Historia medycyny Pytania i odpowiedzi na colokwium 13 Lekarski

HISTORIA I PROPEDEUTYKA MEDYCYNY

Pytania i odpowiedzi na kolokwium kierunek Lekarski I rok

  1. Wymień i omów przynajmniej dwa źródła pisane starożytnego Egiptu zawierające treści medyczne.

  1. Omów postać Hippokratesa i wskaż jego największe osiągnięcia na polu medycyny.

Hipokrates (470 – 377 r p.n.e.) urodził się na wyspie Kos, jego ojciec był lekarzem – Herakleidas, a matka położną - Fejnarete. Nazywany ojcem medycyny zerwał z religijno – mistyczną koncepcją choroby. Uczynił z medycyny naukę i sztukę, oparł ją na podstawach filozoficznych i empirii. Miała charakter racjonalno – empiryczny. Wiele podróżował, swoją naukę początkowo czerpał z wiedzy Egipcjan.

OSIĄGNIĘCIA:

  1. Omów założenia humoralnej teorii patogenezy chorób Hippokratesa.

Teoria humoralna: Główną rolę w zdrowiu pełnią 4 płyny: żółć, czarna żółć, krew i śluz, choroba jest zaburzeniem miedzy tymi składnikami, gdy któregoś jest w nadmiarze albo za mało; W wyniku leczącej siły organizm dąży do przywrócenia równowagi. Natura sama dąży do zwalczania chorób, lekarz ma być tylko jej sługą obserwując i usuwając możliwe do usunięcia przyczyny choroby. Środki lecznicze winny pochodzić z natury (kąpiele, ruch, zioła, właściwe odżywianie).

  1. Wymień najważniejsze zasady i omów znaczenie przysięgi Hippokratesa jako podstawy etycznej wykonywania zawodu lekarskiego.

Przysięga Hipokratesa ma rodowód Egipski; składana jest przez lekarzy do dnia dzisiaejszego, zawiera uniwersalne normy i stanowi zbiór podstawowych i niezmiennych wartości, którymi powinien kierować się lekarz. Pomimo teko, że od czasów Hipokratesa minęło wiele wieków, przetrwała w niemal niezmienionej formie. Zawiera takie postanowienia jak: zakaz eutanazji, aborcji, tajemnica zawodowa, najważniejsze jest zawsze dobro chorego.

  1. Omów zasługi Galena i konsekwencje jego badań w dziedzinie anatomii dla rozwoju medycyny.

Jego poglądy (zawierające pierwiastki nauk dogmatyków, pneumatyków i metodyków) zaważyły na medycynie przez kilkanaście wieków. Stworzył system eklektyczny w anatomii i fizjologii zbierając z tego co powstało dotychczas to co najbardziej racjonalne. W anatomii popełnił liczne błędy ponieważ stosował anatomię porównawczą. Przeprowadzał sekcje i wiwisekcje na zwierzętach i odnosił to potem do ludzi. Opis szkieletu, stawów, więzadeł i mięśni, komory serca z zastawkami, automatyzm serca; podzielił tkanki na jednorodne i niejednorodne; był lekarzem gladiatorów. W fizjologii stwierdził, że przepona i mięśnie międzyżebrowe mają udział w oddychaniu, tętnicami płynie krew. Diagnozę oparł na badaniu tętna i oglądaniu moczu. Wielki reformator lecznictwa – przedstawiciel dualizmu lekarsko – farmaceutycznego, dał początek farmacji stosowanej galenowej, był twórcą nauki o postaciach leków, od postaci leku zależy jego skuteczność (proszki, wyciągi, odwary i napary, globulki, pastylki, mazidła, plastry, maści). Od Galena do XIX w apteka była głównym miejscem wyrobu leków, głównie pochodziły z roślin, należało je przetworzyć, laboratorium galenowe na zapleczu apteki. Studia lekarskie powinny trwać 6 lat, w tym praktyka u boku mistrza, przeprowadzał publiczne sekcje zwierząt. „O metodzie leczenia”, O sztuce leczenia”, „Ars parva” – dokładny opis deformacji kości, pojęcia skolioza, kifoza, lordoza, kolano koślawe.

  1. Wyjaśnij dlaczego Galena nazywamy przedstawicielem dualizmu lekarsko-farmaceutycznego.

Galen był wielkim reformatorem lecznictwa – przedstawicielem dualizmu lekarsko – farmaceutycznego, dał początek farmacji stosowanej galenowej, był twórcą nauki o postaciach leków - od postaci leku zależy jego skuteczność (proszki, wyciągi, odwary i napary, globulki, pastylki, mazidła, plastry, maści).

Od Galena do XIX w apteka była głównym miejscem wyrobu leków, głównie pochodziły z roślin, należało je przetworzyć, laboratorium galenowe na zapleczu apteki.

  1. Omów uwarunkowania rozwoju chirurgii w XIX wieku.

● Rozwój anestezji – stosowanie podtlenku azotu, eteru i chloroformu. Wodzian chloralu – pierwszy anestetyk podawany dożylnie, nowokaina – bezpieczniejszy lek znieczulający.
● Zwrócenie uwagi na problem higieny – mycie rąk przed przystąpieniem do operacji.
● Obowiązek wyjaławiania narzędzi, nici, pola operacyjnego i rąk chirurgów przed operacją.
● Rozwój aseptyki – nauki o zapobieganiu zakażeniom.
● Opanowanie utraty krwi podczas zabiegów – opaski uciskowe (A. Pare), kleszcze hemostatyczne z urządzeniem zastrzykowym (J. Pean w Paryżu i E. Koeberle w Strasburgu)
● Uzupełnienie utraconej krwi roztworem soli fizjologicznej (A. Laudarer)

  1. Wymień i omów znaczenie dwóch najważniejszych ośrodków szkolnictwa medycznego średniowiecznej Europy.

Świecka szkoła medyczna w Montpellier
● początkowo nauczali w niej lekarze arabscy i żydowscy, pierwsze ognisko szerzenia się medycyny arabskiej w europie
● nauczano na zasadzie wspólnego czytania i komentowania pism, nie oparta na doświadczeniach
● od roku 1220 przyjęcie do szkoły wymagało zdania egzaminu
● nauka trwała 5 lat + 6 rok praktyki

Świecka szkoła w Salerno
● wg legendy założyli ją grek, arab, żyd i rzymianin
● studia medyczne trwały 5 lat po uprzednim studiowaniu logiki
● obowiązywał staż, nauka przy łóżku chorego, także nauczano chirurgii
● nie tylko opierano się na przykładach ale także starano się tworzyć własne pisma medyczne
● do studiów dopuszczano kobiety
● nauczanie chirurgii trwało jeden rok i opierało się na nauce anatomii
● wprowadzono stopień magistra i doktora

  1. Kiedy i gdzie powstały pierwsze uniwersytety w Europie i omów znaczenie uniwersytetu w nauczaniu medycyny.

Salerno (koniec X wieku), Boloński (1088), Paryski (ok. 1100), Oksfordzki (1167), Cambridge (1209), Montpellier (1289), Padwa (1222), Tuluza (1229), Praga (1348), Jagielloński (1364)

  1. Omów postać Paracelsusa i jego osiągnięcia dla rozwoju medycyny.

Paracelsus (1493 – 1541)
● Urodzony w Szwajcarii, studia medyczne ukończył we Włoszech w Ferrarze
● Zamiłowanie do medycyny zawdzięcza ojcu, który był lekarzem i alchemikiem
● Po licznych podróżach po Europie objął stanowisko miejskiego fizyka w Bazylei
● Ubierał się jak chłop, mówił po niemiecku, nie mówił po łacinie
● Wystąpił przeciwko dziełom Avicenny i Galena, spalił kanon medycyny za co zdjęto go ze stanowiska miejskiego fizyka
● Był przeciwnikiem scholastyki panującej na uniwersytetach
● Zrewolucjonizował medycynę
● Jego zdaniem medycyna powinna być oparta na doświadczeniach
● Był orędownikiem połączenia medycyny i chirurgii
● Zalecał korzystanie ze zdobyczy chemii – był ojcem jatrochemii
● Wprowadził naukę o dozowaniu leków
● Uważał że pierwiastki (Hg, NaCl, S) tworzą ciało wszechświata, zaburzenie ich proporcji powoduje choroby, leczenie polega na przywróceniu tych proporcji
● Bóg jest przyczyną wszystkiego, siła życiowa odzwierciedla myślenie
● Człowiek jest odzwierciedleniem świata, więc każdy lek znajduje się w przyrodzie, lekarz musi tylko ten lek odnaleźć, Bóg oznaczył leki sygnaturami – podobne leczyć podobnym – podstawy homeopatii
● „Cała natura jest jedną wielką apteką a Bóg – Stwórca, największym aptekarzem”

  1. Omów przesłanki rozwoju anatomii w okresie odrodzenia.

-dokładny opis oka z XIIIw. dokonany przez Witelliona

-1464 r –rozprawa o anatomii wszystkich części ciała ludzkiego- autor nieznany

-1543 r. –dzieło Veseliusza-o budowie ciała ludzkiego

  1. Omów teorię samorództwa i wpływ obalenia jej przez L. Pasteura dla rozwoju mikrobiologii.

Samorództwo -teoria, według której żywe organizmy powstały z materii nieożywionej. Określa powstawanie w pełni uformowanych organizmów (także organizmów wyższych jak np. myszy i szczury) z rozkładających się lub gnijących materiałów organicznych.

Obalenie teorii samorództwa umożliwiło rozwój mikrobiologii

  1. Wyjaśnij teorię szczepień ochronnych sformułowaną przez L. Pasteura.

Teoria szczepień ochronnych- wakcynacja –łagodna (poronna) postać choroby wywołana przez atenuowany (osłabiony) zarazek , chroni organizm przed zakażeniem zarazkiem zjadliwym.

  1. Przedstaw źródła wiedzy o medycynie najdawniejszych cywilizacji.

-Opisy podróży Herodota

-Gliniana tabliczka z Nippur

-Kodeks króla Hammurabiego

-Opisy podróży Herodota

-Pozostałości w piramidach (mumie ,malowidła)

-Papirusy :Edwina Smitha(1600r pne),Papirus z Kahun(1500 r pne), Papirus Ebersa (1550rpne)

-Księgi Wedy

-Kanon medycyny żółtego cesarstwa (3000r pne)

  1. Wyjaśnij, co to jest plastyka indyjska.

Rekonstrukcja nosa, pobrany fragment skóry z czoła , a szkielet robiony z patyczków.

  1. Wyjaśnij przyczyny rozdziału chirurgii od medycyny w średniowieczu.

W tym okresie tylko duchowni mogli zostać wykształconymi medykami. Dla reszty społeczeństwa dostęp do wykształcenia był ograniczony. Średniowiecze słynie jako epoka niekończących się wojen, dlatego też znaczny był odsetek rannych. W celu ratowania życia rolę chirurgów przyjmowali ludzie zupełnie do tego nieprzygotowani, a w związku z tym, że kościół oficjalnie zabraniał krwawych operacji musieli oni pozostawać w ukryciu. Z czasem rolę tą przejęli cyrulicy i balwierze. (osoby, które dawniej zajmowały się zawodowo między innymi goleniem, kąpaniem, rwaniem zębów, czyszczeniem uszu).

  1. Wyjaśnij jak postrzegano chorobę w starożytnej Grecji i Rzymie.

"Wierzono, że chorobę zsyłają bogowie za karę: zadaniem lekarza wróżbity (np. Kalchasa pod Troją, gdy wybuchła zaraza w wojsku greckim, jak podaje Iliada) było więc rozpoznać i wyjawić, jaką ofiarę należy złożyć, by zażegnać śmiercionośne strzały zagniewanego bóstwa albo jak należy się z grzechu oczyścić, żeby zasłużyć z powrotem na zdrowie. W ten sposób jedni chorzy składali ofiary, inni się oczyszczali (z gr. katharsis - oczyszczenie), nad innymi jeszcze odmawiano zaklęcia i modlitwy słowami lub pół-śpiewem (inkantacje)."

  1. Omów funkcje spełniane przez średniowieczne szpitale.

Średniowiecznego szpitala europejskiego nie można utożsamiać z instytucją leczniczą. Główną jego funkcją było świadczenie uczynków miłosierdzia ubogim i potrzebującym pomocy, zgodnie z zasadą – res sacra (ubóstwo rzecz święta), leczenie w miarę potrzeb, ale przede wszystkim katechizacja. Dlatego też, szpitale urządzane były na wzór kościoła, z ołtarzem, często z podziałem na nawy miały w dalszym ciągu charakter przytułków. Personel to głównie zakonnicy i duchowni, którzy posiadali tylko niewielkie wykształcenie medyczne.

  1. Omów znaczenie badań Odo Bujwida dla rozwoju bakteriologii.

Lekarz, pierwszy polski bakteriolog, pionier higieny i profilaktyki lecznictwa, objął katedrę higieny na UJ, współtwórca języka esperanto

1885 – założył druga w Europie pracownię bakteriologiczną

1886 – rok po pierwszym szczepienie p/o wściekliźnie przez Pasteur’a robił próby w Polsce

1897 – wydał „Pięć odczytów o bakteriach oraz rys zasad ogólnych bakteriologii” sam zrobił rysunki,pierwszy otrzymał przesącz z hodowli prątków gruźlicy – nazwał je tuberkuliną

1894 – otrzymał pierwszą polską surowicę p.o błonicy

  1. Omów działania Odo Bujwida jako społecznika.

Był zwolennikiem upowszechnienia oświaty, współtwórcą miejscowego III koła Towarzystwa Szkoły Ludowej, organizatorem – wraz z żoną – pierwszego gimnazjum żeńskiego, popierał walkę kobiet o dopuszczenie do studiów uniwersyteckich. Przyciągał do siebie młodych ludzi o nowoczesnych poglądach, a jego dom stał się ogniskiem skupiającym przedstawicieli postępowej inteligencji krakowskiej.

  1. Wyjaśnij co to jest „lista Weigla”.

Rudolf Weigl był profesorem, tuż przed II wojną światową zaliczał się do światowej czołówki uczonych badających problem tyfusu plamistego, jednej z najgroźniejszych chorób zakaźnych pochłaniających setki tysięcy ofiar w czasie wojen i klęsk społecznych. Wielkie zasługi położył Rudolf Weigl jako kierownik Instytutu Tyfusowego w czasach hitlerowskiej okupacji Lwowa. Rozciągnięty front wschodni sprzyjał epidemii tyfusu plamistego, więc Niemcy żądali coraz większej ilości szczepionki, a do jej produkcji trzeba było angażować coraz większą liczbę pracowników. W wyniku tych okoliczności stworzyła się zupełnie wyjątkowa sytuacja. Kierownictwo naukowe oraz angażowanie pracowników pozostawili Niemcy Weiglowi a zatrudnienie w Instytucie wyposażało w Ausweiss [odpowiedni dokument], który zabezpieczał przed łapankami, wywozem na roboty do Niemiec i dawał deputat żywności. Mając pełną swobodę w przyjmowaniu do Instytutu Weigl zatrudniał profesorów, docentów, doktorów, młodzież akademicką i tych Polaków, którym ziemia paliła się pod nogami w Krakowie czy w innych miejscowościach Generalna Guberni. Profesor wiedział, że nieraz angażowanie pracownika stanowiło kamuflaż jego działalności w AK. Lista Weigla stanowiła spis nazwisk osób zatrudnionych w Instytucie na stanowiskach karmicieli wszy. Analizując listę pracowników Weigla nie sposób podważyć faktu, że uratował on przed aresztowaniami, łapankami, wywozem na roboty znakomitą część polskiej elity naukowej a także przedstawicieli świata kultury. Wystarczy podać kilka przykładów kto pracował u Weigla: Zbigniew Herbert, Stanisław Skrowaczewski, Andrzej Szczepkowski.

  1. Omów znaczenie odkrycia przez Rudolfa Weigla szczepionki przeciw tyfusowi.

Tyfus był chorobą wyjątkowo uciążliwą, prowadzącą do śmierci. Szczególnie wysoka zachorowalność była obserwowana pośród personelu medycznego, dziesiątkując i tak mizerne siły przeznaczone do działań przeciwepidemiologicznych. Tyfus plamisty wywoływał strach, grożąc pełnym paraliżem życia społeczeństwa. Zmieniła to szczepionka Weigla. Zaszczepione osoby, które zachorowały, przechodziły chorobę lekko przy krótkotrwałej, niewysokiej gorączce. Nie stwierdzono ani jednego śmiertelnego przypadku u zaszczepionych osób. Weigl opracował technologię przemysłowej produkcji szczepionki, co dało możliwość skutecznej walki z tą niebezpieczną chorobą i uratowania życia milionów ludzi. Sukces profesora, jest konsekwencją jego niezwykłego uzdolnienia jako eksperymentatora oraz jego wcześniejszymi pracami i osiągnięciami w zakresie cytologii i transplantologii.

  1. Wyjaśnij pojęcie „zdrowie publiczne”.

Zdrowie publiczne – nauka zajmująca się zdrowiem na poziomie populacji ludzkiej, zapobieganiem chorobom, przedłużaniem życia, promowaniem zdrowia i aktywności fizycznej poprzez zorganizowane wysiłki na rzecz higieny środowiska, kontrolę chorób zakaźnych, oświatę dotyczącą zasad higieny osobistej, tworzenie i funkcjonowanie służb medycznych i opiekuńczych w celu wczesnego diagnozowania i zapobiegania chorobom, rozwijanie takich społecznych mechanizmów, które zapewnią każdemu standard życia umożliwiający zachowanie i umacnianie zdrowia.

  1. Opisz wprowadzenie systemu ubezpieczeń społecznych i ich znaczenie dla systemu ochrony zdrowia.

Ubezpieczenia społeczne realizowane odgórnie przez państwo powstały w końcu XIX w. w Niemczech, a następnie rozwinęły się w większości państw europejskich. Początki ubezpieczeń społecznych sięgają roku 1881, gdy Otto von Bismarck uznał, że „... ci, którzy są niezdolni do pracy z powodu wieku lub inwalidztwa mają uzasadnione prawo do opieki ze strony państwa...”. W okresie międzywojennym ubezpieczenia te były realizowane w większości krajów europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych. Stopniowo rozszerzano krąg ludzi objętych ubezpieczeniami oraz listę sytuacji życiowych, w których one obowiązywały, szczególną rolę w propagowaniu systemów ubezpieczeń odegrała Międzynarodowa Organizacja Pracy. W koncepcji państwa opiekuńczego rozbudowany system ubezpieczeń społecznych pełnił bardzo ważną rolę. W Polsce pierwsze przepisy o obowiązkowym ubezpieczeniu chorobowym wydano tuż po odzyskaniu niepodległości (1919). Ustawy z lat 1924–27 i 1933 rozszerzyły na cały kraj spójny system ubezpieczeń.

Znaczenie ubezpieczeń dla systemu ochrony zdrowia: System ochrony zdrowia jest finansowany przez m.in. ubezpieczonych. W Polsce każdy ubezpieczony jest obciążony obowiązkową składką ubezpieczeniową stanowiącą 9% dochodów osobistych.

  1. Przedstaw dokonania Antoniego Cieszyńskiego.

Antoni Cieszyński był wybitnym stomatologiem, twórcą polskiej stomatologii i współtwórcą stomatologii światowej. Opracował: systematykę techniki wykonywania zdjęć rentgenowskich wewnątrz- i zewnątrzustnych, zastosowanie radioterapii w stomatologii, pierwszy w świecie atlas radiologii stomatologicznej, regułę izometrii, pozwalającej na wykonywanie na filmie zdjęć rtg zębów o rzeczywistej długości. Był twórcą nowoczesnych metod operacyjnych i rozpoznawczo-badawczych, autorem wielu udoskonaleń technicznych, np. kasety do zdjęć stereoskopowych. Redagował własne czasopismo Dentystyka Polska (od 1923), był redaktorem naczelnym Polskiej Stomatologii i Słowiańskiej Stomatologii, wydał własny podręcznik radiologii stomatologicznej (1926). Był członkiem honorowym Towarzystw Stomatologicznych w Waszyngtonie, Buenos Aires, Pradze i Wiedniu.

  1. Przestaw dokonania Ludwika Rydygiera w dziedzinie chirurgii.

Był jednym z najwybitniejszych ówczesnych polskich, a także światowych chirurgów. W 1880 roku przeprowadził pierwszy w Polsce (a drugi na świecie) zabieg wycięcia odźwiernika z powodu raka żołądka, a w 1881 pierwszy w świecie zabieg resekcji żołądka z powodu owrzodzenia. Częściowe usunięcie żołądka nosi nazwę metody Rydygiera. W 1884 wprowadził nową metodę chirurgicznego leczenia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy za pomocą zespolenia żołądkowo-jelitowego. W 1889 roku zorganizował pierwszy w Polsce zjazd chirurgiczny. Wprowadził również wiele nowych technik operacyjnych, jak np. szew kuśnierski do szycia jelit, udoskonaloną metodę usuwania wgłębionego jelita

  1. Pierwszy antybiotyk i pierwszy sulfonamid-kto i kiedy je odkrył oraz jakie znaczenie w dziejach medycyny mają te odkrycia.

Antybiotyk- W 1921 roku Aleksander Fleming stwierdził, że w niektórych płynach ustrojowych znajdują się substancje rozpuszczające bakteria zwane lizosomami. W 1928 roku wykazał, że określone gatunki pleśni hamują rozwój bakterii – gronkowców. Był to pędzlak Pencillium notatum, a przesącz nazwano penicyliną. W 1940 roku Howard Florey i Ernst Chain pracowali przemysłową produkcję penicyliny. Wszyscy trzej otrzymali 1945 roku nagrodę Nobla. Te odkrycia zapoczątkowały erę antybiotyków. Po wprowadzeniu w 1942 r. do lecznictwa penicyliny, rok później Selman Abraham Waksman odkrył streptomycynę, w 1947r. chloramfenikol, a w 1949 r. neomycynę. Tak oto rozpoczęła się Epoka Antybiotyków…

niemiecki chemik Gerhard Domagk w 1932 r. wykrył, że czerwony barwnik działa bakteriobójczo u myszy zarażonych paciorkowcami. Temu barwnikowi nadał nazwę „prontosil”, którego skuteczność działania u ludzi została ostatecznie potwierdzona w ciągu trzech lad badań. naukowcy z Instytutu Pasteura we Francji pod kierunkiem Ernesta Fourneau odkryli, że prontosil skuteczny po podaniu choremu nie działa w próbach in vitro, a zatem dopiero w organizmie ludzkim uwalniany jest nieznany czynnik o działaniu przeciwbakteryjnym. Wreszcie w dalszych badaniach wykryto, że owym czynnikiem jest metabolit prontosilu – para-amino-fenylo- sulfonamid. Dzięki temu odkryciu prawdziwy lek czyli sulfonamid mógł być produkowany przez każdą firmę chemiczną Ten sulfonamid jako składnik barwników nadawał kolorom trwałości, ale od tej pory zrewolucjonizował medycynę, w której okazał się skuteczny w leczeniu zakażeń paciorkowcowych, takich jak gorączka poporodowa (badania LeonardaColebrooka i Meave Kenny w szpitalu Królowej Karoliny w Anglii). W 1936 r. umieralność przy zakażeniach połogowych w londyńskich szpitalach wynosiła 20%, a dzięki zastosowaniu sulfonamidu w szpitalu Królowej Karoliny odsetek przypadków śmierci zmniejszył się do 4,7% . Sulfonamid okazał się także skuteczny w leczeniu zakażeń meningokokowych (zapalenie opon mózgowych), gonokokowych (rzeżączka) i pneumokokowych. Początkowy zachwyt z uwagi na wyśmienite wyniki leczenia nieco osłabł, kiedy okazało się, że nowy lek nie działa na liczne inne bakterie.

  1. Opisz jak leczono choroby psychiczne przed rozwojem psychiatrii.

Od ok. V w. p.n.e. uważano, że zaburzenia psychiczne, zwłaszcza ujawniające objawy psychotyczne, posiadają nadprzyrodzoną naturę. Wraz z nadejściem ery chrześcijańskiej, zaburzenia psychiczne zaczęto uważać za wynik działalności demonów. Próbowano je "leczyć" za pomocą egzorcyzmów oraz rozmaitych okrutnych metod. W skrajnych przypadkach dochodziło do radykalnych rozwiązań – kompletnej izolacji, a nawet kar śmierci – palenia na stosach, topienia i podawania trucizn. Pierwszy szpital „psychiatryczny” powstał w Bagdadzie w 705 r. stosowali psychoterapię, a także inne metody leczenia, np. gorące kąpiele, leki psychoaktywne, muzykoterapię i terapię zajęciową. Obiekty przeznaczone dla osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi tworzone były w Europie od XIII w., jednak pełniły jedynie rolę instytucji opiekuńczych, nie oferując żadnej terapii. Kiedyś szpitale psychiatryczne budowane były na obrzeżach miast lub całkowicie poza nimi. Otoczone były wysokimi murami, niczym więzienia. Obskurne izolatki, kilka łóżek na małym metrażu, warunki higieniczne godne pożałowania... Budowane podziemne korytarze, by zapewnić pacjentom miejsca do spacerów. Przedmiotowe podejście personelu medycznego do pacjenta. Standardowo stosowano elektrowstrząsy. Wspólne łazienki i nieustanne krępujące towarzystwo innych ludzi, brak intymności

  1. Wyjaśnij kto i dlaczego zajmował się medycyną w średniowieczu.

W zakonach, w sposób znaczący rozwijała się medycyna jako nauka. Celował w tym rozwoju zwłaszcza zakon benedyktynów prowadzący klasztorne infirmerie. W ogrodach przyklasztornych hodowano „simplicja”, czyli zioła służące do wyrobu leków. Klasztorni infirmarze leczyli ludzi nawet w ich własnych domach, opuszczając mury klasztorów. Wzbudzało to żywe dyskusje i protesty części kleru. Sobory i synody niejednokrotnie zabraniały uprawiania medycyny w klasztorach.

Obok lekarzy zakonnych, funkcjonowali też lekarze świeccy. Najczęściej działali przy dworach książęcych i monarszych. Pierwsza szkoła kształcąca medyków powstała już przed X wiekiem w Salerno. Pierwszy podręcznik dla studentów medycyny był dziełem Gariopantusa i pochodził z około 1050 roku.

  1. Omów osiągnięcia Girolamo Fracastoro w dziedzinie epidemiologii w okresie odrodzenia

W roku 1546 przedstawił teorię roznoszenia chorób zakaźnych przez rodzaj nasion/zarodków które w sposób bezpośredni lub pośredni mogą przenosić się na duże odległości. W tym samym dziele przedstawił również pierwszy opis tyfusu. W roku 1546 Fracastoro opublikował De contagione et contagiosis morbis (O zarazach i chorobach zakaźnych). W dziele tym stwierdza, że każda choroba zakaźna wywołana jest przez inny rodzaj drobnoustrojów zakaźnych, wówczas zwanych bakcylami. Każdy rodzaj bakcyli może rozmnażać się w odpowiadającym mu organie ciała. Owe bakcyle mogą przenosić się z jednej osoby na drugą na trzy zasadnicze sposoby:

  1. Omów na czym polegała i wyjaśnij znaczenie „teorii zarazka” sformułowanej przez Girolamo Fracastroro dla profilaktyki chorób zakaźnych.

W roku 1546 r. Fracastoro opublikował dzieło O zarazach i chorobach zakaźnych, w którym stwierdził, że każda choroba zakaźna wywołana jest przez inny rodzaj drobnoustrojów zakaźnych, nazwanych bakcylami. Konkretny bakcyl może rozmnażać się w odpowiadającym mu organie ciała; Fracastoro opisał trzy sposoby przenoszenia bakcyli:

  1. przez bezpośredni kontakt,

  2. przez ,,przewoźniki” (wspólne naczynia, ręczniki, ubrania, bieliznę)

  3. w powietrzu

Profilaktyka chorób zakaźnych polega na unieszkodliwieniu źródła zakażenia. Sprowadza się ona do np. izolacji chorych (choć już w starożytności, mimo powszechności teorii samorództwa, była to metoda prawidłowo stosowana), dezynfekcję sprzętu medycznego, poddawanie kwarantannie czynników odpowiedzialnych za skażenie, przestrzeganie zasad higieny itd.

  1. Wymień teorie tłumaczące powstawanie chorób znane od czasów najdawniejszych i omów jedną z nich.

  1. TEORIA HUMORALNA – Hipokrates; podstawowe substancje organizmu to cztery soki: śluz, krew, żółć i czarna żółć. Gdy płyny znajdowały się w równowadze organizm funkcjonował prawidłowo, natomiast przewaga któregokolwiek z płynów miała rzekomo powodować chorobę.

  2. TEORIA SOLIDYSTYCZNA – Asklepiades; przyjmował, że choroba jest następstwem zmian w atomach i przestrzeniach międzyatomowych, ponadto największe zmiany zachodzą w stałych częściach organizmu. Była to pierwsza teoria komórkowa, tłumacząca zjawiska chorobowe.

  3. TEORIA SAMORÓDZTWA (ABIOGENEZA) – Arystoteles; według tej teorii żywe organizmy powstają z materii nieożywionej. Arystoteles twierdził, że abiogeneza jest obserwowalnym faktem (np. myszy powstające z brudnego siana, szczury ze szmatek, mszyce z rosy opadającej na rośliny, pchły z gnijącej materii, muchy z mięsa, itd.

  4. MIAZMATYCZNA TEORIA CHORÓB - model zapoczątkowany w średniowieczu i popularny aż do XIX wieku, tłumaczący powstawanie chorób epidemicznych w szkodliwym i zanieczyszczonym powietrzu, brudzie i odrażających zapachach. Według tej koncepcji zakażenia były wywoływane przez miazmaty (wyziewy gnilnego powietrza pochodzące z wnętrza ziemi i wdzierające się do ciała ,,morowe powietrze”). Uważano, że miazmaty są powodem takich chorób jak: dżuma, cholera, malaria i czarna ospa

  5. CHOROBA JAKO KARA ZA GRZECHY – pogląd propagowany przez Kościół w średniowieczu.

  6. TEORIA SIŁY TAJEMNEJ – Parselsus; choroby z otoczenia wynikają z nieprawidłowego żywienia i trybu życia. Mogą być spowodowane przyczynami duchowymi, gdyż zaburzenia stanów umysłowych są również chorobami. Paracelsus uważał, że choroby są zjawiskiem związanym z organizmem człowieka. Paracelus uważał, że istnieją trzy principia stanowiące elementy składowe całego świata materialnego (siarka, rtęć i sól). Uznawał, że zaburzenia w ich proporcji są przyczyną nieprawidłowości w zachodzących w organizmie procesach spalania, sublimacji i spopielenia.

  7. TEORIA ZARAZKA - każda choroba zakaźna wywołana jest przez inny rodzaj drobnoustrojów zakaźnych, nazwanych bakcylami. Konkretny bakcyl może rozmnażać się w odpowiadającym mu organie ciała; Fracastoro opisał trzy sposoby przenoszenia bakcyli:

  1. TEORIA ZAKAŹNA CHORÓB; pojawiła się po odkryciach Kocha, Pasteura, Listera. Mówiła o tym, że choroby zakaźne są przenoszone z człowieka na człowieka poprzez czynniki zakaźne w bezpośrednim kontakcie z chorym lub za pośrednictwem wody, jedzenia czy powietrza. Nie wszyscy naukowcy w pełni zaakceptowali nową teorię roznoszenia chorób zakaźnych przez mikroby, np. William Farr i Max von Pettenkofer zgadzali się, że czynniki zakaźne odgrywają pewną rolę w powstawaniu chorób epidemicznych, ale nie zgadzali się z tym, że są ich główną przyczyną.

  1. Omów podobieństwa i różnice w teoriach dotyczących zdrowia i choroby głoszonych przez jatrofizyków i jatrochemików.

JATROCHEMICY - U podstaw jatrochemii znalazły się koncepcje alchemików, którzy zajmowali się zagadnieniami otrzymywania, przeistaczania i siły metali. Głównym celem ich działania były próby otrzymania złota w sposób laboratoryjny. Uznawanie jedności kosmosu i wynikające zeń astrologiczne tłumaczenie zjawisk ziemskich było uzasadnieniem dla przyjęcia tezy, że metale posiadają duszę planet np. złoto – Słońca, srebro – Księżyca. Człowiek jako mikrokosmos jest odbiciem wszystkiego, co znajduje się w kosmosie. Jatrochemia stworzyła podstawy dla późniejszej chemii.

Prekursorem jatrochemii był Parcelus (trzy principia stanowiące elementy składowe całego świata materialnego – siarka, rtęć i sól, zaburzenie ich proporcji miały wywoływać chorobę).

JATROFIZYCY - Podobnie jak jatrochemia, również jatrofizyka wzięła swój początek z astrologii. Obok założeń irracjonalnych, zawierała wiele elementów, które legły u podstaw matematyki, fizyki i astronomii. Jatrofizyka stworzyła podstawy dla późniejszej fizjologii.

Prekursorem jatrofizyki był Santorio Santorio (Duże znaczenie w przemianie materii przywiązywał do niewidzialnego parowania z powierzchni ciała, którego zaburzenia miały być główną przyczyną chorób, a zwłaszcza gorączek.)

  1. Wymień kto i jakie środki znieczulenia ogólnego wprowadził w XIX wieku i omów ich znaczenie dla rozwoju chirurgii.

1844 – Horace Wells – podtlenek azotu – ojciec anestezjologii

1846 – William Morton – eter

1847 – Ludwik Bierkowski zastosował eter w Krakowie

1847 – James Young Simpson – chloroform

1884 – Carl Koller – kokaina do znieczulenia miejscowego – okulista wiedeński, operacja zaćmy

1899 – Alfred Einhorn– nowokaina (pochodna kokainy)

Brak możliwości radzenia sobie z bólem był jedną z barier w rozwoju chirurgii. Wprowadzenie znieczulenia pozwoliło na większą precyzję wykonywania zabiegów (pacjent się nie poruszał i miał zwiotczone mięśnie), zmniejszenie dyskomfortu pacjenta, ponadto znieczulenie umożliwiało wykonanie skutecznej operacji na otwartym pacjencie np. narządów jamy brzusznej etc.

  1. Opisz wprowadzenie zasad znieczulenia miejscowego w chirurgii.

1884 - Karl Köller – zastosowanie kokainy do znieczulenia powierzchniowego

1898 – pierwsze znieczulenie rdzeniowe

1904 – zastosowanie prokainy

1958 – zastosowanie bupiwakainy

1932 – pierwsze dożylne podanie heksoborbitalu

  1. Omów zasługi Rudolfa Weigla dla rozwoju medycyny.

- Polski biolog, wynalazca pierwszej w świecie skutecznej szczepionki przeciw tyfusowi plamistemu, prekursor zastosowania owadów, głównie wszy odzieżowej jako zwierzęcia laboratoryjnego do hodowli zarazka tyfusu.

- z budowa komórki, głównie aparatu Golgi-Kopscha

-transplantacja

-technika histologiczna

-cytologia

- zróżnicował we wszy trzy gatunki riketsii, przedstawił rozwój R. Prowazeki w komórkach jelita wszy, wykazał obecność jej toksycznego działania, zbadał przebieg zakażenia R. Prowazeki we wszy i wyjaśnił istotę ciałek Neil-Moosera.

-Weigl wpadł na pomysł, by tego owada wykorzystać do hodowli zarazka i tą drogą uzyskać możliwość wyprodukowania szczepionki przeciw durowi plamistemu. Weigl, za pomocą szklanej rurki wstrzyknął do jelita owada drogą doodbytniczą zawiesiny zarazka, który następnie intensywnie się rozmnażał w nabłonku żołądka gospodarza. Z zakażonych jelit, zmiażdżonych i odpowiednio oczyszczonych wykonano szczepionkę. W wynalazku Weigla nie to było istotne, że szczepionkę zrobiono z zakażonych wszy, ale to, że stawonogi zostały po raz pierwszy w laboratorium sztucznie zakażone niefizjologiczna drogą. . Profesor Weigl otrzymał za to najwyższe odznaczenie papieskie - Order św. Grzegorza, odznaczenia belgijskie oraz członkostwo wielu instytucji naukowych, a jego kandydaturę wystawiono do Nagrody Nobla.

  1. Omów pojęcie choroby społecznej oraz wymień najważniejsze odkrycia dotyczące gruźlicy jako jednej z nich.

A) pojęcie choroby społecznej- Według Polskiego Towarzystwa Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego, choroby społeczne to grupa chorób, najczęściej przewlekłych, występujących masowo w powiązaniu z grupami i warstwami ludności, w znaczny sposób obniżająca wartość biologiczną społeczeństw oraz ekonomikę państwa (absencja chorobowa, inwalidztwo, rehabilitacja, chorobowość, śmiertelność).

B)najważniejsze odkrycia dotyczące gruźlicy, przykład choroby społecznej:

-Badania paleopatologiczne wskazują, że gruźlica występowała w Europie już w epoce neolitu (ok. 4000 p.n.e.), obecna była w starożytnym Egipcie (2500-1000 p.n.e.) oraz Ameryce prekolumbijskiej

-wykazanie zakaźności gruźlicy przez Jean-Antoine Villemina w 1865 r.,

-Robert Koch, niemiecki lekarz i mikrobiolog na 29 urodziny dostał od swojej żony mikroskop świetlny,zaczął wtedy kompletować małe laboratorium, co zaowocowało wieloma odkryciami: 1882 - odkrył prątki gruźlicy (stosował metodę barwienia bakterii, co umożliwiło przeprowadzenie dokładnych badań nad lokalizacją bakterii, okazało się, że bakterie chorobotwórcze nie znajdują się w powietrzu, lecz głównie na rękach, narzędziach chirurgicznych, w wydzielinie z ropiejącej rany, Odrzucono wówczas metodę rozpylania karbolu). Historia odkrycia bakterii gruźlicy to wyjątkowy sukces i zarazem kapitalna pomyłka. W 1880 r. Koch został mianowany doradcą Kaiserliche Gesundheitsamt w Berlinie, a w następnym roku rozpoczął poszukiwania bakterii gruźlicy. Rozległe obserwacje choroby płuc, ciężkiej i często kończącej się śmiercią, prowadzono od początku XIX w., ale bez powodzenia, a kilku badaczy zmarło na gruźlicę. Choroba była na ogół nieuleczalna, jedynie w lekkich przypadkach leczono ją klimatycznie w sanatoriach. 24 marca 1882 r., podczas krótkiego wykładu wygłoszonego w Physiologische Gesellschaft w Berlinie, Koch poinformował, że udało mu się wyodrębnić bakterię wywołującą gruźlicę. Wszyscy od razu zrozumieli, jakie znaczenie ma to odkrycie dla diagnozowania i ewentualnego uzyskania szczepionki

-W 1890 r. Koch sądził, że znalazł lekarstwo na gruźlicę; uzyskał je z zabitych bakterii gruźlicy. Bez zastanowienia, nie przeprowadziwszy wystarczającej liczby prób, 4 sierpnia 1890 r. pośpiesznie ogłosił to osiągnięcie. Był to błąd. Lek okazał się nieskuteczny. „ Ogłoszenie przez Kocha odkrycia środka przeciw gruźlicy – pisze Victor Robinson – podgrzało łono Matki Ziemi niezdrową nadzieją i wszędzie jej chore dzieci wyciągały ręce po uzdrawiające fiolki ”. I rzeczywiście, w Berlinie zaroiło się od tysięcy pacjentów chorych na gruźlicę, błagających o lek, którego stosowanie niekiedy prowadziło do śmierci. Późniejsza praca Kocha na temat tej kuracji była pełna niejasnych i wprowadzających w błąd stwierdzeń. Nadal cieszył się ogromnym uznaniem w świecie medycznym, ale niebawem opuścił Berlin i udał się na długi urlop.

-W 1905 r. Robert Koch otrzymał Nagrodę Nobla za pracę na temat gruźlicy.

-odkrycie promieni X przez Wilhelma Röntgena (1895 r.),

-leczenia sanatoryjnego (pierwsze sanatorium przeciwgruźlicze powstało w roku 1900),

-wprowadzenie próby tuberkulinowej przez Charlesa Mantoux (1907 r.)

-opracowanie szczepionki BCG przez Alberta Calmette i Camille Guérina (1921 r.).

-odkryciem przez Selmana Waksamana streptomycyny (1944 r.), pierwszego skutecznego leku przeciwprątkowego. (początek ery chemioterapii gruźlicy.)

-Dzięki wprowadzeniu do leczenia leków: kwasu para-aminosalicylowego (1949 r.), izoniazydu (1952 r.), pyrazynamidu (1954 r.), cykloseryny (1955 r.), etambutolu (1962 r.) oraz ryfampicyny (1963 r.) otwarta została droga do stosowania wysoce skutecznej, kombinowanej terapii gruźlicy

-Dzięki wdrożeniu zoptymalizowanych i wystandaryzowanych metod wykrywania (diagnostyka bakteriologiczna), leczenia (leczenie skojarzone, nadzorowane) i zapobiegania (badania przesiewowe, szczepienie BCG) gruźlicy, choroba zaczęła wyraźnie ustępować.

W rozpoznaniu gruźlicy stosuje się do dziś metody wypracowane w ubiegłym wieku przez lekarza powiatowego z Wolsztyna, Roberta Kocha. Rozpoznanie opiera się na sformułowanych przez niego postulatach, pozwalających określić, czy dany mikroorganizm jest rzeczywiście czynnikiem chorobotwórczym. Oto najważniejsze z nich: mikroorganizm musi być znaleziony we wszystkich chorych osobnikach i nie występować naturalnie w zdrowych; powinien dać się wydzielić z chorych osobników i hodować w czystych kulturach w warunkach laboratoryjnych; wyizolowany organizm powinien powodować pojawienie się choroby u zarażonych osobników; powinna być możliwa ponowna izolacja mikroorganizmu ze sztucznie zarażonych osobników.

-Metody te przez lata ulegały modyfikacjom, dołączyły do nich także nowe, takie jak np. molekularne dochodzenie epidemiologiczne lub identyfikacje gatunkowe z użyciem chromatografii. Poznano genom prątka gruźlicy, odkrytego w 1882 roku przez Kocha.

  1. Omów znaczenie dla rozwoju medycyny takich odkryć jak wynalazek druku, odkrycie Ameryki, reformacja w kościele.

-Wynalezienie druku: ukierunkowało odrodzenie ku lepszemu. Wynalezienie druku umożliwiło spisywanie odkryć naukowców, wyników badań, eksperymentów, umożliwiło systematyczne i uporządkowane uwiecznianie na piśmie najważniejszych dla postępu medycyny badań w wielu gałęziach tej nauki.

1 druk- biblia Gutenberga

2 druk- kalendarz upuszczania krwi

3 druk zielnik- jedne z pierwszych drukowane były zielniki

Kolejne druki Gutenberga (po biblii)

-odkrycia geograficzne 12.10.1492- Ameryka- nowe surowce i leki

-reformacja: Z czasem uznano, ze szpitale nie są dla ubogich ale chorych- reformowanie szpitalnictwa w związku z reformacją- w Polsce kontrreformacja zwyciężyła

  1. Omów znaczenie dla rozwoju medycyny takich odkryć jak mikroskop, promienie X.

Odkrycie promieni X:

-1896 – w chirurgii profesor Obaliński (Kraków) – uraz kończyny dolnej

-1897 – w chorobach wewnętrznych – profesor Jaworski – w diagnostyce chorób płuc

-wykrywanie ciał obcych w ciele

- zmiany kostne w kile

- pionier radiologii w Polsce Mikołaj Ludwik Bruner - pierwsza pracownia radiologiczna w Królestwie

Polskim

- 1902 – pierwszy Roentgen w Łodzi

- 1897 – pracowania w szpitalu miejskim w Bydgoszczy

- w Krakowie – Nartowski – miał prywatnego Roentgena i stosował do leczenia nadmiernego owłosienia i depilacji

-pierwsze doniesienia o szkodliwości działania – polski Dermatolog Płoński (kobieta w ciąży miała

poparzoną skórę na brzuchu po 0,5 naświetlaniu)

-1900 pierwsza śmiertelna ofiara radiologii

-Odkrycie mikroskopu miało bardzo pozytywny wpływ na medycynę, np. za pomocą mikroskopu Robert Koch w 1882 r. odkrył bakterie gruźlicy.

- Znalazły też one bardzo szerokie zastosowanie w biologii i później genetyce, gdyż dzięki niemu możliwa została obserwacja podziału chromosomów w jądrze komórkowym, a w 1910 r. T. H. Morgan udowodnił całemu światu, że chromosomy są to nośniki genów, czym dał początek nowej dziedziny jaką była genetyka

-wiele odkryć z dziedziny medycyny, umożliwiającej jej rozwój, wyjaśnianie mechanizmów zachodzących w ludzkim organizmie, np. odkrycie układu krążenia- Marcello Malpighi odserwował pod mikroskopem przepływ krwi przez naczynia włosowate krezki żaby, strukturę śledziony i budowę skóry, mikroskop umożliwił rozwój histologii

-rozwój patomorfologii

  1. Omów znaczenie dla diagnostyki klinicznej metod opukiwania i osłuchiwania.

-odkrywca lekarz wiedeński Leopold Auenbrugger

-ogłosił rozprawę po łacinie o opukiwaniu klatki piersiowej jako metody rozpoznania chorób klatki piersiowej

-tłumienie klatki piersiowej oznacza zmianę patomorfologiczna, np. naciek na płucach, wysięk opłucnej

-opukiwał gołe ciało końcami palców złożonych w rękawiczce

-lekceważenie odkrycia opukiwania

-Corvisart sprawił, że perkusja weszła na stałe do diagnostyki chorób wewnętrznych

-umożliwienie rozpoznania chorób płuc i serca

-poszukiwanie dalszych metod diagnostycznych

Kolejną metodą było osłuchiwanie- auskultacji

-objawy osłuchowe znane były Hipokratesowi- osłuchiwanie bezpośrednie przez przykładanie ucha do klatki piersiowej, słyszał szmery

-w starożytności lekarz używał wszystkich swoich zmysłów aby badać chorego

-przez francuskiego profesora medycyny Rene Laenneca, też przedstawil rozprawę i wydał dzieło

-wprowadzenie osłuchiwania pośredniego przez stetoskop (z greckiego stethos-pierś, skopein- patrzeć)

-badanie chorób serca, płuc

-metoda osłuchwania bezpośrednia odkryta przez Auenbruggera, ulepszona przez Corvisarta uzupełnił Piotr Piorry przez zastosowanie plesimetru- drewniana blaszka z rękojeścią prostopadła do blaszki zwana metodą pośrednią

-terminy wprowadzone w badaniu fizykalnym przez Laenneva: egofonia, oddech oskrzelowy

-w Wiedniu metody diagnostyczne udoskonalał Józef Skoda, autor podręcznika o opukiwaniu i osłuchiwaniu, podział odgłosów przy opukiwaniu, podział szmerów oddechowych, tonów oraz szmerów serca i naczyń przy osłuchiwaniu oraz określił ich znaczenie diagnostyczne

-W Polsce dr med. Adam Raciborski, wydał podręcznik o perkusji i auskultacji, opisał po raz pierwszy objaw chorobowy zwany w klinice oddechem przerywanym

  1. Omów zachowania higieniczne w średniowiecznej Europie i ich znaczenie dla stanu zdrowia ówczesnego społeczeństwa.

Od wczesnego średniowiecza do XIV wieku kąpiele (poprzez zanurzenie całego ciała) były stosunkowo powszechne. Łaźnie publiczne (do XIII wieku koedukacyjne) były raczej miejscem spotkań towarzyskich niż kąpieli. Często były połączone z tawernami i domami publicznymi. W Polsce większe uznanie zdobyły łaźnie parowe. Siedzenie w gorącej wodzie, nacieranie wonnymi olejkami, biczowanie – to były główne „zalety” łaźni – nie kąpiel. Od XIV wieku wody zaczęto unikać (Europę nawiedzały różne epidemie; uważano że powietrze jest morowe i gdy się nie będziemy myć to się nie zakazimy). Miały na to wpływ różne zarazy, dziesiątkujące świat. Higiena ograniczała się więc do tak zwanego suchego mycia. Kąpiele uważano za szkodliwe, lekarze przestrzegali przed zarazkami, chorobami płuc, rozpulchnieniem ciała, jak również nawet przed zapłodnieniem. Czystość wiązała się głównie z czystą twarzą, rękami i czystym ubraniem. Do XVI wieku człowiek dobrze urodzony powinien myć twarz dwa razy dziennie (rano, po przebudzeniu i wieczorem przed snem), a ręce rano oraz przed i po każdym posiłku (z racji tego, że jedzono głównie rękoma miało to charakter raczej praktyczny niż higieniczny). Schludność stroju podkreślała fakt przynależności do wyższych sfer społecznych. Bielizna (koszula, którą nosili zarówno mężczyźni jak i kobiety) była absolutnie nieważna. Zdejmowano ją bardzo rzadko, spano w tej samej, w której chodziło się cały dzień. Prano ją raz, dwa razy do roku. Ubrania były prane bardzo rzadko ze względu na ich delikatność i brak odporności na wodę (mogły by się zdeformować). Wiek XVI był rewolucyjny w dziedzinie higieny. Pojawiają się wielowarstwowe stroje i bielizna. Termin bielizna wziął się od tego, że strój spodni miał być biały. Bielizna jest coraz częściej zmieniana (początek XVI wieku raz w miesiącu, koniec XVI wieku dwa razy w tygodniu). W wieku XVII bieliznę zaczyna się zmieniać do snu. Te częste zmiany bielizny traktuje się jako oczyszczanie ciała. Pojawiają się pierwsze przekazy o sposobach radzenia sobie z brzydkimi zapachami. Troska o higienę miejsc intymnych, miejsc pod zgięciami – przemywanie ściereczkami. Kąpiele stają się zdrowotne (tylko zimne), ale dalej nie traktuje się ich jako elementu higieny. Pojawiają się łazienki – wydzielone w domach miejsca, przeznaczone do dbałości o ciało i wygląd. Początkowo centralne miejsce domu, wystawione na pokaz, publiczne, z czasem bardziej intymne. Powolny powrót do kąpieli.

Epidemie zmusiły średniowiecznych Europejczyków do wyrobienia pewnych norm, które dziś można traktować jako ‘przepisy sanitarne’: segregacja chorych, izolacja czy kwarantanna. Podczas pandemii dżumy w drugiej połowie XIV wieku po raz pierwszy zamykano porty w Genui i Wenecji dla statków przybywających z terenów epidemicznych. Port Reggio po raz pierwszy zastosował czterdziestodniową obserwację załogi przed wypuszczeniem na ląd. Stąd nazwa kwarantanna. W roku 1485 w Wenecji powstał pierwszy w Europie urząd sanitarny (Magistrato Della Sanitá)

Powstały pierwsze metody odosabniania chorych oraz oczyszczania i wietrzenia miejsc zakażonych.

Kazimierz Wielki wprowadził kordon sanitarny (straże graniczne zatrzymywały wszystkich, jeżeli nikt nie zachorował w ciągu 24h puszczano ich dalej).

Początkowo w średniowieczu higiena stała na wysokim poziomie. Były łaźnie, ustępy. W każdej kamienicy była łaźnia. Od XIV w zaczęto unikać kąpieli – powstał pogląd o morowym (zakażonym) powietrzu, twierdzono, że jeśli się nie będzie myło to się nie zakazi. Zaczął szerzyć się brud, brak higieny.

  1. Wyjaśnij na czym polegały i jakie znaczenie miały dla zdrowotności społeczeństwa szczepienia zapoczątkowane przez Edwarda Jennera i Ludwika Pasteura.

Szczepienia zapoczątkowane przez Edwarda Jennera polegały na zarażaniu ludzi ospą krowią niegroźną dla człowieka i w ten sposób uodpornienie zaszczepionych na ospę prawdziwą. Dzięki tej szczepionce opanowano zagrożenie ospą na kontynencie Europejskim (wcześniej w Europie panowała epidemia ospy prawdziwej)

Szczepienia przeciw wściekliźnie Ludwika Pasteura polegały na podaniu pacjentowi serii zastrzyków zawierających zabity wirus wścieklizny wyprodukowany na tkance nerwowej zwierząt ( Pasteur przeprowadził wcześniej doświadczenie ze wszczepieniem mikroskopijnej cząstki rdzenia pacierzowego psa – pies zmarł). Dzięki temu ludzie pogryzieni przez chore zwierzęta mogli przeżyć, a nie umierać w cierpieniach.

  1. Wyjaśnij pojęcia wakcynacja i wariolizacja oraz wskaż kto i kiedy wprowadził te metody.

Wakcynacja - zabieg polegający na wprowadzeniu do krwi organizmu żywego zabitych lub żywych bakterii chorobotwórczych o osłabionej zjadliwości, w celu wytworzenia przeciwciał do likwidacji antygenów bakteryjnych w razie zaistnienia infekcji ustroju; szczepienie powoduje długotrwałą odporność na określony antygen. Albo prościej uodpornienie przeciwko ospie za pomocą żywego wirusa ospy krowiej (krowianka). Metodę tę wprowadził Edward Janner. W 1796r. opublikował swoje badania na ten temat.

Wariolacja, wariolizacja – metoda będąca pierwowzorem współczesnych szczepionek ochronnych, pochodząca z przełomu I i II w. p.n.e. z Chin, metoda prewencyjnego zakażania ospą zdrowych ludzi, która rozpowszechniła się w XV wieku przede wszystkim w Chinach, Indiach i Turcji. Polegała na przenoszeniu szczepieniu materiałem zakaźnym pochodzącym z krost ospowych chorego człowieka.

Dzięki lady Mary Wortley Montagu, żonie brytyjskiego ambasadora w Turcji, która zleciła przeprowadzenie tej procedury u swojego syna, wariolacja dotarła ok. 1722roku do Wielkiej Brytanii a stamtąd rozpowszechniła w kolejnych latach na dalsze kraje Europy. Zaniechana z chwilą wprowadzenia szczepionki Jannera.

  1. Wyjaśnij pojęcia antyseptyka i aseptyka i omów znaczenie tych metod dla rozwoju chirurgii.

Antyseptyka, postępowanie odkażające, wyjaławianie, którego celem jest zabicie wszystkich drobnoustrojów (bakterii, wirusów, grzybów) znajdujących się w danej przestrzeni lub substancji, na określonych przedmiotach, na rękach, w ranie lub w jej otoczeniu itp. Za twórcę antyseptyki uważa się I.Ph. Semmelweisa, który w 1. poł. XIX w. wprowadził mycie rąk w wodzie chlorowanej przed zabiegami położniczymi, w celu zapobieżenia zakażeniom połogowym. Antyseptyka przyczyniła się do postępu w chirurgii, ponieważ pozwala na uniknięcie ropnych powikłań pooperacyjnych.

Aseptyka – postępowanie mające na celu dążenie do jałowości pomieszczeń, narzędzi, materiałów opatrunkowych i innych przedmiotów w celu niedopuszczenia drobnoustrojów do określonego środowiska, np. otwartej rany operacyjnej. Aseptyka jest niezbędnym elementem prawidłowego postępowania chirurgicznego (sterylność narzędzi chirurgicznych, materiałów opatrunkowych) Dzięki niej nie dochodzi do zakażenia podczas operacji, więc operacje w większym stopniu kończyły się sukcesem. Aseptyka jest pojęciem szerszym niż antyseptyka.

  1. Wyjaśnij pojęcia anestezjologia i intensywna terapia.

Anestezjologia - jedna ze specjalności lekarskich zajmująca się przygotowaniem chorego do operacji, przeprowadzaniem i kontrolą znieczulenia. Ponadto w domenie anestezjologów leży prowadzenie oddziałów intensywnej terapii, oddziałów ratunkowych, sal wybudzeń jak również terapia bólu.

Intensywna terapia – oznacza leczenie chorych w stanie zagrożenia życia. Za stan zagrożenia życia uznaje się sytuację, gdy z powodu choroby lub innej przyczyny dochodzi do ustania lub zagrożenia podstawowych czynności życiowych, takich jak oddychanie, krążenie, czynności OUN. Intensywna terapia polega na zastąpieniu zagrożonych czynności organizmu metodami leczniczymi, stosowanymi przede wszystkim na oddziale intensywnej terapii. Polega również na diagnozowaniu przyczyn powodujących chorobę wymagającą leczenia na oddziale intensywnej terapii.

  1. Podaj kiedy, przez kogo i jakie znaczenie miało dla rozwoju medycyny odkrycie grup krwi.

W 1901 roku Karl Landsteiner odkrył, że w krwinkach czerwonych występują dwa antygeny, które warunkują zjawisko aglutynacji w zetknięciu z krwinkami o odmiennej strukturze antygenowej. Na podstawie tych obserwacji wyróżnił trzy grupy krwi: A, B, 0, za co otrzymał w 1930 roku Nagrodę Nobla.

Przetaczanie krwi było przez długi czas prowadzone na zasadzie prób i błędów. Transfuzji dokonywano także krwią zwierzęcą. Dla niektórych chorych przetoczenie krwi oznaczało uratowanie życia, niestety jednak większość transfuzji kończyła się tragicznie – pacjent wpadał we wstrząs i umierał.

  1. Podaj nazwiska dwóch najważniejszych przedstawicieli mikrobiologii XIX wieku i omów osiągnięcia jednego z nich.

Ludwik Pasteur (1822-1895)

Robert Koch (1843-1910)

  1. Wyjaśnij pojęcie „triada Kocha”i jego znaczenie dla rozwoju wiedzy o patogenezie chorób zakaźnych.

Triada/postulaty Kocha, warunki (sformułowane 1883 przez R. Kocha), które muszą być spełnione, aby drobnoustrój izolowany z organizmu chorego lub obumarłego mógł zostać uznany za przyczynę choroby

Słynne „postulaty Kocha" pozwoliły na skuteczną identyfikację czynników sprawczych wielu chorób zakaźnych ludzi i zwierząt - stały się też podstawą metodyczną w przypadku badań eksperymentalnych nad chorobami zakaźnymi. Położył w ten sposób podwaliny pod całą nowoczesną bakteriologię.

  1. Omów poglądy na choroby oraz sposoby i metody walki z nimi w średniowieczu.

Miazmatyczna teoria chorób – historyczny model patogenezy zapoczątkowany w średniowieczu i popularny przez stulecia wśród uczonych aż do XIX wieku, upatrujący przyczyny chorób epidemicznych w szkodliwym i zanieczyszczonym powietrzu, brudzie i odrażających zapachach. Według tej koncepcji zakażenia były wywoływane przez miazmaty, czyli wyziewy gnilnego powietrza pochodzące z wnętrzności ziemi i wdzierające się do ciała (tzw. morowe powietrze), związane z miejscami, w których występowało szczególnie wysokie narażenie na chorobę. Uważano, że miazmaty są powodem takich chorób jak: dżuma, cholera, malaria i czarna ospa, które przeistaczały się w pandemie, nękające ludzkość jeszcze w XIX wieku.

Leczenie w owych czasach polegało na upuszczaniu krwi, podawaniu na przemian środków napotnych i wymiotnych, zapobieganie zaś na paleniu w domach i na ulicach wonnych ziół, umieszczaniu ziół lub olejków w dziobach ptasich masek lekarskich strojów ochronnych podczas wizytowania pacjentów, wprowadzeniu kwarantanny, umieszczaniu chorych w izolatkach, okadzaniu przedmiotów, paleniu

Choroba również była uważana, jako kara za grzechy ludzkości (wyjaśnienie oferowane przez Kościół).

  1. Wyjaśnij pojęcie „medycyna kliniczna”.

?

  1. Przedstaw znaczenie koncepcji Hermanna Boerhaave dla rozwoju medycyny klinicznej.

-

  1. Przestaw główne założenia starszej wiedeńskiej szkoły klinicznej.

-

  1. Przedstaw osiągnięcia młodszej wiedeńskiej szkoły klinicznej.

-

  1. Omów zasługi Józefa Dietla dla rozwoju medycyny.

-

  1. Wymień główne choroby epidemiczne okresu średniowiecza oraz omów sposoby zapobiegania im.

-

  1. Kim był i jakie miał osiągnięcia dla rozwoju chirurgii Ambroży Parẻ.

Ambroży Parẻ (1510-1590)

  1. Omów znaczenie działań Ambrożego Parẻ dla rozwoju rehabilitacji.

Rehabilitacja: skonstruował wiele protez, które przywracały funkcję kończyny, buty na stope końsko-szpotawą, gorsety ortopedyczne, opaski na złamania, zalecał żołnierzom po amputacji kończyn rehabilitację, protezy i kule. Ponadto konstruował różne aparaty ortopedyczne i protezy brakujących części ciała.

  1. Wyjaśnij na czym polega kliniczne nauczanie medycyny i gdzie je po raz pierwszy wprowadzono.

Twórcą nauczania klinicznego i obserwacji klinicznej był Herman Boerhaove (1668 – 1738), zorganizował pierwszą klinikę uniwersytecką w Lejdzie (12 łóżek, po 6 na płeć). Lekarze, po jednym na każdej sali dokonywali obserwacji chorych i zapisywali je w dziennikach. Chirurdzy dokonywali sekcji zwłok, w której uczestniczyli lekarze i studenci, 2xtydzień były wizyty profesorskie, studenci mieszkali w klinikach razem z asystentami (do XIX wieku)

metody diagnostyczne: dokładny wywiad, oglądanie chorego, obserwacja jego oddechu, wyglądu skóry, moczu, badanie tętna, obserwacja zmian w poszczególnych stanach choroby

  1. Omów zasługi Williama Harvey᾽a dla rozwoju medycyny.

William Harvey (1578 – 1657) ; studiował w Padwie.

  1. Omów zasługi Andreasa Vesaliusa dla rozwoju anatomii.

Andreas Vesalius (1514- 1564) Urodził się w Brukseli, w rodzinie o tradycjach naukowych. W wieku 18 lat wyjechał do Paryża, gdzie studiował pod kierunkiem Sylwiusza, był znany z powodu szczególnych zainteresowań anatomicznych (w czasie studiów nocami udawał się na cmentarz i zbierał kości pogrzebanych zwłok) i odwagi w głoszeniu własnych obserwacji.

Tytuł doktora medycyny otrzymał w 1537 r., a w latach 1537-1555 nauczał na uniwersytecie w Padwie.

W 1543 napisał dzieło "Budowa ludzkiego ciała" (De humani corporis fabrica; w skrócie często cytowane jako Fabrica) w którym przedstawił systematyczny wykład anatomii wspomagany rysunkami. W swojej pracy poprawił ponad 200 anatomicznych błędów Galena (błędy były wynikiem nieuzasadnionego, a bezwzględnego przenoszenia stosunków anatomicznych panujących u zwierząt na organizację ciała ludzkiego.)

Nazwy tj. zastawki półksiężycowate, zastawki mitralne, miesień kapturowy wprowadzone przez Vesaliusza utrzymały się do czasów obecnych.

Stwierdził że między komorami serca nie ma żadnych otworów a płuca powiększają się na skutek ruchów klatki piersiowej.

Zapoczątkował podczas wykładów anatomii sekcje zwłok ludzkich zamiast zwierzęcych i używał żywych zwierząt do doświadczeń (wiwisekcje).

Jego odkrycia i nauka nie znalazły uznania w oczach Kościoła. Punktem spornym stała się m.in. liczba żeber u mężczyzny – wg nauki kościelnej powinna być z jednej strony mniejsza o jedno – jako że Ewa została stworzona z żebra Adama.

  1. Omów chińską koncepcję walki przeciwieństw i równowagi w organizmie jako jedną z koncepcji zdrowia i choroby.

Podstawą istnienia jest równowaga między siłami Jang i Jing

Na tej walce przeciwieństw, na wzajemnym pobudzaniu i hamowaniu opiera się istota wszystkiego, co egzystuje. Każde zjawisko jest wynikiem wzajemnego oddziaływania i walki dwóch przeciwieństw Yin i Yang.

W walce sił Yin-Yang przeważa raz jedna, raz druga siłą, a warunkiem zachowania zdrowia jest utrzymanie równowagi pomiędzy tymi siłami. W przeciwnym razie rozwija się choroba.

  1. Wymień dwóch zasłużonych chirurgów polskich z przełomu XIX i XX wieku i omów osiągnięcia jednego z nich.

Jednym z najznakomitszych polskich chirurgów przełomu XIX i XX wieku był Ludwik Rydygier (21.08.1850 – 25.06.1920)

Inni znani polscy chirurdzy (wybierzcie sobie kogoś łatwego do zapamiętania) przełomu XIX i XX wieku to:

  1. Omów przesłanki rozwoju nurtu higienicznego w Europie w XIX wieku.

Aż do połowy XIX w. nie przewiązywano większej wagi do ogólnych zasad higieny, co było powodem ogromnej liczby zakażeń szpitalnych i związanych z tym zgonów. Pierwszym istotnym krokiem w mikrobiologii było skonstruowanie przez Levenhooka, holenderskiego szlifierza diamentów, mikroskopu. Wynalazek ten nie był jednak jeszcze w stanie zmienić poglądów na rolę warunków sanitarnych w sukcesie zabiegów. Dopiero w latach 1847- 61 I. Semmelweis zastanawiał się nad problemem wysokiej śmiertelności rodzących matek, po czym doszedł do wniosku, iż winni są tu odbierający poród studenci, którzy nie myją rąk po wykonywaniu sekcji w prosektorium. Semmelweis stwierdził, iż uczniowie przenoszą na rękach coś, co nazwał jadem trupim i zgłosił propozycję zarządzenia obowiązku mycia rąk. Jednak grono lekarskie nie było w stanie zaakceptować takiego odkrycia i pioniera zwolniono z pracy. Drugim istotnym osiągnięciem były prace L. Pasteura w latach 1855-65 – wykazał on bowiem istnienie bakterii odpowiedzialnych za fermentację i gnicie, przez co obalił zapoczątkowaną przez Arystotelesa teorię samorództwa oraz koncepcję zakażeń przez miazmaty. Ostatecznie w 1876 r. J. Lister odniósł odkryte przez Pasteura zjawisko do medycyny i wywnioskował, iż przyczyną ropienia ran są drobnoustroje przenoszące się z powietrzem. Wprowadził zatem rozpylanie kwasu karbolowego w sali operacyjnej oraz obowiązek wyjaławiania narzędzi, nici, pola operacyjnego i rąk chirurgów przed operacją. Wraz z rozwojem techniki wprowadzono wyparzanie narzędzi, co umożliwiło konstrukcję autoklawów i puszek sterylizacyjnych. W ten sposób powstała aseptyka, czyli nauka o zapobieganiu zakażeniom.

  1. Wyjaśnij różnice w pojęciach „galeniści” i „paracelsyści” jako przedstawicieli dwóch nurtów farmakoterapii.

„Nie mogłam nic znaleźć o galenistach o paracelsystach, więc opisałam ich dokonania w dziedzinie farmacji.”

Galen

Przedstawiciel dualizmu lekarsko-farmaceutycznego. Wielki reformator lecznictwa i lekoznawstwa, twórca wiedzy o postaciach leków – farmacji stosowanej – galenowej; preparaty galenowe, nowe formy leków – od postaci leku zależy jego skuteczność. W produkcji leków wykorzystywał system miar i wag. Dodawał smak do leków, tworzył tabletki, globulki. Galenowskie metody sporządzania leków i badania ich skuteczności terapeutycznej. Wyodrębnienie się aptekarstwa – od rzemiosła (cech kremarzy) do samodzielnej metodyki badawczej. Nowe formy leków, przepisy na destylację i fermentację. Publiczne apteki. Przekonanie o dużych dawkach leków.

Paracelsus (1493 – 1541)

  1. Omów zasługi Ludwika Pasteura dla rozwoju mikrobiologii oraz wyjaśnij pojęcie pasteryzacji i znaczenie odkrycia procesu fermentacji.

Ludwik Pasteur (1822-1895)

pasteryzacja – technika utrwalania żywności polegająca na ogrzewaniu produktu do temperatury powyżej 70 °C, jednak nie większej niż 100 °C. Produkty najczęściej poddawane pasteryzacji to:

• mleko i jego przetwory

• wino

• piwo

• przetwory owocowe jak: dżemy i marmolady, soki owocowe i warzywne

Zastosowanie fermentacji: w przemyśle alkoholowym, piekarniczym, do produkcji produktów mlecznych, utrwalania żywności, ale także do oczyszczania ścieków lub pozyskiwania energii z biomasy. Fermentacja może być także przyczyną psucia się żywności.

  1. Omów zasługi Roberta Kocha dla rozwoju mikrobiologii oraz znaczenie jego badań dla walki z gruźlicą.

  1. Wyjaśnij kiedy miało miejsce odkrycie prawidłowej budowy i funkcji układu krążenia i jakie były jego konsekwencje dla rozwoju medycyny.

Dopiero w 1616 roku William Harvey podał pierwszy prawidłowy opis całości krwiobiegu, schemat dużego i małego układu krążenia, opublikowany w 1623, oraz stwierdził, że jest to układ zamknięty, wypełniony w całości krwią, której ruchy są wywołane skurczami serca. Odkrycie to umożliwiło podjęcie doświadczeń nad podawaniem leków bezpośrednio do układu krążenia.

Wykazał że skurcz serca jest pochodzenia mięśniowego; zaczyna się od przedsionków, przechodzi na komory i wyrzuca krew do tętnic. Serce to pompa tłocząca krew. Krew stale krąży, więc można ją upuszczać, uzupełniać, podawać do niej leki. Skutkiem jego odkryć były pierwsze nieudane transfuzje, upowszechnienie puszczania krwi. Swoich odkryć dokonał dzięki eksperymentom na psach

  1. Wymień dwa największe, według Ciebie, odkrycia w dziejach medycyny i uzasadnij swój wybór.

• odkrycie szkockiego lekarza sir A. Fleminga w 1929r działania bakteriostatycznego pleśni pędzlaka, ktore nastepnie to cialo nazwal penicylina. Jest ona pierwszym antybiotykiem wprowadzonym do uzytku w 1942 roku i czesto do dzis uwazana za lek na wszystko. To odkrycie jest szczegolnie wazne dla dzisiejszej medycyny. Penicylina byla i jest podstawowym skladnikiem wielu lekow, poniewaz jest b.skuteczna i bezpieczna. Ta "plesn" uratowala i zapewne uratuje zycie i zdrowie wielu ludziom, dlatego jest ona tak cennym odkryciem, za ktore mozemy podziekowac lekarzowi ze szpitala sw. Marii w Londynie.

• odkrycie promieni X przez Wilhelma Roentgena. oczątkowo nie wiedział, co to za promienie, stąd nazwa X. Do prześwietlania służy ekran fluoryzujący, ekran rentgenologiczny , wzmacniacz elektronowy obrazu ekranowego, zazwyczaj uzupełniony przez zestaw telewizyjny.

Obecne wymagania związane z ochroną przed działaniem biologicznym promieniowania każą ograniczać do minimum prześwietlanie, szczególnie za pomocą zwykłego ekranu, i zastępować rentgenoskopię zdjęciami. Obraz na zwykłym ekranie fluoryzującym pod względem technicznym znacznie ustępuje obrazowi na błonie fotograficznej, daje jednak możność obserwacji ruchów czynnych i biernych oraz pozwala na płynną zmianę ustawienia obiektu. W pewnych wypadkach jest konieczne uzupełnienie zdjęciem. Efekt zdjęcia rentgenowskiego wygląda mniej więcej tak: miejsce, w którym jest kość, jest białe, puste miejsca są czarne. W 1901 Wilhelm Roentgen dostał za swoje odkrycie Nagrodę Nobla jako pierwszy z dziedziny fizyki. Była ona w pełni zasłużona, gdyż ten wynalazek jest na co dzień powszechnie używany i z pewnością uratował życie wielu ludzi.

  1. Wyjaśnij na czym polegała medycyna pastoralna i jakie były jej możliwości i ograniczenia.

opieki nad chorym, niepełnosprawnym, starym i umierającym, higieny, a nawet teologii Są wszakże takie momenty, etapy i okoliczności życia ludzkiego, których ocena - również z moralnego punktu widzenia - oraz konieczne w konkretnej sytuacji działania duszpasterskie są mało skuteczne lub wręcz niemożliwe bez znajomości niektórych konkretnych taktów z dziedziny fizjologii, patologii, psychologii, psychiatrii i innych dziedzin medycyny. Nie wydaje się celowe (i to z wielu powodów) podtrzymywanie tradycji dawnych, niezwykle obszernych podręczników medycyny pastoralnej, które były -jak już wspomniano - streszczeniem wszystkich działów medycyny. Współczesne przemiany cywilizacyjne i kulturowe stawiają zresztą przed Kościołem pilne zadanie skupienia się na zasadniczych i palących kwestiach pełnego rozwoju człowieka i przeciwstawianiu się aktualnym zagrożeniom tego rozwoju

Dotyczy to bardzo różnych spraw, np. wartości naturalnego planowania poczęć czy szkodliwości antykoncepcji i aborcji. Znajomość konkretnych faktów z zakresu płciowości człowieka i fizjologii rozrodczości dostarcza argumentów przemawiających za tym, iż nauczanie Kościoła w wymienionych przykładowo sprawach służy pełnemu rozwojowi człowieka, a nie jest pryncypialnie przyjętym rygorystycznym systemem zasad czy zakazów. Również w rozwiązywaniu różnych trudności psychicznych, jakie przeżywają ludzie, bardzo przydatna może być wiedza ściśle medyczna z zakresu psychologii, psychopatologii, psychoterapii i higieny zdrowia psychicznego. Duszpasterski kontakt z chorym i z lekarzem także może być bardziej skuteczny, jeśli kapłanowi nie są obce pewne podstawowe pojęcia z zakresu zdrowia i sytuacji człowieka chorego. Nie chodzi tu o imponowanie swoją erudycją (co zresztą może mieć czasem znaczenie), ale o zrozumienie ludzkich sytuacji i ludzkich potrzeb. Zadaniem medycyny pastoralnej jest zatem prezentacja i popularyzowanie przede wszystkim takich zagadnień medycznych, których znajomość jest pomocna w pracy duszpasterskiej

  1. Omów znaczenie odkrycia W. K. Roentgena dla rozwoju medycyny.

Odkryte przez Wilhelma Roentgena promieniowanie X, zwane również promieniowaniem rentgenowskim jest promieniowaniem elektromagnetycznym emitowanym wskutek hamowania elektronu w polu jąder atomów materiału anody w lampie rentgenowskiej.

Rozwinięcie technik „podglądania” wnętrza człowieka in vivo, a szczególnie technik wykorzystujących promieniowanie rentgenowskie, dało olbrzymie możliwości lekarzom w dziedzinie szeroko pojętej diagnostyki, jak również terapii w niektórych przypadkach. Bo któż może sobie dzisiaj wyobrazić leczenie złamania nogi, bez uprzedniego wykonania zdjęcia rentgenowskiego?

Głównym i najbardziej rozpowszechnionym sposobem wykorzystania promieniowania X w medycynie jest rentgenodiagnostyka, rozumiana jako nieinwazyjna metoda odwzorowania wewnętrznych narządów człowieka. Diagnostyka rentgenowska przez pierwsze 50 lat była jedyną techniką obrazowania stosowaną w medycynie, przechodząc w tym czasie liczne modyfikacje i zmiany związane z wprowadzaniem nowych technologii i rozwiązań konstrukcyjnych. Dopiero z początkiem lat 1950 metoda ta znalazła swoich konkurentów w postaci ultradźwięków i technik izotopowych, jak również rezonansu magnetycznego.

Wśród znanych technik rentgenowskich wyróżnić można konwencjonalną diagnostykę obrazową, której efektem jest obraz wewnętrznych struktur naszego ciała na błonie rentgenowskiej. Inną techniką, wyspecjalizowaną wyłącznie w obrazowaniu piersi u kobiet jest mammografia, w której stosowane są niższe wartości energii.

Poprawę widoczności diagnostycznie istotnych struktur anatomicznych uzyskuje się przez eliminację niepożądanej informacji obrazowej oraz zwiększenie widoczności interesujących nas struktur. Działanie takie można uzyskać poprzez podanie środków kontrastowych podanych do układu naczyniowego pacjenta (angiografia). Podstawą tworzenia takich analogowych obrazów różnicowych są dwie ekspozycje rentgenowskie wykonywane przed i po dożylnym podaniu pacjentowi środka kontrastującego. W metodzie tej można stosować różne energie promieniowania X.

Środki kontrastowe podaje się również w przypadku diagnostyki układu pokarmowego. Pacjent połyka taki środek i kładzie się na łóżku, wchodzącym w skład tzw. toru wizyjnego. Lekarz obserwuje drogę jaką przebywa kontrast w układzie pokarmowym dzięki analizie klatka po klatce. Co jakiś czas, np. 0,5s, wykonywana jest ekspozycja pacjenta, po której urządzenie przesuwa się automatycznie o pewną odległość wzdłuż osi pionowej pacjenta po to by wykonać kolejną ekspozycję.

Kolejnym sposobem wizualizacji wnętrza ciała człowieka jest niosąca najwięcej informacji diagnostycznej spośród metod rentgenowskich, rentgenowska tomografia komputerowa. Jest to metoda, która pozwala obrazować poprzeczne warstwy dowolnego przekroju pacjenta, dzięki czemu możemy uzyskać trójwymiarowy obraz interesującej nas struktury. Tomografia komputerowa również przeżywała swój własny rozwój, przechodząc przez urządzenia kolejno pierwszej, drugiej, trzeciej i czwartej generacji. Ostatnim osiągnięciem jest rozwój tomografii spiralnej zapewniającej nową jakość w wykonywaniu wielowarstwowych projekcji wykorzystywanych do rekonstrukcji przestrzennej badanych narządów.

Metoda RAF (Rentgenowska analiza fluorescencyjna), jako jedna z metod analiz składu pierwiastkowego substancji, stosowana jest zarówno w metodach in vitro, jak i in vivo do badania stężeń pierwiastków śladowych o toksycznych w tkankach oraz do pomiaru stężeń znaczników niepromieniotwórczych wprowadzanych do organizmu w celu śledzenia ich migracji i rozmieszczenia w organizmie. Skład pierwiastkowy tkanek w RAF, określa się na podstawie analizy widm promieniowania fluorensencji rentgenowskiej w tkankach. Pierwiastki zawarte w tkankach identyfikuje się na podstawie zmierzonych energii prążków promieniowania charakterystycznego, a stężenia pierwiastków wyznacza się na podstawie intensywności prążków.

Promieniowanie rentgenowskie znalazło swoje zastosowanie również w radioterapii, wykorzystującej jego właściwości jonizujące do niszczenia komórek rakowych. W zależności od stosowanych energii wyróżnia się radioterapię konwencjonalną (ortowoltową, 60keV-400keV) oraz megawoltową (1MeV-50MeV). Promieniowanie ortowoltowe jest generowane przez aparaty rentgenowskie. W przypadku terapii megawoltowej pochodzi ono z przyspieszaczy liniowych, betatronów lub cyklotronów.

  1. Opisz rozwój radiologii na ziemiach polskich po odkryciu W. K. Roentgena.

Pierwsze wiadomości o wielkim odkryciu Konrada Wilhelma Roentgena podał krakowski „Czas”już 8 stycznia 1896 r. Zaznaczono przy tym, że „rzecz wygląda na prima aprilis, lecz jest w kołach pow ażnych poważnie traktowana”. W Krakowie w okresie 8–15 stycznia 1896 r. profesor chemii UJ Karol Olszewski wykonał za pomocą rurki Plückera (zrekonstruowany aparat Olszewskiego znajduje się w zbiorach Muzeum UJ) różne zdjęcia eksperymentalne, a szczególnie przycisku do papieru z brązu w kształcie jaszczurki i zdjęcie ręki ludzkiej. W tym samym czasie, w pierwszej połowie stycznia 1896 r., w Szwajcarii (Davos), udane zdjęcia Rtg wykonał Polak Adam Władysław Alexander Rzewuski. Na początku lutego 1896 r., profesor Karol Olszewski wraz ze swym asystentem T. Estreicherem wykonał pierwsze polskie zdjęcie ze wskazań klinicznych (u chorego skierowanego przez chirurga prof. Alfreda Obalińskiego). Na podstawie tego zdjęcia rozpoznano zwichnięcie w stawie łokciowym. Pierwszy polski naukowy artykuł z zakresu radiologii został opublikowany przez chirurga prof. Alfreda Obalińskiego. Na przełomie stycznia i lutego 1896 r., powstały pierwsze polskie pracownie Rtg. W Warszawie pierwszą była prywatna pracownia Mikołaja Brunnera. W Krakowie pierwsza pracownia radiologiczna została zlokalizowana przy Klinice Lekarskiej UJ (ul. Kopernika 7). Jej założycielem i kierownikiem był Walery Jaworski. Pierwsze polskie podręczniki radiologiczne wydano w Krakowie. Pierwszy w 1900 r., którego autorem był Mieczysław Nartowski. W 1907 ogłoszona została reguła izometrii, która stanowiła przewrót w tworzącej się radiologii stomatologicznej, pozwalając na wykonywanie na filmie zdjęć Rtg zębów o rzeczywistej długości. Opracował ją Polak Antoni Cieszyński, profesor stomatologii Uniwersytetu we Lwowie. Znaczące zasługi w rozwoju światowej radiologii położył profesor Bronisław Sabat (Ryc. 20). Początkowo pracował we Lwowie, a następnie w Warszawie. Był prekursorem nowych technik. W 1911 r. opracował metodę rentgenokimografii, która pozwalała na zapis przebiegu zjawisk ruchowych narządów wewnętrznych, a szczególnie serca i dużych naczyń. Pierwszym polskim lekarzem, który został profesorem w dziedzinie radiologii był Karol Mayer (Ryc. 24). W 1921 objął kierownictwo Katedry Radiologii Uniwersytetu w Poznaniu. W latach 30. XX wieku ważną rolę w rozwoju polskiej radiologii odegrał profesor Witold Zawadowski. Praca Zawadowskiego „O cieniach towarzyszących przyżebrowych” wprowadziła jego nazwisko do światowej literatury medycznej, stając się klasycznym źródłem cytowanym w wielu podręcznikach rentgenodiagnostyki na świecie. W latach 50. w Warszawie Janusz Bowkiewicz stworzył pierwsze centrum diagnostyki angiograficznej. W 1967 Zygfryd Wawrzynek przeprowadził w Katowicach, po raz pierwszy w Polsce, udrożnienie tętnicy udowej metodą Dottera.

  1. Przedstaw sylwetki wybitnych przedstawicieli medycyny arabskiej.

Razes. Słynął ze szczodrości, nie odmawiał pomocy biedakom. Na jego wykładach było pełno słuchaczy. Cenił naukę i autorytety, był jednak niezależnym myślicielem, powtarzał „wszystko, co napisano w książkach mniej jest warte od doświadczenia mądrego praktyka”. Na starość stracił wzrok, umarł w biedzie. Jego pisma były w dużej mierze kompilacją nauk Hippokratesa, Galena i innych. Za jego pośrednictwem Arabowie przyswoili sobie dorobek medycyny greckiej. W dziele Al-Hawi dokonał podsumowanie ówczesnej wiedzy medycznej. Tworzył kliniczne opisy chorób, trafne obserwacje, stworzył szczegółowe opisy odry i ospy, opowiadał się za jak najprostszymi metodami leczenia. Uznawał teorię czterech soków ustrojowych, praktykował upusty krwi.

Avicenna. Urodzony w Persji, zdobył sławę jako cudowne dziecko (podobno w wieku 10 lat znał na pamięć Koran). W wieku 21 lat napisał encyklopedię. Praktyką zajmował się sporadycznie, był przede wszystkim komentatorem i kompilatorem. Jego najważniejszym dziełem jest Kanon, przez wiele lat podstawa dokonań lekarzy. Do XVII w. programy nauczania na uczelniach opierały się na Kanonie.

Albucasis. Najważniejszy autor omawiający zagadnienia chirurgii. Jego traktat al-Tasrif był pierwszą rozprawą dotyczącą chirurgii, której towarzyszyły ilustracje. Stworzył staranne opisy chorób, kładł nacisk na znajomość anatomii i miał wysokie mniemanie o chirurgii, co wyróżniało go na tle innych mu współczesnych.

Avenzoar. Urodzony w Sewilli. Pogardzał leczeniem opartym na astrologii, podważał nieraz zdanie samego Galena. Opisał świerzb i zapalenie osierdzia. Pisał o przygotowywaniu leków i diety, praktykował chirurgię.

Majmonides. Lekarz żydowski. Został nadwornym lekarzem sułtana Saladyna (Egipt). Omówił zagadnienia dietetyki, higieny, trucizn. Przetłumaczył na hebrajski Kanon Awicenny. Znana jest Modlitwa poranna Majmonidesa.

  1. Scharakteryzuj funkcjonowanie szpitali arabskich w średniowieczu.

Standardy szpitalne krajów Islamu przewyższały te w krajach Europy chrześcijańskiej. Największe szpitale znajdowały się w Bagdadzie, Damaszku i Kairze. Szpitale dysponowały zwykle obszernymi bibliotekami, zbierano opisy kliniczne chorób, istniały również szpitalne apteki. Różne choroby leczono w oddzielnych budynkach, istniały oddziały dla chorych na biegunkę, gorączkę, rannych, oddziały ginekologiczny i okulistyczny. Rekonwalescenci dostawali po pięć sztuk złota, by mogli żyć nim będą zdolni do pracy. Szpitale były lokowane przy świątyniach. Tworzono też oddziały dla chorych psychicznie.

  1. Maria Skłodowska – Curie – postać i zasługi.

Maria Skłodowska – Curie -  (ur. 7 listopada 1867 w Warszawie, zm. 4 lipca 1934 w Passy) .  Prekursorka nowej gałęzi chemii – radiochemii. Do jej dokonań należą: opracowanie teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków – radu i polonu. Z jej inicjatywy prowadzono także pierwsze badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za osiągnięcia naukowe.  Maria Skłodowska rozpoczęła naukę na Sorbonie w listopadzie 1891 roku. Jako przedmiot studiów wybrała matematykę i fizykę. 28 lipca 1893 roku otrzymała licencjat z fizyki z pierwszą lokatą, a rok później licencjat z matematyki z drugą lokatą. Działalność Skłodowskiej miała ogromne znaczenie w czasie wojny ale także przyczyniła się do upowszechniania stosowania promieni X w medycynie francuskiej. Skłodowska organizowała szkolenia dla radiologów amerykańskiej armii.

  1. Znaczenie badań rodziny Marii Skłodowskiej -Curie dla rozwoju nauki o promieniotwórczości.

Małżonkowie Curie opracowali metodę wskaźników promieniotwórczych, dzięki czemu określili zdolność promieniowania nowego pierwiastka. 

Irène Joliot-Curie Córka Marii Skłodowskiej-Curie i Piotra Curie.  W 1935 r. otrzymała wraz z mężem Nagrodę Nobla z chemii w uznaniu za odkrycie sztucznej promieniotwórczości – syntezy nowych nuklidów promieniotwórczych.

Po otrzymaniu drugiej Nagrody Nobla, Maria Curie otrzymała od francuskiego rządu środki na budowę prywatnego Instytutu Radowego, (został wzniesiony w 1914 r.), w którym prowadzono badania z zakresu chemii, fizyki i medycyny.

  1. Wyjaśnij pojęcia sceptycyzm i nihilizm terapeutyczny.

Sceptycyzm terapeutyczny to nurt w medycynie zapoczątkowany w pierwszej połowie XIX wieku, charakteryzujący przede wszystkim klinikę wewnętrzną. Wynikając z nieskuteczności stosowanych przez medycynę metod leczenia, pogłębiał się coraz bardziej wraz z upływem czasu. Mimo, że w praktyce wciąż czołowe miejsce zajmowały w leczeniu krwioupusty, środki przeczyszczające i lewatywy, to lekarze dostrzegali jednak ich nieskuteczność i szkodliwość. Początkowy sceptycyzm zaczął przekształcać się w nihilizm terapeutyczny, odrzucający wiarę w skuteczność interwencji lekarskiej i uznający jedynie działanie własnych sił obronnych pacjenta. Nihilizm – niechęć do stosowanie terapii lekami – czy w ogóle wspomagania leczenia jakimikolwiek środkami – zgodnie z regułą, że najlepszym lekarzem jest natura. Przedstawiciele „szkoła wiedeńska” J. Skoda

  1. Opisz trzy etapy rozwoju nauki o leku.

Od czasów Galena, poprzez następne wieki, rozwój nauki o leku odbywał się wyłącznie w zakresie praktyki i idei teoretycznych, można go nazwać okresem dominacji nauki Galena, a etap poprzedzający — okresem lekoznawstwa antycznego. Nową epokę w nauce o leku rozpoczynają prace i działalność Paracelsa, ale nie jest to równorzędne z zakończeniem okresu Galena, bo­wiem w XVI wieku następuje jedynie jego zmierzch, podczas gdy cał­kowite wygaśnięcie przypada dopiero na wiek XVIII. To jednoczesne istnienie dwóch niezależnych w dużym stopniu nurtów nie było przy­padkowe. Myślą przewodnią i symptomem nowego okresu była idea, że na drodze oczyszczenia i przeróbki chemicznej należy z surowców pochodzenia roślinnego i mineralnego wyosobnić ciała czynne, uzys­kując w ten sposób skutecznie działające leki. Paracelsus, wychodząc z takich słusznych założeń, ale przy XVI--wiecznym poziomie nauk podstawowych, medycyny i technologii far­maceutycznej, mógł jedynie zamiast nauki Galena wprowadzić równie spekulacyjną teorię choroby, terapii i działania leku, a środki zale­cane przez niego nie zawsze okazywały się skuteczniejsze od znanych w starożytności. Dopiero pod wpływem postępów chemii i technologii farmaceutycznej (w czym poważny udział mieli aptekarze, jak Leme-ry, Baume, Marggraf, Klaproth, a w pierwszym rzędzie — Scheele) nowy kierunek mógł powoli zdobywać uznanie, w miarę jak analiza chemiczna okazywała się najskuteczniejszą drogą do uzyskiwania no­wych leków.

  1. Opisz znaczenie odkrycia enzymów, hormonów i witamin.

Odkrycie enzymów, hormonów i witamin umożliwiło poznanie przyczyn dotąd nieuleczalnych chorób.Enzymy wykrył i wstępnie opisał jeszcze w latach osiemdziesiątych XVIII w. Lazzaro Spallanzani (1729—1799), włoski przyrodnik. O tym, że w komórkach żywego organizmu trwa nieustanny przebieg licznych procesów chemicznych, wiedziano od dawna. Wiedziano też, że dzięki tym procesom organizm bądź buduje bardzo złożone nieraz substancje organiczne, bądź rozkłada je na inne związki prostsze. Ale dopiero w końcu XIX w. udowodniono wreszcie, że te swoiste zdolności syntezy i rozkładu zawdzięcza żywy organizm katalizatorom wytwarzanym w swoich komórkach i noszących dziś nazwę enzymów lub fermentów. Następną po enzymach rozpoznaną grupą substancji chemicznych, produkowanych przez żywy organizm i wpływających na mechanizm procesów biologicznych, były hormony. Długa jednak była droga, jaką musieli przebyć różni badacze od chwili podjęcia ukierunkowanych już prac w latach czterdziestych XIX w. (Graves i Basedow) do uzyskania pierwszego hormonu w stanie krystalicznym. Jeszcze dłuższa zaś do nadania odkrytym substancjom wspólnej nazwy „hormony". Odkrycie witamin i wyjaśnienie ich znaczenia dla żywych organizmów wiąże się ściśle z rozwojem nauki o żywieniu. Uczonym, który w roku 1911 otrzymał po raz pierwszy bardzo czynną biologicznie mieszankę i zaproponował dla związków tego typu nazwę witamina (od łac. vita - życie) czyli amina życia był Polak Kazimierz Funk. Pracował nad witaminami w laboratoriach Europy i Stanów Zjednoczonych. W Polsce - w Państwowym Zakładzie Higieny. Tak więc, Kazimierz Funk jest twórcą nauki o związkach, których brak w pożywieniu powoduje powstawanie chorób. Jego zasługą są badania nad wyodrębnieniem czynnika przeciw chorobie beri beri, czyli witaminy B1 (tiaminy). Tiamina jest pochodną amin, więc Kazimierz Funk ochrzcił tę grupę związków witaminami. Choć nie wszystkie witaminy mają budowę aminową nazwa funkcjonuje do dziś ze względów historycznych (wszakże była to pierwsza odkryta witamina). Odkrycie witaminy B1 stało się bodźcem do dalszych poszukiwań czynników przeciwko innym chorobom związanym z niedoborami w pożywieniu. Odkryto przyczyny: gnilca (szkorbutu), krzywicy, kurzej ślepoty, pewnych typów niedokrwistości.

  1. Przedstaw znaczenie badań Paula Ehrlicha dla rozwoju chemioterapii.

W 1908 r. (a więc przed wynalezieniem salwarsanu) Ehrlich otrzymał Nagrodę Nobla za badania w dziedzinie chemioterapii, czyli leczenia chorób zakaźnych za pomocą środków chemicznych (badania w tym kierunku podjął już w latach osiemdziesiątych XIX w., publikując w 1891 r. studium nad mechanizmem powstawania granulocytów i monocytów na podstawie przyżyciowego barwienia krwi oraz zapocząt­kował stosowanie środków chemicznych do zwalczania chorób infekcyjnych, zapocząt­kowując w ten sposób „erę" chemioterapii;

  1. Opisz epidemie XIX stulecia i sposoby walki z nimi.

-Cholera. Konkurentką dżumy w masowym uśmiercaniu ludzi była cholera. W 1817 roku epidemia cholery wybuchła w Kalkucie. Stamtąd kupcy i żeglarze przenieśli ją do niemal każdego zakątka na ziemi. W 1830 roku zaraza dotarła do Rosji, gdzie zabiła co dwudziestego Rosjanina. Rok później cholera zaatakowała Wielką Brytanię, zabijając 78 tys. osób. Wkrótce dotarła także do naszego kraju zarażając co trzydziestego Polaka. Epidemie szerzyły się w Polsce od 1831 r. do 1923 r. - później występowały jedynie pojedyncze zawleczone zachorowania.  W 1832 roku epidemia zaczęła wygasać, aby powrócić na początku nowego stulecia. Od 1900 roku w Indiach na cholerę zmarło 20 mln osób. Podobnie w Sudanie, Etiopii czy Somalii.Do końca wieku XIX nastąpiło 6 pandemii cholery.
-Dżuma ->Trzecia pandemia.Tak często określa się trzecią wielką falę zachorowań na dżumę, która nastąpiła w połowie XIX w. Choroba zaczęła się rozprzestrzeniać od prowincji Junnan w Chinach i wkrótce zaczęła atakować mieszkańców kolejnych kontynentów. W samych tylko Indiach i Chinach zmarło na nią 12 milionów ludzi.Trzecia pandemia uznawana jest za największą pandemię dżumy tuż po dżumie Justyniana i czarnej śmierci. Symbolem dżumy stał się charakterystyczny ubiór ochronny noszony. przez lekarzy w czasie epidemii, z maską w kształcie dzioba, gdzie wkładano wonne olejki tłumiące fetor rozkładających się zwłok. Prócz ubioru, chroniono się przed dżumą także specjalnymi antidotami: najcenniejszym z nich była driakiew, ale stosowano też ocet siedmiu złodziei (ocet winny, w którym przez 12 dni moczono bylicę piołun, rutę zwyczajną, rozmaryn lekarski, szałwię lekarską i inne zioła zawierające olejki eteryczne, o silnych właściwościach bakteriobójczych) i "driakiew ubogich" – czosnek pospolity.

  1. Omów rolę leku w koncepcjach terapeutycznych Hippokratesa.

Z tą postacią należy wiązać myśl /medicus curat, natura sanat/ – lekarz leczy, natura uzdrawia. Natura sama dąży do zwalczania chorób, lekarz jest tylko jej sługą, obserwuje i usuwa możliwe do usunięcia przyczyny choroby. Lek powinien pochodzić z natury – kąpiele, ruch, zioła, właściwe odżywianie – Hipokrates był wyznawcą teorii humoralnej (chodzi o 4 płyny – żółć, śluz, czarna żółć, krew; ich równowaga to zdrowie, zaburzenia w równowadze skutkują chorobą). W swoich pismach Hipokrates ujął około 300 różnych leków z natury (roślinne, zwierzęce, mineralne).

  1. Rozwiń pojęcie – Galen –wielki reformator lecznictwa i lekoznawstwa.

Galen odnowił nauki lekarsko-farmaceutyczne i przywrócił im właściwą rangę, był przedstawicielem dualizmu lekarsko-farmaceutycznego (tj sytuacji, kiedy lekarz zajmuje się zarówno lecznictwem, jak i lekoznawstwem w sposób naukowo podbudowany) oraz twórcą wiedzy o postaciach leków (od postaci leku zależy jego skuteczność – proszek, wyciąg, odwar, napar, globulki, pastylki, plastry, mazidła, maści). Miał własną 'aptekę', tam eksperymentował, opracowywał własne technologie tworzenia leku. Wg niego najważniejsze były: właściwy dobór surowców, ich wstępna obróbka (proszkowanie, rozpuszczanie), dodawanie do leku substancji w celu nadania kształtu, zapachu lub smaku – stosował je zupełnie świadomie. Zapoczątkował nową dyscyplinę - farmację stosowaną=farmację galenową. Wiele uwagi poświęcił zastępowaniu jednych leków drugimi (środki zastępcze). Od Galena do XIX wieku apteka stanowiła główne miejsce wyrobu leków, leki pochodziły głównie z roślin, należało je przetworzyć, laboratorium galenowe na zapleczu apteki.

  1. Opisz związki greckiej filozofii przyrody z medycyną.

Najdawniejsza medycyna miała charakter supranaturalistyczno-empiryczny– czyli bazowano na doświadczeniach poprzedników (empiryzm) oraz wierzono w świat nadprzyrodzony (chory = kara za grzechy itp.) - oraz sakralny, łączono medycynę z kultami religijnymi (w Grecji np. świątynie-lecznice, czyli asklepejony). Następnie grecka filozofia przyrody pomogła rozdzielić świat sakralny od medycznego. Filozofowie greccy nie zajmowali się człowiekiem jako istotą szczególną, bardziej starali się poznać ogólne prawa, rządzące światem, a człowiek był w tych koncepcjach jednością z otaczającym go światem. Kilka koncepcji pramaterii – woda (jej wyznawcą był Tales, pierwszy wskazał na rzecz realną jako pramaterię), powietrze, atomy, ogień lub ziemia (potem dzięki temu Empedokles wyprowadził koncepcję pluralistyczną, zakładającą występowanie wszystkich tych prapierwiastków). Co jest ważne – jako pramaterię wskazywano już rzeczy realne, a nie np. bóstwa wody – zerwano więc z mitologicznym sposobem myślenia. Na całość zjawisk przyrodniczych składały się nie tylko pierwiastki, ale też siły, które powodowały ich przemiany.

  1. Przedstaw znaczenie osiągnięć szkoły aleksandryjskiej dla rozwoju medycyny grecko-rzymskiej.

II/II wiek – szkoła grecka przenosi się do Aleksandrii w Egipcie; 700 000 dzieł. Była tam biblioteka, laboratoria, obserwatorium astronomiczne, zgoda na sekcjonowanie zwłok i wiwisekcje –rozwój anatomii opisowej! Przedstawiciele: Herofilos

opisał mózg, jego komory, układ nerwowy, oko, nerw wzrokowy, odróżniał nerwy od ścięgien, określił związek między mózgiem a nerwami; Erasistratos – opisał zabiegi chirurgii plastycznej, twórca 4 tomów chirurgii, duży wkład w rozwój anatomii, opisał wiele narządów i struktur (m. in. opony mózgu, pnie nerwowe, drogi żółciowe, wątrobę), przeszedł od teorii humoralnej do mechanistycznego pojmowania choroby. W Aleksandrii pojawili się racjonaliści i empirycy.

Empirycy – odrzucili naukowe uzasadnienie medycyny, anatomia i fizjologia były zbyteczne

- nie szukali przyczyn chorób

- poszukiwano środków przeciwko chorobie

- wprowadzili wiele nowych leków, tworzyli zielniki, próbowali różne

trucizny i odtrutki leki stosowali metodą prób i błędów (przez to obok prawdziwych leków

wprowadzili też wiele leków bezwartościowych) duże zasługi na polu chirurgii

Trójnóg Glaukiasa – ukazuje jak należy przeprowadzać badanie:

- autopsja – spostrzeżenia osobiste

- historia – spostrzeżenia cudze

- analogia (analiza) – wnioskowanie przez analizę

Co szkoła aleksandryjska konkretnie wniosła – do *Grecji –pierwiastek badawczy (anatomia), wydała wiele sławnych lekarzy, szkoła ta była głównym źródłem, z którego medycyna grecka przeniknęła do kultury arabskiej (po opanowaniu Aleksandrii przez Arabów), jednak pierwszym terenem ekspansji był Rzym.

  1. Opisz prace anatomiczne epoki odrodzenia.

Z tego okresu pochodzą: odkrycia anatomiczne narządu słuchu,

opis chrząstek nalewkowych, odkrycie zastawek żylnych, badania

Leonarda da Vinci (pozostawił po sobie wiele szkiców, które w

stosunku do źródeł starożytnych zawierały wiele nowych spostrzeżeń,

na przykład że wszystkie naczynia wychodzą z serca, opis mechaniki

zastawek). Szkice Leonarda zostaly jednak poznane dopiero 100 lat po

jego śmierci, a wobec znanych już wtedy prac Wezaliusza nie odegrały

znaczącej roli.

Wezaliusz – w *1543*roku opublikował dzieło, które stało się granicą

między średniowieczną (czyli właściwie starożytną) a nowożytną

anatomią:/De humani corporis fabrica libri septem, /ilustrowany

rysunkami Calcara, wykazał 200 błędów galenowskiej anatomii.

Wizerunki te przedstawiają pozy jakby zastygłych w ruchu ludzi.

Vesalius poczynił spostrzeżenia dotyczące funkcji narządów – np. że

nie ma otworów w przegrodzie międzykomorowej, że oddychanie to wynik

ruchów klatki piersiowej.

Jego praca spowodowała całą lawinę odkryć anatomicznych – opisanie

narządów słuchu i narządów płciowych, potem coraz dokładniejszych,

np. przewodu trzustkowego (Wirsung), przewodu piersiowego, badania

nad budową wątroby (Glisson), gruczołów dwunastniczych (Peyer),

gruczołów śluzowych jelita cienkiego (Lieberkühn) struktury

śledziony, włókien mięśnia sercowego. Wiele z tych odkryć zachowało

w nazwach nazwiska odkrywców.

  1. Przedstaw wkład Arabów do rozwoju nauki o leku.

Z czasem do systemu lecznictwa włączono farmakognozję. Tu znów sięgano do dawnych tradycji: Dioskurides (I w.) był niewątpliwie mistrzem, ale jego zestaw leków i ich opis szybko został poszerzony o wiedzę pochodzącą z Indii i Chin oraz o doświadczenia dokonywane przez samych muzułmanów. Farmakognozja Al-Biruniego (zm. 1058) czy Księga leków Ibn al-Bajtara nie są zwykłą kontynuacją dzieła Dioskuridesa, lecz oryginalnymi, o wiele bogatszymi muzułmańskimi opracowaniami. Apteki wydające leki na podstawie recept sporządzanych przez lekarzy stają się elementem muzułmańskiego lecznictwa otwartego. W islamie w ciągu kilku pierwszych stuleci rozwinął się zatem system lecznictwa, którym objęta była znaczna część społeczeństwa muzułmańskiego.

  1. Wyjaśnij związek: alchemia = jatrochemia = chemia.

Te trzy nauki są ze sobą powiązane w sposób niemalże ewolucyjny. Alchemia znana już w starożytności była podstawą do wyodrębnienia się jatrochemia czyli alchemii lekarskiej, a te do nowożytnej chemii. Można przyrównać te pojęcia do siebie ze względu na to, że przedmioty badań tych trzech nauk są podobne. Jednym z bardziej znanych alchemików był Demokryt. Jatrochemię propagował Paracelsus, a wybitnym chemikiem była polska uczona Maria Skłodowska-Curie.

  1. Wyjaśnij, dlaczego wiek XIX nazywamy stuleciem patologów.

Gdyż w wieku tym Giambattista Morgagni dokonał wielkiego przełomu w tej dziedzinie nauki, a mianowicie objawy klinicze z pośmiertnymi zmianami narządowymi i podkreślił że zmiany te to przyczyna choroby a nie skutek. Wynikało z tego, że choroba jest zlokalizowana w określonym narządzie – jest to tzw. teoria narządowa. Był to wielki przełom w diagnozowaniu chorób a także w poznawaniu rzeczywistych przyczyn zachorowań. Morgagni postulował aby każdy lekarz przeprowadzał sekcję zwłok swoich zmarłych pacjentów.

  1. Wyjaśnij, dlaczego wiek XIX nazywamy stuleciem chirurgów.

Jest tak ponieważ dokonany wielu przełomowych odkryć w tej dziedzinie medycyny. W wieku tym rozwinęła się aseptyka(jałowość sprzętów i pomieszczeń) i antyseptyka(niszczenie drobnoustrojów na człowieku). Bardzo popularny stał się kwas karbolowy który rozpylano nad stołem operacyjnym w celu zapewnienia jałowości. W 19w. dokonano wiele pionierskich operacji chirurgicznych m.in. Ludwik Rydygier przeprowadził resekcję odźwiernika czy Rickman Goddle po raz pierwszy usunął guza mózgu czy Edoardo Bassini ogłosił metodę pozwalającą na leczenie przepukliny pachwinowej.

  1. Wyjaśnij, dlaczego wiek XIX nazywamy stuleciem gruźlicy.

W XIX wieku gruźlica była prawdziwą klęską społeczną, „białą dżumą”. Ale to w tym wieku dzięki odkryciom i badaniom niemieckiego uczonego Roberta Kocha, ludzkość przybliżyła się do zwalczenia tej niezwykle ciężkiej choroby. Koch dzięki pionierskiemu pomysłowi wybarwienia oglądanych preparatów odkrył prątki gruźlicy i opisał je, za co potem dostał nagrodę Nobla. Co prawda nie odkrył on lekarstwa na gruźlicę (chociaż tak sądził) jednak jego praca umożliwiła na późniejsze odkrycia w walce z gruźlicą.

  1. Opisz znaczenie pierwszej syntezy organicznej i jej znaczenie dla późniejszej syntezy leków.

1828 -Pierwsza w historii chemii synteza związku organicznego z nieorganicznego przez Wőhlera. Wskazał on możliwość powstawania związków organicznych bez udziału tzw. siły życiowej. Synteza organiczna umożliwiła tworzenie nowych substancji, które w zależności od właściwości były używane do leczenia różnych schorzeń. Spowodowała silny rozwój farmakologii

  1. Przedstaw etapy odkrycia alkaloidów i rozwój fitochemii.

Na początku XIX wieku Fridrich Sertürner wyodrębnił nieznany wcześniej typ związku występujący w roślinach (morfinę). Kolejne leki w terapii: strychnina, chinina, kofeina, atropina. Rozwój fitochemii: Początek badaniom fitochemicznym dała teoria Paracelsusa. Wyodrębnienie w popiele morskim jodu i stworzenie jodoformu z jego antyseptycznymi właściwościami; Salicyna – wyciąg z kory wierzbowej, 1763 pastor Stone zastosował wyciąg z kory wierzby przeciw bólom reumatycznym.

  1. Opisz rozwój chirurgii w najdawniejszych cywilizacjach.

Starożytni Egipcjanie słabo znali anatomię, ale chirurgię wzbogacili poprzez unowocześnienie metody opatrywania ran: zastosowanie bawełnianych lub lnianych bandaży, płóciennych opatrunków i szarpi, miejscowe stosowanie leków roślinnych o działaniu odkażającym. W Egipcie stosowano np. obrzezanie, wykonywano podstawowe zabiegi ginekologiczne, okulistyczne, zszywano rany, a na dworach faraonów zalegalizowano nawet stanowisko „trepanatora” - medyka, posiadającego uprawnienia do otwarcia czaszki

W starożytnych Indiach chirurgia stanowiła najwyższy stopień wtajemniczenia medycznego. Panowało przekonanie, że tylko połączenie medycyny i chirurgii kształtuje doskonałego lekarza. Tryumfy święciła chirurgia plastyczna, likwidująca oszpecenia twarzy. Usuwano guzy, torbiele, usuwano kamienie z pęcherza moczowego, operowano zaćmę, lekarze indyjscy odważali się nawet otwierać jamę brzuszną i zaopatrywać rany jelit. Dysponowali niezłymi narzędziami chirurgicznymi i potrafili wykorzystywać leki i środki medyczne, które oferowała przyroda.

Chiny - świętość ludzkiego ciała – słaby rozwój chirurgii (kastrowanie mężczyzn, krępowanie stóp dziewczęcych by nie urosły za duże), bardzo rozwinięta diagnostyka – smak i kolor moczu, rodzaje tętna. Lekarze usuwali zęby, usuwali kamienie, nastawiali złamania, leczyli oczy; główną zasadą leczenia było stosowanie przeciwieństw – gorączka – chłód. Kanon medycyny żółtego cesarza (3000 p.n.e.)

Grecja - Anatomii uczono na świniach, w chirurgii na najwyższym poziomie było leczenie schorzeń i urazów kości i stawów: zwichnięć, złamań, były trepanacje, nakłucia klatki piersiowej i jamy brzusznej, operacje żylaków odbytu, przetoki, polipy;

Przeciwne leczy się przeciwnym

Rzym - Lekceważyli anatomię ale uprawiali chirurgię, rozwój narzędzi chirurgicznych wykonywanych przez płatnerzy. budowa pewnych narzędzi chirurgicznych i sposób ich wykonania nie uległy większym zmianom do naszych czasów. Wprowadzono w chirurgii zasady do dziś aktualne: złamania i zwichnięcia nastawiać, ropnie nacinać, ciała obce usuwać a wady wrodzone korygować. Najwybitniejszym chirurgiem owych czasów (II w. n.e.) był Antyllos który umiejętność zakładania podwiązki naczyniowej wykorzystywał do operacji tętniaków. Umiał też operować zaćmę poprzez wepchnięcie soczewki w głąb gałki ocznej, opisywał techniki upustu krwi oraz wprowadził inne nowatorskie zabiegi.

Chirurgia arabska - Koran zabraniał sekcjonowania zwłok, dlatego spadł poziom chirurgii. pojawiło się przeświadczenie, że wykształcony lekarz nie powinien zajmować się chirurgią. Zaczęto ją przeto traktować jako naukę oddzielną, zbliżoną do rękodzielnictwa. Chirurg zajmował się składaniem złamań, puszczaniem krwi, amputacjami (hołdowano zasadzie zachowania kończyny), wykonywano cięcia cesarskie (ale tylko u zmarłej kobiety i wyłącznie w celu ratowania dziecka), odbarczano puchlinę brzuszną operowano przepuklinę pępkową, uwalniano uwięźniętą przepuklinę pachwinową cięciem w pachwinie, wykonywano litotomię przez nacięcie krocza, wykonywano tracheotomię wycinano migdałki podniebienne, wykonywano obrzezanie zszywano rozliczne rany, w tym także rany powłok brzusznych, operowano kataraktę, stosowano wreszcie chirurgiczne leczenie powikłań jaglicy. Pośród wielu mądrych metod leczniczych, które stosowała arabska chirurgia, na szczególne podkreślenie zasługuje dbałość o czystość zaopatrywanej rany, zalecenie mycia chorego przed zabiegiem, mycie rany wodą z octem, soloną wodą, winem, także z olejkiem różanym i innymi środkami.

  1. Opisz drogi powrotu chirurgii do medycyny.

Rozdział chirurgii od medycyny nastąpił po synodzie laterańskim w 1215 roku na skutek wydania bulli „Ecclesia abhoret e sanguine – kościół brzydzi się krwią”.

1648 – połączenie chirurgów i balwierzy

1721 – ponowne odłączenie chirurgów i balwierzy

Pod koniec XVIII wieku obserwuje się powrót chirurgii do medycyny. Rozwój chirurgii spowodował powstanie licznych szkół chirurgicznych, tworzenie klinik na wydziałach lekarskich. Do I połowy XIX wieku istniały szkoły tylko dla chirurgów. Był to poziom dzisiejszego liceum. Lekarze uniwersyteccy otrzymywali tytuł doktora nauk wewnętrznych, chirurgicznych i położniczych.

Wiek XVIII to okres walki o powrót chirurgii w obręb medycyny uniwersyteckiej. Pionierską rolę odegrało francuskie Bractwo św. Kosmy,które w 1724 r. utworzyło katedry chirurgii, anatomii i położnictwa. Wywołało to oburzenie środowiska lekarskiego. Oburzeni medycy, w strojach fakultetu Uniwersytetu, pod przewodem dziekana, urządzili uliczną manifestację protestacyjną. Mimo to siedem lat później powstała Królewska Akademia Chirurgiczna. W roku 1743 król ostatecznie oddzielił chirurgów od cechu balwierzy i perukarzy, zakazując tym ostatnim szelkich praktyk medycznych.

W Paryżu Pierre Desault stworzył w 1768 r. pierwszą klinikę chirurgiczną w szpitalu Hotel Dieu i założył pismo Journal de Chirurgie. Proces integracji chirurgii z medycyną niespodziewanie przyspieszyła rewolucja francuska. W 1792 roku zlikwidowano zarówno wszystkie wydziały uniwersyteckie, jak i Akademię Chirurgiczną, a w to miejsce powołano „szkoły zdrowia” Przyszli medycy i chirurdzy zasiedli wspólnie w salach wykładowych, a kiedy w okresie Konsulatu przywrócono dyplomy uniwersyteckie, otrzymali te same dyplomy i stopnie doktorskie.

W Polsce zorganizowane nauczanie chirurgów (wciąż jeszcze – rzemieślników) zainicjowano w 1776 r. w Szkole Medyczno-Chirurgicznej w Horodnicy koło Grodna, potem nauczano także na Uniwersytecie Lwowskim i Uniwersytecie Wileńskim. Za datę powstania pierwszej polskiej katedry chirurgii – na Uniwersytecie Jagiellońskim – uważa się rok 1780. Kierował nią Rafał Józef Czerwiakowski (1743–1816). Był on nie tylko wybitnym organizatorem, operatorem i autorem, ale również twórcą polskiego słownictwa chirurgicznego – uznaje się go za „ojca” chirurgii polskiej.

Stopniowo w całej Europie chirurgia odzyskiwała status dyscypliny akademickiej. W początkach XIX wieku ostatecznie uznano, że chirurg musi ukończyć studia lekarskie.

  1. Wyjaśnij pojęcie chirurgia cechowa.

Rozdział chirurgii od medycyny spowodował, że przestano wykładać ją na uniwersytetach. Powstał cech chirurgów: balwierze, kaci, cyrulicy, łaziebnicy, fryzjerzy. Patent zdobywało się na naukach u mistrza. Balwierze, cyrulik, fryzjer – zajmowali się puszczaniem krwi a także nieskomplikowanymi operacjami i leczeniem lekkich chorób, wykorzystywali wiedzę ludową i doświadczenia. Łaziebnik - spełniał rolę współczesnego felczera (wykonywał masaże, stawiał bańki, usuwał nagniotki, puszczał krew). Kat – w razie potrzeby zajmował się nastawianiem złamań i zwichnięć.

  1. Omów wpływ medycyny klinicznej na rozwój nowoczesnych szpitali.

Medycyna kliniczna prowadzona jest w placówkach szpitalnych i ma za zadanie wprowadzanie nowych metod rozpoznawania i leczenia chorób, a także nauczanie przyszłych lekarzy przy łóżku pacjenta. Nowoczesny szpital to pojęcie chętnie wykorzystywane w dyskusjach o tym, jak powinno wyglądać zaawansowane technologicznie leczenie, wymagające podjęcia wysokiego ryzyka, a niemożliwe do przeprowadzenia w warunkach ambulatoryjnych. Granica, poza którą zaczyna się leczenie szpitalne, jest płynna i zależy w równym stopniu od organizacji kraju i jego bogactwa jak od uwarunkowań medycznych.

  1. Opisz jakie zabiegi wykonywano w ramach chirurgii profesjonalnej w najdawniejszych cywilizacjach.

EGIPT - obrzezanie, wykonywano podstawowe zabiegi ginekologiczne, okulistyczne, zszywano rany, przeprowadzano trepanację czaszki.

INDIE - chirurgia plastyczna, likwidująca oszpecenia twarzy; usuwano guzy, torbiele, odbarczano puchlinę wodną, usuwano kamienie z pęcherza moczowego, operowano zaćmę, ale ponadto, w przypadku ran powłok brzusznych, lekarze indyjscy odważali się nawet otwierać jamę brzuszną i zaopatrywać rany jelit.

CHINY – trepanacja czaszki

RZYM – operacje punkcji jam ciała, operacji przetok odbytu, hemoroidów, polipów, guzków; tracheotomia, ,,łamania i zwichnięcia nastawiać, ropnie nacinać, ciała obce usuwać a wady wrodzone korygować…”

GRECJA – również operacje punkcji jam ciała, operacji przetok odbytu, hemoroidów, polipów, guzków; Antyllos przeprowadzał operacje tętniaków, zakładając podwiązkę naczyniową, umiał też operować zaćmę poprzez wepchnięcie soczewki w głąb gałki ocznej, opisywał techniki upustu krwi

ARABOWIE - chirurg zajmował się składaniem złamań, puszczaniem krwi, amputacjami (hołdowano zasadzie zachowania kończyny), wykonywano cięcia cesarskie (ale tylko u zmarłej kobiety i wyłącznie w celu ratowania dziecka), odbarczano puchlinę brzuszną operowano przepuklinę pępkową, uwalniano uwięźniętą przepuklinę pachwinową cięciem w pachwinie, wykonywano litotomię przez nacięcie krocza, wykonywano tracheotomię wycinano migdałki podniebienne, wykonywano obrzezanie zszywano rozliczne rany, w tym także rany powłok brzusznych, operowano kataraktę

  1. Wyjaśnij, co jest przedmiotem badań historii medycyny.

Historia medycyny – nauka o rozwoju myśli lekarskiej i formach praktyki lekarskiej, o zdrowiu i chorobie człowieka (w sensie indywidualnym i społecznym) w aspekcie historycznym.

  1. Wyjaśnij co oznacza, że medycyna miała charakter empiryczno- supranaturalistyczny.

Empiria – suma doświadczeń gromadzonych przez wieki

Supranaturalizm – wiara w działanie istot ponadnaturalnych

EMPIRYCZNY, czyli bazujący na sumie tych wszystkich doświadczeń, które poprzednicy zgromadzili przez wieki. Zaliczamy do tego pisma lekarskie Hipokratesa Corpus Hippocrateum, zebrane przez jego następców. SUPRANATURLISTYCZNY, czyli rozumiany przez nas jako podejście do medycyny poprzez wiarę w działanie istot ponadnaturalnych.

Podejście supranaturalistyczne pociągało za sobą podejście o charakterze sakralnym - łączono medycynę z kultami religijnymi. Dlatego to kapłani byli lekarzami, a w wierzeniach ludów sztuka uzdrawiania była przypisywana wyłącznie bogom. Ci z kolei mieli w czym wybierać, jak choćby greccy; niemalże każdy z mieszkańców Olimpu miał swoją medyczną profesję np. Atena była opiekunką wzroku, Hera rodzących, a Chejron odpowiadał za chirurgię i farmację. Pierwsze miejsce zajmował Asklepios – bóg sztuki medycznej. Jak głosi mit, był on pierwszym lekarzem na Ziemi, przywracał do życia nawet zmarłych, przez co psuł porządek świata; Zeus zabił go za to piorunem, a po śmierci zrobił bogiem.

  1. Opisz źródła, którymi posługujemy się w rekonstrukcji przeszłości w obszarze medycyny.

1. Źródła bezpośrednie:

2. Źródła pośrednie:


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Historia medycyny Pytania na kolokwium 13 Lekarski
Historia stosunków międzynarodowych, odpowiedzi na pytania
392 pytania i odpowiedzi na nasza katedre biologia, MEDYCYNA - ŚUM Katowice, I ROK, Biologia medyczn
34 pytania i odpowiedzi na zaliczenie z historii nauki
Przykładowe pytania i odpowiedzi na zaliczenie z historii książki i bibliotek
Historia pytania i odpowiedzi na egzamin
Pytania i odpowiedzi na sesje semestralną
PSYCHOLINGWISTYKA pytania i odpowiedzi na kolokwium
pytania i odpowiedzi na exam
Historia medycyny Pytania
Pytania i odpowiedzi na egzamin, Budownictwo - studia, I stopień, I rok, Chemia
pytania i odpowiedzi na masaż, MASAŻ
pytania i odpowiedzi na egzamin, SGGW Technika Rolnicza i Leśna, NOM
EIE- pytania i odpowiedzi na egzamin
Pedagogika społeczna, Egzamin - zagadnienia, Pedagogika społeczna-pytania i odpowiedzi na egzamin
pytania i odpowiedzi na byliny ŚCIĄGA
enzymy pytania i odpowiedzi na kolokwium
Prawo administracyjne materialne pytania i odpowiedzi na egzamin (1)

więcej podobnych podstron