z pozostałymi członkami załogi podejmuje wobec takiej grupy środki mające zmienić ich postawę - perswazja i uświadamianie, powierzanie przywódcom i członkom grup negatywnych specjalnych zadań lub reorganizując strukturę wewnętrzną.

Grupa formalna nie może być przeciwstawiana nieformalnej - to nie są przeciwieństwa! Wiele rzeczywistych grup (np. rodzina) jest przesiąkniętych elementami formalnej i nieformalnej organizacji.

7. Pojęcie pozycji społecznej w grupie, hierarchiczność pozycji społecznych, pozycja społeczna a status społeczny

1. Pozycja społeczna - podstawowe pojęcie mikrostruktur

2. Sposoby oglądu pozycji społecznej:

- miejsce jednostki w systemie stosunków społecznych, które określane jest przez zestaw praw i obowiązków, których wykonania oczekuje się od jednostki; szeregowanie jednostek

3. Aspekty omawiania pozycji społecznej

1. Normatywny:

- pozycja jest zespołem reguł, które musimy respektować w związku z jej zajmowaniem; reguły nie muszą być wyraźne i spójne, mogą być też kodeksy precyzyjnie określone

- nie do konkretnej jednostki, ale np. do zawodu lekarza

- pozycje są ściśle związane z pojęciem roli społecznej, ponieważ ważnym elementem opisu pozycji jest pojęcie roli

2. Idealny:

- zestaw poglądów, idei, wiedzy przypisany osobom zajmującym określone pozycje

- zespół przekonań, nawyki myślowe, które dotyczą tego jak jest; jest to rodzaj mentalności pozycyjnej- typowego dla danej jednostki zbioru ocen, przekonań, które należy mieć

3. Interesów i szans życiowych

- możliwości dostępu do dóbr, jedne pozycje są wyżej, inne niżej

- stratyfikacja

- określenie statusu jednostki

- bywa tak, że pojęcia „status” i „pozycja” używa się zamiennie

- pozycja określa szanse życiowe następnych pokoleń, jest to związane z pojęciem kapitału społecznego, którego podstawą są więzi i zaufanie; z kapitału mogą korzystać osoby do niego dopuszczone

- ważne jest jaką pozycję posiada matka aspiracje matek generują aspiracje dzieci

4. Interakcyjny

- możliwości kontaktowania się z pewnym tyaspowym zestawem innych typowych pozycji

4. Typowe podziały:

Jawne (związane z rolą aktualnie realizowaną)

• 
  Pozycje utajone

predestynujące

• 
  Pozycje dyskryminujące

Centralne(najważniejsze dla jednostki, pozycja naczelna wskazana przez kulturę)

• 
  Pozycje peryferyczne

Trwałe (zajmujemy je czy chcemy czy nie, z niewielkimi możliwościami korekty)

• 
  Pozycje nietrwałe

5. Pojęcia oparte na pojęciu pozycji społecznej:

• Krąg społeczny - typowy zestaw typowych pozycji, z którymi dana jednostka jest związana; wyznacza typowe kierunki interakcji i selekcjonuje typowych partnerów

• Środowisko - np. zawodowe, intelektualistów, prawników itp.; dostrzegamy tam różne aspekty pozycji np. mentalność, wspólnotę światopoglądów, zaufanie a priori; środowisko społeczne ma możliwość dostępu do określonych, cenionych dóbr np. zawieranie związków małżeńskich

• Konglomerat pozycji - zestaw pozycji, które posiadamy w określonym miejscu i czasie

• Sekwencja pozycji w czasie - wszystkie nasze pozycje od momentu urodzenia np. kariera

6. Pozycja społeczna -wyróżnione i określone w danej kulturze miejsce jednostki społecznej w hierarchii społecznej i szerzej w strukturze społecznej. Pozycja społeczna określa prestiż jednostki. Z zajmowanej pozycji społecznej wynika rola społeczna jaką odgrywać powinna jednostka. Osoba znajdująca się na pewnej pozycji społecznej związana jest też z określonymi przywilejami i obowiązkami, jakie powinna pełnić wobec grupy czy społeczeństwa.

7. Hierarchiczność pozycji społecznej - struktura społeczna jest warstwowa, Struktura warstwa nie odnosi się jedynie do sfery ekonomicznej, ale również do sfery prestiżu społecznego oraz władzy. Struktura warstwowa w wielu miejscach jest sprzeczna z klasową wizją społeczeństwa. Nikt nie jest przypisany do jednej warstwy, w związku z tym istnieje pęd do zmieniania pozycji społecznej poprzez awans lub degradację.

8. Status społeczny - pojęcie socjologiczne często utożsamiane z pozycją społeczną. Określa i opisuje pewną społeczną wartość, która jest przypisana do danej pozycji społecznej lub konkretnej osoby i która wyznacza wielkość prestiżu należnego danej jednostce lub pozycji zajmowanej przez jednostkę. Status społeczny jest jednym z podstawowych czynników społecznego umiejscawiania jednostki w hierarchii struktury społecznej.

Cechy statusu przypisanego są przyporządkowane określonej jednostce, niezależnie od jej wysiłków czy osiągnięć, dotyczy on wartościowania takich cech jak na przykład pochodzenie rasowe i etniczne.

9. Pozycja społeczna- w socjologii - miejsce jednostki w strukturze grupy społecznej; z pozycją społeczną związane są prawa i obowiązki, zespół określonych ról społecznych, jakie jednostka może pełnić w grupie.Pozycje społeczną wyznaczają czynniki obiektywne, np. wykształcenie, zajmowane stanowisko oraz wysokość dochodów, a także subiektywne, wynikające z prestiżu społecznego (tj. autorytetu, uznania, poważania danej osoby przez innych), jaki ma jednostka w grupie.

8. Rola społeczna w wybranych koncepcjach teoretycznych

1. Rola społeczna - sposoby rozumienia:

1. Ujęcie strukturalno-funkcjonalne:

• Parsons, Merton, Rybicki, Szmatka

• Zestaw oczekiwań, które rości się wobec jednostki zajmującej określoną pozycję; te oczekiwania mogą być jawne, ukryte, czasem nieuświadomione; w tych zestawach oczekiwań nie ma jednorodności, powszechnie nie są spójne; rola widziana przez pryzmat społecznie akceptowanych norm- naruszenie ich wymusza sankcje

2. Rola jako pojęcie z kręgu symbolicznego interakcjonizmu

• Goffman

• Proces interpretacji i reinterpretacji zachowań i symboli w procesie interakcji; rzeczywistość nie jest reakcją na bodziec, który to zachowanie wyzwala

W zależności od tego co nas interesuje będziemy wybierać odpowiedni model:

1. Model P. Rybickiego

Realizowana w społecznościach, w których przyszło

jednostce żyć

Rola

Model (Schemat)

Treści postulatywne i normatywne

• Zadania (najważniejszy element)

Właściwe tylko temu modelowi,

Ale nie ma jednolicie ukształtowanego modelu

• Oczekiwania dotyczące komponenty moralnej

(jak człowiek powinien się zachowywać)

• Zestaw niesformalizowanych oczekiwań

Dotyczących osób należących do danego

Kręgu społ.

Twórcza interpretacja

• Osobowość

• Sytuacja zastana (mogą to być historyczne uwarunkowania roli lub warunki materialne realizacji roli

• Stosunek do sytuacji nowych i powtarzających się, czy jednostka jest innowacyjna i kreatywna

• Stopień konfliktowości i sprzeczności oczekiwań w obrębie kręgu społ.

2. Koncepcja Roberta Mertona

• Rola wg. Lintona (twórcy pojęcia) kryteria wyodrębniania roli :

- wiek

- płeć określają wzory zachowań w konkretnym miejscu

- zawód

• Każdemu statusowi przysługuje rola. Przypisane są mu rozmaite warianty tej właśnie roli- ten zestaw wariantów to zestaw ról

Np.:

Doktoranci koledzy samorząd studencki

Profesorowie Rola studenta adiunkci

Dziekan pracownicy sekretariatu dyrektor instytutu

Między partnerami są także relacje i oczekiwania. Oczekiwania mogą dotyczyć zadań oraz norm i standardów wykonywania tych zadań. Dla różnych partnerów różne oczekiwania są ważne sprzeczność oczekiwań

Zespół ról jest charakterystyczną strukturą społeczną w danym miejscu i czasie.

Prosty i złożony zestaw ról

Istnieją 2 rodzaje zespołów ról :

- prosty

- złożony partnerzy różnią się pod względem społeczno- złożonym

Szmatka rozróżnia prosty i złożony zespół ról. Ograniczony (prosty) zespół ról charakteryzuje się tym, że partnerzy nieznacznie różnią się ze sobą pod względem zajmowanych pozycji, cech społecznych i osobowości, rzadko się zmieniają i liczba osób w takim zespole jest stosunkowo niewielka.

Przeciwieństwem ograniczonego zespołu jest zespół złożony, silnie rozbudowany, w którym znaczna liczba osób różni się ze względu na cechy społ., osobowościowe, zajmowaną pozycję i status.

ZESTAW OCZEKIWAŃ:

• Oczekiwania wynikające ze scenariusza - jasne , czytelne

• Oczekiwania innych partnerów - trudniejsze, bardziej skomplikowane

• Oczekiwania ze strony publiczności - niejawne, nieczytelne

2 rodzaje konfliktów ról :

• Strukturalna wielość ról - człowiek pełni wiele różnych ról, ma wobec nich różne wymagania i ma problem żeby im sprostać; do rozwiązań tych konfliktów służą mechanizmy strukturalne i indywidualne

• Związane ze sprzecznymi lub niespójnymi oczekiwaniami w ramach zespołu ról - jedna rola a różne wymagania co do niej (oczekiwania różnych partnerów)

9. Konflikty ról, konflikty w zespole ról, teoria napięć w roli.

• Konflikt ról - to sytuacja, w której cechy i pragnienia osoby są niedostosowane do wymagań roli. Konflikt ról może wynikać m.in. ze sprzeczności między oczekiwaniami różnych osób.

Przykładowo: pracownik, który został poproszony o dokończenie projektu poza godzinami pracy, w dniu, w którym umówił się z synem do kina- doświadcza konfliktu ról ojca i pracownika

• 2 rodzaje konfliktów ról:

- strukturalna wielość ról: człowiek pełni wiele różnych ról, ma wobec nich różne wymagania i ma problem żeby im sprostać

- związane ze sprzecznymi lub niespójnymi oczekiwaniami w ramach zespołu ról: jedna rola a różne wymagania co do niej

Do rozwiązania tych konfliktów służą mechanizmy strukturalne i indywidualne:

-mechanizmy strukturalne: polegające na zróżnicowaniu stopnia zaangażowania w rolę, członków zestawu ról, przyczyniający się do dostrzeżenia przez członków zespołu ról ich konfliktowych żądań skierowanych na jednostkę zajmującą dany status społeczny (cokolwiek to znaczy:o), polegający również na społecznym poparciu ze strony ludzi zajmujących podobne statusy i mających podobne trudności w obliczu niespójnego wewnętrznie zestawu ról

-mechanizmy indywidualne : mechanizm przeniesienia części obowiązków na inne osoby( normy mówią co można a czego nie można przenieść), tworzenie barier przeciwko nowym obowiązkom, trzymanie się litery a nie ducha prawa, mechanizm rozszerzania - żeby wywiązać się z obowiązków, dokładamy sobie nowych i znajdujemy uzasadnienie że nie możemy sprostać oczekiwaniom jednego z partnerów, mechanizm oddzielania - ignorujemy sprzeczne oczekiwania związane z rolą, koncentrujemy się na jednym a inne ignorujemy

• Inne rodzaje konfliktów roli:

- konflikt wewnętrzny: wewnętrzny stan sprzeczności pragnień, przekonań i wartości jednostki.

- konflikt sprzecznych poleceń

- konflikt roli z osobowością

- wieloznaczność roli: brak informacji niezbędnych do jej pełnienia oraz nieumiejętne jej przekazywanie przez nadawców.

- przeciążenie roli: występuje wówczas, gdy oczekiwania, związane z rolą, przekraczają możliwości danej osoby

• Konflikt w obrębie jednej roli: konflikt spowodowany oczekiwaniami kierowanymi przez różnych partnerów wobec jednostki w obrębie danej roli

• Konflikt w zespole ról- no idea :P

• Teoria napięć w roli - o napięciu w roli mówimy wtedy gdy wysiłek wkładany w wypełnianie przepisów wynikających ze statusu społecznego powoduje niepokój stres i napięcie

Wielość oczekiwań powoduje u nas napięcie i poczucie dyskomfortu.

10. Mechanizmy indywidualne i strukturalne służą do rozwiązywania konfliktów w zespole ról.

1. Mechanizmy strukturalne Mertona

1. Zróżnicowanie zaangażowania w rolę wśród osób objętych zestawem ról (różny stopień nasilenia oczekiwań związanych z rolą u ludzi objętych danym zestawem ról)

2. Zróżnicowanie władzy osób objętych zestawem ról (podział władzy, koalicje, równowaga sił - sprzeczne siły w zestawie ról neutralizują się nawzajem, a jednostka zajmująca dany status zyskuje swobodę postępowania wg swoich pierwotnych zamiarów)

3. Ochrona zachowań związanych z rolą przed obserwowalnością ze strony partnerów zestawu ról (umożliwia realizowanie zachowań niezgodnych z oczekiwaniami niektórych osób objętych zestawem ról; optimum obserwowalności sprzyja jednocześnie odpowiedzialności publicznej i niezależności)

4. Zapewnienie obserwowalności konfliktowych żądań stawianych jednostce zajmującej określony status społ. (trzecia strona ciągnąca korzyści z konfliktu między pozostałymi; pluralistyczna niewiedza - poszczególni członkowie grupy nie zdają sobie sprawy z tego, że ich postawy i oczekiwania są podzielane przez innych albo nieuzasadnione założenie, że jednostkowe postawy/oczekiwania są/nie są podzielane przez innych

5. Poparcie ze strony ludzi zajmujących podobne statusy i mających podobne trudności w obliczu niespójnego wew. zestawu ról

6. Ograniczenie zestawu ról. Rozpad zależności w rolach.

Nie potrafię tego wytłumaczyć, przepisałam to z notatek z WDS-u. Nie wiem skąd to miałam, może Ponikowska dyktowała. W każdym razie odsyłam do waszych zeszytów, może macie to zrobione po swojemu. Z wykładu wyniosłam same punkty bez wyjaśnienia, bo nie rozumiałam o co chodzi…

2. Mechanizmy indywidualne=manipulacyjne

1. Mechanizm przeniesienia - przełożenie części obowiązków związanych z rolą na inne osoby, ale nie wszystkie obowiązki można oddelegować ze względu na etykę

2. Tworzenie barier przeciwko nowym obowiązkom

3. Mechanizm rozszerzania - żeby wywiązać się z obowiązków dokładamy sobie nowych, rozbudowujemy zespół ról i to pozwala nam znaleźć usprawiedliwienie, że nie możemy spełnić oczekiwań któregoś z partnerów

4. Mechanizm oddzielania - ignorujemy sprzeczne żądania związane z rolą.

11.PRZYSTOSOWANIE DO ROLI, MANIPULACJA ROLĄ, NEGACJA ROLI, KREACJA ROLI (czyli aspekty stosunku jednostki do roli)

PRZYSTOSOWANIE DO ROLI- identyfikacja z rolą zależy w znacznej mierze od tego, czy dana osoba ma odpowiednie kompetencje, by tę rolę pełnić i czerpać z tego pewne nagrody. Ważne jest też, czy pełnienie danej roli wpływa dodatnio na samoocenę i przyczynia się do wzmacniania pozycji jednostki w grupie. Etapy:

• identyfikacja roli - wczuwanie się w rolę, uświadomienie sobie jej subiektywnie przetworzonej treści i przyjęciu jej jako pewnego rodzaju drogowskazu. Jest to równocześnie identyfikacja określonego „nadawcy” roli, czyli wybór tych „innych”, których oczekiwania kształtują subiektywne postrzeganie danej roli przez jednostkę i których oczami ocenia ona swoje zachowania zawiązane z rolą.

• Wdrukowanie roli- może nastąpić równocześnie z 1 etapem; wstępna identyfikacja roli może być utrwalona przez sam fakt dostrzeżenia jej przez otoczenie czy tzw. ważnych innych.

• Wrastanie w rolę- polega na tym, że zorganizowane wokół spełniania danej roli kontakty społeczne, materialne zabezpieczenia, symbole itp. tworzą naturalny świat danej jednostki. Są postrzegane jako trwałe, oczywiste i konieczne elementy rzeczywistości, które trzeba brać pod uwagę w swych zachowaniach. W przypadku ról dewiacyjnych wrastanie w rolę może stać się psychiczną koniecznością.

• Fetyszyzacja (lub autonomizacja)- krańcowy przejaw przystosowania do roli, czyli celebrowanie roli dla niej samej, poddanie się jej tyranii. Rola taka obrasta rytuałem paraliżującym działanie ukierunkowane na cele czy wartości znajdujące się poza rolą, wyłączającym świadomą refleksję. Jest to rodzaj superkonformizmu w stosunku do oczekiwań związanych z określoną rolą.

MANIPULACJA ROLĄ- rola może spełniać funkcje fasadowe. Przyjęcie jakiejś roli fasadowej może być funkcjonalne na przykład ze względu na chęć zamaskowania pełnienia jakiejś roli lub ze względu na ułatwienie w pełnieniu innej roli. Przyjęcie określonej może też pełnić funkcję instrumentalną np. ze względu na chęć osiągnięcia innej roli, dla której dana rola jest koniecznym etapem. Może też mieć miejsce przedefiniowanie roli, nadanie jej innej treści przy pozorach zachowania szablonu z tą rolą związanego.

NEGACJA ROLI- rola przyjęta lub narzucona na jednostkę może budzić jej aktywny sprzeciw i prowadzić nie tylko do biernego oporu, rozwijania technik neutralizacyjnych lub manipulacji treścią roli, ale też do aktywnego odrzucenia roli i jej negacji, nie tylko jako roli własnej ale jako roli w ogóle. Może to być sprzeciw kolektywny, urastający do roli ideologii czy programu, rozwijający się np. w postaci określonego ruchu.

KREACJA ROLI- gwałtowne zmiany przejawiające się poprzez rozmaite ruchy społeczne, rewolucje czy nawet mody kreują nowe role, które jednak w okresie późniejszym tracą swój radykalny, drastyczny czy dewiacyjny charakter. Chodzi tu o zasygnalizowanie znaczenia jednostek twórczych i innowacyjnych czy buntowniczych w inicjowaniu nowych treści, które mogą być przydatne starym rolom bądź też przyczyniają się do powołania nowych.

12. Konformizm i dewiacja w grupie

TYPY PRZYSTOSOWANIA DO SYSTEMU AKSJO-NORMATYWNEGO WG MERTONA

	NORMA REGULUJĄCA ŚRODKI	WARTOŚĆ REGULUJĄCA CEL
KONFORMIZM	+	+
INNOWACJA	-	+
RYTUALIZM	+	-
REZYGNACJA	-	-
BUNT	+/-	+/-

KONFORMIZM jest to akceptacja całej procedury, zarówno form jak i wartości

Np. Amerykanin, który dąży do bogactwa, dobrobytu, sławy(cel) poprzez ciężką pracę(norma)

Pozostałe cztery możliwości to różne rodzaje dewiacji, a więc odstępstwa od reguł

INNOWACJA jest to akceptacja celów dyktowanych przez powszechne wartości, ale szukanie nowych sposobów ich realizacji od tych, które są normatywnie przypisane (uznawane)

Np. charakter negatywny dewiacji to przestępca, który dąży do bogactwa (cel) nie za pomocą pracy, ale poprzez łamanie prawa, rabunki itp. Z drugiej strony jawi się lekarz, który aby ratować pacjenta poddaje go nowej, ryzykownej terapii nie uznawanej w środowisku lekarskim

RYTUALIZM jest to kurczowe trzymanie się pewnych tradycyjnych sposobów postępowania( gorliwe przestrzeganie norm), bez przestrzegania celów które miały być w ten sposób realizowane(ignorowanie wartości)

np. dewotka w kościele, która „klepie” różaniec myśląc jednocześnie o tym jaką awanturę zrobi zięciowi jak go spotka ;)

REZYGNACJA (wycofanie się) jest to dewiacja pełna i pasywna. Oznacza odrzucenie przez jednostkę całej procedury kulturowej- norm i wartości.

Np. kloszardzi, ludzie marginesu, ale również bezrobotni, którzy nie mają możliwości pracy

BUNT jest to aktywna forma dewiacji pełnej. Oznacza odrzucenie obowiązujących procedur (norm i wartości ) przy jednoczesnym zaproponowaniu alternatywnych procedur: sposobów życia realizujących nowe normy i wartości

Np. młodzież buntująca się przeciwko pogoni za pieniądzem, konsumpcji, pragnąca odrodzenia intymnych wspólnot , twórczej samorealizacji itp.

Tabelę Merona można wzbogacić o dodatkowe kategorie przy uwzględnieniu w większym stopniu subiektywnego stosunku do reguł kulturowych i odróżnieniu tego od obiektywnego ich stosowania no złodziej który oburza się gdy jego okradną.

DEWIACJA- nieprzestrzeganie zespołu norm przyjętych przez członków danej społeczności lub społeczeństwa.

Dzieli się na negatywną i pozytywną

Dewiacja nie jest tożsama z przestępstwem!!!

Pochodzenie dewiacji

I.Biologiczna interpretacja dewiacji

Źródłem przestępstw są wrodzone cechy sprawców. Np. włoski kryminolog Cesare Lombroso dopatrywał się związków między cechami anatomicznymi takimi jak kształt szczęki, długość ramion, a posiadaniem dziedzicznym cech kryminalisty.

II.Psychologiczna interpretacja dewiacji

Wg tych interpretacji kryminalistów cechuje słaby umysł i zwyrodnienie moralne.

Hans Eysenck uważał, że niemoralne stany psychiczne są dziedziczne, odpowiadają za problemy wychowawcze i predysponują jednostkę do zbrodni.

Psychopata to wycofana, pozbawiona emocji jednostka, działająca impulsywnie, rzadko odczuwająca poczucie winy i znajdująca przyjemność w okrucieństwie

Zarówno teorie biologiczne jak i psychologiczne dopatrują się źródeł dewiacji w jednostce, a nie w społeczeństwie.

III. Socjologiczne interpretacje dewiacji

1. Teorie funkcjonalistyczne

Wg nich przestępczość i dewiacja wynikają z napięć strukturalnych i braku społecznych mechanizmów moralnej regulacji zachowań

E. Durkheim za winną dewiacjom uważał amonię- stan występujący gdy w danej dziedzinie życia społecznego brak jasnych wskazówek jak postępować, co powoduje niepewność w ludzkim zachowaniu.

Jednak dewiacje są potrzebne społeczeństwu, spełniają bowiem dwie funkcje:

1. adaptacja - wprowadza do społeczeństwa nowe idee, stawia je wobec nowych wyzwań, jest siłą innowacyjną

2. utrzymanie granicy oddzielającej dobro od zła

R.Merton teoria dewiacji- dewiacja tkwi w samej strukturze społeczeństwa amerykańskiego, amonia to presja, którą odczuwają jednostki kiedy przyjęte przez nie normy kłócą się z rzeczywistością społeczną. Dewiacja jest więc produktem ubocznym nierówności ekonomicznych i braku równości szans. Jest ona normalną reakcją jednostek na sytuację, w której się znajdują. Istnieje 5 możliwych reakcji na napięcie między społecznie wdrożonymi wartościami, a brakiem środków do ich realizacji (tabelka z mertona )

2. Teorie interakcjonistyczne

Dewiacja jest wytworem społeczeństwa. Nie ma działań dewiacyjnych jako takich.

E. H. Sutherland - zachowań dewiacyjnych uczymy się w interakcjach z innymi. Jedne środowiska sprzyjają zachowaniom dewiacyjnym, inne nie. Zachowania te są tak samo wyuczone jak zachowania praworządne i służą zaspokojeniu tych samych potrzeb tylko w inny sposób.

Teoria etykietowania- dewiacja to nie zespół cech jednostek, ale proces interakcji między dewiantami a niedewiantami .Ludzie na wysokich stanowiskach reprezentujących prawo narzucają definicję moralności i przyczepiają innym etykietki

Howard Becker uważał, że tożsamość dewiacyjna jest kształtowana właśnie przez etykiety a nie dewiacyjne zachowania i motywacje. Zachowanie dewiacyjne to takie, któremu ludzie przypisują taką etykietkę. Etykietowanie wpływa nie tylko na postrzeganie jednostki przez innych ale i na jej własne poczucie tożsamości.

Edwin Lemert- uważał, że dewiacja jest dość rozpowszechniona i zazwyczaj uchodzi ludziom na sucho. Wstępny akt przekroczenia norm nazwał DEWIACJĄ PIERWOTNĄ.

DEWIACJA WTÓRNA następuje gdy jednostki godzą się z etykietą i same ją uznają.

Jeśli dewiacja pierwotna ulegnie normalizacji pozostanie na marginesie tożsamości jednostki. Jeśli normalizacja nie nastąpi zamieni się w dewiację wtórną i stanie się podstawą tożsamości jednostki

3. Teorie konfliktu

Dewiacja jest świadomym wyborem, często natury politycznej

Nowa kryminologia- odrzucała determinację dewiacji przez czynniki biologiczne, psychologiczne, osobowość, amonię, strukturę społeczną, etykietowanie…

Jednostki wybierają zachowania dewiacyjne i jest to ich odpowiedź na nierówności systemu społecznego.

Realizm nowej lewicy- są to nowomarksistowskie idee nowej kryminologii przy dystansie do lewicowych idealistów, którym zrzucali romantyczną wizję dewiacji. Wg nich dewiacja i wzrost przestępczości jest faktem. Przestępcy i ich ofiary wywodzą się przede wszystkim z dzielnic zmarginalizowanych, gdzie panuje ubóstwo. RNL dążył do zmiany porządku społecznego min. przez stosowanie tzw. Nadzoru minimalnego

4. Teorie kontroli

Przestępstwo jest wynikiem zachwiania równowagi między impulsami skłaniającymi do czyny dewiacyjnego, a mechanizmami kontroli społecznej i fizycznej powstrzymującymi od nich.

Ludzie działają racjonalne i każdy gdyby miał taką możliwość działałby dewiacyjnie

Decyzja sytuacyjna- osoba widzi okazję do dewiacji i to dostarcza jej motywacji

T. Hirshi - ludzie są samolubni i podejmują decyzję czy zachować się dewiacyjnie czy nie ważąc korzyści i ryzyko.

Istnieją 4 typy więzi łączących człowieka ze społeczeństwem i prawem

1. przywiązanie

2. zaabsorbowanie

3. zaangażowanie

4. przekonanie

Gdy są silne wspomagają kontrolę społeczną i konformizm, gdy słabe prowadzą do dewiacji i przestępstwa.

Teoria wybitych okien- zakłada istnienie bezpośredniego związku między nieporządnym wyglądem otoczenia, a faktycznie popełnianymi przestępstwami (gdy jedno okno jest rozbite tzn ze panuje przyzwolenie na takie zachowania więc można coraz więcej itd…)

13. Struktury komunikacji, struktury socjometryczne<z Internetu>

Komunikacja i łączność w grupie:

• Komunikacja polega na przekazywaniu informacji pomiędzy uczestnikami życia społecznego, a dokonuje się za pomocą języka i różnych znaków oraz symboli.

• Funkcje komunikacji to: przekazywanie wiadomości, zapewnienie łączności,

• Łączność - oznacz i obejmuje określone drogi, czyli tzw. kanały, którymi wiadomości są przekazywane, wyróżnia się formalny system łączności i nieformalny,

• Funkcje komunikacji i łączności: informacyjno-organizatorska (przekazywanie wiadomości z góry na dół i z dołu do góry (nakazy, polecenia, raporty, sprawozdania), motywacyjno-inspirująca (wytworzenie poczucia zaangażowania, wspólnoty),

• W systemie łączności w grupie występują: nadawca (najlepiej ciekawe i nowe informacje), media-kanały informacji oraz odbiorcy (najlepiej aktywny-zapytania, wyjaśnienia).

• Modele łączności:

1. Okrąg, koło: każde stanowisko ma jednakowe położenie w porównaniu z pozostałymi, każde stanowisko ma bezpośrednie połączenie z dwoma stanowiskami sąsiadującymi, a pośrednie z dwoma pozostałymi,

2. Łańcuch, 3 stanowiska mają po dwa bezpośrednie połączenia, dwa krańcowe stanowiska mają tylko jedno połączenie,

3. Koncentryczny model, oś, gwiazda, centralne położenie jednego stanowiska, to jedno stanowisko jest uprzywilejowane,

4. Hierarchiczny model, występują tu szczeble pośrednie, jedno ze stanowisk ma 3 połączenia i jedno pośrednie, kolejne stanowisko ma 2 połączenia bezpośrednie i 3 pozostałe stanowiska mają po jednym połączeniu bezpośrednim.

• Im bardziej peryferyjna jest pozycja jednostki w systemie łączności, tym niższe jest morale (zadowolenie z pracy).

W grupach społecznych wyróżnić można trzy typy struktur społecznych: strukturę komunikacji, strukturę przywództwa (władzy) oraz strukturę socjometryczną.

 Struktura komunikacji odnosi się do sieci wzajemnych interakcji w grupie, co jest istotne ze względu na szybkość przepływu informacji przy realizowaniu przez grupę celów; stosunki wiążące ze sobą poszczególne pozycje określone są ilością przekazywanych informacji i liczbą kanałów informacyjnych łączących poszczególne pozycje.

 Struktura socjometryczna określa wzajemne postawy jednostek względem siebie, przede wszystkim więzi emocjonalne, które spajają grupę. Struktura ta kształtuje się pod wpływem indywidualnych potrzeb afiliacyjnych jednostek.

Struktura socjometryczna - typowy układ wzajemnych sympatii, antypatii lub obojętności, jakie występują pomiędzy członkami grupy.Powstaje w wyniku oddziaływania ludzi na siebie. Pozwala na opis grupy z punktu widzenia jej dynamiki. W takiej grupie łatwo o tworzenie się klik wewnątrz niej.

W socjometrii struktura ta przedstawiana jest za pomocą socjogramów i tabel socjometrycznych. 
 




Ad.1



A

B






C E

D

Ad. 2





A B C D E

Ad.3






A B



C


D E

Ad.4

A





B



C

D E

STRUKTURA LUB SIEĆ KOMUNIKACYJNA

Jak ludzie komunikują się ze sobą?

W grupach istnieje struktura komunikacyjna. Pozycje w tej strukturze zróżnicowane są ze względu na liczbę informacji dochodzących do danej pozycji i liczbę kanałów wiążących poszczególne pozycje z innymi pozycjami.

W badaniach laboratoryjnych ustalono, że bardziej scentralizowane rodzaje struktur prowadzą do mniejszej liczby błędów w trakcie rozwiązywania zadań grupowych. Osoby zajmujące centralne pozycje w strukturze są częściej spostrzegane jako kierownicy grup niż osoby zajmujące pozycje peryferyjne.

Osoby zajmujące pozycje centralne są bardziej zadowolone ze swego uczestnictwa w grupie niż osoby zajmujące pozycje peryferyjne. Osoby wybierane przez członków grupy na centralne miejsca w jej strukturze (w porównaniu z osobami wyznaczonymi z zewnątrz) częściej pozostają kierownikami przy zmianie rodzaju struktury komunikacyjnej. 

14. Działania społeczne, działania pozorne 

• Działanie społeczne w teorii socjologicznej jest to zachowanie ludzkie, które uwzględnia reakcje innych i jest na nie zorientowane. Pojęcie to wprowadził Max Weber, który uważał działania społeczne za podstawowe tworzywo, z którego zbudowane są trwalsze struktury społeczne: władza, instytucje, organizacje.

Weber rozróżnił cztery typy działań:

-działania racjonalne ze względu na cel (zweckrational), w którym działający kieruje się racjonalnością instrumentalną: ze zbioru wartości podmiot wybiera cele i przy uwzględnieniu alternatywnych kosztów i korzyści dobiera odpowiednie środki,

-działania racjonalne ze względu na wartości (wertrational), w odróżnieniu od powyższych, działający podmiot nie kieruje się kalkulacją następstw działania ( w myśl zasady "cel uświęca środki"),

-działania afektywne, odpowiadające aktualnym stanom uczuciowym,

-działania tradycjonalne, opierające się na nawyku. 

Teorię działania społecznego Webera rozwinął Talcott Parsons, starając się zintegrować ją z teoriami innych klasyków socjologii. Obok teorii Webera, pojęciem działania posługuje się, w podobny sposób, symboliczny interakcjonizm oraz teoria racjonalnego wyboru. Debata dotycząca miejsca działania społecznego w budowaniu teorii socjologicznej jest jedną z podstawowych sporów w socjologii. Podejście odwołujące się do wyjaśniania działań ludzkich przez odwoływanie się do ich intencji (symboliczny interakcjonizm) czy racjonalnych kalkulacji kosztów i korzyści (teoria racjonalnego wyboru) bywa wiązane z metodologicznym indywidualizmem i jest przedmiotem krytyki niektórych teoretyków nauk społecznych. Część socjologów twierdzi, że zachowania ludzkie lepiej wyjaśniają teorie opierające się na pojęciu struktury społecznej (zob. też: strukturalizm). 

• Działanie pozorne - działania, które faktycznie nie są potrzebne do funkcjonowania określonego systemu, ale są one wykonywane w celu utrzymania jakiejś funkcji organizacyjnej. Działania te są prowadzone dla zachowania układów wymyślonych, które nie odpowiadają potrzebom zarządzania lub funkcjonują zbędnie, bądź też zostały zastąpione przez inne, bardziej realne układy. Działania te mają więc w organizacji charakter patologiczny.

Działania pozorne sprawiają wrażenie efektywnych i pożytecznych, ale w rezultacie nie wnoszą nic znaczącego do rozwoju firmy. Są to najczęściej działania efektowne, lecz kosztowne, w których mało liczą się skutki, a znaczenie ma samo ich wykonywanie. Najczęściej są one podejmowane według dewizy: zmieniać tak, aby wszystko było po staremu.

*od malagi

Weber głosił postulat naukowej ścisłości nakazujący szukać wyzwolenia spod presji języka potocznego i tworzyć pojęcia dostatecznie precyzyjne . Stąd też był autorem całego katalogu „form społecznych ” zwanych „czystymi typami ” .Kamieniem węglowym jego koncepcji są tak zwane działania społeczne .Są to subiektywnie sensowne czynności dlatego , że podmiot działający nie musi mieć pełnego wglądu w rzeczywistość .Struktura działań społecznych składa się z : właśnie wspomnianego podmiotu działania , obiektu działania , subiektywnego sensu stanowiącego motyw , środków działania i celu działania

Weber rozróżniał cztery typy działań w zależności od ich stopnia oddalania się od linii tego , co można nazwać czynnością mającą znaczenie ( Bartoszek : stopnia racjonalizacji ) . Są to :

1.Działania emocjonalne ; ich źródłem są emocje , jednak nie bez udziału świadomości .
2.Działania tradycjonalne ; wykonywane zgodnie z nakazami tradycji .
3.Działania zasadniczo-racjonalne ; polegają na świadomym doborze środków przy jednoczesnym pozostawieniu celu poza świadomością .
4.Działania celoworacjonalne ; maksimum świadomości zarówno celów jak i środków

ŹRÓDŁEM do zrozumienia sensu wyżej wymienionych działań jest odniesienie ich subiektywnego znaczenia do obiektywnego stanu rzeczy ( OBIEKTYWIZACJA ) . Ważną w tym rolę zdaniem Webera stanowi tak zwane Rozumienie .
Autor wyróżnia dwa rodzaje rozumienia :
1.Rozumienie bezpośrednie ; „ wystarczy obserwować daną czynność , aby zrozumieć , co ona znaczy ” . Znacznie danej czynności narzuca się samorzutnie podczas obserwacji . ( np. płacz )
2.Rozumienie wyjaśniające ; dzięki niemu badacz może lepiej dotrzeć do obiektywnych treści działania społecznego . Badacz szuka mianowicie motywów tego działania - pytanie Dlaczego ?

Dwa typy weberowskiego rozumienia wraz z tradycyjnym wyjaśnianiem przyczynowym stanowią podwaliny pod istotę obiektywizacji działań społecznych .

15. FUNKCJE JAWNE I UKRYTE

• Podział na funkcje jawne i ukryte wprowadził Rober Merton

• Funkcje jawne to dające się obserwować skutki i konsekwencje obiektywne, które przyczyniają się do adaptacji i modyfikacji danego systemu. Tym samym funkcje jawne odnoszą się do tych skutków, które są zamierzone i przewidywane przez członków grupy czy zbiorowości. Są to funkcje zamierzone, zaplanowane, zgodne ze statutami.

• Funkcje ukryte to te rodzaje skutków, które nie są przewidywane i nie są zamierzone, choć pełnią istotne role w życiu społecznym. To ten rodzaj funkcji, których istnienie nie jest antycypowane przez jednostki, grupy lub instytucje, to funkcje, które w niezamierzony sposób pełnią role w społeczeństwie. Są to funkcje niezamierzone, realizowane mimochodem, przy okazji.

• Im bardziej zadania są odległe od zadań na rzecz funkcji jawnych, tym większe prawdopodobieństwo, że mamy doczynienia z funkcjami ukrytymi.

• Jak badać funkcje jawne i ukryte

• Określić typowe działania, zadania przynależne rolom organizacyjnym

• Zestawić je z faktycznymi zadaniami w odniesieniu do modelu działania

• Zobaczyć jaka jest między nimi odległość

• Motywy są inne niż obiektywne skutki, które powodują ów wzór ( tak mam w notatkach, nie rozumiem tego, jeśli jest tu jakiś błąd to poprawcie to)

• Rozdzielenie to pozwala ocenić obiektywne skutki działania oraz uzyskać obraz skutków zamierzonych i niezamierzonych

16.TEORIE GRUP ODNIESIENIA

Środowisko społeczne w tradycyjnym mniemaniu:

- względna tożsamość osób i innych obiektów w pobliżu, oraz ich statyczny, niezmienny charakter

- obejmuje kręgi osób znajdujących się na stałe w przestrzennej bliskości- takiej, aby otoczenie mogło na jednostkę oddziaływać (jego zasięg wyznacza więc bliskość otoczenia lub ruchliwość przestrzenna danej osoby)

-jednostronny wpływ otoczenia na jednostkę i jej dostosowanie się do środowiska

Definicja wg P. Rybickiego: Środowisko stałe (typowe, wspólne, podobne) charakteryzuje względna trwałość, powtarzalność stosunków społecznych i styczności oraz podobieństwo otoczenia dla innych osób danego rodzaju.

Poglądy nowoczesne

Zakwestionowane zostało, że:

-środowisko tworzą tylko grupy przynależności

-że grupy te mają wpływ socjalizujący na jednostkę ( bo może być ona tylko członkiem formalnie)

- środowisko oddziałuje na jednostkę- na rzecz pojęcia „odnoszenia się” jednostki do środowiska (jednostka współtworzy środowisko)

Środowisko społeczne jednostki to te grupy, do których odnosi ona swoje postępowanie:

- porównuje się z nimi

- czerpie z nich wartości i wzory zachowań

Grupy odniesienia porównawczego: te grupy lub członkowie tych grup lub cechy ich charakteryzujące, które stanowią układ wielkości, w których jednostka spostrzega siebie i innych

-pozwalają określić siebie

- dostarczają odniesienia do oceny samego siebie

Porównujemy się z nimi- zazwyczaj automatycznie

Grupy odniesienia normatywnego: (grupy solidarności)

Grupy, z których dana jednostka czerpie dla siebie wartości, normy, czy wzory zachowań.

Mogą to być układy z grupą odniesienia porównawczego lub całe te grupy, ale też grupy przeciwstawne.

Co wpływa na to które grupy wybieramy?

Podstawową rolę w kształtowaniu środowiska danej jednostki(kategorii jednostek) wg Stouffera odgrywają poniższe mechanizmy:

Poczucie względnego upośledzenia-świadomość zajmowania przez jednostkę gorszej pozycji w porównaniu z innymi podobnymi do siebie np. wiekiem, kwalifikacjami, lub ze swoją pozycją zajmowaną poprzednio

Odwrotny mechanizm nosi nazwę poczucia względnego uprzywilejowania

Każda jednostka/ kategoria jednostek/grupa społeczna czuje się tym bardziej upośledzona im bardziej porównuje/ jest porównywana z grupą odniesienia zajmującą najwyższe miejsce pod danym względem= tzn, że nie będzie się ona orientować na takie grupy odniesienia normatywnego, z którymi znajduje się w największym dystansie, będzie zaś zorientowana na te, które są podobne.

Następstwem względnego upośledzenia/ uprzywilejowania jest przejmowanie interesów, postaw, wzorów z grupy, z którą następuje identyfikacja

Dlatego też nie należy w celu wydobycia jednostki z poczucia względnego upośledzenia podsuwać jej jako układu odniesienia normatywnego grupy, osoby, kategorii osób, wartości, wzoru najwyżej sytuowanego, gdyż występuje zbyt duży dystans i jednostka nie jest w stanie go pokonać. Może ponadto zdając sobie sprawę z dystansu utwierdzić się w poczuciu upośledzenia. Np. nie powinno się dawać słabemu uczniowi za wzór klasowego kujona

UWARUNKOWANIA WYBORU G.O.N

Indywidualne potrzeby jednostki i stopień ich natężenia ( wartość grupy będzie wzrastać wraz ze świadomością jej członka, że może on zaspokoić swoje potrzeby poprzez przynależność do danej grupy)

Piramida potrzeb wg Maslowa:

1. potrzeby ludzkie są zhierarchizowane od najniższych (base needs) po najwyższe (meta needs)

2.potrzeby wyższe aktywizują się w takim stopniu, w jakim zostają zaspokojone potrzeby niższe (jednostka poszukuje grup, które mogą zaspokoić jej aktualne potrzeby)

3. potrzeby zaspokajane nie motywują zachowań, ale uruchamiają motywacyjne działanie dalszych, innych potrzeb




ROLA ZMIENNYCH STRUKTURALNYCH:

Rola zmiennych strukturalnych - zależność między pozycją jednostki w danej grupie, a szansami stania się przez nią grupą odniesienia normatywnego.

1. Pozycje najwyższe

1. przywódcy- bezwzględnie wierni normom, nie mają cech twórczości i innowacyjności

2. liderzy- uznają obowiązek reformatorski, oraz pewien nonkonformizm

2. Pozycje średnie

Tendencja do konformizmu, gdyż posłuszeństwo może się przyczynić do awansu- mały dystans

Z drugiej strony w grupach o charakterze globalnym i większej skali występuje chwiejność postaw- wynikająca z dwoistości położenia w strukturze (upośledzenie wobec wyższych i uprzywilejowanie względem niższych)

3. Pozycje niższe

1. Ci który stosują się do norm na tyle tylko aby zachować członkostwo

2. Ci co zajmują pozycje najwyższe - nie zależy im na przynależności do grupy, gdyż osiągnęli już w niej wszystko, szukają więc nowej grupy odniesienia normatywnego

Najbardziej konformistyczni są:

SYMPATYCY- akceptują wzorce, chociaż nie należą do grupy, jednak intencjonalnie w niej uczestniczą (TZW. ANTYCYPACYJNA SOCJALIZACJA JEDNOSTEK)

KANDYDACI- są już wstępnie przyjęci, grupa stanowi dla nich grupę odniesienie normatywnego, ich wstępne uczestnictwo jest kontrolowane

NEOFICI- nowi członkowie, którzy przyszli z grupy o innej ideologii, chcą więc zatrzeć złe wrażenie i zyskać w oczach swojej nowej grupy

Każda grupa powinna dążyć do czynnego uczestnictwa jej członków, którzy natomiast powinni być związani względnie częstymi interakcjami między sobą, aby nie wystąpiło zjawisko IZOLACJI SPOŁECZNEJ

TEORIA GRUP ODNIESIENIA- funkcje:

- wyjaśnia zjawisko konformizmu wobec jednych grup i nonkonformizmu wobec innych

- wyjaśnia jakie elementy otoczenia kształtują osobowość społeczną jednostki

- wyjaśnia b. konserwatyzm pojęcia takie jak:

a. rewolucjonizm- nonkonformizm w stosunku do rządzących

b. konserwatyzm- konformizm wobec wzorów i wartości minionego lub danego okresu

c. radykalizm- nonkonformizm przeciw zasadom społecznym

d. utopijność- kierowanie się normami jeszcze nie zinstytucjonalizowanymi

e. konflikt sumienia- posiadanie przez jednostkę niezgodnych grup odniesienia normatywnego

f. dezintegracja osobowości- brak określonych grup odniesienia normatywnego

g. integracja osobowości- stan ustabilizowania grup odniesienia normatywnego

17. Pojęcie obcego, członkostwo w grupie, brak przynależności do grupy

Ze Znanieckiego „Wstępu do socjologii”:

„Aby być członkiem grupy nie wystarcza uważać się i być uważanym za przynależącego do grupy i podlegać jej woli zbiorowej jako podmiot jej akcji społecznych; trzeba brać udział jako podmiot społeczny w aktualizacji norm, które grupa uważa za obowiązujące jej członków JAKO CZŁONKÓW, trzeba spełniać jakąś FUNKCJĘ SPOŁECZNĄ. Z drugiej strony zaś każdy z członków trwale uczestniczących w czynnym życiu grupy wymaga, aby działalność zbiorowa tej ostatniej również była normatywnie uregulowana, przynajmniej w sprawach związanych z jego własną normatywną działalnością, żąda od niej współdziałania w aktualizacji jego normy, którą ona mu narzuca; grupa jest dla niego nie tylko zrzeszeniem lub wolą zbiorową, lecz również źródłem i podmiotem norm społecznych.”

Grupa istnieje przede wszystkim przez to, że :

- członkowie uważają ją za istniejącą w oddzieleniu od reszty świata

Członek należy do grupy przez to, że:

- inni odnoszą się do niego i on do innych jako członków tej samej grupy w odróżnieniu od nieczłonków

Świadomość grupowa - poczucie przynależności, uczestnictwa a przede wszystkim odrębności grupy w stosunku do innych grup.

Istnienie świadomości grupowej jest wg Zaninieckiego definicją grupy ujmowanej w płaszczyźnie ludzkiego doświadczenia. Jej stopień jest zależny od zainicjowania i rozwoju współdziałania między członkami danej grupy.

Grupa własna - według socjologii stanowi ją zbiorowość, do której należy jednostka, z którą dzieli uczucie tożsamości i lojalności.

Występuje podział na "my" i "oni" i "obcy". Często zauważalny jest wrogi stosunek do grupy obcej oparty na stereotypach.

Występują relacje współrządzenia, współżycia.

Grupa obca - „oni” - uczucia wobec ich: wrogość, dyskryminacja, niechęć, nienawiść

Członkostwo w grupie:

Członkostwo w grupach społecznych może mieć dwojaki charakter:
- można wskazać członkostwo realne - co oznacza faktyczny udział danej jednostki w życiu grupy oraz ideologiczne - które polega na spełnieniu tylko niektórych kryteriów w życiu grupy np. członkostwo honorowe lub też fikcyjne, kiedy członek pełni rolę „maskotki”.

Postawy względem członków	Członkostwo	Osoby niespełniające kryteriów członkostwa	Osoby spełniające kryteria członkostwa
Pragnący uczestniczyć		Człowiek marginesu	Kandydat na członka grupy
obojętni		Jednostka uczestnicząca	Potencjalny członek
Motywowani do nieprzynależności		Członek grupy obcej, przeciwnik	Jednostka niezależna

Przeciwnikom przypisuje się wszystkie negatywne cechy

Jednostki niezależne to również jednostki, które mają za sobą doświadczenie uczestnictwa w grupie, podważają one sens istnienia grupy, są ważniejszymi przeciwnikami.

Między grupą własną a obcą zachodzą relacje powodujące powstawanie uprzedzeń i stereotypów.

Alchemia moralna - (mechanizm, proces) - subtelne zróżnicowanie znaczeń określonych pojęć w stosunku do zjawisk i procesów (na te same zjawiska grupy wytwarzają własne określenia, które pozwalają odróżnić grupę własną od obcej.

(np. ja jestem pracowity, ty- robiąc to samo - pracuś)

„Cokolwiek by nie robił przedstawiciel grupy obcej - robi źle” (Merton)

Znaniecki twierdzi, że nie istnieją żadne obiektywne wyznaczniki obcości, ponieważ obcym jest ten, którego za obcego uważa grupa.

• obiektywny - cielesny (rasa, kolor skóry, widoczna niepełnosprawność)

*Od Agi Burek

Georg Simmel „Obcy”




Obcość to stosunek do przestrzeni jako warunek stosunku do człowieka, lub ogólnie symbol stosunku do człowieka.

Kim jest „obcy”? To człowiek, który tkwi w przestrzennie - czy też jakoś inaczej - określonym kręgu. Jednakże - i to jest istotnym wyznacznikiem jego pozycji - nie należy od początku do tego kręgu oraz wnosi jakości nie będące i nie mogące być rdzennymi wartościami tego kręgu.

Oddalenie - w obrębie stosunków międzyludzkich - kiedy osoba bliska jest daleko

Obcość - blisko znajduje się osoba daleka

Obcy, cudzoziemiec - człowiek, który dziś przychodzi, a jutro zostaje (ma jednak potencjał do wyruszenia w dalszą drogę); [dawniej domeną cudzoziemców był handel]

• obcy nie może posiadać ziemi (nie tylko w sensie materialnym, ale też przenośnym - jako substancję życiową związaną z idealnym ulokowaniem kręgu społecznego)

• obcy, na gruncie stosunków osobistych niezależnie od cech osobowych uważany będzie za obcego, dopóki w odczuciu innych pozostaje cudzoziemcem ( człowiekiem „bez własnego miejsca”)

• obcy posiada (jako handlarz) atrybut „ruchliwości” - stykać się może z każdym elementem grupy, ale z żadnym nie łączą go trwałe, rodzinne, lokalne, zawodowe więzy

• OBIEKTYWNOŚĆ obcego wobec elementów lub tendencji grupy

• Obcy jako powiernik intymnych wyznań („spowiedzi”) członków grupy, którzy nie mogliby tego zrobić w stosunku od bliskich

• Obiektywność obcego jest z punktu widzenia grupy kategorią pozytywną

• Obiektywność obcego to również wolność - swoboda praktyczna i teoretyczna, obserwuje on sytuację bardziej bezstronnie, ocenia ją stosując bardziej ogólne i obiektywne kryteria, w swym działaniu jest nieskrępowany przyzwyczajeniem, tradycją ani nabożnym szacunkiem.

• stosunek do osoby obcej jest z natury bardziej abstrakcyjny ( z cudzoziemcem łączą nas cechy OGÓLNE, podczas gdy stosunek do osób, z którymi jesteśmy związani organicznie opiera się na PODOBIEŃSTWIE tego, co różni nas od ogółu)

• obcy, jest nam bliski o tyle, o ile odczuwamy wspólne nam i jemu podobieństwo cech narodowych, społecznych, zawodowych, czy też ogólnoludzkich. Natomiast jest nam daleki o tyle, o ile te wspólne cechy nie obejmują tylko nas - o ile wiążą nas tylko dlatego, że w ogóle wiążą bardzo wielu.

W tym sensie w najbardziej nawet ścisły stosunek może wkraść się z łatwością element obcości. Jak w przypadku miłości: przez pewien czas, uważamy że nasz związek jest wyjątkowy, ale intensywność uczuć słabnie i dostrzegamy, że inni też doświadczają takich uczuć. Pojawić się może zazdrość, gdy uświadomimy sobie, że to nie przeznaczenia, a przypadek sprawił, że jesteśmy razem, że w rzeczywistości mogła być to inna osoba i że z nią też moglibyśmy być szczęśliwi - ten rodzaj obcości, przez to, że ukazuje nam powszechność naszych przeżyć, pozbawia ów zrealizowany stosunek charakteru wewnętrznej konieczności.

Istnieje pewien rodzaj obcości, który z góry wyklucza właśnie wspólnotę na gruncie tego, co ogólne, co łączy różne kategorie ( tu określenie „obcy” jest negatywne) - stosunek do obcych polega na braku stosunku - obcy nie jest zatem członkiem grupy.

• jako członek grupy obcy jest jednocześnie daleki i bliski - między tymi dwoma elementami (obcością i bliskością) utrzymuje się szczególne napięcie

• obcy, to dla nas nie poszczególne jednostki, ale pewna kategoria ludzi o charakterze ogólnym (obce pochodzenie jako cecha wspólna rzeczywiście lub potencjalnie wielu cudzoziemcom)

Cudzoziemiec - obce ciało - jest mimo to organicznym członkiem grupy, żyjącym w jej obrębie na szczególnych warunkach. Na jego pozycję składają się elementy bliskości i dystansu. Te dwa elementy, w jednakiej mierze charakterystyczne dla każdego stosunku, przy pewnej określonej proporcji i wzajemnym napięciu przybierają specyficzną formę stosunku do obcego.

18.Teoria integracji i dezintegracji społecznej

Integracja - oznacza zjawisko zwartości, stan koordynacji, zgodności, zharmonizowania, oznacza te procesy, które obejmują zjawiska łączenia się części albo członków w jedną całość. Dotyczy to najczęściej grup społecznych, powiązania członków w grupie społecznej.


TYPY INTEGRACJI WG LANDECKERA:
-i. kulturowa- oznacza stan zgodności (lub jej brak) między standardami - wzorami kulturowymi, występującymi w danym społeczeństwie czy grupie społecznej, a wzorami kulturowymi alternatywnymi, uznawanymi przez pewne odłamy danego społeczeństwa lub członków danej grupy.


-i. normatywna- oznacza stopień zgodności wartości i norm, którymi kierują się poszczególni członkowie grupy, z normami i wartościami akceptowanymi w danej grupie lub społeczeństwie.




-i. komunikacyjna- oznacza rodzaje i stopień intensywności stosunków i kontaktów społecznych między członkami danej społeczności.

-i. funkcjonalna- wyraża się w stopniu rozwiniętej zależności między jednostkami w zakresie wzajemnej wymiany świadczeń i usług, wynikającej z podziału pracy. Wymiana świadczeń i usług między jednostkami powstała na bazie podziału pracy. Z jednej strony członkowie grupy są od siebie uzależnieni a z drugiej jest samowystarczalność brak zharmonizowania działań.



Czynniki dezintegracji normatywnej:

• Brak informacji i łączności- Brak komunikacji izoluje członków danej grupy. Przez to nie poznają oni norm i wartości obowiązujących w danej grupie. Dzisiaj środki przekazu likwidują dystanse przestrzenne ale zjawisko izolacji społecznej ukazuje się w miastach, gdzie tworzą się środowiska wielkomiejskie. Sytuacja taka jawi się również w dużych zakładach pracy gdzie informacje nie docierają do pracowników na niższych szczeblach.
  

• Duża ruchliwość społeczna- Sprzyja ona dezintegracji normatywnej. Zbadano, że jeśli występowała duża ruchliwość społeczna w danym mieście wówczas wzrastał wskaźnik przestępczości. Wynika to z niedostosowania się członków danej grupy wartości uznawanych w grupie lub w społeczeństwie. Członkowie nie angażują się w życie grupowe ponieważ wiedzą, że nie pozostaną w niej zbyt długo i wówczas skłonni są do dewiacji. Awanse i degradacja sprzyjały zachowaniom patologicznym.
  

• Heterogeniczność i złożoność- Gdy między członkami grupy wzrasta zróżnicowanie oraz złożoność, wówczas wzrasta dezintegracja normatywna grupy.
  Aniel zbadał, ze gdy w danej zbiorowości terytorialnej wzrastał poziom wydatków na cele społeczne, wówczas niższy był wskaźnik przestępczości. W grupach niejednorodnych i złożonych instytucje nie mają możliwości wpłynąć na zachowania jednostek. W takich grupach tworzą się subkultury. Występuje różnorodność światopoglądowa i kulturalna. W takiej sytuacji int. normatywna może mieć miejsce tylko wtedy gdy będą zachodzić kompromisy i konformizm.
  

• Konflikt ról- Ludzie z danym statusem zachowują się tak w stosunku do innych aby spełnić ich oczekiwania będących w jakiejś relacji do danego statusu. Grupa społ. na ogół jest złożona i zróżnicowana, każdy członek tej grupy ma różne oczekiwania przez co status społeczny rodzi zestaw ról a nie jedna rolę. Np. rodzina: kobieta w rodzinie pełni role matki, zony, synowej, córki, często uczennicy, pracownicy. Każda z tych osób ma inne oczekiwania wobec tej kobiety. Rola nie jest więc jakimś schematem ale jest kreowana, tworzona przez interakcję z osobami, do których kieruje się swoje działania.
  
  Dezintegracja ma tu miejsce gdy jednostka przyjmuje wzory i zachowania jednej grupy a jednocześnie odstępuje od wzorów zachowań obowiązujących w innej grupie.
  Często tez jednostki postępują w sposób dwulicowy lub konformistyczny.
  

Dewiacja, odchylenie - zachowania członków grupy niezgodne z normami obowiązującymi w danej grupie czy społeczeństwie.

Hipoteza krzywej „i” - ustala prawidłowość dotyczącą związku zachodzącego między liczbą odchyleń różnego stopnia od danej normy a ogólną liczbą wszystkich odchyleń od danej normy.

Metody integracji normatywnej:

• Proces interioryzacji (indoktrynacji) - oddziaływanie na członków grupy, aby przyjęli oni wartości formułowane i uznawane przez grupę za swoje, aby włączyli je do swego systemu wartości, którym się kierują, a przez to przyjęli te normy i wzory zachowań z nich wynikające (informacja, nauczanie, wychowanie, propaganda),

• Symbolizacja wartości (pomniki, znaki, obrazy), ma służyć przypomnieniu o tym co najważniejsze opierając się na uczuciach (krzyż, orzeł biały, symbole, pomniki, znaki, obrazy).
  

• Implementacja - wszelkie przedsięwzięcia, które umożliwiają członkom grupy praktykowanie wzorów zachowań i stosowanie się do norm uznawanych za obowiązujące, działania, które dają szanse na praktykowanie norm i wzorów zach., które obowiązują lecz często się do nich nie stosujemy, nie praktykujemy ich. Mają w tym pomóc urządzenia, środki, narzędzia i oznakowania, które przypominają i informują o tym jak należy się zachować.
  

• Kontrola społeczna - ustanowiony system norm i wzorów zachowań, sankcje pozytywne i sankcje negatywne, kontrola formalna lub nieformalna (opinia społeczna). Aby przywrócić zgodność (unifikację) zachowań członków grupy z obowiązującymi w grupie normami stosuje się nagrody i kary w formie sankcji pozytywnych jak i negatywnych.
  Kontrola społeczna jest stosowana w grupie ponieważ znajdują się w niej dewianci i jest to porażka grupy, ponieważ nie potrafiła ona nas dobrze nauczyć i umożliwić praktyki. Wówczas potrzebna jest kontrola wewnętrzna.
  

Opinia społeczna - to poglądy, nastawienia, oceny (sądy), dotyczące aktualnego, ale określonego przedmiotu (wartości) lub określonej osoby i jej sposobu zachowania się, formułowane i przekazywane sobie przez członków publiczności, skupionej wokół osądzanej wartości lub osoby. Opinia społ. jest o tyle ważna, ze dysponuje sankcjami. Środowisko lub grupa reaguje na określone zachowania w sytuacjach dla nich ważnych. Publicznością tworzącą opinie są masy społeczne.


Twórcy opinii:

• Osoby cechujące się szczególną znajomością i kompetencją w sferze, której opinia dotyczy,

• Osoby aktywne społecznie; instytucje zajmujące się profesjonalnie uprawianiem informacji,

• Spośród osób na tym samym szczeblu społeczno-ekonomicznym lub zawodowym rolę przywódców - twórców opinii odgrywają raczej osoby z wyższym wykształceniem niż niższym.

Stereotyp - ujawniona postawa lub poglądy w stosunku do określonych wartości czy osób, mające charakter uproszczony, utrwalony, oparty na nie skontrolowanych obserwacjach, i nie odpowiadające faktom.

Integracja funkcjonalna - stan i stopień, w jakim jednostki wykonują wyznaczone im czy przyjęte przez nie role społeczne, wynikające z zajmowanych pozycji społecznych, a instytucje grupowe przypisane im zadania, i czynią to w sposób zharmonizowany, prowadzący do realizacji celów grupy czy systemu.

Instytucja - oznacz określone osoby, przydzielone im środki i unormowane czynności, jakie mają wykonywać w imieniu i na rzecz grupy.

Metody integracji funkcjonalnej grupy:

1. metoda podziału kompetencji,

2. określenie uprawnień do podejmowania decyzji,

3. przeciwdziałanie autonomizacji instytucji,

4. metoda depersonalizacji i obiektywizacji.


FLIS- UCZESTNICTWO JEDNOSTKI W GRUPIE

(nie wiem czy to potrzebne ale w razie czego )

POTRZEBA ludzka jest priorytetem wyjścia dla socjologów. Tłumaczy ona wiele zachowań jednostek oraz zróżnicowanie grup społecznych.
POTRZEBA- jest to coś czego nam brakuje, co motywuje nas do działania. I jak twierdzi Linton- skutkiem jest funkcjonowanie społeczeństwa i kultury. Potrzeba jest bodźcem do działania w kierunku redukcji tej potrzeby, czyli stanu kiedy ta potrzeba nie jest już motorem naszych działań. Bez realizacji potrzeb jedn. pozostawałyby w bezruchu.


DZIAŁANIE JEDNOSTKI- jest więc dążeniem do zaspokojenia potrzeby. Zmusza do aktywności fizycznej i umysłowej.


WARTOŚĆ AUTOTELICZNA- to wartość sama w sobie. Stanowi cel działania. Jest dla nas najważniejsza. Do realizacji tej wartości potrzebne są niekiedy wartości instrumentalne czyli przedmioty materialne, narzędzia, metody. Aby jednostki mogły realizować potrzeby to muszą nawiązać komunikację, współdziałać, wejść do grupy. Grupa jest wiec tu wartością instrumentalną.


CEL GRUPY- jest wartością autoteliczną. Jest to stan rzeczy ukierunkowany na redukcje potrzeb, których indywiduum nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć. Jednostka wstępuje do grupy aby zrealizować swój cel.


GRUPA DZIELI SIĘ NA 2 PŁASZCZYZNY, KTÓRE NACHODZA NA SIEBIE
Gdy pojawia się potrzeba wówczas determinuje to jedn. do działania, które ma na celu redukcje potrzeby, czyli wartość autoteliczną. Jedn. musi wstąpić do grupy, która stanowi wartość instrumentalną. Grupa ta dzieli się na dwie płaszczyzny, które nachodzą na siebie. Jest to kultura i struktura.

19. Tożsamość jednostki, tożsamość grupowa (kolektywna).

• Od Klaudii:

TOŻSAMOŚC- (Bokszański) układ autodefinicji jednostki jako aktora społecznego; „koncepcja siebie, jaką jednostka ma o sobie. Może być osobowa (poczucie ciągłości jaźni, ciągłości własnego istnienia, mimo upływu czasu) i społeczna (poczucie zajmowania przez jednostkę określonego miejsca w świecie społecznym, pełnienie określonych ról społecznych)

Kryzys tożsamości społecznej powodują:

• niespójne struktury społeczne

• fragmentaryczna przynależność do różnych grup

• pluralizm ideologiczny i kulturalny

• segmentalizacja życia jednostki

PS. Nie wiem czy tożsamość grupowa = tożsamość społeczna. Jeśli ktoś wie lepiej, niech da znać, żeby nie palnąć gafy na egzaminie.

• Tożsamość wg wujka Giddensa:

Tożsamość:

- socjologiczne pojęcie tożsamości ma bardzo wiele znaczeń i można do niego podchodzić na wiele sposobów.

- Tożsamość - cechy wyróżniające jednostki lub grupy, określające, kim lub czym jest ta jednostka lub grupa i co ma dla nich znaczenie

- najważniejszymi źródłami tożsamości są:

• płeć,

• orientacja seksualna,

• narodowość lub etniczność

• przynależność klasowa

- ważnym wyznacznikiem tożsamości jednostki jest jej imię i nazwisko; nazewnictwo ma też duże znaczenie dla tożsamości grupowej

Socjologowie( więc my też :D) rozróżniają dwa typy tożsamości:

• tożsamość społeczną

• tożsamość jednostkową (osobistą)

• istnieje między nimi różnica analityczna, ale w praktyce są one ze sobą ściśle związane

• tożsamość społeczna:

- dotyczy cech, jakie jednostce przypisują inni. Cechy te można rozumieć jako wyznacznikiem tego, kim zasadniczo jest ta osoba. Jednocześnie określają one stosunek jednostki do innych jednostek posiadających te same cechy

- przykłady: student , matka, prawnik, katolik, bezdomny, Azjata, dyslektyk, żonaty itd.

- w wielu przypadkach tożsamość społeczna obejmuje więcej cech (można być jednocześnie matką, inżynierem, muzułmanką i radną)

- wieloraka tożsamość społeczna odzwierciedla różnorodne wymiary życia jednostki

- wprawdzie ten pluralizm tożsamości społecznych może stanowić dla jednostek potencjalne źródło konfliktu, ale większości ludzi w swoim życiu organizuje sens i doświadczenie wokół podstawowej tożsamości, która pozostaje niezmienna niezależnie od czasu i miejsca

- tak więc -> tożsamości społeczne mają wymiar zbiorowy. Są znakiem tego, że jednostki są „takie jak inni”

- tożsamości zbiorowe - oparte na wspólnych celach, wartościach i doświadczeniach - mogą tworzyć podstawy ruchów społecznych (feministki, zieloni, związkowcy)

• tożsamość jednostkowa (osobista):

- zaznacza naszą odrębność względem innych

- dotyczy procesów samorozwoju, w których wykształca się nasze wyjątkowe poczucie bycia sobą i niepowtarzalny stosunek do otaczającego nas świata

- pojęcie to wywodzi się w dużym stopniu z prac interakcjonistów symbolicznych

- jednostka osiąga poczucie bycia sobą w ciągłym dialogu ze światem zewnętrznym. Proces interakcji między „ja” a społeczeństwem pozwala powiązać osobisty świat jednostki ze światem publicznym,

- środowisko kulturowe i społeczne jest czynnikiem kształtującym naszą tożsamość, ale centralne znaczenie ma jednostkowe działanie i dokonywanie wyborów

- na przestrzeni wieków można zauważyć zmiany tożsamości jednostkowej - odchodzenie od ustalonych, dziedzicznych czynników, które kiedyś rządziły kształtowaniem jednostki, dziś: tożsamość jest znacznie bardziej wielowymiarowa i płynna

• od cioci Wikipedii:

Tożsamość - to wizja własnej osoby, jaką człowiek ma: właściwości wyglądu, psychiki i zachowanie się z punktu widzenia ich odrębności i niepowtarzalności u innych ludzi.

W psychologii, od czasów pojawienia się teorii E.H. Eriksona, pojęcie tożsamości występuje w kontekście dwu najważniejszych dla człowieka relacji: stosunku do siebie samego i stosunku do innych ludzi, a więc zarazem do kultury i tradycji. Wskazuje ono na szczególny typ związku, jaki łączy podmiot z nim samym - z jednej strony, z jego własną psychofizyczną i moralną kondycją (self identity) z drugiej zaś - na związek z innymi. Związek ten opiera się na mniej lub bardziej świadomych postawach wobec wyróżnionych wartości, których nosicielem jest zarówno sam podmiot, jak i inni ludzie, kultura.

Problematyka tożsamości rozważana z perspektywy specyficznie psychologicznej - komplikuje się dodatkowo przez obecność problemu podmiotu oraz przez sposób doświadczenia tożsamości, określany jako poczucie.

Wobec pojęcia tożsamości wyróżniamy terminy:

Tożsamość społeczna - uświadomienie sobie wspólnych właściwości z grupą, w której jednostka żyje, poczucie przynależności do grupy i dostrzeżenie odrębności grupy.

Tożsamość osobista - dostrzeżenie tego, co różni jednostkę od innych, powstawanie sądów na temat własnej osoby.

Tożsamość społeczna jest nadawana społecznie, przekształcana społecznie i musi być potwierdzana społecznie.

Jesteśmy tacy, za jakich uznają nas inni. Tę samą ideę wyraża pojęcie jaźni odzwierciedlonej - Cooley'a. W określonych warunkach może nastąpić "alternacja" tożsamości, czyli trwała jej przemiana (np. pod wpływem praktyk religijnych lub terapii psychoanalitycznej).

Tożsamość społeczna ujmowana jest najczęściej w kategoriach psychologicznych, socjologicznych i kulturowych. Jest to tożsamość jednostki, grupy społecznej lub zbiorowości, dzięki której i poprzez którą umiejscawia ona samą siebie w jakimś obszarze rzeczywistości społecznej bądź też sama jest osadzana w tej rzeczywistości przez zewnętrznego obserwatora (inną jednostkę, grupę zbiorowości) Ogólnie mówiąc tożsamość jest to okazywanie innym jednostkom i samemu sobie identyfikacji (utożsamiania się) z jakimś elementami rzeczywistości społecznej.


W naukach społecznych szczególnie psychologii i socjologii tożsamość jest pojęciem wieloznacznym. Można ją ujmować w sposób obiektywny bądź też subiektywny. „Obiektywne ujęcie kładzie nacisk na role, pozycje, stosunki społeczne łączące jednostkę z grupami społecznymi.” Natomiast tożsamość w ujęciu subiektywnym „łączy się z poczuciem tożsamości oraz jej samoświadomością,” gdzie ważne są treści wewnętrzne jednostki, takie jak rozwiązywanie konfliktów czy realizacja zadań sobie postawionych. Cechy te są charakterystyczne dla tzw. tożsamości osobistej, która ściśle powiązana jest z tożsamością społeczną. Tożsamość osobista to takie cechy, które określają nas samych. Zaliczamy do nich: cechy psychologiczne, cechy fizyczne, zainteresowania intelektualne, sposób odnoszenia się do innych, upodobania. Zaś tożsamość społeczną identyfikują terminy określające członkowstwo w grupach społecznych, m.in. płeć, wiek, narodowość, afiliacja polityczna, religia. Tożsamość społeczna jest zespołem Identyfikacji Społecznej, która oznacza proces umieszczania i definiowania zarówno siebie, jak i innych w różnych kategoriach społecznych. Tożsamość osobista i tożsamość społeczna są współzależne. Często tak bywa, że jednostki należące do danej grupy społecznej przypisują sobie samemu te cechy, które charakteryzują jej zbiorowość, grupę społeczną i odwrotnie np. w grupie, z którą się identyfikuję, i do której należę jest moda na palenie papierosów. W związku z tym ja także palę, bo chcę, ale tak naprawdę po każdym wypalonym papierosie jest mi nie dobrze, boli mnie głowa, mam mdłości. Tożsamość osobista szuka odpowiedzi na pytanie o to: „kim jestem?” bądź „skąd jestem?”, jest uformowaniem struktury „JA” zaś tożsamość społeczna określana jest jako przynależność jednostki do danej grupy społecznej opartej na identyfikacji z ich celami, wartościami, odczuciu rosnącej z nimi więzi i swoistej przynależności. Jest określeniem struktury „MY”. Tożsamość osobista i tożsamość społeczna jest podstawą do kształtowania się własnej tożsamości danej jednostki, szczególnie silnie w okresie dojrzewania. P. L. Berger podkreśla, że tożsamość jest podtrzymywana, modyfikowana, a nawet formowana na nowo przez stosunki społeczne. Z. Mach uważa, iż bazą formowania się tożsamości społecznej jest percepcja zachowań społecznych oraz porównania własnej osoby z innymi ludźmi. Zachowania społeczne stanowią treść porównań „ja - inni” oraz źródło podobieństw i różnic prowadzących do powstania kategorii „my” i kategorii „my - oni”. Budując tożsamość społeczną konstruujemy granice między partnerami interakcji społecznych. R. Jenkins sugeruje, iż „tożsamość społeczna jest ważniejsza niż wewnętrzne życie jednostki. Przynależność do grupy, regionu, społeczności otwiera bowiem wiele płaszczyzn widzenia siebie.”

WG TUROWSKIEGO

TOŻSAMOŚC /Bokszański/ - układ autodefinicji jednostki jako aktora społecznego

• Tożsamość osobowa (poczucie ciągłości jaźni, ciągłości własnego istnienia, mimo upływu czasu)

• Tożsamość społeczna (poczucie zajmowania przez jednostkę określonego miejsca w świecie społecznym, pełnienie określonych ról społecznych)

Kryzys tożsamości społecznej powodują: niespójne struktury społeczne; fragmentaryczna przynależność do różnych grup; pluralizm kulturalny i ideologiczny; segmentaryzacja życia jednostki

WG GIDDENSA

Tożsamość: - wiele znaczeń; można podejść na kilka sposobów.

Tożsamość - cechy wyróżniające jednostki lub grupy, określające, kim lub czym jest ta jednostka lub grupa i co ma dla nich znaczenie. Najważniejsze źródła: płeć, narodowość, przynależność klasowa, orientacja seksualna. Wyznacznik tożsamości jednostki to jej imię i nazwisko.

Typy tożsamości:

1. tożsamość społeczna-

• dotyczy cech [przypisywanych jednostce przez innych. Są one wyznacznikiem kim zasadniczo dana osoba jest a równocześnie określają stosunek danej jednostki do innych posiadających te same cechy

• Najczęściej obejmuje więcej cech (można być jednocześnie lekarzem, mężem, ojcem)

• TOŻSAMOŚCI SPOŁECZNE MAJĄ WYMIAR ZBIOROWY. Znak że jednostki są takie jak inni.

• Tożsamości zbiorowe - oparte na wspólnych celach, wartościach i doświadczeniach - mogą tworzyć podstawy ruchów społecznych (feministki, zieloni, związkowcy) 

2. tożsamość jednostkowa (osobista):

• zaznacza odrębność jednostki i dotyczy procesów samorozwoju, w których jednostka wykształca poczucie bycia sobą i stosunek do otaczającego świata

• jednostka osiąga poczucie bycia sobą w dialogu z otaczającym światem. Proces interakcji między „ja” a społeczeństwem pozwala powiązać osobisty świat jednostki ze światem publicznym,

• tożsamość jest kształtowane przez jednostkowe działania i wybory a także środowisko kulturowe i społeczne

• jest dużo bardziej wielowymiarowa i płynna niż dawniej (obserwuje się odchodzenie od ustalonych i dziedzicznych czynnik…ów które dawniej determinowały kształtowanie się jednostki)

20. KAPITAŁ SPOŁECZNY JEDNOSTKI I GRUPY

KAPITAŁ SPOŁECZNY (jak wsparcie społeczne) - został zbudowany jako pojęcie teoretyczne. Poprzez badania dochodzono do tego czym on jest, co można włożyć w jego pojęcie.

Pierre Bordieu wprowadził ten termin do literatury; James Coleman; Robert Putman

OGÓŁEM O KAPITALE SPOŁECZNYM:

• łączy sferę gospodarki i socjologii - nowa subdyscyplina: socjologia ekonomiczna, która wyjaśnia zjawiska na poziomie całych społeczeństw.

• pozwala wyjaśnić różnice odnoszące się do jakości życia i posiadanych bogactw (określenie jak jest wykorzystany potencjał) wśród różnych społeczeństw

• pozwala wyjaśnić dlaczego programy socjalne nie odnoszą sukcesów w społeczeństwach o niższym rozwoju, mimo, że te same programy zostały zrealizowane z pozytywnym skutkiem w innych społeczeństwach

• tworzą go obiekty, które są tradycyjnymi pojęciami w socjologii (czyli np. grupa społeczna, itp.)

• pozwala oszacować wpływ kontekstu społecznego na procesy i zjawiska poddane badaniu (np. jak ludzie w społeczności reagują na wyróżnianie się, czy mamy do czynienia z uogólnionym zachowaniem)

• pozwala nam przewidzieć pewne problemy związane z implementacją (wdrożeniem) konkretnego działania

• słabością tego pojęcia jest NIEDOOKREŚLONOŚĆ - jest zbyt szerokim pojęciem, szukamy więc odniesienia pod kątem ważności by uszeregować elementy, które tworzą kapitał.

• K.S to źródło cenionych, pożądanych zjawisk, ale może też prowadzić do destrukcyjnych działań, np.

- nieuczciwe wykorzystywanie sieci - powiązania dla własnych korzyści, np. mafia

- niemoralny familizm, np. klientelizm

- może służyć ograniczeniu dostępu dla innych do dóbr, których potrzebują - działanie na szkodę dobra publicznego, ograniczanie innowacyjności, przedsiębiorczości, aspiracji i celów, K.S może być źródłem hamulców, jeśli chodzi o mobilność jednostek i grup, np. długotrwale korzystający z pomocy zostają korzystającymi z pomocy również w kolejnym pokoleniu (tzw. międzygeneracyjne przekazywanie posiadanych statusów - reprodukują się te same grupy)

Pierre Bordieu

• uważa, że kapitał społeczny to „list uwierzytelniający”, który uprawnia ludzi do zaciągania „kredytu” (jest to możliwe, bo ludzie posiadają sieć trwałych mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych więzi)

• K.S = zasób dóbr dostępnych na mocy członkostwa w grupie

np. osoby korzystały z członkostwa w grupie, kiedy nie było ich obecnych na zebraniu dotyczącym jakiegoś projektu i mimo tego, że nie uczestniczyły osobiście w spotkaniu zostały im przydzielone konkretne zadania odnośnie projektu

James Coleman

• K.S = określony typ zasobów dostępnych aktorowi ; definiuje kapitał społeczny poprzez jego funkcje - kapitał społ. tkwi w relacjach pomiędzy aktorami

• formy kapitału społ. : zobowiązania i oczekiwania w warunkach wzajemnego zaufania, przepływu informacji, oczekiwania skutecznych norm - powoduje to wykształcenie się norm określających istnienie pewnych działań

Bordieu i Coleman K.S jest ATRYBUTEM JEDNOSTKI (KAPITAŁ SPOŁ> JEDNOSTKI) i ozn. zyski jednostki w strukturach społecznych.

Jednostka osiąga następujące pożytki z K.S:

• ma poparcie rodzinne, sieć wsparcia/ oparcia społecznego

• może uzyskać korzyści będące w obrębie sieci

• uzyskuje rodzaj korzyści w postaci funkcjonowania, przestrzegania norm (podporządkują się normom może czerpać z zasobów

Ale K.S może też powodować straty:

• kapitał daje szanse jednostce, ale szanse w danej sieci powiązań - to ogranicza dostęp do innych szans, np. jednostka będąca członkiem ubogiej społeczności ma słabe, niekorzystne szanse

• silna sieć może skutecznie ograniczyć wolność jednostki

• jednostka musi być konformistom jeśli chce być w danej sieci powiązań, co może być dla nie trudne

• jednostka podlega normom blokującym poprawę sytuacji życiowej i możliwość rozwoju

Robert Putman

• K.S ułatwia koordynację działań dla wspólnych korzyści - pomnażanie tego co już jest

• można badać K.S różnych zbiorowości

• K.S wyraża się obywatelskim zaangażowaniem w działania kolektywne podejmowane na rzecz dobra wspólnego - więc K.S jest dobrem PUBLICZNYM, który mnoży się, kumuluje, przyrasta ( a nie prywatnym!)

• rozwijane jest zaufanie, ułatwiona jest koordynacja i współpraca, normy pozwalają rozwiązywać konflikty

• K.S ułatwia kształtowanie się tożsamości ZBIOROWEJ/ KOLEKTYWNEJ, sprzyja rozwojowi gospodarczo-ekonomicznemu regionów, bo zapewnia szybki przepływ informacji i obniża koszty transakcji pomiędzy elementami sieci

METODY DEFINIOWANIA KAPITAŁU SPOŁECZNEGO:

• DEFINICJE TWARDE (STRUKTURALNE)

podkreślana jest rola powiązań i charakter sieci społecznych, nawiązują do Colemana; związki K.S z procesami gospodarczymi

• DEFINICJE MIĘKKIE

dotyczą zaufania, akceptacji wartości, tradycji, zasady wzajemności - tego jak rozumiane są normy ; badania jakościowe; nawiązanie do Putmana; związki K.S z procesami politycznymi

• DEFINICJE POŚREDNIE

łączą powyższe sposoby; badają formalne i nieformalne sieci, skuteczność kanałów informacji, zaangażowanie, przynależność

• K.S DEFINIOWANY JAKO METAFORA - dopełnienie kapitału ludzkiego

* jest również szereg wielu innych kapitałów prócz społecznego, np. kulturowe, ludzkie, itp.

Mark Granovetter:

• Kapitał spajający tworzą silne powiązania łączące „swoich” - ludzi, którzy się znają: członków rodziny, przyjaciół, krajan, itp. Daje on jego posiadaczom poczucie przynależności, zapewnia wsparcie, ochronę, ułatwia radzenie sobie. Kapitał spajający ma dwa oblicza: może działać pro publico bono przynosząc pożytek jednostkom i grupom, ale może też wymuszać lojalność wbrew woli poszczególnych osób i być źródłem szkodliwych dla społeczności praktyk i zwyczajów, np. mafie, kumoterstwo, nepotyzm, klientelizm.

• Kapitał pomostowy oparty jest na słabych powiązaniach łączących ludzi obcych, innych, różnych. Może on operować zarówno horyzontalnie jak i wertykalnie. W tym pierwszym przypadku łączy on osoby zajmujące podobne miejsce w strukturze społecznej (w tym w strukturze władzy), w drugim - osoby zajmujące pozycje odmienne. W odróżnieniu od kapitału spajającego, który pełni raczej funkcje defensywne, kapitał pomostowy pozwala „iść do przodu” rozszerzając możliwości dostępu do i wymiany zasobów krążących po sieciach. Zasób to np. informacja, idee, dobra materialne, ale przede wszystkim emocje (szacunek, sympatia, aprobata - ludzie chcą być traktowani godnie).

• była jeszcze wzmianka o kapitale wykluczającym - chyba chodzi o to kiedy kapitał spajający może stać się z drugiej strony wykluczającym (tworzą się zamknięte kręgi, elity) - ale pewna nie jestem.

21. Instytucje społeczne, instytucje totalne.

Instytucje społeczne

Pod pojęciem instytucji społecznej rozumiemy grupę osób, wyłaniających się ze społeczności i charakteryzujących się stosownymi cechami, które umożliwiają zaspokojenie potrzeb danej grupy. Instytucje społeczne umożliwiają wprowadzenie w życie podstawowych wartości, czyli prawa do wolności i zachowania podmiotowości człowieka. Zadania te realizowane są poprzez organizowanie życia społecznego w taki sposób, żeby zagwarantować jednostkom możliwość aktywnego uczestnictwa w tych instytucjach, które już istnieją i tworzenia nowych, mających pomóc skuteczniej zaspokajać potrzeby.

*przekopiowane z punktu 2:

Instytucje społeczne- zespoły ról i stanowisk, obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te sprawujących przy użyciu przydzielonych im urządzeń odpowiednich środków rzeczowych.

Zadania instytucji grupowych:

5. instytucje grupowe przez podział zadań i trwałe, stałe wykonywanie umożliwiają osiąganie celów przez grupę

6. skłaniają jednostki lub podgrupy do wykonywania ról im przydzielonych

7. zapewniają wewnętrzną spójność grupie

8. zapewniają ciągłość grupie, mimo zmian generacji członków

Wśród różnych instytucji wyróżniamy pojedyncze stanowisko lub instytucję władzy grupowej

Pojęcie władzy w socjologii wiąże się z możnością podejmowania decyzji o zachowaniach innych ludzi i stosowania względem nich systemu nagród i kar.

Podział władzy:

2. wg Maxa Webera:

- panowanie legalne- oparte na ustanowieniach prawnych

- panowanie tradycjonalistyczne- tytuł do sprawowania władzy wywodzi się z tradycji uznającej daną warstwę społeczną, dany ród jako uprawniony do sprawowania władzy

- panowanie charyzmatyczne- władza przyznawana jest jednostce ze względu na jej szczególne przymioty i wrodzone talenty przywódcze

b) wg Kurta Lewina:

- model autokratyczny

- model demokratyczny

Instytucja totalna

Instytucja totalna to organizacja społeczna, która stwarza dla osób z nią związanych rodzaj odrębnego świata, rządzącego się własnymi prawami i odseparowanym od reszty społeczeństwa mniej lub bardziej szczelnymi barierami.

Bariery jakimi separuje się instytucja totalna od świata nie muszą mieć charakteru fizycznego (np. murów, czy drutów kolczastych), lecz mogą mieć też charakter obyczajowo-psychologiczny. Większość instytucji totalnych oprócz stosowania zbioru zakazów i regulaminów, ściśle określających każdy aspekt życia, separuje związane z nimi osoby poprzez np. jednolity strój, wspólną kulturę lub silne zależności finansowe. Totalność instytucji w tym sensie jest cechą skalowalną. Istnieją instytucje jednoznacznie totalne w samym założeniu (np. więzienia) jak i instytucje posiadające tylko pewne cechy totalności - np. szpitale.

Pojęcie spopularyzował Erving Goffman.

Definicja instytucji w ujęciu Malinowskiego - skład pojęcia instytucji:

1. Normy regulujące zachowania w obrębie instytucji i określające współdziałanie jednostek (zajmujących określone pozycje i pełniących role społeczne) w jej ramach. Mogą być:

• sformalizowane zakresy czynności, kodeksy etyczne

• niesformalizowane normy obyczajowe, zwyczajowe

Istnieje wielość systemów normatywnych, które często nie korespondują ze sobą - podlegając regułom jednych, stajemy w opozycji do drugich (konflikty możemy rozwiązywać jako jednostka albo krąg społ.).

2. Personel - grupa ludzi podzielona na role oraz ma przypisane zakresy odpowiedzialności i obowiązków. Grupy, które znajdują się na drabinie stratyfikacyjnej pod względem odpowiedzialności i obowiązków. Mamy:

• z jednej strony KADRY MENEDŻERSKIE - podstawowy nośnik lub źródło zmian socjologia zarządzania

• z drugiej strony SPECJALISTÓW w pewnych dziedzinach - w każdej instytucji funkcjonują ci, których nie możemy zastąpić (pod względem kwalifikacji) = trzon instytucji

• także PERSONEL POMOCNICZY (poboczny, ale niezbędny)

Pomiędzy tymi grupami często pojawiają się konflikty:

• reprezentowane między grupami (np. między menedżerami personelem pomocniczym) mobbing

• funkcjonowanie grup formalnych (np. punkty terenowe, działy ds. czegoś) i nieformalnych (skupiają ludzi z różnych działów) mogą mieć różne cele, inne od celów instytucji (cele partykularne)

• Zasoby - środki materialne służące do realizacji określonych celów. Wszelkie dobra, trwałe środki (np. budynki), źródła finansowania:

stare zasoby nowe zasoby

- pieniądze rządowe, samorządowe - środki unijne

(sektor publiczny) - rozmaite programy

- pieniądze z datków

(sektor prywatny)

- środki materialne

(meble, koce itp.)

Należy dokumentować wszelkie kroki, bo tylko to umożliwia odwołanie się od decyzji cechy organizacji biurokratycznych.

4. Zadania i cele do realizacji - zakres zadań zwykle mamy w informacji o danej instytucji (zwykle pod nazwą). Zadania instytucji będą związane z pewnym modelem, do którego te instytucje można przymierzyć (co powinna robić, kiedy) oraz z tym, co rzeczywiście ona robi. Traktujemy ją jako poziom opisu empirycznego oraz poziom opisu empirycznego wzbogaconego o porównanie teoretyczne do pewnego modelu:

• modele mogą wynikać z różnych nauk - socjologii, nauk politycznych; uwypuklają różnice między rzeczywistością a modelem

• szukanie rozdźwięku pomiędzy tym, do jakich zadań instytucja jest powołana, a jakie realizuje - co się dzieje, że pewne cechy tego modelu nie mają znaczenia, a inne mają duże znaczenie.

Gdy instytucja nie ma zasobu, pomysłu w realizacji pewnych zadań, wtedy podejmuje działania pozorne.

5. Działania - rzeczywiste podejmowane typy aktywności związane z celami.

6. Wyodrębnienie funkcji jawnych (płytka analiza tego, co robi instytucja) i ukrytych (niezamierzone, ale podtrzymujące instytucję przy życiu, czasem nieuświadamiane) tej instytucji. Można je realizować zarówno na zewnątrz, jak i ze względu na swoje przetrwanie (mogą ze sobą współdziałać lub nie).

Im mniej grupy w instytucji będą zaangażowane w realizację zadań, do których są powołane, tym bardziej prawdopodobna będzie realizacja funkcji ukrytych.

4

---