Geografia społeczna

Geografia społeczna

(wykład 7)

Geografia nauki

Geografia nauki – subdyscplina geografii i nauk społecznych, badająca przestrzenne aspekty funkcjonowania nauki (przestrzenne konsekwencje działalności naukowej i przestrzenne uwarunkowania).

Jest to młoda dyscyplina, która nie ma ukształtowanego wzorca badawczego.

Badania koncentrują się głównie na:

  1. Rozmieszczeniu instytucji naukowych i jego zmianach

  2. Powiązaniach przestrzennych instytucji naukowych i badaczy

  3. Migracjach naukowców

  4. Wpływie nauki na otoczenie

  5. Nierównościach w tworzeniu i wykorzystaniu wiedzy naukowej (krytyczna geografia nauki)

Pierwotnie analizowano rozmieszczenie instytucji naukowych i badaczy jako mierniki potencjału badawczego

Wykorzystywano głównie dane zbierane przez statystykę publiczną, resort nauki oraz instytucje naukowe

Obecnie bada się przede wszystkim tzw. produktywność naukową, powiązania przy prowadzeniu badań naukowych, nierówności w tworzeniu, dystrybucji i wykorzystaniu wiedzy

Wykorzystuje się przede wszystkim dane z tzw. baz cytowań (m.in.. Web of Science, Scopus, Google Scholar)

Przykłady badań - tabele i wykresy z prezentacji

Geografia społeczna

(wykład 8)

Geografia medyczna

Początkowo geografię medyczną utożsamiano z całokształtem badań na temat wpływu środowiska życia człowieka na występowanie chorób.

J. May (1950) za geografię medyczną uznawał badanie związków pomiędzy czynnikami patogenicznymi a ich geograficznym otoczeniem, obejmującym zarówno właściwości fizyczno-biologiczne środowiska, jak i sytuację społeczno-ekonomiczną.

O. Kratochvil (1971) natomiast twierdził, że geografia medyczna jest dyscypliną zajmującą się wyjaśnianiem powstawania i rozprzestrzeniania się w czasie i przestrzeni chorób, z uwzględnieniem ich uwarunkowań geograficznych i społeczno-ekonomicznych.

Były to zatem definicje nawiązujące do epidemiologii, patologii geograficznej czy biometeorologii

Z czasem badania geograficzno-medyczne zaczęto poszerzać o społeczne determinanty zdrowia oraz jego ochrony. H. Picheral (1987, s. 55) definiował geografię medyczną jako

„studium przestrzenne warunków zdrowia w jego relacjach z otoczeniem fizycznym, biologicznym, ekonomiczno-społecznym, psychologicznym i kulturowym”

Dualizm w postrzeganiu geografii medycznej zapoczątkował A.T.A. Learmonth, rozważając odmienne definicje dla dwóch dominujących kierunków badań geograficzno-medycznych.

1.Geografia medyczna obejmuje badania na temat rozmieszczenia, rozprzestrzeniania się i prawidłowości w występowaniu chorób, przy szczególnym uwzględnieniu ich uwarunkowań ekologicznych,

Kierunek ten określa się mianem geografii chorób (geografii epidemiologicznej).

Główny nacisk kładziony jest na analizy dotyczące rozkładu przestrzennego chorób oraz relacji między sytuacją zdrowotną a warunkami środowiskowymi;

Geografowie już od kilkudziesięciu lata analizują zróżnicowanie przestrzenne zachorowalności na poszczególne choroby.

Już w 1970 r. Howe w USA stworzył National Atlas of Desease Mortality

Pierwsze analizy wykazywały, że stan zdrowia ludności miejskiej był na ogół gorszy niż ludności wiejskiej. Z tego względu szczególną wagę poświęcono zróżnicowaniu miast pod względem chorób.

Badania geohistoryczne (np. dotyczące XIX-wiecznej Anglii) wykazywały koncentrację chorób fizycznych w miejscach o niekorzystnych warunkach mieszkaniowych. Snow w 1964. wykazał związek między wybuchu epidemii cholery w Londynie w XIX wieku z rozmieszczeniem zanieczyszczonych publicznych ujęć wody.

Mimo postępu medycyny, w 1971 r. Pyle i Rees odnotowali pozytywny związek ubóstwa z występowaniem wyższej śmiertelności niemowląt i m.in. gruźlicy. Świnka i koklusz występowały w miejscach o wysokim zagęszczeniu mieszkańców, zaś zapalne zapalenie wątroby blisko otwartych zbiorników wodnych.

Liczne późniejsze badania dowiodły, że niezmiernie trudno jest precyzyjnie wyjaśnić, dlaczego ludzie w określonych obszarach częściej zapadają na określone choroby niż w pozostałych. Nie wszystko można wytłumaczyć odwołując się jedynie do warunków mieszkaniowych, zagęszczenia oraz powiązanych pośrednio z wykształceniem i zarobkami stylów życia.

*Geografia medyczna zajmuje się społeczno-przestrzennymi aspektami zdrowia i chorób

Kierunek ten określa się mianem geografii zdrowia (geografii ochrony zdrowia).

Badania obejmują całokształt badań nad systemami ochrony zdrowia, przede wszystkim w aspekcie ich organizacji przestrzennej, struktury i funkcjonowania.

Do najczęściej podejmowanych problemów badawczych w zakresie geografii ochrony zdrowia należą:

a) zagadnienia dotyczące rozmieszczenia placówek i kadry medycznej,

b) charakterystyki ludności korzystającej z usług zdrowotnych,

c) analizy optymalizacyjne struktur terytorialnych systemów opieki medycznej

Już w 1971 r. Hart zauważył, że, mimo rozbudowanego systemu ochrony zdrowia w świecie zachodnim, dostęp do usług medycznych wciąż jest zróżnicowany odwrotnie do potrzeb (tj. najtrudniejszy jest dla najbardziej potrzebujących).

Konx (1978) potwierdził ten wniosek dla Wielkiej Brytanii i Nowej Zelandii w zakresie zapotrzebowania na internistów.

Phillips (1979) stwierdził, że odległość negatywnie wpływa na liczbę konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu.

Dutton (1978), na przykładzie USA, wykazał, że osoby biedne, stare i o czarnym kolorze skóry o wiele rzadziej korzystały z porad medycznych niż osoby o wysokich dochodach. Pierwsza kategoria korzystała z porad lekarskich często dopiero w stanie przewlekłości chorób lub w sytuacjach krytycznych.

Pyle (1973) wykazał wpływ lokalnej polityki zdrowotnej na zachorowania – darmowe szczepienia na odrę wśród najuboższych w amerykańskim Akron znacznie zmniejszyły zapadalność na nią.

Hobbs i Acheson (1966) stwierdzili m.in. Częstszą śmierć okołoporodową wśród pacjentek mieszkających daleko od lekarza.

Nie ulega wątpliwości więc, że

Cechą charakterystyczną geograficznych badań nad ochroną zdrowia jest możliwość zastosowania ich wyników w praktyce.

Studia nad organizacją i funkcjonowaniem systemów opieki zdrowotnej, podejmowane w ramach geografii medycznej, nie ograniczają się wyłącznie do opisu i wyjaśnienia stanu istniejącego, a często zawierają treści planistyczne, użyteczne w procesie kształtowania polityki zdrowotnej.

G.W. Shannon i G.E.A. Dever (1974) twierdzą, że ze względu na praktyczne możliwości rozwiązywania problemów medycznych

„w żadnej innej dziedzinie badania geograficzne nie są tak potrzebne jak w organizacji służby zdrowia”.

Badania nad dostępnością ratownictwa medycznego w Polsce

Wojciech Kisiała

Organizacja przestrzenna systemy ratownictwa medycznego w Polsce

Za główny cel naukowy pracy przyjęto analizę organizacji przestrzennej systemu ratownictwa medycznego w Polsce, charakterystykę dostępności usług ratunkowo-medycznych oraz zaprojektowanie modelu rozmieszczenia jednostek systemu spełniającego kryteria optymalizacji.

Realizacja badań oraz osiągnięcie zamierzonego efektu badawczego wynikającego z celów pracy wymagały sformułowania problemów badawczych, które ujęto w formie następujących pytań:

1)Jaki jest aktualny stan struktury i organizacji przestrzennej systemu ratownictwa medycznego w Polsce?

2)Jaki jest poziom dostępności usług z zakresu ratownictwa medycznego i jego przestrzenne zróżnicowanie?

3)Jakie czynniki wpływają na zapotrzebowanie na świadczenia ratunkowo-medyczne i czy istnieje ich przestrzenne zróżnicowanie?

4)Czy aktualne rozmieszczenie ruchomych jednostek systemu ratownictwa medycznego pozwala na spełnienie norm dotyczących czasów ich dotarcia na miejsce zdarzenia wynikających z przepisów prawa?

5)Jakie zmiany w zakresie przestrzennej organizacji jednostek systemu są konieczne aby ich dostępność była optymalna?

Do jednostek systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w warunkach szpitalnych oraz wykonujących medyczne czynności ratunkowe w warunkach pozaszpitalnych zalicza się odpowiednio:

Przeprowadzona analiza wykazała, że:

Średnia ważona odległość do szpitalnego oddziału ratunkowego wynosiła 19,5 km. Wyniki ogólnokrajowe wskazywały na odpowiednią liczbę i stosunkowo poprawne z punktu widzenia dostępności przestrzennej, rozmieszczenie SOR-ów na terenie kraju.

Jednak analiza zróżnicowania regionalnego w ten sposób ujmowanej dostępności przestrzennej SOR-ów dowiodła, iż nie wszędzie istniejący stan sieci oddziałów ratunkowych można było uznać za właściwy.

Najbardziej korzystna sytuacja w zakresie odległości do najbliższego SOR-u występowała w województwach małopolskim ( = 13,2 km), wielkopolskim ( = 16 km), łódzkim ( = 16,8 km) i podkarpackim ( = 16,8 km).

Ponad 2/3 powierzchni tych województw znajdowało się w odległości nie przekraczającej 20 km od SOR-u (w małopolskim nawet 85%), a praktycznie nie występowały obszary, z których dystans do oddziału ratunkowego przekraczałby 40 km (poza niewielką, bieszczadzką częścią województwa podkarpackiego).

Największe przeciętne odległości do szpitalnych oddziałów ratunkowych charakteryzowały województwo zachodniopomorskie ( = 32 km) oraz lubuskie, warmińsko-mazurskie i dolnośląskie (powyżej 20 km).

W zachodniopomorskim ponad 1/3 powierzchni oddalona była więcej niż 40 km od najbliższego SOR-u, a w granicach 20-kilometrowej ekwidystanty znajdowało się niecałe 20% obszaru województwa. Z kolei w województwach lubuskim, warmińsko-mazurskim i dolnośląskim dystans nie przekraczający 20 km do najbliższego oddziału ratunkowego charakteryzował jedynie niecałą połowę ich powierzchni.

Wybór obszaru badań oraz inwentaryzacja zasobów usługowych przedszpitalnego ratownictwa medycznego stanowiły wstęp do opracowania i analizy optymalnego rozmieszczenia zespołów wyjazdowych.

Właściwe postępowanie badawcze rozpoczęto od podziału terenu aglomeracji na siatkę kwadratów o boku równym 500 m. W ten sposób wygenerowano 9000 pól o powierzchni 0,25 km2, które dla celów analitycznych uznano za podstawowe jednostki badawcze.

Potencjalny popyt na świadczenia ZRM określono na podstawie rozmieszczenia ludności, identyfikując liczbę osób mieszkających na obszarze poszczególnych pól podstawowych (kwadratów)

W kolejnym kroku postępowania badawczego zbudowano macierz zawierającą odległości pomiędzy wszystkimi polami podstawowymi.

W tym celu posłużono się warstwą zawierającą sieć utwardzonych dróg na obszarze aglomeracji poznańskiej. Przyjęto, że średnia prędkość ambulansu w obszarach zabudowanych na drogach jednojezdniowych wynosi 35 km/h, a na drogach dwujezdnowych 60 km/h. Na wszystkich drogach przebiegających poza terenami zabudowanymi założono, że ambulans porusza się ze średnią prędkością 70 km/h. Prędkość dojazdową, na odcinkach pomiędzy centroidami pól podstawowych a najbliższą drogą, ustalono jako 20 km/h.

Obliczenia wykonano za pomocą programu Flowmap, opracowanego do analiz geograficznych i wykorzystywanego jako narzędzie wspomagające podejmowanie decyzji lokalizacyjnych (por. Geertman i in., 2004).

W następnym etapie ocenie poddano możliwości ratunkowo-medycznego zabezpieczenia ludności wynikające z istniejącego rozmieszczenia zespołów ratownictwa medycznego na obszarze aglomeracji poznańskiej.

Badania przeprowadzono w odniesieniu do standardów czasowych zawartych w przepisach ustawy o PRM (maksymalny czas dotarcia nieprzekraczający 15 minut w miastach powyżej 10 tys. mieszkańców
i 20 minut w pozostałym terenie).

Wykorzystując funkcje programu Flowmap i bazując na wcześniej opracowanej macierzy odległości czasowych wyznaczono zasięgi stref 15 i 20-minutowego dotarcia ZRM (ryc. 29) oraz dokonano pomiaru powierzchni i ludności zamieszkującej w tych strefach.

Procedura modelowania optymalnych lokalizacji zespołów ratownictwa medycznego wymagała określenia warunków wstępnych pozwalających przedstawić rzeczywistość w sposób uproszczony (modelowy), a równocześnie umożliwiających sformułowanie i rozwiązanie problemów decyzyjnych.

Dla potrzeb niniejszej analizy wzięto pod uwagę następujące warunki wstępne:


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Geografia społeczna ćw 3 zad 4, Geografia umcs, Geografia społeczna
Geografia spoleczno, studia, geografia UJ, geografia społeczno ekonomiczna Polski
struktury, II Rok Geografia, Geografia Społeczna
REWOLUCJE PRZEMYSŁOWE, Geografia społeczno-ekonomiczna
Organizacje gopodarcze swiata, Geografia społeczno-ekonomiczna
GEOGRAFIA SPOLECZNO EKONOMICZNA POLSKI SZKIC
Geografia społeczna ćw 8 zad 2, Geografia umcs, Geografia społeczna
GEOGRAFIA SPOŁECZNA PYTANIA, II Rok Geografia, Geografia Społeczna
2 PODSTAWY GEOGRAFII SPOLECZNO EKONOMICZNEJ 1
Ściąga społeczna, II Rok Geografia, Geografia Społeczna
Geografia społeczna ćw 5 zad 2, Geografia umcs, Geografia społeczna
bezrobocie - podstawy zagadnienia, Geografia społeczno-ekonomiczna
Geografia spoleczno ekonomiczna Polski, studia, geografia UJ, geografia społeczno ekonomiczna Polski
Geografia społeczna1, II Rok Geografia, Geografia Społeczna
Geografia, Geografie społeczno - ekonomiczna (10 stron)
geografia społeczno ekonomiczna
System społeczno-gospodarczy Ziemi, Geografia społeczno-ekonomiczna
Surowce na świecie. Wskaźniki cen surowców. Produkcja energii, Geografia społeczno-ekonomiczna

więcej podobnych podstron