Jak rozumiesz tytuł powieści Nałkowskiej - "Granica"?
Nałkowska prezentuje nam obraz społeczeństwa polskiego w okresie międzywojennym
Pokazuje pozostałości feudalizmu: głębokie i mające duży wpływ na karierę podziały społeczne
Także "zepsucie" ludzi z różnych stref (zwłaszcza wyższych) powodowane jest przez podziały i narastające uzależnienie ludzi od pieniędzy (Ziembiewicz)
Te pozostałości feudalizmu i zepsucie moralne są pokazane jako granice i ich przekraczanie
Jakie są to granice?
Społeczna: podziały społeczne związane z urodzeniem i przynależność do danej warstwy społecznej; powoduje to nierówne szanse w zdobyciu wykształcenia (pieniądze) i ogłady towarzyskiej; wiele rzeczy dzieli grupy społeczne: sytuacja materialna, możliwości dalszego rozwoju, prawa, obyczaje, poglądy, pozycja towarzyska: granice nie do przebycia; to praktycznie uniemożliwia ludziom z niższych warstw awans społeczny; także związane są z tym przeszkody dla ewentualnych związków miłosnych miedzy warstwami: traktowane są nadal jako mezalians (Zenon i Justyna); Symboliczną granicą społeczną są sufity w kamienicy Kolichowskiej - od pieniędzy mieszkańca (a więc i od statusu) zależy miejsce zamieszkania (dół - piwnice)
Moralne: zepsucie Zenona wiążące się z pogonią za wartościami doczesnymi (przyjemnością i pieniądzem, stanowiskami); przekracza on kolejne, teoretycznie nieprzekraczalne granice: odpowiedzialności za siebie i innych, granice sumienia, po ich przekroczeniu przestaje się być sobą (zdanie Elżbiety); 1. Wykorzystanie Justyny, skrzywdzenie jej i porzucenie, gdy zaszła w ciążę, nigdy nie myślał poważnie o związku z nią (granica społeczna); także w związku z tym Zenon oszukiwał Elżbietę; 2. Pośrednio przyczynił się do wydania rozkazu strzelania do robotników; będąc przy władzy starał się tylko utrzymać porządek, stawiając to ponad prawa robotników do życia (zostają przecież, po zwolnieniu, bez środków do życia); 3. Zaprzedaje się Czechlińskiemu (i bogatemu ziemiaństwu), porzucając swoje zasady podporządkowuje się im (jako redaktor "Niwy" i potem prezydent), cały czas ucisza swoje sumienie, ten proces następuje powoli, wręcz niezauważalnie dla Zenona;
Psychologiczna: między sądem jednostki a zbiorowości (zwana też filozoficzną); Nałkowska zastanawia się jak ta granica przebiega i jakie są granie ludzkiego poznania, ogarnięcia wszystkiego co się wokół niego dzieje; np. romans z Justyną: on uważał się ostatecznie, że jest w porządku wobec niej, ale inni (zwłaszcza Elżbieta) uważają to za niedopuszczalne (granica moralna); poza tym też wytrzymałość psychiczna: Justyna po porzuceniu jej przez Zenona i dokonaniu aborcji popada w chorobę psychiczną
Filozoficzna: Rozmowa Karola z ks. Czerlonem o problemie obiektywnego poznania świata: Karol mówi o ogromnych możliwościach ludzkiego rozumu, od Boga otrzymał chęć poszerzania swoich horyzontów i odsuwania granicy nie poznanego; Czerlon uważa, że granicą niepoznawalnego jest stała i dotyczy udziału Boga w stworzeniu świata - to pozostanie domeną Boga, podobnie jak sama postać Boga; Obaj podkreślają wyjątkowość człowieka, jego złożoność, pozwalającą m.in. prowadzić abstrakcyjne poznawanie świata.