czynniki produkcji leśnej

  1. Tytułem wstępu

Złożoność i skomplikowany charakter zjawisk ekonomicznych w gospodarstwie leśnym stwarza możliwość ich oceny z różnego punktu widzenia i dochodzenie tym samym do odmiennych wniosków i czynności. Na tym tle od samego początku rozwoju nauk ekonomicznych (w tym i ekonomiki leśnictwa) rozwinęły się i współistnieją ze sobą dwa podstawowe nurty: ekonomii pozytywnej i ekonomii normatywnej. Ta pierwsza koncentruje się na poszukiwaniu narzędzi i metod analizy ekonomicznej. Jej celem jest poznanie jak działa gospodarka. Unika natomiast formułowania stwierdzeń, czy działanie to jest dobre, czy złe, korzystne czy też niekorzystne. Z kolei ten drugi nurt, ekonomii normatywnej, koncentruje się na tworzeniu określonego systemu sądów wartościujących, umożliwiających interpretację zjawisk i procesów gospodarczych, a także przyczyn oraz skutków tych procesów, co powoduje, że wiedza ekonomiczna nigdy nie jest pełna. Podstawowa trudność w teorii ekonomiki leśnictwa, podobnie jak w innych naukach społecznych, polega na tym, że nie ma ustalonych reguł i wiarygodnych kryteriów pozwalających wykazać słuszność lub niesłuszność przyjmowanych hipotez. Ta dyscyplina wiedzy nie może posługiwać się eksperymentem. Musi zadowolić się interpretacją, a to pociąga za sobą sądy wartościujące, które są zawsze obarczone nie dającym się uniknąć subiektywizmem. W tej sytuacji nie można zatem uzyskać odpowiedzi, która nie budziłaby żadnych wątpliwości. Tym niemniej badanie faktów gospodarczych umożliwia formułowanie warunków i możliwości wyboru różnych alternatyw postępowania oraz wskazywania na skutki takich wyborów. Stąd też użyteczność badania efektów ekonomicznych gospodarstw leśnych znajdujących się w różnych warunkach przyrodniczych i ekonomicznych.

  1. Zapas rosnący jako czynnik produkcji leśnej – klasyczny punkt widzenia

Pozostawiając na boku problemy związane z wykorzystaniem siły roboczej w leśnictwie, które zasadniczo rzecz biorąc, nie różnią się niczym od tych z jakimi ma do czynienia każda firma, podczas gdy niektóre zagadnienia związane z kapitałem są całkowicie odmienne. Faktycznie, właściwości kapitału zaangażowanego w gospodarstwie leśnym uzasadniają w znacznej mierze konieczność wyodrębnienia ekonomiki leśnictwa w oddzielny przedmiot studiów. Stąd zrozumienie zasad gospodarowania kapitałem w leśnictwie stanowi jeden z zasadniczych, a zarazem z najbardziej użytecznych problemów, jakie daje leśnikowi teoria gospodarowania.

Pojęcie kapitału dotyczy wytworzonych przez człowieka czynników produkcji. Kapitał jest zatem materialnym dorobkiem konkretnej firmy, gospodarstw, szerzej całego społeczeństwa a nawet ludzkości, kapitał zatem jest częścią kultury materialnej. Zasoby kapitału będącego w posiadaniu samodzielnej ekonomicznie jednostki gospodarczej (podmiotu gospodarczego) różnią się zarówno od jej zasobów ludzkich (pracy) jak i zasobów naturalnych (“grunt”).

W gospodarstwie leśnym kapitał obejmuje zarówno zapas rosnący czyli zasoby drzewne oraz zwierzynę, a także inne żywe zasoby produkcyjne, które mogą być przedmiotem działalności gospodarczej człowieka. Kapitał ten tworzą także urządzenia i środki techniczne niezbędne w produkcji leśnej: drogi, mosty, środki transportowe, instalacje do ochrony lasu i rekreacji oraz urządzenia melioracyjne, budynki i inne budowle, a także maszyny, narzędzia i wyposażenie.

W końcu, kapitał produkcyjny (czynny) to także środki pieniężne zamrożone z powodu produkcji - te trzymane w kasie, przeznaczone na pokrywanie bieżących wydatków, takich jak zakup surowców i materiałów. Pieniądze te powiększają zasoby reprezentowane przez same dobra kapitałowe. Odpowiedni zapas tego kapitału jest tak samo ważny dla zapewnienia niezakłóconego przebiegu procesu produkcyjnego jak maszyny, drogi czy budynki. Chociaż pieniądze są jedynie symbolem “realnych” dóbr i usług, za pośrednictwem których dochodzi do ich wymiany, tym niemniej, pieniądze mają własną tożsamość, a ich ekonomiczna rola jest w przybliżeniu analogiczna do tej jaką pełnią inne dobra.

Ogólnie rzecz biorąc, w produkcji drewna nikt nie jest w stanie powiedzieć co jest produktem, a co maszyną. Ponadto zapas rosnący staje się produktem, gdy przychodzi czas ścinki, znowu te dwie kategorie są nie do odróżnienia w sensie fizycznym, gdyż rzadko można przekazać produkt odbiorcy bez spieniężenia maszyny, jej swoistego zmienienia czy likwidacji.

Pierwszą cechą charakterystyczną kapitału leśnego jest zatem to, że produkt jakim jest drewno jest również maszyną wytwarzającą drewno i w końcu maszyna ta staje się produktem. Jest to coś więcej niż tylko pogląd interesujący z akademickiego punktu widzenia. Jest to zasadnicza cecha leśnictwa, której konsekwencje dotyczą wszystkich aspektów gospodarki leśnej.

Drugą cechą charakterystyczną kapitału leśnego jest wyjątkowo długi okres produkcji, w którym kapitał ten jest zaangażowany: długi okres między decyzją o podjęciu produkcji a uzyskaniem gotowego produktu. Jako leśnicy zostaliśmy przyzwyczajeni do operowania 50-letnimi, 100-letnimi, nawet i dłuższymi okresami kolei rębu. Kiedyż to przestanie się myśleć o tym jak o względnie bezgranicznych okresach! Jak szybko może zmieniać się sytuacja na rynku drzewnym, a podaż drewna, a kategorie własności leśnej, a koszty działalności, a technologie... skoro mamy do czynienia z tak długimi okresami kolei rębu. Planowanie, inaczej mówiąc, gospodarowanie w tak długich okresach czasu może być rzeczywiście ryzykowne w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu. Ryzyko - rozumiane jako prawdopodobieństwo poniesienia strat- może być bardzo wysokie. Kto może z pewnością przewidzieć tak odległą przyszłość? Albo, co wydaje się bardziej prawidłowym, kogo w ogóle stać na podjęcie się ryzyka takiego przewidywania?

Bez wątpienia leśnictwo jest jedyną dziedziną działalności gospodarczej, która wymaga długiego czasu do odzyskania poniesionych nakładów inwestycyjnych. Wciąż jeszcze słyszy się uwagi czynione przez świat biznesu, które - mówiąc w uproszczeniu - sprowadzają się do tego, że dwadzieścia lat to jeszcze w miarę sensowna górna granica okresu planowania inwestycji, i jeśli ktoś nie widzi szansy uzyskania zwrotu wydatkowanych nakładów, to taka propozycja inwestowania uchodzi generalnie za zbyt nieokreśloną i nie powinna być brana pod uwagę. Tymczasem leśnik w ciągu dwudziestu lat może na dobre jedynie coś rozpocząć realizować.

Trzecia cecha charakterystyczna kapitału leśnego, wynika po części z długiego okresu produkcji, a jest nią umiarkowana stopa zwrotu. Chociaż stopa zwrotu, stanowi jak się wydaje, centralne zagadnienie dotyczące leśnictwa komercyjnego, w naszym kraju posiadamy, jak dotąd nie wiele informacji na ten istotny i ważny problem, gdyż tylko tu i ówdzie pojawiają się prywatni inwestorzy zainteresowani gospodarką leśną. Rzecz jasna, inwestycje leśne mogą być o wiele bardziej atrakcyjne finansowo w przypadku istnienia znacznych ulg podatkowych, możliwości uzyskania dalszych korzyści, jakie daje poszczególnym gospodarstwom połączenie produkcji drewna z jego przerobem, a także inne okoliczności. Z drugiej strony, mamy bardzo wiele siedlisk ubogich, gdzie uzyskiwanie stopy zwrotu przyjmują także wartości ujemne.

Czwarta cecha charakterystyczna kapitału leśnego to ta, w której dominują koszty związane z wytwarzaniem zapasu rosnącego, w szczególności dotyczy to kosztów zmiennych, nad którymi leśnik może sprawować kontrolę w ciągu długiego cyklu produkcyjnego.

Produkcja drewna, wykazuje wśród różnych gałęzi gospodarki jedyny w swoim rodzaju wysoki udział w kosztach działalności wydatków przekształcających się w kapitał zakładowy. W rolnictwie - w przemyśle przetwórczym, nawet tym najwyżej zautomatyzowanym - takie proporcje, o jakich mowa wyżej, są osiągane jedynie wyjątkowo. W przypadkach tych, podobnie jak i w innych gałęziach gospodarki leśnej, takie koszty jak praca, surowce i energia zajmują centralne miejsce.

Piątą cechą charakterystyczną, ostatnią, kapitału leśnego, jest jego uniwersalność. Niektóre rodzaje kapitału są wysokouniwersalne w tym sensie, że mogą one być z łatwością przenoszone do innych dziedzin, umożliwiających inne ich wykorzystanie. Skrajnym przykładem są tu pieniądze. Surowce takie jak żelazo, czy ropa naftowa to dalsze przykłady takiej uniwersalności zastosowań. Niektóre rodzaje maszyn są także wysoce uniwersalnymi, jak np. silniki elektryczne. Uniwersalność kapitału może być korzystną cechą inwestycji, ponieważ jeśli przewidywana stopa procentowa spada w aktualnym sposobie wykorzystywania tego kapitału, kapitał ten może być przesunięty do innych dziedzin, gdzie perspektywy jego wykorzystania mogą być o wiele lepsze. Jakie są alternatywy? Jeśli są one liczne i zróżnicowane, należy się spodziewać stosunkowo wysokich i stabilnych wartości w zmieniającym się świecie.

Z drugiej strony, niektóre formy kapitału wykazują nieznaczny stopień uniwersalności. Jeśli nie można w sposób łatwy dokonać przesunięcia kapitału, jego wartość może gwałtownie się obniżyć zwłaszcza jeśli przewiduje się spadek popytu na jego produkty. Rzecz jasna, że w przypadku znacznie jaśniejszych perspektyw, a ponadto w warunkach gdzie nie ma możliwości takiego przesunięcia innego kapitału do tej linii produkcyjnej, wartość kapitału już tylko z tego powodu może rosnąć niezmiernie szybko, a jego właściciele zbierać odpowiednie nagrody.

W skali stosowanej do charakterystyki uniwersalności kapitał leśny zalicza się do umiarkowanie wysokiej. Ogólnie mówiąc, nadaje się do wykorzystania dla całkiem sporej ilości celów. A będąc często alternatywnie maszyną lub produktem, jest znacznie łatwiejszy do przekształcenia na pieniądze w porównaniu z większością maszyn. Ponadto wykazuje on raczej wysoki “czas uniwersalności” - tzn. jest on trwały, stąd też może być przeznaczony zarówno od razu, w danym czasie lub później.

  1. Pojęcie gospodarowania

Pojęcie gospodarstwa nierozłącznie jest związane z “gospodarowaniem”, którego istotę stanowi planowe (świadome) dysponowanie ograniczonymi środkami w celu bezpośredniego lub pośredniego zaspokojenia ludzkich potrzeb. Warto dodać, że decyzje gospodarcze dotyczą bądź to alokacji ograniczonych dóbr, rozumianej jako podporządkowanie tych dóbr do określonych celów, bądź też dystrybucji sprowadzającej się do podziału dóbr między ludzi (grupy społeczeństwa). Zarówno alokacja, jak i dystrybucja realizowane są w postaci strumieni dóbr i środków pieniężnych, a więc przyjmują formę określonych transakcji, w tym zwłaszcza kupna – sprzedaży. Zakres swobody działania jednostek gospodarczych w obrocie gospodarczym jest regulowany prawnie. Dotyczy to również gospodarstw leśnych, które produkują dobra rzeczowe lub świadczą usługi innymi jednostkom gospodarczym. Gospodarstwa te występują jako:

  • publiczne gospodarstwa leśne

  • prywatne przedsiębiorstwa leśne

  • publiczna administracja leśna

Ramy aktywności gospodarczej gospodarstw normuje ustrój gospodarczy państwa, obejmujący system ustaw, rozporządzeń, norm społecznych i obyczajowych, które określają w jakim zakresie pojedyncze podmioty gospodarcze mogą podejmować decyzje i w jakich ramach mogą kształtować się relacje między podmiotami. W socjalno-rynkowym ustroju gospodarczym jego podstawowymi zasadami są: efektywność, sprawiedliwość społeczna oraz trwałość w sensie ekologicznym. W odniesieniu do zasobów surowców dotyczy to: zastosowania surowców, podziale surowców i ich użytkowania. Rozstrzygnięcia dotyczące tych kwestii mają z uwagi na ograniczoność środków konkurencyjny charakter i dlatego wymagają różnych uregulowań. Tworzą one to, co nazywa się “regułami gry” i “strategiami gry”. Tworzone przez świat polityki reguły gry ograniczają swobodę działania mechanizmów rynkowych i mają na celu m.in. zapewnienie realizacji dóbr publicznych. Ma to zwłaszcza miejsce w sektorze leśnym Europy środkowej i wyraża się licznymi uregulowaniami prawnymi gospodarki leśnej, polityczno-gospodarczymi interwencjami państwa (dotacje, subwencje) i wreszcie bezpośrednim prowadzeniem publicznej gospodarki leśnej.

  1. Podstawy ekonomiki gospodarstwa

Zróżnicowanie struktur, procesów i funkcji przedsiębiorstw, gospodarstw publicznych i administracji wymaga systemowej ich charakterystyki, gdyż umożliwia ona skoncentrowanie uwagi na elementach najważniejszych i występujących między nimi powiązaniach. Tak wyodrębnione subsystemy są na ogół traktowane jako systemy względnie samodzielne. Do ważniejszych systemów gospodarstwa leśnego należą:

  • system produkcyjny

  • system socjalny

  • system ekologiczny

  • system celowo - zorientowany

  • system decyzyjny

  • system otaczający

  • system sterowania

Punktem wyjścia tych procesów są środki finansowe reprezentowane przez własny i obcy kapitał. przez jego zainwestowanie w odpowiednie dobra (grunty, maszyny, materiały, itd.) gospodarstwo zostaje wyposażone w tzw. czynniki produkcji, które w procesie produkcji są transformowane w produkty i usługi. Ostatnim etapem procesu gospodarczego jest zbyt wytworzonych produktów, zapewniający uzyskanie dochodów niezbędnych na opłacenie wielu zobowiązań i nabycie nowych czynników produkcji.

W opisanym procesie “nośnikami” świadczeń gospodarczych są majątek i kapitał.

Pierwsze z tych pojęć obejmuje ogół będących w danym czasie w dyspozycji gospodarstwa dóbr, które dzielą się m.in. na majątek trwały i obrotowy. Natomiast kapitał określa abstrakcyjną sumę pieniężną zaangażowanego w gospodarstwie majątku. Kapitał jest także definiowany jako abstrakcyjna wartość roszczeń, które dawca kapitału zgłasza w stosunku do majątku gospodarstwa. Na ogół kapitał dzielony jest z dwóch punktów widzenia. Pierwszy dotyczy źródeł jego pochodzenia i obejmuje kapitał obcy (zobowiązania) oraz własny. Drugi podział wynika z okresu dysponowania kapitałem i prowadzi do jego podziału na kapitał długo-, średnio- i krótkoterminowy. Podziały te znajdują odzwierciedlenie w bilansie gospodarstwa, zgodnie z którym suma własnego kapitału + suma aktywów – suma zobowiązań.

Zmiany w stanie majątku i kapitału są odzwierciedleniem spowodowanych działalnością gospodarczą zmian w sferze finansów, dóbr i wyniku działalności. Dla opisu tych zmian rachunkowości stosuje następujące pary pojęć:

  • w sferze finansów: wpłaty ew. wypłaty, powodujące ruch środków płatniczych

  • w sferze dóbr: świadczeń (w sensie output) ewentualnie koszty,

  • w sferze wyniku (zmiany kapitału własnego): dochód ew. nakład

W języku potocznym powyższe pojęcia są często używane jako synonimy, co może prowadzić do błędnej interpretacji wyniku gospodarowania. Warto więc nieco bliżej je scharakteryzować.

Wpłaty i wypłaty, które mogą mieć zarówno postać gotówkową, jak i bezgotówkową, powodują zmiany stanu kasy (stanu gotówki) lub zmiany na koncie bankowym. Często przy sprzedaży towarów wpłaty następują później. Powstałe wówczas wierzytelności (żądania), wraz z wpłatami noszą nazwę przychodów. Analogicznie wypłaty wraz z zobowiązaniami tworzą rozchody. Wynika stąd, że w niektórych przypadkach wpłaty są równe przychodom (np. sprzedaż za gotówkę), w innych zaś wcale tak nie jest (np. wzięcie kredytu pieniężnego w banku).

W sferze majątku i kapitału podstawowe znaczenie mają pojęcia dochodu ew. nakładu. Dochód określa na podstawie cen rynkowych powstałą (wytworzoną) w gospodarstwie wartość, która z kolei jest źródłem przyrostu majątku netto (kapitału własnego) gospodarstwa. Ustalenie dochodu wymaga jednoznacznego rozróżnienia z jednej strony między wydatkiem i nakładem oraz z drugiej – między przychodem i dochodem. Tylko bowiem w niektórych przypadkach pary tych pojęć są identyczne. Co jednak ważniejsze, dochód nie zawsze wiąże się z zasilaniem gospodarstwa w środki pieniężne, zawsze jednak oznacza przyrost wartości ( np. pozyskania drewna w lesie prywatnym na własne potrzeby przynosi dochód, który jednak nie jest przychodem). Podobnie nakład nie zawsze oznacza wydatek, zawsze jednak wywołuje zmiany majątku (np. pożar drzewostanu prowadzi do strat w majątku, jednakże bez wydatku środków pieniężnych).

W sferze wyniku podstawowymi kategoriami są zysk oraz rentowność. Zysk, który jest miarą absolutnej rentowności, stanowi różnicę między dochodem a nakładem. Tym samym gospodarstwo osiąga sukces ekonomiczny wtedy, gdy w okresie obrachunkowym jego działalność prowadzi do wzrostu wartości netto własnego kapitału. Natomiast do określenia rentowności względnej służą następujące wskaźniki:

  • współczynnik eksploatacji:

  • rentowność kapitału własnego:

  • rentowność kapitału ogółem:

  • rentowność obrotu:

  • obrót kapitału:

gdzie:

A – nakład

E – dochód brutto

Ke – zaangażowany własny kapitał

Kg – zaangażowany kapitał ogółem

U – obrót

Kategorią, która określa wkład gospodarstwa do wspólnego produktu społeczego gospodarki narodowej (suma wszystkich wytworzonych wartość w danym okresie przez gospodarkę narodową) jest wartość dodana (Ws) obliczana za pomocą wzoru:

Ws = E – Am – Af – Aa

lub

Ws = Re + Ast + Ap

gdzie:

E – dochód brutto

Am – nakłady materiałowe

Af – nakłady na usługi obce

Aa – amortyzacja

Re – dochód netto

Ast – nakłady z tytułu podatków

Ap – nakłady osobowe (koszty pracy).

Dla charakterystyki sfery wytwórczej podstawowe znaczenie mają dwie kategorie: koszty i wyniki (świadczenia). Koszty określają wartość zużytych ew. użytych zasobów i dóbr przez gospodarstwo w procesie produkcji (input). Natomiast wyniki (świadczenia) reprezentują wartość wyprodukowanych dóbr (output procesu produkcyjnego).Rachunek kosztów – wyników (świadczeń) jest najważniejszym i bardzo skutecznym instrumentem sterowania działalnością gospodarstwa. Saldo wartości wyników (świadczeń) minus wartość kosztów jest określone jako wynik ekonomiczny (synonim “kalkulacyjny zysk”). Rezultat (efekt, sukces) ekonomiczny (“zysk z produkcji” = “czysty dochód”) i wynik ekonomiczny (“kalkulacyjny zysk”) za dany okres na ogół nie są zgodne z powodu różni8c w obliczaniu wartości i występowania różnych kategorii wartości w poszczególnych dziedzinach gospodarki.

  1. Ekonomiczne problemy oceny wyników działalności gospodarczej w leśnictwie

W systemie oceny działalności gospodarczej poszczególnych podmiotów gospodarczych można wyróżnić trzy odmienne kategorie ekonomiczne służące odzwierciedleniu sumarycznych wyników ich działalności w przyjętym okresie czasu. Są to: rynek finansowy, wynik wewnętrzny i wynik zewnętrzny.

Wynik finansowy, ściślej rachunek kasowy odzwierciedla nadwyżkę dochodów (faktycznie uzyskaną wartość gotówki czyli utarg) nad wydatkami (wartość faktycznie wypłaconej gotówki) w rozpatrywanym czasie. Wynik ten odpowiada zatem zmianom w środkach płatniczych, jakimi jednostka ta dysponowała w przeszłości i jakimi dysponuje obecnie. Określenie tak pojętego rynku finansowego ma charakter czysto kontrolny, sprowadzający się do ustalenia wartości posiadanej “w ręku” gotówki. Znajomość tego wyniku spełnia ponadto bardzo ważną rolę, gdyż służy za wskaźnik bieżącej płynności, czyli zdolności płatniczej tej jednostki do regulowania bieżących zobowiązań.

Wynik zewnętrzny jest to nadwyżka przychodów, ściślej wartości wszystkich należności nad zobowiązaniami w danym okresie. Inaczej mówiąc, jest różnica między sumą wynikającą z nabycia prawa do uzyskania dochodów (należności) i sumą zobowiązań jakie zaciągnęło to gospodarstwo w rozpatrywanym okresie. Wynik zewnętrzny charakteryzuje zatem relacje danej jednostki z otoczeniem gospodarczym oraz zmiany jakie zaszły w tych relacjach w badanym czasie. Oznacza to, że określanie omawianego rodzaju rezultatów działalności (wyników) służy celom zewnętrznym.

Wynik wewnętrzny jest różnicą między pieniężną wartością całokształtu produkcji wytwarzanej w danym gospodarstwie (wartość plonu tego gospodarstwa) i sumarycznymi kosztami poniesionymi w danym okresie. Jest to zatem różnica między wartością efektów i wartością wszystkich policzalnych (dających się skwantyfikować) nakładów poniesionych w związku z wytworzeniem tych efektów. Celem określania wyniku wewnętrznego jest uzyskanie podstaw do oceny podejmowanych decyzji gospodarczych czyli kontroli. W tym kontekście należy podkreślić, że jeśli chodzi o kompleksową ocenę działalności gospodarczej danej jednostki, to powinna ona uwzględnić zmiany w wartości wszystkich czynników produkcji, w tym i zapasu rosnącego. Po drugie, sposoby oceny zmian wartości aparatu wytwórczego mogą być różne w zależności od tego, czy ocena ta dotyczy ustalania wyników wewnętrznych czy tylko zewnętrznych.

Zasadniczym celem określania wewnętrznego wyniku działalności gospodarczej, czyli prowadzenia wewnętrznego rachunku strat i zysków jest uzyskanie podstaw kompleksowej oceny działalności gospodarstwa leśnego. Krótko mówiąc, rachunek taki ma służyć szeroko pojętej kontroli procesu gospodarowania.

Do najważniejszych problemów w tym zakresie należy zaliczyć:

  • określenie właściwych norm i kryteriów umożliwiających przeprowadzenie porównań i ocen;

  • sprecyzowanie sposobów zbierania i przetwarzania danych pochodzących z rachunkowości gospodarstwa, umożliwiających ich porównanie z wybranymi wzorcami (kryteriami bazowymi);

  • wyjaśnienie przyczyn odstępstw od kryteriów bazowych.

Szczególnie ważne znaczenie ma ostatni z wymienionych problemów. Analiza przyczyn odstępstwa powinna umożliwić ustalenie okoliczności, co do których leśnik gospodarujący w lesie nie ma żadnej możliwości kontroli, jak również przyczyn będących następstwem decyzji i działań podjętych przez kierującego gospodarstwem leśnym. Posiadający w tym przypadku istotne znaczenie krytycyzm będzie miał sens jedynie wtedy, gdy uda się wyjaśnić, w jaki sposób i z jakimi skutkami podejmujący decyzje w gospodarstwie ukształtował jego działalność.

Jeśli chodzi o klasyczny typ analizy i oceny działalności gospodarczej w leśnictwie, to sprowadza się on do różnego rodzaju wyliczeń i porównań, a trzeba wiedzieć, że w tym zakresie istnieje wiele różnych możliwości. Można bowiem dokonywać porównań w stosunku do okresów wcześniejszych, norm lub wyników uzyskiwanych w innych gospodarstwach, czy jednostkach organizacyjnych. Jeśli takie porównania mają miejsce to oczywistym jest, że muszą być zachowane warunki porównywalności w odniesieniu do badanych zjawisk i procesów. Zagadnieniem szczególnie frapującym pod tym względem jest analiza i ocena zmian jakościowych podstawowego środka produkcji leśnej, tj. zapasu rosnącego.

Brak tego typu analiz pozbawia leśnika możliwości kontroli jego poczynań i stwierdzenia czy i w jakiej mierze realizowane są wewnętrzne cele gospodarstwa leśnego. Skoro jest tak, że długoterminowe, wewnętrzne cele każdego gospodarstwa obejmują zazwyczaj także elementy dotyczące wzrostu wartości majątku gospodarstwa, to koniecznym jest wzięcie pod uwagę zmian w tej wartości przy okazji dokonywania oceny działalności.

 

Dr inż. Lech Płotkowski

Stworzone przez ekonomika
Lech Płotkowski
Ostatnio zmodyfikowane 2006-02-08 11:09

 


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Przychody z czynników produkcji i efekty skali
44 Główne czynniki produkcji roślinnej
Typologia 2 , Typologia leśna- dziedzina wiedzy leśnej(nauka) zajmująca się rozpoznawaniem i klasyfi
testy z mikro sciaga, Cena relatywan czynników produkcji determinuje pochylenie:
Czynniki produkcji i rynek pracy (12 stron)
podstawy produkcji leśnej1, Medycyna roślin sem.3, podstawy produkcji leśnej
Pojęcie międzynarodowych przepływów czynników produkcji
Czynniki produkcji cz 2
X. Rynek czynnika produkcji 2008
9 rynki czynnikw produkcji rynek finansowy i rynek ziemi
W 12 Rynek czynnikow produkcji
Rynki czynników produkcji
16 analiza czynników produkcji rynek pracy,kapitału i ziemi 4MSWGOUNSWIMD4H3LZ2THOWU4GQHMEFPQMMTVCY
Czynniki produkcji
Transfer czynnikow produkcji
4 Międzynarodowe obroty czynnikami produkcyjnymi

więcej podobnych podstron