PEDAGOGIKA PORÓWNAWCZA – wykłady

1. Pedagogika porównawcza to dyscyplina naukowa, która opisuje i wyjaśnia funkcjonowanie edukacji (systemów edukacyjnych) w świecie współczesnym.

   1. Opisuje i wyjaśnia:

      • opisać – odpowiedzieć na pytanie „jak jest?”,

      • wyjaśnić – odpowiedzieć na pytanie „dlaczego tak jest?”.

   2. Systemy edukacyjne:

EDUKACJA

Kształcenie

(wyposażanie w wiedzę i/lub umiejętności)

Oba znaczenia różnią się źródłem wiedzy i/lub umiejętności!!!!

Wykształcenie jest rezultatem kształcenia.

Kształcenie w znaczeniu szerokim jest nieprzydatne z punktu widzenia pedagogiki porównawczej.

Kształcenie zinstytucjonalizowane przyjmuje postać systemu edukacyjnego (oświatowego, szkolnego), który rozumiany jest jako układ szkół i placówek innego rodzaju, służących nabywaniu wiedzy:

Elementy systemu edukacyjnego:

1. przedszkole – nieobowiązkowe.

1. obowiązek szkolny:

   • znaczenie: obowiązek uczenia się (często rozumiany jako obowiązek chodzenia do szkoły),

   • wiek rozpoczęcia obowiązku szkolnego: od 4 do 7 r.ż., najczęściej 6 r.ż.;

Niemcy: dzieci od 6 r.ż., które 6 r.ż. ukończyły do 30 czerwca;

Holandia: pierwszy dzień miesiąca po miesiącu, w którym dziecko ukończyło 5 r.ż.;

• czas trwania obowiązku szkolnego: od 4 lat (Kuwejt) do 12 lat (Holandia); w Polsce 10 lat (do 18 r.ż.; obowiązkowo zerówka, szkoła podstawowa i gimnazjum),

• moment rozpoczęcia obowiązku szkolnego: najczęściej wraz z rozpoczęciem uczęszczania do szkoły podstawowej; w Polsce w 6 r.ż.

1. szkoła podstawowa:

   • wiek rozpoczęcia nauki: najczęściej wiek rozpoczęcia obowiązku szkolnego; w Polsce 7r.ż.;

   • czas trwania nauki: od 4 (Niemcy) do 10 lat (kraje skandynawskie); w Polsce zmiana z 8 do 6 lat;

   • czego się w niej uczy:

     • szkoła podstawowa jako szkoła powszechna: wyposażenie ludzi w podstawowe umiejętności, które są niezbędne w życiu; np. w Niemczech,

     • szkoła podstawowa jako szkoła ogólnokształcąca: daje podstawy do dalszego kształcenia (program jest rozbudowany); np. w USA i Skandynawii,

   • w jaki sposób uczniowie są oceniani:

     • nie są w ogóle oceniani – Szwecja,

     • ocenianie opisowe – Anglia i Walia,

     • najpierw oceny opisowe, później oceny ze skali ocen – Polska,

     • jednolity system ocen – dawniej w Polsce,

   • czym się kończy:

     • niczym (gdy uczniowie nie są w ogóle oceniani),

     • świadectwem (z ocenami z ostatniej klasy lub z całej nauki) – Grecja, Polska,

     • egzaminem.

W Polsce – świadectwo oraz test kompetencji.

• przejście ze szkoły podstawowej do szkoły średniej:

  • automatyczne,

  • w wyniku selekcji (selekcja może odbywać się na wejściu – egzamin wstępny, lub na wyjściu – na podstawie egzaminu/testu kompetencji na koniec szkoły podstawowej).

1. szkoła średnia:

   • jedno czy dwustopniowa:

     • jednolita – Szwecja,

     • jednolita lub dwustopniowa – Niemcy,

     • dwustopniowa – Polska (gimnazjum wspólne dla wszystkich + liceum),

   • czas trwania: od 2 do 9 lat,

   • jednolita czy zróżnicowana:

     • zróżnicowanie wewnętrznie - np. High School w USA,

     • zróżnicowanie zewnętrznie – np. technika, licea w Polsce,

   • czym się kończy:

     • świadectwo,

     • egzamin,

     • świadectwo i egzamin – np. gimnazjum w Polsce,

   • czy istnieje odpowiednik polskiej matury? Jeśli tak, to czy egzamin ma charakter wewnętrzny czy zewnętrzny (np. nowa matura)?, Kto przeprowadza egzamin zewnętrzny (agendy państwa np. CKE lub uniwersytety)?,

   • co decyduje o przyjęciu na studia? (kryteria przyjęć na studia):

     • nic (brak),

     • egzamin na koniec szkoły średniej,

     • egzamin wstępny,

     • świadectwo.

Rodzaje studiów i szkół wyższych:

STUDIA:

• zawodowe – kończą się stopniem licencjata (bakałarza) lub inżyniera,

• akademickie – kończą się tytułem magistra lub stopniem naukowym doktora.

W Polsce następuje przejście do studiów dwustopniowych.

SZKOŁY WYŻSZE:

• uniwersyteckie – kształcenie akademickie,

• nieuniwersyteckie – kształcenie zawodowe

  1. Świat współczesny (jaki on jest?):

Jeśli by założyć, że na świecie jest 100 osób, to:

Azja miałaby 57 mieszkańców, Europa – 21, Ameryki – 14, Afryka – 8.

Zależność między kobietami a mężczyznami byłaby: 52:48, ludźmi białymi a niebiałymi: 30:70.

Dysponowanie dobrami: 20:80 (tzn. 20% ludzi na świecie dysponuje 80% dóbr, a 80% ludzi na świecie dysponuje 20% dóbr).

Produkt krajowy brutto (PKB) na 1 osobę:

Luksemburg: 45700$ (najbogatszy kraj),

Polska: 4400$,

Bangladesz: 250$ (najbiedniejszy kraj).

Wydatki na jedną osobę na funkcjonowanie systemu edukacyjnego w Europie:

Norwegia: ok. 2000$,

Polska: 293$,

Albania: 45$.

Standard życia:

80% ludzi żyje w domach poniżej standardu biedy, 50% przeżywa dzień za kwotę poniżej 2$, a 20% poniżej 1$. (2$ dziennie to granica ubóstwa!)

Analfabetyzm i analfabetyzm funkcjonalny:

Analfabeci: 13%

Analfabeci funkcjonalni: 70%.

Internet: 90% ludności nie ma stałego łącza.

1. Teorie zmian społecznych.

   1. Teoria ewolucjonistyczna w wersji socjokulturowej.

      • Gerhard i Jean Lenski – siłą sprawczą wszelkich zmian społecznych jest rozwój techniki, który powoduje zmiany w sposobie produkcji, a te z kolei powodują zmiany w organizacji i zachowaniach społecznych, w tym również w edukacji.

Zmiany w zachowaniach społecznych są rezultatem określonych rodzajów aktywności podejmowanych w socjokulturowym kontekście danego społeczeństwa (te same wynalazki mogą spowodować różne zmiany w różnych społeczeństwach i kulturach).

1. Teoria cykliczna.

   • Arnold Toynbee – społeczeństwa, podobnie jak ludzie, rodzą się, rozwijają i umierają (różnica dotyczy tylko czasu trwania).

Zwolennicy twierdzą, że wymierającym społeczeństwem jest społeczeństwo europejskie.

• B. Banathy – to czy społeczeństwo upadnie, czy nie, zależy od sposobu, w jaki reaguje ono na pojawiające się zmiany.

4 style reagowania na zmiany:

1. reaktywny (reakcyjny) – powrót do przeszłości; stosowanie rozwiązań, które były już praktykowane (np. mundurki szkolne ;) ),

2. bierny – nic nie robienie, stwierdzanie, że „jakoś to będzie”,

3. preaktywny – reagowanie na zagrożenia zanim one jeszcze się pojawią,

4. interaktywny – reagowanie w sposób adekwatny na pojawiające się zagrożenie.

Jeśli społeczeństwo wybierze styl reaktywny lub bierny, będzie skazane na upadek!

1. Teoria funkcjonalistyczna.

   • Talcot Parsons – społeczeństwo to system wzajemnych powiązań i zależności, który dąży do równowagi.

Zmiany wywoływane są przez 2 rodzaje czynników:

1. czynniki zewnętrzne – np. wojna, w której nie jesteśmy stroną, ale konsekwencje nas dotykają,

2. czynniki wewnętrzne – np. recesja ekonomiczna.

Społeczeństwo dostosowuje się do tych zmian i ustanawia nową równowagę.

2 procesy istotne w ustanawianiu nowej równowagi:

1. różnicowanie – tworzenie instytucji, których celem jest rozwiązywanie problemów społecznych,

2. integracja – względna koordynacja działania tych instytucji.

   1. Teoria konfliktu.

      • Karol Marks,

      • Ralf Dahrendorf – przyczyną wszelkich zmian społecznych są różne rodzaje konfliktów.

Konflikty mogą mieć różne podłoże (np. etniczne, na tle rasowym, religijne, ekonomiczne). W Polsce występuje konflikt pomiędzy świeckim a religijnym charakterem systemu edukacyjnego.

1. Teoria modernizacji.

   • „modernizacja” ma wiele znaczeń:

     • utożsamiana jest z upowszechnianiem wcześniej wytworzonych innowacji; udoskonalanie, unowocześnianie – modernizacja technologiczna,

     • utożsamiana jest z wszelkimi zmianami, które wprowadzają nowocześniejsze formy organizacji w społeczeństwie, gospodarce, systemie władzy, polityce i kulturze,

     • znaczenie mające swoje źródło w marksistowskiej teorii rozwoju.

3 elementy marksistowskiej teorii rozwoju:

1. teoria rozwoju społecznego – zajmuje się zmianami wewnątrz (endogennymi) społeczeństw,

2. teoria dyfuzji – zajmuje się zmianami wynikającymi z przenoszenia wzorów kulturowych z jednego społeczeństwa do innych (np. amerykanizacja),

3. teoria modernizacji – odnosi się do przenoszenia sposobów produkcji ze społeczeństw zaawansowanych technologicznie do społeczeństw znajdujących się na niższych etapach rozwoju.

   • Znaczenie zgodnie z którym modernizacja to ciąg ewolucyjnych zmian społeczeństwa tradycyjnego, prowadzących do jego przekształcania w społeczeństwo nowoczesne, a następnie w społeczeństwo informacyjne (utożsamiane z centrum systemu światowego, które stanowi grupa G7).

Społeczeństwo tradycyjne jest utożsamiane z peryferiami systemu światowego (np. zacofane kraje trzeciego świata w Azji i Afryce).

• Głównie założenie teorii modernizacji: rozwój to ewolucyjny, stadialny, jednoliniowy i konwergentny (upodabniający, prowadzący do zbliżonych lecz nie jednakowych rezultatów) proces zmian społecznych.

1. Typy społeczeństw wyróżniane w ramach teorii modernizacji.

Kryterium jest tu rodzaj wykonywanej przez ludzi pracy.

1. Społeczeństwo preindustrialne.

(przedprzemysłowe, przedliterackie, chłopskie, rolnicze)

• większość ludzi czynnych zawodowo zajmowała się uprawą roli,

• zmiany dokonywały się bardzo wolno (na przestrzeni epok i setek lat),

• człowiek w ciągu życia nie był w stanie zauważyć żadnej zmiany,

• to, czego raz się człowiek nauczył, wystarczało mu na całe życie i przekazywał tą wiedzę jeszcze młodszym pokoleniom,

• brak problemów z tożsamością,

• typ ten trwał do połowy XVIII wieku.

1. Społeczeństwo częściowo tradycyjne, a częściowo nowoczesne.

Jest to przejściowy typ społeczeństwa.

• dzieci nie powielają losów rodziców (rodzice – praca na roli, dzieci – przenoszą się do miast),

• ten typ trwał od połowy XVIII do połowy XIX wieku.

1. Społeczeństwo industrialne.

(nowoczesne, przemysłowe)

• większość ludzi zajmuje się wytwarzaniem dóbr w fabrykach,

• trwa od połowy XIX do połowy XX wieku,

• maszyna parowa J. Watta – rewolucja – nowy rodzaj energii (1768r.). Energia ta umożliwia nowy rodzaj produkcji.

1. Społeczeństwo usługowe.

(ponowoczesne, postindustrialne)

Jest to przejściowy typ społeczeństwa.

• zmiana rodzaju wykonywanej pracy – usługi i usługi dla usług (usługi zwłaszcza o charakterze niematerialnym),

• trwa od lat 20. do 70. XX wieku.

1. Społeczeństwo poponowoczesne.

(postmodernistyczne, informacyjne, wiedzy)

• najważniejszym produktem jest wiedza,

• trwa od 1956/57 do teraz i nadal trwa... (niektórzy teoretycy uważają, że skończyło się 11.9.2001r.)

W 1956 r. po raz pierwszy liczba ludzi zatrudnionych poza produkcją (białe kołnierzyki) przewyższyła liczbę ludzi produkujących (niebieskie kołnierzyki) w USA.

W 1957 r. Rosjanie wysłali w kosmos Sputnik i zapoczątkowali łączność satelitarną. Początek podboju kosmosu.

Cechy społeczeństwa informacyjnego:

1. narastający bunt przeciwko ustalonemu porządkowi (tradycji) → w sztuce zanik podziału na wysoką i niską,

2. brak powszechnie akceptowanych autorytetów,

3. rosnąca rola informacji i zróżnicowanych obiegów informacyjnych → nadmiar informacji,

4. kryzys racjonalizmu pochodzenia oświeceniowego → kryzys ważnej roli rozumu,

5. zwycięstwo idei powszechnej wolności i społeczeństwa obywatelskiego,

6. renesans lokalizmu i zwycięstwo nowego indywidualizmu → małe ojczyzny,

7. zagrożenia globalne i ogólnocywilizacyjne: po społeczeństwie rolniczym – głód i niedożywienie, po społeczeństwie przemysłowym – zanieczyszczenie środowiska, po społeczeństwie informacyjnym – terroryzm i bioterroryzm.

Charakterystyka społeczeństw (rolniczego, przemysłowego i informacyjnego):

KRYTERIA	SPOŁ. ROLNICZE	SPOŁ. PRZEMYSŁOWE	SPOŁ. INFORMACYJNE
1. lokalizacja pierwotna	- Nad Morzem Śródziemnym	- Ocean Atlantycki	- Ocean Spokojny (Pacyfik)
2. tempo zmian społecznych	- bardzo wolne (tysiąclecia, setki lat)	- wolne (dziesiątki lat)	- bardzo szybkie (lata, miesiące)
3. najważniejsze dobro/źródło potęgi, bogactwa	- ziemia	- fabryki, maszyny, urządzenia, dostęp do surowców naturalnych (węgiel kamienny, ropa naftowa)	- idee i informacje, które dają się dobrze sprzedać
4. najważniejszy produkt	- żywność	- różnego rodzaju dobra przetworzone, np. lodówka ;)	- wiedza
5. centralizacja bądź decentralizacja	- zdecentralizowane	- scentralizowane	- zdecentralizowane (ale globalna współzależność)
6. struktura społeczna	nieskomplikowana, wyznaczała ją pozycja ze względu na posiadaną ziemię, 2 grupy: podejmujący i wykonujący decyzje	społeczeństwo masowe (jednakowe gusta, potrzeby, produkty), uniformizacja, najważniejsze jest podobieństwo!	zróżnicowane społeczeństwo wielu opcji (poglądy, zachowanie, produkty), najważniejsza jest odmienność!
7. struktura wiekowa ludności	szacunek dla ludzi starych (starość była czymś rzadkim), średnia życia mężczyzn – 43 lata, a kobiet – 48 lat, wysoki wskaźnik umieralności niemowląt i dzieci (ok. 30%), epidemie, zarazy, choroby	wydłużenie ludzkiego życia (rozwój medycyny, opieka medyczna), choroby nowotworowe spowodowane rozwojem przemysłu, tracą na znaczeniu ludzie starzy (przestają być potrzebni → domy starców)	w krajach rozwiniętych – starzenie się ludności, w krajach rozwijających się – większość ludzi znajduje się w wieku rozrodczym
8. rodzina i gospodarstwo domowe	wielopokoleniowa, mieszkająca pod wspólnym dachem, zajmująca się uprawą roli, najstarsi członkowie cieszą się szacunkiem	mała, nuklearna (ojciec pracujący, niepracująca matka, 2-3 dzieci), moralność mieszczańska	„rodziny na odległość”, rodziny małe, dzieci w związkach innych niż małżeństwo, zróżnicowane wzory życia małżeńsko – rodzinnego, coraz więcej związków zrekonstruowanych, coraz więcej przodków, a coraz mniej potomków
9. procent pracujących kobiet	płeć nie różnicuje rodzaju wykonywanej pracy, pracują kobiety i mężczyźni	- niepracująca żona (pracująca źle świadczyła o mężczyźnie)	- rosnący procent kobiet pracujących zawodowo (chęć samorealizacji)
10. edukacja	społeczeństwo analfabetów, niepiśmienne, edukacja domowa, przekaz ustny i naśladownictwo (sposoby oddziaływania wychowawczego), terminowanie u mistrza	- wprowadzenie obowiązku szkolnego (1783 r., Prusy, cesarz Fryderyk Wilhelm II)	obowiązek szkolny, zróżnicowane modele edukacyjne, których celem jest zaspokajanie różnych potrzeb uczniów/studentów (np. w USA), uczenie się całożyciowe
11. kultura	- lokalna (charakterystyczna dla grup zamieszkujących ten sam teren → folklor)	* powstanie narodów narodowa (np. w oparciu o język ją tworzono), eliminacja gwar, literatura – wszyscy uczęszczający do szkół czytali te same lektury	- globalna: jednolity przekaz płynący w stronę całego świata, zróżnicowanie (nisze kulturowe dające się zrozumieć tylko w miejscu, w którym powstały)
12. gospodarka	feudalna: nazywana intensywną (niski stopień automatyzacji), by wytwarzać coraz więcej dóbr, trzeba zatrudniać coraz więcej ludzi	kapitalizm, socjalizm (różniły się formą własności środków produkcji: prywatna i państwowa)	- hybrydowe sposoby gospodarowania: rozproszenie własności, np. giełda
13. polityka (sposób sprawowania władzy)	- demokracja bezpośrednia/ predemokracja (nie wszyscy mają prawo decydowania – tylko wolni obywatele, mężczyźni)	- demokracja przedstawicielska (wyborcy wybierają przedstawicieli, którzy w ich imieniu podejmują decyzje)	- demokracja uczestnicząca (decyzje podejmują ludzie, którzy są bezpośrednio zainteresowani ich konsekwencjami → referenda; Szwajcaria)
14. ideologie	- konserwatyzm	- socjalizm	- liberalizm
15. styl zarządzania	- prosty, nieskomplikowany (podział na podejmujących i wykonujących decyzje)	- hierarchiczny styl zarządzania: decydenci wykonawcy	- sieciowy styl zarządzania, zwany współuczestniczącym (wszyscy są w nim równi):
16. źródła energii	- odnawialne, np. słońce, wiatr, praca ludzi i zwierząt	- nieodnawialne, np. węgiel kamienny, ropa naftowa, gaz ziemny	dominują nieodnawialne: parowa, elektryczna, atomowa, powrót do odnawialnych (geotermalna, słoneczna)
17. demografia (miejsce zamieszkania)	- ludność wiejska	- ludność miejska	- rozdzielenie miejsca pracy i zamieszkania

IV. Możliwe modele edukacyjne.

5 modeli według Clark’a Kerr’a (trzy z nich odpowiadają poszczególnym typom społeczeństw):

1. model edukacji zorientowanej elitarnie.

• Według niego edukacja ma służyć wąskiej grupie społecznej, nazywanej elitą,

• Elitarność może być uznawana poprzez urodzenie, zwana arystokracją. Sposób wyłaniania elit może odwoływać się do wykazanych uzdolnień – merytokracja. Kolejnym sposobem jest połączenie dwóch pierwszych sposobów.

• Czynnikiem selekcji są systemy edukacyjne, proces edukacyjny ma charakter wysoko konkurencyjny.

• Absolwenci tego modelu edukacji uzyskają wyraźny status społeczny, którym nie mogą pochwalić się osoby, które nie ukończyły tego modelu edukacji, np. angielski system edukacji.

• Wyróżniamy 3 odmiany tego modelu:

  • Elitarność dziedziczna:

Drabina (nie trzeba z nikim rywalizować)

• Elitarność merytokratyczna:

• Elitarność pochodzenia z odrębnym systemem egalitarnym:

1. model edukacji zorientowanej na potrzeby produkcji.

• Ma na uwadze potrzeby rozwijającego się przemysłu,

• Pojawił się w społeczeństwie przemysłowym,

• Na tym modelu ukształtowała się pedagogika pracy (przygotowanie człowieka do pracy),

• Skoncentrowany na przygotowaniu wykwalifikowanej siły roboczej,

• Graficzne przedstawienie:

(im wyższy poziom wykształcenia, tym mniejsza ilość osób w nim uczestniczy).

1. model edukacji powszechnie dostępnej.

• Powszechna dostępność na wszystkich szczeblach kształcenia,

• Pojawił się ze społeczeństwem informacyjnym,

• 4 przyczyny upowszechnienia tego modelu edukacji:

  • upowszechnienie szkolnictwa podstawowego (XIX i 1poł. XX wieku) i średniego (2poł. XXwieku), oraz upowszechnienie wykształcenia wyższego,

  • potrzeby dalszego kształcenia już pracujących osób (związane z dezaktualizacją wiedzy),

  • upowszechnienie przekonania, że edukacja powinna stanowić nierozerwalną część życia ludzi, którzy jej dla jakichkolwiek celów potrzebują,

  • rozwój technologii elektronicznej (umożliwia realizację tego modelu).

    • Zorientowana na potrzeby życia codziennego i realizację ludzkich potrzeb i aspiracji,

    • Wynikiem jest zanik znaczenia wykształcenia akademickiego,

    • Znaczenia nabiera nie to, co człowiek powinien wiedzieć, lecz to, co chciałby wiedzieć,

    • Odmiany tego modelu:

      • Czysta:

Niezależnie od miejsca w strukturze, dostęp do możliwości kształcenia jest taki sam.

• Alternatywna:

Powszechna dostępność i selekcja najlepszych (by uczyli się na najbardziej prestiżowych uniwersytetach.

1. model edukacji horyzontalnej.

Jest on charakterystyczny dla krajów zarządzanych w sposób totalitarny.

• Podstawowa rola edukacji selekcyjna powinna zostać zamieniona na czynienie ludzi równymi,

• Wyposażanie wszystkich we wspólną wiedzę,

• Realizowany w Chinach w czasie rewolucji kulturalnej,

• Model utopijny, gdyż nie byłoby w społeczeństwie specjalistów i wszyscy byliby tacy sami,

• Odmiany tego modelu:

  • Egalitaryzm poziomy: (zakłada, że wszyscy ludzie są równi)

  • Zmodyfikowane podejście horyzontalne z grupami elitarnymi:

Masy uczone były czytania, pisania, radzenia sobie z problemami żywieniowymi i prostych czynności zawodowych.

Elity kształcone były za granicą w celu późniejszego zarządzania państwem.

1. model edukacji zatomizowanej.

• U podstaw leżą poglądy anarchistyczne (likwidacja edukacji zinstytucjonalizowanej, która czyni ludzi nieszczęśliwymi),

• Najstarszą, najmłodszą i najtrwalszą formą edukacji jest edukacja zatomizowana:

  • Najstarsza – bo pojawiła się wraz z homo sapiens,

  • Najmłodsza – bo nawiązuje do idei deskolaryzacji ogłoszonej światu w książce I. Illicha „Społeczeństwo bez szkoły”,

  • Najtrwalsza – bo przyjmuje się założenie, że najczęściej człowiek uczy się poza szkołą.

• Eksponuje potrzeby jednostki.

• Przedstawienie graficzne: zbiór atomów; jeden atom to jedno z możliwych źródeł edukacji.

Zarzuty I. Illicha wobec szkoły:

• Nie jest prawdą, że im więcej szkół, tym wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa,

• Nie jest prawdą, że im dłużej trwa nauka, tym więcej umiemy,

• Nie jest prawdą, że najskuteczniej uczymy się w szkole,

• Nie jest prawdą, że szkoła wyrównuje szanse edukacyjne uczniów, wprost przeciwnie – często pogłębia występujące między nimi różnice,

• Nie jest właściwe, że w przypadku niepowodzeń szkolnych, wydłuża się naukę itp.,

• Nie jest prawdą, że dyplomy odzwierciedlają stan wiedzy,

• Nowe technologie nie uzdrowią szkoły.

Edukacja utrwala brak zainteresowania ludźmi, gdyż jest oparta na rywalizacji, a nie współpracy.

Należy zlikwidować stopnie i świadectwa, a decyzję kiedy ludzie będą się uczyli, należy pozostawić im samym!

V. Polityka oświatowa/ edukacyjna państwa.

1. Edukacja (Kwieciński)- ogół działań, procesów i warunków sprzyjających (służących) rozwojowi człowieka.

Procesy edukacyjne- dekader edukacyjny.

2. Oświata - stan i proces upowszechnienia się w społeczeństwie wykształcenia oraz kultury przez działalność zarówno szkolnictwa jak i różnych instytucji pozaszkolnych.

3 znaczenia (Szczepański):

1. system instytucji- od przedszkola od uniwersytetu,

2. pewien rodzaj działalności= oświecenie,

3. stan świadomości społeczeństwa w jakimś zakresie.

3. Polityka:

• potocznie- określone zasady postępowania w celu osiągnięcia pewnych zamierzeń,

• Słownik Języka Polskiego- działalność władzy państwowej, rządu w dziedzinie społecznej, gospodarczej, kulturalnej, wojskowej i innych, dotycząca spraw wewnętrznych państwa lub stosunków z innymi krajami, jak również wzajemnych stosunków różnych grup społecznych.

Aporemat- problem, w przypadku którego nie ma dobrego rozwiązania.

Cecha polityki jest aporematyczność.

4. Polityka edukacyjna- program działalności państwa w dziedzinie edukacji, formułujący zasady organizacji systemu edukacyjnego, podstawy materialno- ekonomiczne funkcjonowania tego systemu oraz system zarządzania instytucjami edukacyjnymi.

3 elementy polityki edukacyjnej:

• prawo- np. nakłada obowiązek uczenia się,

• pieniądze,

• władza.

2 znaczenia terminu polityka edukacyjna:

• dział polityki państwa zajmujący się sprawami edukacji,

• dyscyplina naukowa przygotowująca teoretyczne podstawy dla tej działalności.

5. Uwarunkowania polityki edukacyjnej:

1. uwarunkowania ekonomiczne:

- zależą od materialnych możliwości budżetu państwa, jakie może ono przeznaczyć na szkolnictwo;

- materialne możliwości budżetowe zależą od:

• sposobów finansowania poszczególnych elementów ustroju szkolnego,

• stanu rozwoju gospodarczego danego kraju;

1. uwarunkowania historyczno- narodowe:

- związane są ze specyfiką i charakterem państwa, z jego historią i kulturą,

1. uwarunkowania demograficzne:

- związane są z okresami wyżów i niżów demograficznych oraz z czasem ich trwania

wyż- budowa szkół (bazy)

niż- reforma systemu edukacji (w Polsce- zamykanie szkół);

1. uwarunkowania ustrojowo- polityczne:

- bezpośrednio wpływają na kształt i treść polityki oświatowej,

- czynniki:

• ustrój państwa (demokracja parlamentarna),

• układ sił politycznych (lewica- prawica),

• sposób sprawowania władzy w państwie (scentralizowane np. we Francji – zdecentralizowane np. w USA),

• programy ugrupowań społeczno- politycznych;

  1. uwarunkowania społeczne:

- związane są ze strukturą i jej przemianami (proporcje między liczbą kobiet i mężczyzn, miejsce zamieszkania- miasto/wieś, poziom wykształcenia dorosłych obywateli, zapotrzebowania na poszczególne grupy zawodowe).

- Cele i zadania, jakie stawia przed systemem edukacji społeczeństwo - Odpowiedź na pytanie: kogo wychowywać? (kosmopolita, patriota, racjonalista, obywatel Europy),

- Procesy związane z rozwojem cywilizacji:

• eksplozja informacyjna wyrażająca się poprzez rozwój środków masowego przekazu i rzeczywistości wirtualnej. (umiejętności zyskują na znaczeniu, a traci wiedza!)

6. Metafory:

a) ptak poznaje świat z góry- procesy, systemy, sposoby rozumowania:

• synteza- tworzenie obrazu całości na podstawie części,

• dedukcja- rodzaj rozumowania polegający na przechodzeniu od ogółu do szczegółu;

b) żaba poznaje świat z dołu- poznaje szczegóły, 2 sposoby rozumowania:

• analiza- rozkładanie całości na części,

• indukcja- przechodzenie od szczegółu do ogółu.

Indukcja jest zawodna, natomiast dedukcja- nie.

Wycieczki lub podróże

W przestrzeni podróżujemy po to, aby doświadczyć odmienności, aby odpowiedzieć sobie na pytanie: kim jestem?

7. Tendencje kształtujące naszą przyszłość:

1. natychmiastowa komunikacja;

2. świat bez granic ekonomicznych- przyszłość będzie należała do tych, którzy posiada umiejętność generowania problemów, nowych rozwiązań;

3. handel i nauka przez Internet;

4. nowe społeczeństwo usługowe: 3%- rolnictwo, 13%- przemysł, 83%- usługi

5. związek dużego z małym- tworzenie nowych miejsc pracy- większość tworzy się w małych przedsiębiorstwach;

6. nowe sposoby wypoczynku

1930r. – średnia długość życia: 60lat

175 tys. godz.- sen

100 tys. godz.- praca, nauka

250tys. godz.- wypoczynek, sport

2000r. – średnia długość życia: 75 lat

219 tys. godz.- sen

50 tys. godz.- praca

380 tys. godz.- dzieciństwo, nauka, podróże

1. zmiana form wykonywania pracy zawodowej- w przyszłości co 4. człowiek będzie mógł liczyć na stabilizację; 75%- zespoły zadaniowe w celu wykonywania jakiegoś zadania

• pracownicy sezonowi lub na niepełny etat,

• osoby pracujące indywidualnie lub w zespołach rodzinnych;

1. wzrost znaczenia kobiet- częściej podejmują studia, kończą szkołę średnią

XXI w- kryzys męskości, wzrost znaczenia kobiet

1. docenianie możliwości naszego mózgu;

2. kulturowy nacjonalizm- dążenie do podkreślenia własnej odrębności;

3. rosnące szeregi klasy niższej- głównie imigranci, o innym kolorze skór, z niepowodzeniami szkolnymi

4. aktywne steranie się populacji- związane jest z wydłużaniem się życia;

5. metod "zrób to sam" znowu w modzie- nie ufać do końca instytucjom, przejęcie kontroli nad własnym życiem, edukacja domowa;

6. przedsiębiorstwo wspólne- udział pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem i podejmowanie decyzji;

7. zwycięstwo jednostki- najważniejszy staje się indywidualny konsument, który ma możliwość wybierania najlepszych usług.

2 bariery uniemożliwiające korzystanie z tego, co najlepsze:

• językowa- traci na znaczeniu,

• finansowa (ekonomiczna)- podstawowe kryterium różnicujące.

  6. Ostatni wykład – dotyczący egzaminu.

Egzamin: 20 pytań, 30 minut.

Punktacja: 11 pkt – dost

13 pkt – dost+

15 pkt – db

17 pkt – db+

19 pkt – bdb

1. Analiza definicji pedagogiki porównawczej:

• świat współczesny

• systemy edukacyjne

• def. Kwiecińskiego

• pytania, np. jak długo trwa szkoła podstawowa?,

Czy szkoła średnia jest jedno czy dwustopniowa?

Psychiczne właściwości dzieci uczęszczających do szkoły podstawowej

• opis i wyjaśnianie (jak jest? I dlaczego tak jest?)

Rezultaty badań → wskazać, czy pedagogika porównawcza pełni funkcję opisującą czy wyjaśniającą (jeśli jest zależność to wyjaśniającą).

2. Teorie zmian społecznych:

• sposoby reagowania na zmiany:

• preaktywny,

• reaktywny,

• interaktywny

• proces różnicowania i proces integracji,

• przyczyny konfliktu,

• teoria modernizacji:

• 4 znaczenia (najważniejsze jest czwarte znaczenie, czyli ciąg ewolucyjnych zmian...)

Pytania uzupełnienia!

• Założenia teorii (rozwój to ewolucyjny proces zmian...)

• Typy społeczeństw:

  • Rolnicze,

  • Częściowo tradycyjne,

  • Przemysłowe (energia parowa, elektryczna, atomowa),

  • Usługowe (lata 20. do 70.)

  • Informacyjne (ponowoczesne, lata 1956/57)

    • Charakterystyka, cechy społeczeństwa informacyjnego, np. bunt przeciw porządkowi, znika poziom kultury, zagrożenie głodem, zagrożenie terroryzmem.

Tabelka!!!!!

Np. wybrane kryterium i przyporządkować do niego (np. w społeczeństwie rolniczym dominował typ kultury...)

3. Charakterystyka edukacji w określonym społeczeństwie (temat o modelach edukacyjnych).

4. możliwe modele edukacji (5)

• elity (wyłaniane na podstawie czego)

• powody pojawienia się modelu edukacji powszechnej (upowszechnienie szkolnictwa podstawowego i średniego)

• model horyzontalny

wspólnota wiedzy

• model edukacji zatomizowanej (to najmłodsza, najstarsza i najtrwalsza forma)

Ivan Illich – deskolaryzacja

Poglądy anarchistyczne (leżą u podstaw tego modelu!)

5. polityka edukacyjna:

• edukacja

• oświata (potrójne znaczenie Szczepańskiego)

• polityka – w potocznym znaczeniu nie jest działalnością państwa! (to sposób postępowania)

• polityka edukacyjna – 3 elementy:

• prawo

• pieniądze

• władza

  • dwojakie znaczenie polityki edukacyjnej

  • uwarunkowania polityki edukacyjnej:

• ekonomiczne

• historyczno – narodowe

• demograficzne

• ustrojowe (polityczne)

• społeczne

1. tendencje kształtujące naszą przyszłość

   • natychmiastowa komunikacja

   • zwycięstwo indywidualizmu

(bariery: językowa, ekonomiczna)