Program wykładów:

Pojęcie finansów Klasyfikacja zjawisk finansowych. Pojęcie, struktura i funkcje system finansowego.

Wartość pieniądza w czasie – kapitalizacja prosta i złożona dla kapitału i renty (płatności).

Pieniądz w gospodarce: funkcje, rodzaje, mechanizm kreacji pieniądza.

Bank centralny – funkcje, polityka pieniężna

Operacje banków komercyjnych. Banki specjalistyczne.

Rynek pieniężny i kapitałowy – funkcje i instrumenty. Pozabankowe instytucje finansowe.

Struktura sektora finansów publicznych. Budżet państwa. Dochody i wydatki publiczne.

System podatkowy – technika podatkowa i rodzaje podatków. Obciążenia parapodatkowe przedsiębiorstw.

Ubezpieczenie jako narzędzie finansowania ryzyka

Źródła finansowania przedsiębiorstwa. Koszt pozyskania kapitałów własnych i obcych. Zarządzanie kapitałem obrotowym netto a płynność finansowa. przedsiębiorstwa. Próg rentowności. Dźwignia operacyjna. Dźwignia finansowa. Rachunek opłacalności inwestycji.

LITERATURA PODSTAWOWA:

W. Dobosiewicz, Wprowadzenie do finansów i bankowości, PWN, Warszawa 2005.

E. Smaga, Arytmetyka finansowa, PWN, Warszawa 1999.

System finansowy w Polsce, praca zbiorowa pod red. B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak, PWN, Warszawa 2003.

Pojęcie finansów. Rodzaje zjawisk finansowych

ZJAWISKA FINANSOWE W GOSPODARCE

zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych.

WARUNKI:

• PIENIĄDZ MUSI WYSTĘPOWAĆ REALNIE

• PIENIĄDZ WYSTĘPUJE W RUCHU

PRZEDMIOT NAUKI O FINANSACH

NAUKA O FINANSACH JEST NAUKĄ O ZJAWISKACJ I PROCESACH PIENIĘŻNYCH; JEST JEDNĄ Z GAŁĘZI EKONOMII

Przedmiotem badań obejmuje ona:

zjawiska związane z powstawianiem pieniądza,

zjawiska związane z krążeniem pieniądza pomiędzy podmiotami,

zjawiska związane z osiadaniem pieniądza w postaci oszczędności i rezerw.

NAUKA O FINANSACH A NAUKA EKONOMII

zajmuje się zjawiskami ekonomicznymi związanymi z pieniądzem w ruchu

większa szczegółowość analizy zjawisk pieniężnych – przedmiotowa i podmiotowa, szczególnie w gałęziach finansów, np. finansach przedsiębiorstw, finansach publicznych

bada wszelkie zjawiska związane z gospodarowaniem ograniczonymi zasobami

bardziej ogólne rozpatrywanie zjawisk ekonomicznych, mniejszy stopień szczegółowości, posługiwanie się wielkimi agregatami,

Czy wszystkie zjawiska pieniężne objęte są pojęciem finansów?

Tam, gdzie pieniądz pełni wyłącznie funkcję miernika wartości (a ją pełni w sposób idealny) nie można mówić o zjawiskach finansowych. Towarowy charakter produkcji nadaje wszystkim dobrom wartość, a ta jest wyrażana za pomocą pieniądza w postaci ceny.

Przykłady:

statystyka, rachunkowość, planowanie finansowe.

MIERZENIE NAKŁADÓW I EFEKTÓW RÓŻNEJ DZIAŁANOŚCI NIE WYMAG RZECZYWISTE OBECNOŚCI PIENIĄDZA, A WIĘC NIE MA PODSTAW OD ZALICZANIA TEGO TYPU PROCESÓW DO FINANSÓW.

GOSPODARKA FINANSOWA

OBEJMUJE WSZELKIE FORMY DZIAŁANIA W OBSZARZE ZJAWISK PIENIĘŻNYCH, A W SZCZEGÓLNOŚCI:

PRZYGOTOWANIEM DO REALIZACJI OPERACJI FINANSOWYCH (NP. PLANOWANIE FINANSOWE),

REALIZACJA OPERACJI Z UDZIAŁEM PIENIĄDZA (ZJAWISKA FINANSOWE),

EWIDENCJA I ANALIZA PRZEBIEGU OPERACJI PIENIĘŻNYCH W CELU WYCIĄGANIA WNISKÓW CO DO DZIAŁAŃ W PRZYSZŁOŚCI.

POLITYKA FINANSOWA

Świadoma i celowa działalność podmiotu gospodarującego polegająca na ustaleniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych

Treść polityki finansowej zależy od podmiotu, który realizuje gospodarkę finansową.

Polityka finansowa państwa:

polityka fiskalna (rząd),

polityka monetarna (bank centralny).

KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH

Zjawiska finansowe obejmują pieniądz krążący pomiędzy różnymi podmiotami gospodarującymi i wiążą się z wykorzystaniem różnego rodzaju kategorii pieniężnych (np. cena, stopa procentowa, kurs walutowy) i narzędzi (np. formy rozliczeń pieniężnych, pożyczka, kredyt, podatek). Nazywane są też strumieniami pieniężnymi.

Klasyfikacja przedmiotowa umożliwia wyodrębnienie strumieni pieniężnych bez względu na rodzaj podmiotów w nich uczestniczących.

Klasyfikacja podmiotowa pozwala na analizę zjawisk finansowych według zasadniczo jednorodnych grup podmiotów w nich uczestniczących.

KLASYFIKACJA PRZEDMIOTOWA

STRUMIENIE PIENIĘŻNE EKWIWALENTNE (RYNKOWE)

STRUMIENIE PIENIĘŻNE REDYSTRYBUCYJNE (TRANSFEROWE)

STRUMIENIE PIENIĘŻNE KREDYTOWE

Zjawiska ekwiwalentne (rynkowe)

Uczestniczyć w nich mogą dwa dowolne podmioty.

Wydatek pieniężny jednego podmiotu związany jest ze świadczeniem realnym podmiotu otrzymującego przychód pieniężny.

Zasadniczo regulowane są przez mechanizm rynkowy.

PRZYKŁADY: zapłata za towar (usługę), wypłata wynagrodzenia za

pracę.

Zjawiska redystrybucyjne (transferowe)

Uczestniczyć w nich mogą dwa dowolne podmioty.

Brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu otrzymującego

przychód pieniężny.

Zasadniczo regulowane są przez normy prawne na podstawie

różnych kryteriów.

Zjawiska redystrybucyjne (transferowe) - przykłady

Zapłata daniny publicznej (np. podatku, opłaty, cła).

Otrzymanie świadczenia pieniężnego w postaci emerytury, renty, zapomogi.

Udzielenie lub spłata pożyczki pieniężnej.

Otrzymanie lub zapłata odsetek od pożyczki pieniężnej, kredytu, lokaty bankowej.

Zakup akcji przedsiębiorstwa.

Zakup obligacji Skarbu Państwa.

Zjawiska kredytowe

Jednym z podmiotów musi być bank, który w ramach działalności kredytowej kreuje lub likwiduje dodatkowy pieniądz (bezgotówkowy).

Strumień kredytowy powstaje w momencie wykorzystania przez podmiot niebankowy udzielonego przez bank kredytu lub w przypadku jego spłaty.

Kredyt a pożyczka – różnice ekonomiczne

Udzielany jest wyłącznie w postaci pieniężnej

Kredytów udzielają zasadniczo wyłącznie banki.

W wyniku kredytu powstaje dodatkowy pieniądz (bezgotówkowy) w gospodarce, a więc zwiększa się siła nabywcza podmiotów gospodarujących.

Pożyczka może być pieniężna albo rzeczowa.

Pożyczka pieniężna udzielona może być przez każdy podmiot niebankowy.

Udzielnie pożyczki pieniężnej powoduje czasowe przeniesienie siły nabywczej między dwoma podmiotami.

Klasyfikacja PODMIOTOWA zjawisk finansowych

Pozwala wyróżnić tzw. OGNIWA FINANSÓW:

FINANSE GOSPODARSTW DOMOWYCH

FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW

FINANSE PUBLICZNE

FINANSE BANKÓW

FINANSE UBEZPIECZEŃ

FINANSE GOSPODARSTW DOMOWYCH

ZJAWISKA EKWIWALENTNE

PRZYCHODY: WYNAGRODZENIE ZA PRACĘ,

WYDATKI: ZAKUP TOPWARÓW I USŁU.

ZJAWISKA TRANSFEROWE:

PRZYCHODY: EMERYTURY, RENTY, POŻYCZKI, ODSETKI,

WYDATKI: PODATKI, SKŁADKI UBEZPIECZENIOWE, ODSETKI.

ZJAWISKA KREDYTOWE

FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW:

ZJAWISKA EKWIWALENTNE:

PRZYCHODY: ZE SPRZEDAŻY TOWARÓW, USŁUG CZY SKŁADNIKÓW MAJĄTKU RZECZOWEGO,

WYDATKI: ZAKUP MATERIAŁÓWI SUROWCÓW, USŁUG OBCYCH ITP., CZYLI CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH.

ZJAWISKA TRANSFEROWE:

PRZYCHODY: POŻYCZKI, ODSETKI, DOTACJE

WYDATKI: PODATKI, SKŁADKI UBEZPIECZENIOWE, ODSETKI.

ZJAWISKA KREDYTOWE

FINANSE PUBLICZNE:

ZJAWISKA TRANSFEROWE:

PRZYCHODY: PODATKI I INNE DANINY PUBLICZNE, ZACIĄGNIĘTE POŻYCZKI, ODSETKI, PRYWATYZACJA MAJĄTKU PUBLICZNEGO,

WYDATKI: EMERYTURY, RENTY, ZAPOMOGI, DOTACJE, SPŁATY POŻYCZEK, ODSETKI.

ZJAWISKA EKWIWALENTNE:

PRZYCHODY: W ZASADZIE NIE WYSTĘPUJĄ LUB MAJĄ ZNACZENIE MARGINALNE NP. SPRZEDAŻ USŁUG

WYDATKI: ZAKUP CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH, NP. WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓW, USŁUG OBCE,

ZJAWISKA KREDYTOWE

FINANSE BANKÓW:

ZJAWISKA KREDYTOWE

ZJAWISKA TRANSFEROWE:

PRZYCHODY: ODSETKI OD KREDYTÓW, OPŁATY ZA OPERACJE BANKOWE,

WYDATKI: ODSETKI OD DEPOZYTÓW.

ZJAWISKA EKWIWALENTNE:

PRZYCHODY: ŚWIADCZENIE USŁUG BANKOWYCH,

WYDATKI: ZAKUP CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH, NP. WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓW, USŁUG OBCE.

FINANSE UBEZPIECZEŃ:

ZJAWISKA TRANSFEROWE:

PRZYCHODY: SKŁADKI UBEZPIECZENIOWE,

WYDATKI: ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA.

ZJAWISKA EKWIWALENTNE:

PRZYCHODY: SPRZEDAŻ SKŁADNIKÓW RZECZOWYCH MAJĄTKOWYCH WŁASNYCH LUB PRZEJĘTYCH OD UBEZPIECZONYCH,

WYDATKI: ZAKUP CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH, NP. WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓW, USŁUG OBCE.

ZJAWISKA KREDYTOWE

MECHANIZM FINANSOWY

OGNIWA FINANSÓW

+

STRUMIENIE PIENIĘŻNE

=

MECHANIZM FINANSOWY

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

System finansowy – pojęcie, funkcje, rodzaje

SYSTEM FINANSOWY

SENSU LARGO:

OGNIWA FINNASÓW

(-)

GOSPODARSTWA DOMOWE

(+)

STRUMIENIE PIENIĘŻNE

(=)

SYSTEM FINANSOWY

SENSU STRICTO:

mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi, w skład którego wchodzą instrumenty finansowe, rynki finansowe, instytucje finansowe oraz zasady określające sposób ich funkcjonowania.

SYSTEM FINANSOWY sensu stricto

INSTRUMENTY FINANSOWE - zobowiązania finansowe, a więc roszczenia dotyczące majątku jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich. Dla emitentów są one zobowiązaniami (pasywami), natomiast dla ich posiadaczy składnikami ich majątku (aktywami).

RYNEK FINANSOWY - rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe.

INSTYTUCJE FINANSOWE – tzw. pośrednicy finansowi, czyli podmioty ekonomiczne które charakteryzują się tym, że:

głównym przedmiotem ich działalności (a tym samym ich podstawowym źródłem dochodów) jest utrzymywanie instrumentów finansowych i dokonywanie transakcji nimi,

w efekcie instrumenty finansowe są zazwyczaj dominującym składnikiem ich majątku (aktywów).

ZASADY FUNKCJONOWANIA - reguły gry, na jakich opiera się działanie systemu finansowego:

sformalizowane (ustawy, rozporządzenia, statuty, regulaminy),

niesformalizowane (normy zwyczajowe).

Zjawisko asymetrii informacji – obiektywna sytuacja dużego zróżnicowania informacyjnego, przemawiająca na korzyść jednej strony operacji gospodarczej. W systemie finansowym przewagę informacyjną posiada podmiot gromadzący kapitał.

Ryzyko negatywnej selekcji – występuje przed zawarciem transakcji.

Ryzyko zmiany zachowania – występuje po zawarciu transakcji.

FUNKCJE SYSTEMU FINANSOWEGO

FUNKCJA MONETARNA – dostarczanie podmiotom pieniądza oraz umożliwianie jego obiegu.

FUNKCJA KAPITAŁOWA – przepływ pieniądza od podmiotów mających nadwyżki środków pieniężnych, tzw. podmiotów nadwyżkowych) do podmiotów deficytowych, tj. takich które zgłaszają zapotrzebowanie na środki finansowe.

FUNKCJE KONTROLNE – możliwość bezpośredniego lub pośredniego kontrolowania podmiotów deficytowych w zakresie wykorzystania pieniądza udostępnianego przez podmioty nadwyżkowe.

RODZAJE SYSTEMÓW FINANSOWYCH

SYSTEM FINANSOWYZORIENTOWANY NA BANKI

Źródłem zasilania podmiotów deficytowych (przedsiębiorstw) są przede wszystkim banki, które udzielają im kredytów, a te pozyskują środki w postaci oszczędności gospodarstw domowych.

SYSTEM FINANSOWY ZORIENTOWANY NA RYNEK FINANSOWY

Podmioty deficytowe pozyskują środki od podmiotów nadwyżkowych poprzez emisję instrumentów finansowych (np. akcji czy obligacji).