Podstawowe pojęcia pedagogiczne.

Czym są pojęcia?

Składniki myśli – „ sens pojęcia nigdy nie jest definitywnie ustalony, ani też nie sprowadza się do kontekstu, w jakim występuje, ale tworzy się w ruchu myśli, a myślenie (…) dzieje się w dialogu, który dzięki >> fuzji horyzontów << sens dopiero wyistacza ‘’

W ujęciu hermeneutycznym.

- Rozumienie pojęć zawsze dokonuje się w nieustannej interakcji ze światem.

- Układ ten ma charakter relacyjny, bowiem odbywa się w sferze: Ja- Ty.

- Jest dynamiczny, bowiem jest otwarty na inną wypowiedź zmieniającą już istniejące rozumienie.

- Jest podmiotowy tj. osoba rozumiejąca, jako element świata, jest centralną treścią znaczeniową w dokonującym się samo rozumieniu.

W ujęciu psychologicznym.

- Pojęcie – Concept.

- Kategoria umysłowa używana do klasyfikowania obiektów, relacji, zdarzeń czy abstrakcyjnych cech mających wspólne własności.

- Mają reprezentować w umyśle dzięki prototypom wszystkie egzemplarze danej klasy.

Pojęcia jako reprezentacje reprezentacji.

- Pojęcia jako byty abstrakcyjne należące do tzw. uniwersum pojęciowego „ sytuują się na granicy pomiędzy rzeczywistością i możliwością i nigdy nie dają się sprowadzić do rzeczywistych zbiorów przedmiotów, nawet gdy znane są wszystkie egzemplarze podpadające pod dane pojęcie.

Język.

- Zakotwiczenie człowieka w historii i tradycji jest możliwe dzięki uczestnictwu we wspólnocie języka.

- To język wyraża wiedzę o świecie, chociaż wiele wiedzy można przekazać u uzyskać bez pośrednictwa języka.

- To język organizuje sposób postrzegania świata, organizuje kategorię i relacje, jakie jesteśmy w stanie dostrzec w świecie.

Podstawowe pojęcia pedagogiczne.

- Wychowanie.

- Edukacja i system edukacyjny.

- Kształcenie.

- Nauczanie, system nauczania.

- Oświata, system oświaty.

Wychowanie.

Praktyczna aplikacja słowa wychowanie jest najczęściej zdeterminowana osobistymi preferencjami aksjonormatywnymi i doświadczeniami osobistymi w tym zakresie, zarówno pedagogów naturalnych ( rodziców ), jak i profesjonalnych oraz społeczników ( sił społecznych ).

Wychowania nie można zdefiniować.

- Słowo to bardziej oznacza ( wskazuje ) niż znaczy.

-„ Ile zatem w humanistyce możliwych podejść do oglądu prób odczytania tego fenomenu, tyle też jest jego oznaczeń. ‘’

Etymologia słowa.

- Od czeskiego chuowa – piastunka.

- Wychowywać – piastować, chować, utrzymywać i odpowiednio żywić w celu stworzenia najlepszych warunków rozwoju i wzrostu.

- W XIX wieku wychowanie zastępuje łacińskie słowo edukacja ( wprowadzanie ze stanu gorszego do lepszego ).

- XXI wiek powrót terminu edukacja o konotacji anglosaskiej.

Dziś słowo wychowanie i edukacja często używane jest zamiennie dla oznaczenia tych samych zjawisk:

- Działań wychowawczych / edukacyjnych.

- Sytuacji wychowawczych / edukacyjnych.

-Procesów wychowawczych / edukacyjnych.

- Efektów wychowania / edukacji.

Definicje wychowania.

- Prakseologiczne / działaniowe.

„ Wychowanie jest opiekuńczym, regulacyjnym i kształcącym oddziaływaniem ludzi dojrzałych na rozwój dojrzewających, aby mogli mieć udział w dobrach, które są podstawą życia społecznego ‘’ – O. Willmann.

- Ewolucyjne / wzrostowe.

„ Wychowanie jest wrastaniem jednostki w społeczną świadomość gatunku ‘’ – J. Dewey.

- Sytuacyjne / kontekstowe.

„ Wychowanie jest przygotowaniem do życia przez życie ‘’ – O. Decroly.

- Adaptacyjne / efektywne.

„ Istota wychowania polega na przystosowaniu wychowanka do pełnego członkostwa w grupie społecznej ‘’ – F. Znaniecki.

Wychowanie: celowa i świadoma działalność społeczna.

Proces wychowania – wychowanie jest metodycznie zaplanowanym i zorganizowanym przez wychowawcę procesem nakierowanym na cel.

- Metody treści.

- Kontekst społeczno-kulturowy.

Wychowanie jako działalność społeczna.

- Nakierowana cele / efekty związane z rozumieniem człowieka i jego kondycji w świecie.

- Związana z pewną metodyką postępowania wychowawczego.

- Osadzona w realiach społeczno-kulturowych i jako taka zależna preferowanego sposobu życia i rozumienia człowieka w świecie.

- O charakterze relacyjnym.

„ To właśnie sfera Inter – esse wskazuje nam na uwikłanie we wzajemne relacje podmioty, zanurzone w kulturę i życie, w obiektywne trendy rozwojowe, a zarazem w ludzkie pragnienia i zamiary, na akt działania – jako obdarowywania czymś i niepowtarzalny akt jego – doznawania, wymykający się jakiejś technologii, jakiemukolwiek zaprogramowaniu czy opanowaniu pojęciom ‘’ – B. Śliwerski.

- O charakterze potencjalnym.

„ To, co możemy określić jako wychowanie, nigdy, nim nie będzie, gdyż możemy orzekać tylko, co jest, a wychowanie jako zjawisko intersubiektywne, w sensie ścisłym nie jest, lecz staje się ‘’ – B. Śliwerski.

Cele wychowania.

„ Prawidłowe sformułowanie celów wychowania jest ściśle związane z określeniem natury człowieka, a więc z odpowiedzią na pytania:

- Kim jest człowiek?, - Jaka jest jego istota?, - Ku czemu dąży?, - Skąd pochodzi?, - Jakie jest jego miejsce i rola w rzeczywistości społeczno-przyrodniczej?, - Kim jest on w świecie rozwijającej się techniki, narastających antagonizmów i związanych z nimi zagrożeń?, - Jakie jest powołanie człowieka i czym się wyraża sens wytworów jego własnych działań wobec innych ludzi, społeczeństw, ich przyszłości, teraźniejszości i przyszłości? ‘’ – P. Tyrała.

Czym zatem są cele wychowania?

- Cele wychowania w ogólnym rozumieniu są idealnym wyobrażeniem skutku oddziaływań pedagogicznych, przyszłym, postulowanym stanem wychowywanej osoby lub jakiejś jego części, do którego dąży wychowawca poprzez świadome, zaplanowane i racjonalne działanie. – B. Śliwerski.

Definiując cele wychowania można się odwoływać do trzech różnych strategii.

W świetle ideologii romantycznej jest to strategia ‘ zasoby cnót ‘ lub ‘ pożądanych cech osobowości ‘, gdzie celem wychowania jest idealnie zdrowa i w pełni funkcjonująca osobowość, jaką jest jednostka osiągająca stan autonomii, samorealizacji. Tak pojmowane cele są skupione na wewnętrznych stanach jednostki, zadaniem pedagoga zaś jest ochrona wewnętrznego potencjału ‘ ja ‘ poprzez stwarzanie mu warunków do pełnego rozwoju.

Strategia przewidywania sukcesu wynikająca z ideologii transmisji kulturowej, która definiuje cele wychowania w kategoriach standardów wiedzy i zachowań jednostki, pozwalających jej na odnoszenie sukcesów w systemie społecznym. Zadaniem wychowania jest zatem doprowadzenie rozwoju społecznego jednostek do takiego poziomu, by był on zgodny z określonymi standardami kulturowymi.

Strategia logiki rozwojowej, wynikające z ideologii progresywizmu, w świetle której podstawowym celem wychowania jest rozwój jednostki definiowany w kategoriach postępu. Osoby należy tak wychować, by osiągały nowy, wyższy poziom rozwoju poznawczego, a dzięki temu i rozwoju społeczno-moralnego oraz estetycznego. Moralność jako cel wychowania jest efektem aktywnej zmiany we wzorach reakcji na problemowe sytuacje społeczne. Kryterium rozstrzygającym dobór celów wychowania są racjonalne zasady etyczne oraz postulaty rozwoju i demokracji.

Program wychowania.

Program wychowania najczęściej jest definiowany jako plan podejmowanych działań stanowiących realizację przyjętej w wychowaniu strategii osiągania założonych celów i zadań lub zorganizowany system zajmowania się ludźmi związanymi z nimi procesami.

Sposoby rozumienia programów wychowania.

Programy skoncentrowane na czynnościach nauczycieli w tym:

- Programy w ujęciu tradycyjnym, które związane są z akademickim kanonem wiedzy zebranym w inwentarz treści nauczania.

- Programy w ujęciu behawioralnym, które stanowią zestaw planowanych czynności pedagogicznych.

- Programy w ujęciu aksjologicznym, które budują listę zamierzonych efektów wychowawczych w postaci celów, ideałów i związanych z nimi wartości.

Programy skoncentrowane na uczniu i jego doświadczeniu w tym:

- Programy aktywizujące wychowanka, stanowiące zestaw pojęć i zadań do samodzielnego opracowania przez wychowanka w jemu tylko właściwy sposób.

- Programy w ujęciu progresywistycznym konstruowane jako rejestr doświadczeń ucznia, które mobilizują go do rozwoju przy udziale sprzyjających i kreowanych przez wychowawcę okazji edukacyjnych.

Programy skupione na społeczności lokalnej:

- Która jest przedmiotem działań edukacyjnych jako kreator wyzwań uwzględnianych w wychowaniu oraz jako środowisko wychowywane w toku procesów edukacyjnych.

Metody wychowania.

- Sposoby / czynności zmierzające do realizacji celów wychowawczych.

- Sposoby postępowania wychowawczego / oddziaływania wychowawczego.

- Sposoby wywierania określonego wpływu na aktywność wychowanka.

- Sprawdzony układ zabiegów na inicjujący aktywność podmiotów w wychowaniu.

- Systematyczny sposób współbycia / współprzebywania wychowawcy z wychowankiem.

Klasyfikacje metod wychowania wg. K. Konarzewskiego.

Indywidualne Grupowe.

- Nagradzanie i karanie ( warunkowanie ). - Nacisk grupowy ( warunkowanie )

- Modelowanie ( uczenie się poprzez obserwację ). - Odniesienie porównawcze do grupy (uczenie się poprzez obserwację )

- Perswazja ( uczenie się poprzez komunikaty językowe ). - Normy i role społeczne ( uczenie się poprzez komunikaty językowe )

- Zadania ( uczenie się poprzez działanie ). - Kulturowy wzór życia ( uczenie się poprzez działanie).

Formy / techniki pracy wychowawczej.

Indywidualne. Grupowe.

- Udzielanie pomocy. - Werbalne.

- Wzmacnianie pozytywne. - Niewerbalne.

- Wzmacnianie negatywne.

- Ignorowanie zachowań niepożądanych.

Techniki indywidualne.

Udzielanie pomocy.

- Indywidualne odpytywanie na stopnie.

- Zróżnicowanie w zadawanych pracach.

- Organizowanie pomocy koleżeńskiej w nauce.

- Bezpośrednie wspomaganie ucznia.

Wzmacnianie pozytywne.

- Natychmiastowa nagroda.

- Zawieranie kontraktu.

- Sukcesywna gratyfikacja.

Wzmacnianie negatywne.

- Bezpośrednia interwencja / kara.

- Napomnienie.

- Zbieranie punktów.

- Izolacja społeczna.

- Ignorowanie niepożądanych zachowań ucznia.

Techniki grupowe.

Werbalne.

- ' burza mózgów '.

- Zbieranie opinii o uczniach.

- Decyzje grupowe.

- Swobodne teksty / dyskusje.

- Treningi / warsztaty.

Niewerbalne.

- Socjodrama.

- Zabawa w teatr.

- Muzykoterapia.

- Muzykowanie.

- Ekspresja plastyczna.

- Eskpresja taneczna.

- Ekspresja manualna.

- Rekajsacja.

Skuteczność technik zależy od:

Wychowawcy.

- Jego postawy, umiejętności społecznych.

- Jego samooceny i samokontroli.

- Jego oczekiwań wobec uczniów.

- Uwzględniania przez niego różnic indywidualnych i liczenia się z potrzebami uczniów.

- Chęci / umiejętności aktywizowania i pobudzania wychowanków do działania czy samowychowania.

Wychowanków:

- Ich postaw i umiejętności społecznych.

- Ich samooceny i samokontroli.

- Ich oczekiwań wobec wychowawcy.

- Zróżnicowania indywidualnego, potrzeb i możliwości wychowanków.

- Chęci / umiejętności aktywnego działania czy samowychowania.

Umiejętności pedagogiczne potrzebne w pracy wychowawczej.

- Meta-umiejętności – system wartości i przekonań. -> Zdystansowanie do siebie i innych.

- Wiedza o określonych stanach rzeczy. -> Umiejętności merytoryczne.

-Meta-umiejętności – cierpliwość, zdolność komunikacji. -> Zdolność do wrodzenia pozytywnych stanów rzeczy.

- Wiedza o metodach oddziaływań. -> Umiejętności metodyczne.

Style wychowawcze.

Styl liberalny - sfera władania nad tym kto znajduje się niżej, to kaprysy i potrzeby dzieci liczą się przede wszystkim.

Styl demokratyczny - sfera bycia 'z' drugim człowiekiem ' twarzą w twarz ' tu liczy się współdziałanie, akceptacja, szacunek, wzajemność, otwartość.

Styl autorytarny - sfera władania nad tym, kto znajduje się niżej, to kaprysy i potrzeby rodziców liczą się najbardziej.

Styl dehumanizujący - sfera 'obok' gdzie relacje mają charakter formalny, rzeczowy, obojętny a nie osobowy.

Treść wychowania.

- Treści werbalne: przekaz językowy - 7 %.

- Przekaz wokalny - 38 %.

- Treści pozawerbalne / mowa ciała - 55 %.