Rachunkowość Finansowa 01.10.2010 Wykład 1

TEMATYKA ZAJĘĆ

1. Wprowadzenie. Przypomnienie informacji z wprowadzenia z rachunkowości.

2. Zasady wyceny bilansowej i ustalania wyniku finansowego.

3. Rzeczowe aktywa trwałe. Amortyzacja.

4. Wartości niematerialne i prawne.

5. Rzeczowe aktywa obrotowe

6. Aktywa finansowe, inwestycje

7. Przychody i koszty

8. Rozliczenia międzyokresowe przychodów i kosztów

9. Rezerwy i kapitał własny, Rozrachunki

10. Polityka rachunkowości, Skutki błędów fundamentalnych i zmiany polityki rachunkowości

Literatura obowiązkowa:

• Ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości tekst ujednolicony, Dz. U. z 2009 r. Nr 152 poz 1223.

• Walińska E. (red.), Zasady wyceny bilansowej i ustalania wyniku zgodnie ze znowelizowana ustawa o rachunkowości, CCAE, Łódź, 2002.

• Walińska E. (red.), Zasady wyceny bilansowej i ustalania wyniku zadania z rozwiązaniami, CCAE, Łódź, 2002.

• Meritum Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa, praca zbiorowa, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2009.

 Literatura uzupełniająca:

• Śnieżek E. (red.), Wprowadzenie do rachunkowości, Podręcznik z przykładami, zadaniami i testami, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004.

Definicja rachunkowości

Rachunkowość jest sztuką pomiaru, opisu i interpretowania działalności gospodarczej[1]

Rachunkowość jest systemem retro- i prospektywnej informacji gospodarczej, który wykorzystuje wycenione w pieniądzu i bilansujące się ogólne i szczegółowe dane liczbowe dla ustalania, planowania i analizy wyników finansowych i sytuacji finansowej jednostki gospodarczej[2].

Rachunkowość jest systemem odzwierciedlania w mierniku pieniężnym sytuacji majątkowej i finansowej jednostek gospodarczych oraz kompletnego ujmowania zachodzących w nich zjawisk i procesów gospodarczych w uporządkowany sposób za pomocą specyficznych form, rozwiązań organizacyjnych i technicznych. Dzięki temu uzyskuje się sformalizowany, wewnętrznie spójny i zbilansowany obraz działalności gospodarczej o uniwersalnym charakterze[3].

 [1] R.F. Meigs, W.B.Meigs, Fianscial Accounting, Mc Graw - Hill Publishing Company, New York 1995, s.4 podano za M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Rachunkowość fiansowa, Difin, Warszawa 2002, s. 9.

[2] M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Rachunkowość fiansowa, Difin, Warszawa 2002, s. 14.

[3] T. Kiziukiewicz (red.), Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości, cz. 1, wyd.1, Wrocław 2001, s. 14.

Nadrzędnym celem rachunkowości jest opracowanie informacji związanych z prowadzoną działalnością[1].

 

Celem rachunkowości finansowej jest gromadzenie i przetwarzanie informacji o działalności przedsiębiorstwa oraz prezentacja tych informacji w formie: bilansu, rachunku zysków i strat, rachunku przepływów pieniężnych oraz zestawienia zmian w kapitale własnym.

Formę i treść sprawozdania finansowego reguluje znowelizowana ustawa o rachunkowości (Ustawa o rachunkowości z 1994 roku, tekst jednolity z 2009r. Dz. U. 152, poz. 1223).

 

Przedmiot i przedmiot rachunkowości

Przedmiotem rachunkowości są wszystkie zdarzenia gospodarcze występujące w przedsiębiorstwie obejmujące: majątek, źródła pochodzenia, przychody i koszty oraz wynik finansowy jednostki[1].

 

Podmiotami rachunkowości są wszystkie jednostki gospodarcze, które prowadzą rachunkowość.[2]

[1] Śnieżek E., Jaroszczak A., Mazuchowska B., Stępień - Andrzejewska J., Żurawska J., „Wprowadzenie do rachunkowości. Przykłady, zadania, testy, komentarze”, FRRwP, Łódź 2003, s. 3

[2] ibidem, s.3

Art. 2. 1. Przepisy ustawy o rachunkowości, stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 3, do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

1. spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji) oraz spółek cywilnych, z zastrzeżeniem pkt 2, a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego;

2. osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich oraz spółdzielni socjalnych, jeśli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro;

3. jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej reasekuracyjnej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów;

4. gmin, powiatów, województw i ich związków, a także państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich:

1. jednostek budżetowych,

2. gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych,

3. zakładów budżetowych,

4. funduszy celowych niemających osobowości prawnej;

5. jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których mowa w pkt 1 i 2;

6. osób zagranicznych, oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej;

7. jednostek niewymienionych w pkt 1-6, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych - od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.

Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie mogą stosować zasady rachunkowości określone ustawą również od początku następnego roku obrotowego, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro. W tym przypadku osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązani do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym.

Jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości, iędzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej oraz związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej, zwanymi dalej "MSR", stosują przepisy ustawy oraz przepisy wykonawcze wydanena jej podstawie, w zakresie nieuregulowanym przez MSR.

Użytkownicy informacji finansowej

Rachunkowość jest źródłem informacji finansowej. Odbiorcami zewnętrznymi tych informacji są m.in.[1]:

• urzędy statystyczne (sporządzanie opracowań makrogospodarczych),

• urzędy skarbowe (naliczanie obciążeń fiskalnych),

• władze lokalne (naliczanie podatków lokalnych, ocena zniszczenia środowiska, stan zatrudnienia i miejsca pracy)[2],

• banki (badania zdolności kredytowej),

• kontrahenci (do oceny ogólnej sytuacji finansowej spółki, zdolności płatniczej oraz ogólnych zasad organizacji transakcji rynkowych przeprowadzanych przez przedsiębiorstwo)[3],

• inwestorzy (badania sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i uzależnianie od niej nabycia udziałów danej spółki),

• wierzyciele (możliwość spłaty zobowiązań, potwierdzenie istnienia wierzytelności)[4].

[1] T. Kiziukiewicz (red.), Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości, cz. 1, wyd.1, Wrocław 2001, s. 15.

[2] E. Walińska, Zasady wyceny bilansowej, i ustalania wyniku, CCAE,Łódź 2002, s. 17.

[3] M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Rachunkowość ..., op.cit., s. 14.

[4] E. Walińska, Zasady..., op.cit., s. 17.

Odbiorcami wewnętrznymi informacji kreowanych przez rachunkowość są:

• zarząd przedsiębiorstwa (ocena rentowności przedsiębiorstwa stopa zwrotu kapitału, stopień ryzyka działalności i planowanych przedsięwzięć[1]),

• menedżerowie (do oceny rentowności, przychodowości i poznoszonych kosztów, do budżetowania, planowania inwestycji),

• pracownicy (do oceny wypłacalności i rentowności przedsiębiorstwa oraz planami działania i rozwoju w kontekście ich zatrudnienia i płac[2]) ,

• itp.

[1] M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Rachunkowość ..., op.cit., s. 14.

[2] ibidem, s. 15.

Funkcje rachunkowości

Najważniejszą cechą informacji księgowej jest : wierny i rzetelny opis[1]

true and fair view presentation

 

Koncepcja wiernego i rzetelnego opisu powstała ze względu na niedoskonałość norm rachunkowości w porównaniu z bogactwem życia gospodarczego i istnieniem sytuacji nieprzewidywalnych. Zasada ta jest narzędziem „wolności interpretacyjnej” w rachunkowości[2]. Zasada ta została wprowadzona przez Międzynarodowe Standardy Rachunkowości.

 

Ogólnie zasadę tę przedstawia B. Lisiecka Zając jako: jasne przedstawienie rzeczywistości (...) bez wybiegów, upiększania, zaciemniania, przemilczania itp. ustalanie i podawanie odpowiednich informacji, przyjmując założenia, że ustawa określa minimum, a nie maksimum danych, jakie jednostka powinna udostępniać czytelnikowi sprawozdania finansowego[3].

[1] Lub inaczej zwana koncepcją przewagi treści nad formą (ang. Substance over form).

[2] M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Rachunkowość ..., op. cit., s. 16.

[3] B. Lisiecka-Zająć, Ogólna charakterystyka ustawy o rachunkowości, Rachunkowość, Zeszyt Specjalny 1994, podano za M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Rachunkowość ..., op. cit., s. 18.

Nadrzędne zasady rachunkowości

Wśród zasad regulujących prowadzenie rachunkowości wyróżniamy zasady:

• nadrzędne,

• szczegółowe.

 

Główną zasadą rachunkowości jest zasada wiernego i rzetelnego opisu, z niej wynikają następujące zasad nadrzędne:

• kontynuacji działalności (going concern),

• ciągłości,

• memoriałową,

• współmierności przychodów i kosztów,

• ostrożności (ostrożnej wyceny),

• wyższości treści nad formą,

• periodyzacji,

• zakazu kompensat,

• istotności

Budowa i zawartość informacyjna bilansu

Bilans jest to zestawienie środków gospodarczych jednostki (aktywa) i źródeł ich finansowania (pasywa) sporządzane na określony dzień. Bilans jest sporządzany zgodnie z zasada równowagi bilansowej, tj. równości aktywów i pasywów.

 

Bilans zawiera następujące elementy[1]:

• nazwę jednostki gospodarczej, dla której sporządzany jest bilans,

• moment bilansowy (data), na który jest sporządzony bilans,

• wyszczególnione w określonej ustawą kolejności składniki aktywów i pasywów oraz ich wartości,

• sumy cząstkowe poszczególnych grup składników majątku i źródeł ich finansowania,

• sumę aktywów i pasywów,

• datę sporządzenia bilansu,

• podpisy osób odpowiedzialnych za prawidłowość i rzetelność bilansu.

  [1] I. Olchowicz, Podstawy rachunkowości, cz.1, wykład, Difin, Warszawa 2001, s. 53.

Aktywa są to:

• kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o

• wiarygodnie określonej wartości,

• powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń,

• które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych[1].

 [1] ustawa o rachunkowości art. 3 ust. 1 pkt 12.

Zobowiązanie jest to:

• wynikający z przeszłych zdarzeń

• obowiązek wykonania świadczeń,

• o wiarygodnie określonej wartości,

• które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki[2].

[2] ibidem, art. 3 ust. 1 pkt 20.

Aktywa netto = suma aktywów - suma zobowiązań = KW

Aktywa w bilansie są ułożone wg malejącej płynności (możliwość i szybkość zamiany składnika na środki pieniężne), a pasywa według zwiększającej się wymagalności (termin zwrotu).

Konto i zasady ewidencji na kontach

Zdarzenie gospodarcze nie jest jednoznacznie określone w literaturze[1]. Zdarzenie gospodarcze oznacza zmiany wartościowe aktywów i pasywów bilansu.

 

Operacja gospodarcza to zdarzenie, które wywiera wpływ na aktywa lub pasywa bilansu danej jednostki i podlega zapisowi księgowemu.

 

Operacje dzielimy na[2]:

• bilansowe (zmiany tylko w elementach aktywów i pasywów),

• wynikowe (zmiany w pozycji zysku/straty netto).

[1] E. Śnieżek (red.), Wprowadzenie do rachunkowości. Podręcznik z przykładami, zadaniami i testami, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004, s. 38.

[2] Ibidem.

Konta księgowe możemy podzielić na konta:

• bilansowe, to te konta, które odpowiadają poszczególnym elementom aktywów i pasywów, wyróżniamy tu konta aktywne, pasywne i aktywno-pasywne,

• wynikowe, inaczej niebilansowe, to konta kosztów i przychodów, konta te nie wykazują ani sald początkowych ani sald końcowych, obroty kont kosztów i przychodów w końcu okresu przenoszone są na konto wynik finansowy a następnie po przez jego zamknięcie ustala się zysk lub stratę netto.

• korygujące, są to konta pomocnicze dla kont podstawowych, salda końcowe tych kont zmniejszają lub zwiększają wartość salda końcowego konta podstawowego, np. konto „umorzenie środków trwałych” jest kontem korygującym dla konta „Środki trwałe” .

• pozabilansowe, służą do zapisów operacji nie będących operacjami gospodarczymi i nie wpływają na zmiany w bilansie,

• rozliczeniowe, są to konta pomocnicze, przejściowe pomocne w pewnych zapisach i rozliczeniach, np. zakupu materiałów.

Dzielenie kont

Podzielność pionowa konta polega na wyodrębnieniu z treści konta określonych zagadnień należących do zakresu tematycznego konta, lecz wymagających osobnej prezentacji[1]. Np. z konta Środki trwałe można wydzielić następujące konta: „Środki trwałe” i „Umorzenie środków trwałych” lub z konta „Rozrachunki z dostawcami i odbiorcami” wydzielono konta „Należności od odbiorców” i „Zobowiązania wobec dostawców”. Również w wyniku podziału pionowego konta wynik finansowy powstały konta przychodów kosztów.

 

Podzielność pozioma konta polega na jego podziale na dowolną liczbę kont szczegółowych o węższym zakresie ewidencji. Konta szczegółowe utworzone w wyniku podziału eliminują konto podstawowe (macierzyste). Np. z konta „Środki trwałe” wyróżnić można konta: „Grunty”, „Budynki”, „Maszyny i urządzenia techniczne”, „Środki transportu” i „Inne środki trwałe”. Odmianą podziału poziomego jest istnienie jednocześnie kont syntetycznych (macierzystych) i analitycznych (powstałych w wyniku podziału). Wówczas na kontach analitycznych występuje zasada zapisu powtórzonego

[1] E. Śnieżek (red.), Wprowadzenie do rachunkowości. Podręcznik z przykładami, zadaniami i testami, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004, s. 75.

Poprawianie błędów księgowych

Korekta - skreślenie (ujawnienie błędu przed zakończeniem miesiąca).

Storna - błędy ujawnione w wyniku inwentaryzacji, uzgodnień zapisów na kontach lub podczas sporządzania zestawień kontrolnych. 

Wyróżniamy storno czarne i czerwone. 

Storna czarne (zwykłe) występuje wtedy, kiedy do poprawiania błędu stosuje się liczby dodatnie. Wyróżniamy storno czarne[1]:

• zupełne - księgowanie następuje po przeciwnej stronie kont na których błędnie zaksięgowano operację, następnie należy poprawnie zaksięgować operację,

• częściowe - jeśli błąd dotyczy jednego konta, wówczas eliminuje się błędny zapis dokonując zapisu na 1 koncie po przeciwnej stronie w korespondencji z kontem właściwym.

Storna czarne zniekształcają obroty.

 

Podczas dokonywania storna czerwonego wykorzystuje się liczby ujemne. Storno to jest powtórzeniem błędnego zapisu na tych samych kontach i tych samych stronach, ale ze znakiem ujemnym (pisane na czerwono, lub w ramce), a następnie zaksięgować poprawnie operację.

[1] E. Śnieżek (red.), Wprowadzenie do rachunkowości. Podręcznik z przykładami, zadaniami i testami, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004, s. 72-73.

Zasada podwójnego zapisu

Dokonywanie zapisów na kontach musi byż zgodne z zasadą podwójnego zapisu, co oznacza, że każdą operację gospodarczą księguje się na co najmniej dwóch kontach po przeciwnych stronach Dt i Ct, tak aby suma zapisów po stronie Dt była taka sama jak po stronie Ct. Mogą wystąpić zapisy[1]:

• pojedyncze (zapisy na dwóch kontach na jednym po stronie Dt a na drugim po stronie Ct w tej samej kwocie),

• złożone (zapisy na więcej niż dwóch kontach, w taki sposób aby suma zapisów po stronie Dt jest równa sumie zapisów po stronie Ct).

 

Każdemu zapisowi po stronie Wn odpowiada zapis po stronie Ma jest to tak zwana korespondencja kont[2].

[1] E. Śnieżek (red.), Wprowadzenie do rachunkowości. Podręcznik z przykładami, zadaniami i testami, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004, s. 61.

[2] Ibidem.

Sprawozdanie finansowe i jego budowa

Podstawowym celem sprawozdawczości finansowej jest dostarczanie informacji zwłaszcza dla odbiorców zewnętrznych dla podejmowania decyzji: inwestycyjnych, kredytowych, transakcyjnych itp..[1]

 

Sprawozdania finansowe dostarczają informacji o sytuacji finansowej jednostki, a w szczególności o:

• strukturze i wielkości majątku jednostki,

• stopniu zadłużenia jednostki i jego strukturze,

• płynności i wypłacalności jednostki,

• rentowności.

[1] I.Olchowicz, A. Tłaczała, Sprawozdawczość finansowa, Difin, Warszawa 2002, s. 15-16.

Sprawozdanie finansowe jednostki sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych oraz na inny dzień bilansowy, stosując odpowiednio zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego określone w roz. 4 ustawy o rachunkowości[1].

 

Sprawozdanie finansowe składa się z:

• bilansu,

• rachunku zysków i strat,

• informacji dodatkowej, obejmującej:

- wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz

- dodatkowe informacje i objaśnienia.

 

Sprawozdanie jednostek poddawanych badaniu i ogłaszaniu obejmuje ponadto:

• zestawienie zmian w kapitale własnym,

• rachunek przepływów pieniężnych.

[1] Ustawa o rachunkowości, art. 45 ust. 1.

Art. 50.

1. Informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym mogą być wykazywane ze szczegółowością większą niż określona w załącznikach do ustawy, jeżeli wynika to z potrzeb lub specyfiki jednostki.

2. Jednostka, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy nie osiągnęła dwóch z następujących trzech wielkości:

1. średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50 osób,

2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego w walucie polskiej nie przekroczyła równowartości 2.000.000 euro,

3. przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych w walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 4.000.000 euro

3. może sporządzić sprawozdanie finansowe w formie uproszczonej, wykazując informacje w zakresie ustalonym w załączniku nr 1 literami i cyframi rzymskimi. Informację dodatkową

4. sporządza się w odpowiednio uproszczonej formie.

Art. 64.

1. Badaniu i ogłaszaniu, z zastrzeżeniem art. 64b, podlegają roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych oraz roczne sprawozdania finansowe - kontynuujących działalność:

1) banków, zakładów ubezpieczeń oraz zakładów reasekuracji;

2) jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych;

2a) jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

3) spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji;

4) pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:

a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,

b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2.500.000 euro,

c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5.000.000 euro.

Do rocznego sprawozdania finansowego dołącza się sprawozdanie z działalności jednostki[1], jeżeli obowiązek jego sporządzania wynika z ustawy lub odrębnych przepisów.

[1] ustawa o rachunkowości, art. 49.

Duży potencjał informacyjny tkwi w informacji dodatkowej, z której można się dowiedzieć m.in. o:

• strukturze i grupach rodzajowych środków trwałych,

• strukturze kapitału podstawowego,

• propozycje co do podziału zysku,

• dane o stanie rezerw według celu ich utworzenia,

• dane o odpisach aktualizujących,

• podział zobowiązań wg terminu spłaty,

• struktura rzeczowa i terytorialna przychodów netto ze sprzedaży produktów,

• kosztach rodzajowych (jeśli jednostka sporządza rachunek zysków i strat wg wariantu kalkulacyjnego),

• strukturze środków pieniężnych,

• przeciętnym zatrudnieniu,

• znaczących zdarzeniach, jakie nastąpiły po dniu bilansowym, a nie uwzględnionych w sprawozdaniu,

• zmianach zasad polityki rachunkowości,

• wspólnych przedsięwzięciach , które nie podlegają konsolidacji.

Przychody i zyski[1]:

• uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych,

• o wiarygodnie określonej wartości,

• w formie zwiększenia wartości aktywów alb zmniejszenia wartości zobowiązań,

• które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli

[1] Znowelizowana Ustawa o Rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku, 9.11.2000 r.

Koszty i straty:

• uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych,

• o wiarygodnie określonej wartości,

• w formie zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw,

• które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.

 

Straty i zyski nadzwyczajne - to straty i zyski powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.

Przychody - Koszty = Wynik finansowy

Nakład jest to wyrażone w jednostce naturalnej celowe zużycie środków rzeczowych oraz wykorzystanie pracy żywej.

 

Koszt jest wartościowym ujęciem nakładów.

 Wydatek to każde zmniejszenie stanu środków pieniężnych ze względu na cel ich poniesienia. Wydatek jest pojęciem szerszym niż koszt.

 

Nie każdy przychód jest wpływem,

Nie każdy wpływ jest przychodem,

Nie każdy koszt jest wydatkiem,

Nie każdy wydatek jest kosztem

Rachunek zysków i strat jest uzupełnieniem informacji o osiąganym przez spółkę wyniku finansowym znajdującym się w bilansie.

 

Sama informacja o osiąganym wyniku finansowym jest niewystarczająca, ponieważ brak jest informacji o:

• skali działalności, tj. rozmiarach przychodów i kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo,

• strukturze przychodów i kosztów,

• wpływie poszczególnych rodzajów przychodów i kosztów na kształtowanie się wyniku finansowego.

 

Warianty rachunku zysków i strat - porównawczy i kalkulacyjny

Rachunek zysków i strat jest odstawowym elementem sprawozdania finansowego. Rachunek zysków i strat jest sporządzany metodą jednostronną.

Rachunek zysków i strat występuje w dwóch wariantach: porównawczym lub kalkulacyjnym.

Wybór wariantu zależy od kierownika jednostki.

 

Jeżeli jednostka sporządza rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym to w dodatkowych informacjach musi wykazać koszty wg rodzajów.

Rachunek zysków i strat składa się z następujących części:

• działalności podstawowej (operacyjnej),

• pozostałej działalności operacyjnej,

• działalności finansowej,

• wyniku zdarzeń nadzwyczajnych.

W jednostkach w których zapas produktów na początek i koniec okresu ulegają zmianie, należy koszty rodzajowe skorygować do kosztów współmiernych z przychodami. I tak, jeżeli
(por. I. Olchowicz, Podstawy rachunkowości, Difin, 2001, s. 246):

• Sp WG = 100 i Sk WG = 100, to wówczas nie występuje zmiana stanu produktów,

Sp WG = 100 Sk WG = 150

Oznacza to, że:

• mamy do czynienia ze zwiększeniem stanu produktów, tj. wartość zapasów zwiększyła się.

• sprzedaliśmy o 50 zł wyrobów mniej niż wyprodukowaliśmy,

• należy więc pomniejszyć koszty bieżącego okresu (koszty rodzajowe) o wielkość zapasów aktywowanych w bilansie (zapasy nie sprzedane są wykazywane w bilansie w zapasach),

• Zamiast korygować koszty rodzajowe in minus dokonujemy korekty przychodów in plus.

Sp WG = 100 Sk WG = 80,

Oznacza to, że:

• zmniejszyła się wartość wyrobów gotowych w magazynie,

• sprzedano w bieżącym okresie więcej produktów gotowych niż wyprodukowano o 20 zł,

• koszty wyrobów wyprodukowanych w poprzednim okresie, a sprzedanych w bieżącym okresie należy doliczyć do kosztów bieżącego okresu,

• należy powiększyć koszty rodzajowe bieżącego okresu o wartość zmniejszenia zapasów. Praktycznie zmniejszamy przychody o zmniejszenie stanu zapasów.

Ponieważ przy występowaniu zmiany stanu zapasów należy go wycenić, dlatego należy obliczyć jednostkowy koszt wyrobu gotowego.

W tym celu koszty ujmuje się wg typów działalności, tj. koszty rodzajowe dzielimy na koszty w układzie funkcjonalnym na: 

• Koszty działalności podstawowej (produkcji),

• Koszty zarządu i

• Koszty sprzedaży.

W uproszczonym wariancie rachunku kosztów koszty księguje się w układzie rodzajowym.

Natomiast w rozwiniętym rachunku kosztów koszty działalności operacyjnej są ujmowane w trzech układach
(Por. T. Kiziukiewicz (red.), Rachunkowość, Ekspert, Wrocław 2001, s. 241 - 243).

• rodzajowym (koszty wg rodzajów),

• podmiotowym[1] (funkcyjno - celowym), w tym koszty: działalności produkcyjnej (podstawowej i pomocniczej), zarządu i sprzedaży.

• kalkulacyjnym, w tym: materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie, inne koszty bezpośrednie, koszty wydziałowe.

[1] Informuje gdzie w podmiocie ponosi się koszty i w jakiej wysokości.

Pozostałe przychody operacyjne obejmują[1]:

• Przychody ze sprzedaży środków trwałych, środków trwałych w budowie oraz wartości niematerialnych i prawnych,

• Przychody z likwidacji środków trwałych (np. złom, części zapasowe),

• Przychody związane z działalnością socjalną,

• Odpisane przedawnione, nieściągalne lub umorzone zobowiązania,

• Wartość rozwiązanych rezerw (art. 35d), z wyjątkiem rezerw dotyczących przychodów finansowych,

• Wartość wyksięgowanych odpisów korygujących związanych z aktualizacją aktywów, na przykład należności,

• Otrzymane kary, grzywny i odszkodowania nie związane z niematerialną regulacja należności,

• Otrzymane darowizny,

• Otrzymane dotacje do działalności operacyjnej oraz rozliczane dotacje do środków trwałych, środków trwałych w budowie,

• Odpisy ujemnej wartości firmy czyli łącznej nadwyżki wartości poszczególnych składników majątkowych, ustalonej przy nabyciu jednostki lub jej zorganizowanej części, po pomniejszeniu o ewentualnie przyjęte zobowiązania nad ceną nabycia firmy.

[1] T. Kiziukiewicz, Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości, Ekspert, Wrocław 2001, s. 304 .

Pozostałe koszty operacyjne obejmują[1]

• Wartość netto sprzedanych środków trwałych, środków trwałych w budowie oraz wartości niematerialnych i prawnych,

• Wartość netto oraz koszty likwidacji środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych w wyniku zdarzeń mieszczących się w granicach ogólnego ryzyka gospodarczego,

• Aktualizacja wartości nieprzydatnych środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych od cen sprzedaży netto,

• Wartość odpisanych środków trwałych w budowie, które nie dały zamierzonego efektu gospodarczego,

• Wartość tworzonych rezerw na spodziewane straty,

• Odpisy aktualizujące wartość aktywów obrotowych (np. należności, zapasów),

• Odpisane przedawnione, umorzone lub nieściągalne należności, które nie zostały objęte odpisem aktualizującym,

• Zapłacone kary, grzywny i odszkodowania nie związane z nieterminową regulacją zobowiązań lub stratami losowymi,

• Przekazane darowizny.

[1] ibidem, s. 305.

W ramach działalności gospodarczej jednostka może prowadzić operacje polegające na zaangażowaniu części środków na zakup i obrót papierami wartościowymi lub na lokacie środków pieniężnych w banku, udzielaniu pożyczek itp.

Wymienione operacje wchodzą w zakres tzw. działalności finansowej jednostek gospodarczych. Pod jej pojęciem należy rozumieć gospodarkę środkami pieniężnymi i papierami wartościowymi.

Przychody finansowe obejmują[1]

• Przychody ze sprzedaży papierów wartościowych, udziałów i akcji,

• Odsetki od lokat, wkładów bankowych lub pożyczek,

• Otrzymane dywidendy od akcji obcych,

• Dyskonta od weksli obcych,

• Przychody z udziałów w innych jednostkach,

• Dodatnie różnice kursowe składników majątku wyrażonych w walutach obcych,

• Otrzymane lub naliczone odsetki za nieterminową regulację należności oraz rozwiązanie tworzonych na nie odpisów aktualizujących,

• Wartość umorzonych kredytów lub pożyczek,

• Wartość sprzedanych wierzytelności.

[1] Ibidem, s. 312

Koszty finansowe obejmują[1]:

• Wartość ewidencyjna sprzedanych udziałów i akcji stanowiących długo- i krótkoterminowe aktywa finansowe,

• Odsetki od kredytów i pożyczek, oprócz odsetek od kredytów zaciągniętych na środki trwałe w budowie, w okresie ich realizacji inwestycji i działalności finansowej z funduszy specjalnych, a także odsetki od emitowanych przez jednostkę obligacji,

• Opłacone prowizje od zaciągniętych kredytów, oprócz prowizji od kredytów inwestycyjnych,

• Dyskonto od weksli własnych lub obcych dyskontowanych w banku,

• Ujemne różnice kursowe składników aktywów lub zobowiązań wyrażonych w walutach obcych,

• Odpisy aktualizujące aktywa finansowe w wyniku trwałej utraty wartości,

• Zapłacone odsetki za nieterminową regulacje zobowiązań,

• Odpisy korygujące wartość należności z tytułu operacji finansowych,

• Odpisy korygujące wartość wątpliwych naliczonych odsetek,

• Wartość umorzonych należności z tytułu operacji finansowych nie objętych w całości odpisem aktualizującym,

• Wartość ewidencyjną sprzedanych wierzytelności,

• Odsetki i dodatkowe opłaty od środków trwałych przyjętych w leasing finansowy.

[1] ibidem, s. 313

1

---