HOLKA

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA

prof. dr hab. Krystyna Marzec - Holka

24.02.2011

Pierwszy okres instytucjonalizacji , organizacji i badań środowiskowo-oświatowych pedagogiki społecznej; twórca prof. Edmund Trempała 1974-1997.

Wyższa Szkoła Pedagogiczna powstała z inspiracji Jego Magnificencji Rektora prof. Edmunda Trempały, który jako pedagog społeczny utworzył Zakład Pedagogiki Społecznej w 1974 r.

Edmund Trempała:

  1. „Wychowanie zintegrowane w środowisku szkoły”, Warszawa 1976.

  2. „Edukacja równoległa. Funkcjonowanie i kierunki rozwoju edukacji równoległej w polskim systemie oświaty i wychowania”, Bydgoszcz 1990.

  3. „Marginalizacja w problematyce pedagogiki społecznej i praktyce pracy socjalnej”

Krystyna Marzec – Holka:

  1. „Przemoc seksualna wobec dziecka. Studium pedagogiczno – kryminologiczne”

  2. „Dzieciobójstwo – przestępstwo uprzywilejowane czy zbrodnia”

  3. „Nie będziesz bił dziecka swego”

Helena Radlińska 1879 – 1954

Badania Radlińskiej dotyczyły wpływu środowiska na losy szkolne dzieci i młodzieży. Publikacje:

  1. „Podstawy walki z drugorocznością”

  2. „Potrzeba reorganizacji zapisów szkolnych”

  3. „Planowanie pracy wychowawczej na tle środowiska”

  4. „Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych”

Wyniki badań Radlińskiej ukazały nierówności społeczne wypływające z warunków społecznych, gospodarczych i kulturowych procesów edukacyjnych. Ukazuje skrupulatnie istniejące warunki – wyzysk, nędzę, złe warunki pracy i wpływ tej sytuacji na zachowanie.

ROZWÓJ PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ:

I. Okres działań praktycznych, okres prekursorski.

Po raz pierwszy pojęcie pedagogiki społecznej użył w 1834 roku F. Adolf Diesterweg w "Przewodniku do kształcenia nauczycieli niemieckich". Dostrzegał on, podobnie jak inni pedagodzy pod koniec dziewiętnastego wieku, zróżnicowanie społeczeństwa pod względem ekonomicznym i klasowym. Widzieli oni różnorodne warunki bytowe uczniów szkolnych: z jednej strony bogactwo i przepych, a z drugiej - ubóstwo, nędzę, głód i niedostępność szkoły. Chciał zmienić tą sytuację. Propagował oświatę ludu i szkoły ludowe. Chciał, aby nauczyciele byli przygotowani na różną sytuację dzieci, które będę trafiały do szkoły, aby umieli im świadczyć pomoc w różnych trudnościach. Nauczyciele powinni zatem zostać przeszkoleni nie tylko pod względem nauczania swojego przedmioty, ale także pod względem umiejętności radzenia sobie z trudną sytuacją ich podopiecznych. Diesterweg upatrywał w szkole ważną rolę, jaką miała spełniać w podnoszeniu poziomu życia w społeczeństwie. Pedagogika społeczna wychodziła jednakże poza teren szkoły, koncentrując się na środowisku życia ucznia. Poszerzeniu uległy zatem tereny praktyki wychowawczej. Swoim zasięgiem pedagogika społeczna objęła także instytucje kulturalne i socjalne i doceniła ich ważne miejsce w procesie wychowania i nauczania. Można więc powiedzieć, że pedagogika społeczna skoncentrowała się na społeczno - kulturalnych komponentach, składnikach procesu wychowania.

Kolejny działacz z początków pedagogiki społecznej to Robert Owen - utopijny socjalista. Działał wśród robotników, zbudował dla nich fabrykę, pomógł zdobyć mieszkania. Jego działalność socjalna na rzecz robotników była nowością. Powoływał on również do istnienia nowe instytucje opiekuńczo - wychowawcze: żłóbki i przedszkola, szkoły dla młodzieży dorastającej, kluby , biblioteki, czytelnie i place zabaw. Rozumiał on ludzi jako twory warunków swojego życia, akcentował wpływ środowiska na człowieka.

II. Okres działalności teoretycznej.

Pedagogika społeczna zaczęła się rozwijać jako nauka spekulatywna. Paul Bergemann odwołał się do odkryć empirycznych i teorii ewolucji Karola Darwina i pedagogiki naturalistycznej Henryka Spencera. Był to czas kiedy nauki przyrodnicze bardzo się rozwijały i stały się pomocne dla rozwoju pedagogiki społecznej. Dowiedziono, że na psychikę ludzką duży wpływ ma biologia i chemia (psychofizjologia - Wundt). Wykazano zasadność teorii dziedziczenia cech psychicznych. Był to również czas rozwoju nauk społecznych. Powstała socjologia jako nauka. Filozofowie zwrócili się również w stronę społeczeństwa. A. Comte podkreślał, że jednostka powinna się podporządkować dobru wspólnemu, że jest ściśle związana ze społeczeństwem. Rozwijała się socjologia wychowania: Florian Znaniecki, Emil Durkheim. Akcentowali wychowawczą funkcję społeczeństwa. Wychowanie traktowano jako proces społeczny, który polega na metodycznym uspołecznieniu jednostki. Wychowanie miało się stać spoiwem łączącym jednostkę ze społeczeństwem. Postulowano system powszechnego wychowania, a więc otwartość szkoły na środowisko w którym funkcjonuje. Szkoła ma w sposób aktywny wpływać na społeczeństwo i przeobrażać go.

Te przemiany społeczno - kulturowe wpłynęły na rozwój pedagogiki społecznej. Paul Bergemann sięgając do tego dorobku rozpoczął działalność teoretyczną i praktyczną. Uważał on, że pedagogika powinna mieć zarówno charakter indywidualny jak i społeczny. Człowiek jest specyficznym indywiduum. Nie żyje jednak w zawieszeniu, ale w konkretnym środowisku. Jest więc istota społeczną. Wychowanie jest więc procesem społecznym. Bergemann podkreślał znaczenie najbliższego środowiska wychowawczego dziecka - rodziny, która pełni podstawową rolę w procesie wychowania dziecka. Uważał za konieczne objęcie rodziny opieką i kontrolą publiczną, aby ujednolicić treści, które przekazuje szkoła i rodzina. Zwracał też uwagę na potrzebę organizowania pracy oświatowej i kulturalno - wychowawczej dla osób, które ukończyły już edukację w szkole (edukacja dorosłych, wychowanie pozaszkolne). Miało to za zadanie wdrażać do samowychowania i samokształcenia. Wychowanie dla Bergemanna polegało między innymi na likwidowaniu różnic społeczno - kulturalnych wewnątrz danego społeczeństwa.

Ważną postacią dla tego okresu był również J. H. Pestalozzi (1746-1827).

Na początku dwudziestego wieku ponownie odkryto jego naukowy dorobek. Zapoczątkował on ideę oświaty ludu przez rozwój moralny i gospodarczy środowiska wiejskiego. Chciał pobudzić siły, które tkwią w tym środowisku. Wypracował również model ośrodka rodzinno - opiekuńczego, i sam zaczął w jednym z nich pracować. Ośrodek stał się dla niego jakby naturalnym rozszerzeniem jego rodziny. Dzieci otrzymywały tu miłość i wykształcenie, głównie rzemieślnicze, przygotowujące do pełnienia zawodu. Praca spełniała w ośrodku element wychowawczy. U progu XX wieku podjęto próbę odnowienia jego koncepcji szkoły ludowej, elementarnej i ośrodków opiekuńczych dla dzieci i młodzieży. Z jego działalności praktycznej czerpano idee dla teorii pedagogiki społecznej. Podkreślano wpływ środowiska rodzinnego i lokalnego na kształtowanie się postaw wychowanków, na ich proces wychowania. Zwrócono również uwagę na osobowość nauczyciela. Postulowano podjęcie starań mających na celu nie tylko przygotowanie merytoryczne nauczycieli, ale również dbanie o rozwój ich osobowości, ich nastawienia do społeczeństwa, zaangażowania na rzecz innych. Zauważono również, że na efekty pracy szkoły duży wpływ ma środowisko, w którym ona funkcjonuje. Zaczerpnięto od Pestalozziego koncepcję konieczności pozytywnych bodźców rozwojowych w procesie wychowania, które powinno dostarczyć środowisko wychowanka.

III. Okres rozwoju badań empirycznych w pedagogice społecznej; kształtowanie się metodologii pedagogiki społecznej.

Główna postać tego okresu - Stanisław Szacki - radziecki pedagog społeczny. Wraz z grupą innych pedagogów społecznych wypracował uogólnienia teoretyczne dla pedagogiki społecznej, oparte na wieloletniej praktyce wychowawczej. Stanisław Szacki przez całe swoje życie poświęcał się praktyce aktywności wychowawczej. Prowadził kolonie dla dzieci pod szyldem: "odważne życie". Uczył i wychowywał dzieci przez pracę fizyczną i działalność artystyczną. Podejmował współpracę ze środowiskiem lokalnym, w którym odbywały się te kolonie. Z działalności praktycznej wyciągał wnioski odnośnie procesu wychowania i środowiska. Uważał, że w skład środowiska wychowawczego wchodzą czynniki fizyczne, społeczne i ekonomiczne. Zwrócił uwagę na fakt kształtowania się dziecka w środowisku lokalnym, formowania jego osobowości w okresie zanim pójdzie do szkoły, a także po szkole. Dziecko przebywa w szkole tylko kilka godzin z całego swego czasu. Sama szkoła nie jest więc w stanie wywołać pozytywnych zmian w jego osobowości. Potrzeba jest podjęcia współpracy z środowiskiem pozaszkolnym. Szkoła powinna, według Szackiego, spełniać cztery podstawowe funkcje: dostarczać dzieciom wiadomości i kształcić ich umiejętności; organizować życie społeczności dziecięcej; wspomagać rodzinę w wypełnianiu jej wychowawczej funkcji; wpływać pozytywnie na całe środowisko lokalne, w którym się znajduje. Główne cechy jakimi powinien odznaczać się wychowawca - pracownik społeczny: szerokie spojrzenie na całą rzeczywistość, zdolność do wnikliwej obserwacji, umiejętność planowania swojej pracy i badania procesów jakie zachodzą w wychowaniu.

Helena Radlińska (1879-1954):

  1. Urodzona w elitarnej rodzinie

  2. Rodzice to zasymilowani Żydzi, bardzo dobrze wykształceni

  3. Zajmowała się edukacją dzieci wiejskich, wykluczonych

  4. Salon rodziny tworzyli pisarze, muzycy, aktorzy, malarze

  5. Wartością afirmowaną przez to środowisko była walka o niepodległość i wartości: patriotyzm, wrażliwość społeczna, praca oświatowa

  6. W młodości przynależała do Tajnych Instytucji Oświatowych:

  1. Uniwersytet Latający (1882),

  2. Towarzystwo Kursów Naukowych (1886),

  3. Towarzystwo Pedagogiczne (1903),

  4. Uniwersytet dla Wszystkich (1905),

  5. Strajk Szkolny (1905),

  6. otwarcie Filharmonii Warszawskiej (5.11.1901).

  1. Wykształcenie:

  1. 6-letnia pensja

  2. Tajne kursy nauczycielsko-polonistyczne

  3. 2-letnia praktyka w Bibliotece.

  1. Walczyła o tożsamość narodową i kulturową zagrożoną polityką zaborców

  2. Wraz z mężem została zesłana na Syberię, gdzie wspólnie leczyli Tatarów, Rosjan i innych, a dzięki czemu mieli dostęp do surowców potrzebnych, by przeżyć

  3. 1906-1918 – była działaczem społecznym i bojownikiem (praca na Uniwersytecie Ludowym im. A. Mickiewicza)

  4. Pisała książki historyczne dla dzieci i młodzieży

  5. Publikacje:

  1. Ze spraw wychowania i oświaty (1907-1910)

  2. Z zagadnień pedagogiki społecznej (1908)

  3. Podstawy wychowania narodowego (1909)

  4. Wychowanie dorosłych (1935).

  1. Poruszała problematykę z zakresu opieki, pomocy i służby społecznej

  2. Prowadziła badania dotyczące wpływu środowiska na losy szkolne dzieci i młodzieży:

  1. Podstawy walki z drugorocznością (1935)

  2. Potrzeba reorganizacji zapisów szkolnych (1935)

  3. Planowanie pracy wychowawczej na tle środowiska (1934)

  4. Metody i wyniki badań nad wpływem środowiska na losy szkolne dzieci (1936)

  5. Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych (1937) – początek pedagogiki społecznej w Polsce, najważniejsza praca w jej dorobku.

  1. Zasługi w nauce – podjęcie badań zespołowych i diagnostycznych dotyczących niepowodzeń szkolnych w Warszawie i w Łodzi (na podstawie 599 uczniów)

  2. Autorka etapów badań terenowych, metod i technik oraz obserwacji jako fundamentalnych narzędzi

  3. Autorka koncepcji pomiaru środowiska wychowawczego

  4. Wyniki jej badań ukazały nierówności społeczne wynikające z warunków społecznych, gospodarczych, kulturowych procesów edukacyjnych; ukazuje skrupulatnie istniejące warunki i wpływ tej sytuacji na wychowanie:

  1. Wyzysk

  2. Nędza

  3. Złe warunki pracy

  1. Odpad szkolny – zapisy do szkoły powszechnej selekcjonowały dzieci; większość dzieci nieprzyjętych do szkoły pochodziło ze środowisk ubogich, które charakteryzował brak dojrzałości szkolnej, fizycznej i umysłowej; ukończenie kl. VII obejmowało tylko dzieci o dobrej sytuacji materialnej rodziców.

  2. Jej poglądy ukształtowało Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wydziału Pedagogiki Wolnej Wszechnicy Polskiej

  3. Koncepcja osobowości i człowieka Radlińskiej – oparta na kategoriach czynu w celu polepszenia warunków bytowych i warunków pracy

  4. Środowisko - zespół warunków, wśród których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość stale lub przez dłuższy czas:

  1. Bezpośrednie - obejmuje „to, co najbliższe” oraz środowisko dalsze o szerszych granicach zasięgu

  2. Obiektywne - oznaczające „to, po co człowiek sięgnąć może” oraz środowisko subiektywne, które zawiera elementy oddziaływujące w danej chwili na człowieka

  3. Materialne - składające się z realnych wytworów człowieka i przyrody oraz środowisko niewidzialne, psychiczne, obejmujące m. in. Idee, wierzenia, zwyczaje, a także więź moralna.

  1. Cele / Zadania pedagogiki społecznej wg Radlińskiej:

  1. Zmiana niekorzystnych warunków rozwojowych oraz ulepszenie wpływów pozytywnych, oparte na siłach jednostki, grupy i środowiska

  2. Przygotowanie człowieka do twórczego udziału w życiu narodu.

  1. Funkcje pedagogiki społecznej wg Radlińskiej:

  1. Kompensacja - wyrównanie braków utrudniających prawidłowy rozwój jednostki

  2. Profilaktyka - zapobieganie powstawania niekorzystnych zjawisk

  3. Doskonalenie - rozwijanie prac własnych, by doskonalić siebie i otoczenie.

  1. Po 1945r. przeniosła się na Uniwersytet Łódzki, bo Warszawa była wtedy w gruzach

  2. W 1952r. zamknięto Katedry i Zakłady prowadzone przez Radlińską – komuniści uznali bowiem pedagogikę społeczną u socjologię za nauki burżuazji.

Cechy pedagogiki społecznej:

  1. Globalność

  2. Dynamika

  3. Kompensacja

  4. Wartościowanie.

Idee Radlińskiej:

  1. Podmiotowość - traktować jednostkę jako podmiot

  2. Sprawiedliwość społeczna - wszyscy mają równy dostęp do warunków rozwojowych

  3. Pomocniczość - społeczeństwo ma obowiązek pomagania

  4. Edukacja społeczna - wychowanie; jeden z elementów życia społeczno-kulturowego.

10.03.2011

Pedagogika społeczna wyodrębniła się z pedagogiki ogólnej na początku XIX w. Prekursorami byli: Aleksander Kamieński, Helena Radlińska, Ryszard Wroczyński, Irena Leparczyk. Interesuje się siłami środowiskowymi, aktywnością. Mówi o wielu środowiskach (miejskich, wiejskich, regionalnych, podwórkowych itp.).

Zajmuje się działalnością społeczno-wychowawczą w środowisku (teoria i praktyka).

DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNA: ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE

(podstawowy konstrukt) – środowisko naturalne

REALIZOWANA METODAMI

Metoda indywidualnych przypadków → dla jednostek

Praca z grupą → dla grup społecznych

Metoda organizacji środowiska → dla instytucji

Ukierunkowanie działania społecznego poprzez pracę socjalną, pracę opiekuńczą, edukację zdrowotną, animację społeczno-kulturową w celu przekształcania, organizacji i modernizacji.

OKRESY W PEDAGOGICE SPOŁECZNEJ:

  1. Okres prekursorów i Heleny Radlińskiej (1900-1945):

Jest to okres różnorodnych wpływów płynących przede wszystkim ze strony nauk społecznych, rozwijających się w tym okresie. Syntetyczne ujęcie pedagogiki społecznej inspirowanej tymi wpływami w swoich pracach daje Helena Radlińska.

1935 – „Stosunek wychowawczy do środowiska społecznego” – pierwsza praca zwarta poświęcona pedagogice społecznej autorstwa Heleny Radlińskiej.

1945 – utworzenie pierwszej Katedry Pedagogicznej w Uniwersytecie Łódzkim.

do 1950 – kontynuacja dotychczasowego dorobku pedagogiki społecznej.

  1. Pedagogika społeczna PRL-u (1945-1989):

1950 – likwidacja pedagogiki społecznej

1954 – śmierć Heleny Radlińskiej

1957 – utworzenie Katedry Pedagogiki Społecznej w Uniwersytecie Warszawskim

1961 – reaktywowanie Katedry Pedagogiki Społecznej w Uniwersytecie Łódzkim.

Główne kierunki badań pedagogiki środowiskowej:

Działy zainteresowań pedagogiki społecznej:

Pedagogika społeczna i inne nauki:

ROZWÓJ SZKÓŁ PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ PO 1945r.:

  1. Szkoła łódzka:

  1. Zapoczątkowana przez H. Radlińską, która preferowała opiekuńczo-pomocowy kierunek badań

  2. Związek personalny i problemowy z H. Radlińską i jej kierunkiem badań

  3. Przedstawiciele: Kamiński, Lepalczyk, J. Chałasiński

  4. Kierunek – praca socjalna: E. Marynowicz-Hetka, J. Piekarski, D. Urbaniak-Zając.

  1. Szkoła warszawska:

  1. Związek personalny z H. Radlińską, lecz odmienność problemowa

  2. Działał w niej uczeń H. Radlińskiej – R. Wroczyński

  3. Przedstawiciele: J. Pilch, R. Kelm, Przecławska, M. Winiarski, W. Theiss, Smolińska-Theiss, Szmagalski.

  4. Kierunek – praca opiekuńcza, oświata dorosłych, polityka oświatowa.

  1. Szkoła poznańska:

  1. Założona przez F. Znanieckiego, wybitnego socjologa: Chłop Polski w Europie i Ameryce, 5 t., USA, 1918-1920, Socjologia wychowania, 1928.

  2. Działał tam m.in. uczeń Znanieckiego – S. Kowalski

  3. Przedstawiciele: Z. Kwieciński, W. Dykcik, T. Frąckowiak, J. Modrzewski

  4. Nurty badawcze: Socjologia wychowania, Edukacja środowiskowa, Teoria i aksjologia pedagogiki społecznej.

  1. Szkoła bydgoska:

  1. Założona przez R. Wroczyńskiego i E. Trempałę

  2. Uczniowie: K. Marzec-Holka, M. Cichosz, M. Deptuła, M. Kuchcińska, T. Hejnicka-Bezwińska, R. Leppert

  3. Klasyczny nurt badań: opieka, kompensacja, wychowanie środowiskowe

  4. Współczesny nurt badań: praca socjalna, pomoc społeczna, marginalizacja, bezrobocie, kapitał społeczny, modernizacja środowiska wychowawczego.

  1. Szkoła katowicka:

  1. Szkoła A. Radziewicza-Winnickiego na podbudowie szkoły socjologa S. Nowaka

  2. Klasyczna pedagogika społeczna – współczesne teorie modernizacji społecznej

  3. Specjalizacje: E. Syrek – edukacja zdrowotna, E. Jarosz – ochrona dziecka, E. Wysocka – młodzież w kryzysie, diagnoza resocjalizacyjna, Nowak – patologia społeczna, niepełnosprawni.

  1. Pozostałe środki akademickie:

  1. Olsztyn – Uniwersytet Warmińsko-Mazurski – S. Kawula, A. Olubiński, E. Kartowicz

  2. Białystok – Uniwersytet Białostocki – J. Nikitorowicz, J. Izdebska

  3. Szczecin – Uniwersytet Szczeciński – B. Kromolicka (brak szkoły)

  4. Opole – Uniwersytet Opolski – J. Brągiel

  5. Kielce – Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny – B. Matyjas

  6. Wrocław, Kraków, Rzeszów – brak badań i szkoły.

GENEZA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ W EUROPIE:

  1. Adolf Diesterweg – wprowadził do literatury termin pedagogika społeczna w książce Przewodnik do kształcenia nauczycieli niemieckich (1934). Dostrzegał złożoną strukturę zróżnicowanego klasowo społeczeństwa, nędzne warunki życia w biedzie.

  2. Mary Richmond (USA) – dokonała przewrotu w opiece społecznej przez unaukowienie dobroczynności – przekształciła filantropię w służbę społeczną realizowaną przez fachowy personel, wykształconych pracowników. Założyła pierwszą Uczelnię Służb Pracowników Socjalnych w Nowym Jorku (1898).

  3. Alice Salomon – rozwijała ideę M. Richmond. Założyła Szkołę Pracowników Socjalnych w Berlinie.

  4. Adolf Busemann – niemiecki pedagog, profesor Uniwersytetu w Marburgu, opracował teorię pedagogiki środowiskowej (1932).

  5. J. H. Pestalozzi – sformułował podstawowe tezy, rozwijane później na gruncie pedagogiki społecznej, czyli założenia dotyczące wychowawczej funkcji środowiska i potrzeby doświadczania pozytywnych bodźców rozwojowych (według zamierzonych celów pracy wychowawczej). Jego teoria oraz liczne osiągnięcia miały znaczący wpływ na dalsze losy pedagogiki społecznej, której empiryczny charakter nadano w chwili wyprowadzenia przez jej reprezentantów uogólnień teoretycznych z wieloletniej praktyki wychowawczej.

  6. S. Szacki – jako pierwszy wymienił ulicę jako ważny element środowiska wychowawczego. Był orędownikiem wychowania związanego z ulepszeniem środowiska.

  7. H. Radlińska – rozszerzyła pojęcie pedagogiki społecznej na wielorakie instytucje społeczne, pojęcie to przejęła od teoretyków niemieckich.

  8. Polscy przedstawiciele nawiązywali do myśli polskiego oświecenia, do filozofii, socjologii i literatury: H. Kołątaj, L. Krzywicki, S. Staszic, K. Libelt, J. Śniadecki, S. Karpowicz, E. Abramowski.

24.03.2011

Szkoła środowiskowa – szkoła ściśle powiązana ze środowiskiem lokalnym i dalszym, co przejawia się w pełnieniu rozszerzonych funkcji

Rozszerzone funkcje szkoły środowiskowej:

  1. Dydaktyczna, wychowawcza, opiekuńcza, środowiskowo-organizatorska (aktywizująco -koordynacyjnej);

  2. Socjotechnika działania społeczno-edukacyjnego opartego na wielostronnej współpracy z rodzicami, różnymi ośrodkami wychowania pozaszkolnego.

Działania społeczno-edukacyjne szkoły środowiskowej:

  1. Bezpośrednie – skierowane na dziecko, np. zbiórki żywności

  2. Pośrednie – skierowane na rodziny, placówki i instytucje, w których przebiega życie dziecka. Chodzi tu o odpowiednie ukierunkowanie rodzin, placówek i instytucji pozaszkolnych w zakresie ich bezpośredniego oddziaływania opiekuńczo- wychowawczego na dziecko, mając na uwadze przede wszystkim jego dobro oraz dobro jego rodziny.

Elementy, które mają szczególne znaczenie w szkole środowiskowej:

  1. Aktywność, zespołowość i samorządność dzieci i młodzieży, oraz nauczycieli, wychowawców i rodziców

  2. Wykorzystywanie w pracy dydaktyczno-wychowawczej treści środowiskowych i zasobów doświadczeń społecznych dzieci i młodzieży

  3. Aktywizacja i włączenie sił społecznych środowiska do realizacji swoich zadań programowych w ramach współpracy w dziedzinie kształcenia, wychowania i opieki

  4. Inspirowanie, ukierunkowanie i integrowanie oddziaływania społeczno-edukacyjnego wszystkich placówek, instytucji i grup społecznych środowiska.

Szkoła taka aktywnie uczestniczy w przygotowaniu dzieci i młodzieży do ustawicznego samokształcenia i udziału w różnych placówkach i instytucjach wychowania pozaszkolnego, co wiąże się z wyposażeniem ich w odpowiedni zasób wiadomości i umiejętności oraz wzbudzeniem motywacji do partycypacji w życiu społeczno-kulturalnym. Działalność jej jest ukierunkowana na zaspokajanie potrzeb opiekuńczo-wychowawczych i kulturalno- oświatowych społeczności lokalnej.

Geneza szkoły środowiskowej:

Rodowód szkoły środowiskowej sięga daleko w przeszłość. Znalazła swój wyraz w twórczości i nowatorskiej działalności znakomitych pedagogów XVIII i XIX wieku (J. H.  Pestalozziego, A. W. Diesterwega,  l. Tołstoja) i połowy XX wieku (St. Szackiego, Deweya, C. Freineta, W. Suchomlińskiego), a na gruncie polskim m.in. J. Wł. Dawida, St. Karpowicza, H. Rowida, J. Korczaka. Szczególnie znaczący wkład do rozwoju tej idei wnieśli H. Radlińska (uwagę poświęcała problemom współdziałania szkoły i środowiska, aktywizacji społeczności lokalnej integracji wpływów środowiskowych) oraz F. Znaniecki (autor idei społeczeństwa wychowującego, szkoły otwartej wielostronnie powiązanej z nurtem życia pozaszkolnego). Większe zainteresowanie problemem interakcji szkoły środowiska obserwujemy w okresie powojennym, a w szczególności w latach 60.-80.-tych. W tym okresie znalazła szerokie odzwierciedlenie idea powiązania szkoły i środowiska w licznych koncepcjach pedagogicznych szkół.

Modele szkół:

  1. Szkoła środowiskowa – wyrosła z lokalnych potrzeb i na trwałe jest zakorzeniona w społecznych potrzebach rozwojowych okolicznych mieszkańców.

  2. Szkoła w środowisku lokalnym – placówka umiejscowiona w określonym otoczeniu, niekoniecznie dla jego potrzeb.

  3. Szkoła przeciwko społeczności lokalnej – szkoła w krajach o modelu scentralizowanym, gdy państwo narzucało jeden system wartości i jeden system wychowania; w Polsce do 1989r.

  4. Szkoła obok środowiska lokalnego – z reguły szkoła niepubliczna, niezwiązana z potrzebami środowiska lokalnego.

Reforma zarządzania oświatą, demokratyzacja i stworzenie obywatelskiego kolegializmu i pluralizmu przybliżyły szkoły do środowiska lokalnego:

  1. Uspołecznienie poprzez samorząd terytorialny – dany samorząd terytorialny powinien kontrolować wszelkie dobra, surowce itd., natomiast poszczególne osoby powinny być jedynie ich użytkownikami

  2. Uspołecznienie poprzez kolegializmu – zakładaniu wieloosobowych organów decyzyjnych oraz działanie organów administracji publicznej, polegające na podejmowaniu decyzji większością głosów

  3. Uspołecznienie poprzez prywatyzację - żeby zmniejszyć ryzyko strat tj. nie dokładać do nierentownych przedsiębiorstw państwowych, państwo wprowadza prywatyzację i sprzedaż podmiotom prywatnym.

Bariery w procesie uspołecznienia:

  1. Polska biedna i bogata – transformacja ustrojowa utrwaliła podział na Polskę A i Polskę B

  2. Narastające nierówności społeczne – transformacja ustrojowa spowodowała długotrwały spadek dochodów i pauperyzację chłopów i robotników

  3. Marginalizacja niektórych kategorii społecznych żyjących na pograniczu prawa

  4. Utrwalanie struktury społecznej

  5. Ograniczone możliwości państwa

  6. Niski poziom aktywności społecznej wśród „przegranych” transformacji.

Syndrom „pustej szkoły”:

Polityka państwa skazuje dzieci na ograniczony dostęp do instytucji edukacyjnych, sług medycznych, opiekuńczych, do łączności (brak dróg, telefonów stacjonarnych, Internetu). Szkoły te niestety nie spełniają wtedy funkcji szkoły środowiskowej, bo realizacja założeń szkoły środowiskowej jest w takiej sytuacji mało prawdopodobna. Wszystkie funkcje najlepiej wypełniane są w wiejskich szkołach obwodowych, gdzie zgodnie z obowiązującym prawem dyrektorzy szkół podstawowych kontrolują spełnianie obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkujące w obwodach tych szkół. Te szkoły skupiają się na edukacji i funkcjach socjalnych.

O losach dzieci w gminie Borne Sulinowo decyduje:

  1. Najbliższe środowisko – np. dysfunkcyjna rodzina, bezrobocie, patologia przyczyniają się do zaburzeń i obniżenia szans edukacyjnych dziec

  2. Władze lokalne gminy i powiatu – np. zaciągają kredyty, by mieć fundusze na realizację zadań komunalnych

  3. Edukacja przedszkolna – obecnie w fatalnych warunkach (objętych jest nim obecnie 46 dzieci)

  4. Druga przestrzeń życiowa – środowisko społeczno-edukacyjne szkoły z dokształcającą się systematycznie kadrą, z dobrą infrastrukturą, z odpowiednią liczbą klas lekcyjnych, z salami komputerowymi i sprzętem audiowizualnym, z biblioteką i stołówką – by dzieci, mając dostęp do wszystkich możliwości edukacyjnych szkoły, nie wagarowały; aktualnie jest to biedne środowisko lokalne

  5. Współpraca z rodzicami.

07.04.2011

RELACJE ŚRODOWISKO – JEDNOSTKA

Podstawowy element dociekań badawczych pedagogiki społecznej to relacje środowisko – jednostka. To również przedmiot jej badań.

Pedagogika społeczna to dziedzina nauki zajmująca się pewnymi kwestiami społecznymi, które zarazem są przedmiotem badań pedagogiki społecznej. Wyróżnikami nauki są:

  1. Cel.

  2. Przedmiot badań.

  3. Metody badawcze.

  4. Język.

  5. Uporządkowana struktura.

Pedagogika społeczna jest nauką humanistyczną. Ze względu na przedmiot badań jest nauką praktyczną, ze względu na cel jest nauką aksjologiczną, bo istotne w pedagogice społecznej jest funkcjonowanie wartości. Przedmiotem są: środowisko, uwarunkowania środowiskowe, człowiek i jego rozwój, działanie społecznej i jego wartości.

Pedagogika społeczna powstała jako ruch społeczny w reakcji na przemiany społeczne, które zachodziły w społeczeństwie w wyniku rozwoju technologii, przemysłu i gospodarki. Był to ruch działaczy społecznych, którzy czuli się odpowiedzialni za losy innych ludzi. Pierwszych pedagogów społecznych cechowała gotowość do działania, czyli wtedy dążenie do odzyskania niepodległości oraz budowa demokratycznego, sprawiedliwego państwa.

W. Teiss nazwał te początki pedagogiki społecznej „pedagogiką wzmożenia duchowego”.

Tradycyjna pedagogika zajmowała się procesem wychowawczym, procesem kształcenia intelektualnego, które przebiegało w specjalnie zaaranżowanych sytuacjach. Natomiast pedagogika społeczna zajęła się procesem wychowawczym w oderwaniu od procesu dydaktycznego i to była ta nowość w pedagogicznym myśleniu. Ale pedagogika społeczna głównie nastawiona była praktycznie, zwracała uwagę na użyteczność badań i poznania naukowego. W związku z czym środowisko traktowano i definiowano w zależności od potrzeb, czyli od treści i od intencji przekazu.

W podejściu Radlińskiej do środowiska przeważało nie tyle budowanie, konstruowanie teorii, ale chodziło jej o to, w jaki sposób opisać warunki wprowadzenia zmiany w środowisko.

Efekty oddziaływań wychowawczych Radlińska uzależniała od jednostki. W procesie wychowawczym szczególną uwagę przywiązywała do wartości. Mówiła, że przyjmowanie wartości przez każdą jednostkę jest inne więc nie można założyć określonych efektów procesu wychowawczego.

W koncepcji Radlińskiej środowiskiem mogło być wszystko, traktowała je jako:

  1. Metaforę, która oddaje wielość i złożoność możliwych bodźców, których nie sposób objąć kontrolą społeczną.

  2. Źródło bodźców, które powinny być celowo wykorzystywane przez pedagogów.

  3. Przestrzeń, która powinna być przez pedagogów celowo konstruowana.

W pedagogice podkreślało i podkreśla się to, że poznanie teoretyczne nie jest celem samym w sobie. Ma przede wszystkim służyć optymalizacji działań praktycznych.

  1. Kamiński skupił się na środowisku wychowawczym, które miało być:

  1. Nacechowane intencjonalnością wychowawczą.

  2. Miało działać na zasadzie filtra, który miał przepuszczać treści wartościowe, a zatrzymywać wszystko to, co miałoby źle wpływać na wychowanka, czyli miało blokować dostęp innych bodźców na człowieka.

Powstały 3 podejścia metodologiczne do relacji środowisko – jednostka za prof. Alicją Kargulową:

  1. Traktuje środowisko jako miejsce naturalnego rozwoju człowieka. W tym podejściu mówi się o tym, że wychowanie człowieka polega na pielęgnowaniu naturalnego rozwoju jednostki, czyli należy pielęgnować wrodzone cechy, talenty, właściwości jednostki. Żeby to było możliwe trzeba dokonać diagnozy jednostki żeby odkryć jej talenty, wrodzone cechy, a drugiej strony trzeba dokonać diagnozy środowiska i poznać jego dobre i złe strony po to, żeby usunąć z niego te bodźce, które ewentualnie mogą zakłócać naturalny rozwój. W tym ujęciu człowiek wychowany jest jako istota biosocjokulturowa. Środowisko ujmowane jest jako podłoże (gleba), z której człowiek czerpie informacje, wzory, energię do życia i do działania. Dlatego właśnie środowisko powinno dostarczać te elementy w jak najlepszej formie. W tym podejściu wyróżnia się dwa nurty:

  1. Psychopedagogiczny

  2. Socjopedagogiczny

NURT PSYCHOPEDAGOGICZNY – Środowisko ujmowane jest bardzo wąsko, bo utożsamiane jest z interakcją wychowawca – wychowanek. Nacisk kładzie się na osobę wychowanka, ale także wychowawcy. Zadaniem wychowawcy jest diagnozowanie potrzeb osób wychowywanych, rozpoznawanie tego, jakie mają możliwości, jak potrafią przystosowywać się do środowiska, ale też jakie są ich leki, niepokoje. Tu wspomaganie rozwoju polega na psychicznym wsparciu, na budowaniu poczucia bezpieczeństwa, rozładowywaniu napięć. Wychowawca ma pomagać wychowankowi w odnoszeniu sukcesów, ale i w godzeniu się z porażkami. Pedagog powinien działać na rzecz samorozwoju, samoakceptacji, samorealizacji wychowanka, czyli wychowawca powinien pomagać wychowankowi w zdobywaniu szczęścia. Jest to możliwe, gdy są zaspokojone wszystkie potrzeby. Badania w tym nurcie doprowadziły do tego, że stworzono rejestr potrzeb dzieci, młodzieży, dorosłych oraz spis strategii pomocy.

NURT SOCJOPEDAGOGICZNY – W tym nurcie najważniejszą kwestią badawczą jest środowisko, które diagnozuje się, żeby poznać czynniki, które mogą wspomagać rozwój człowieka. Dokonuje się pomiarów środowiska według skal, standaryzowanych mierników, żeby stworzyć modelowe środowiska, instytucje wychowawcze. W tym nurcie stosowana jest metoda monografii, analiza danych demograficznych. Rola pedagoga polega na propagowaniu zmian w środowisku. Pedagog powinien być liderem środowiska, organizatorem środowiska, tak, by stało się czynnikiem wspomagającym rozwój. Budowa środowiska polega na dopasowaniu go do ideału wychowawczego. Ideał wychowawczy jest konstruktem określonej kultury. Pedagog powinien wspomagać prawidłowe cechy wychowanka, a zakłócać rozwój niepożądanych.

  1. Środowisko jako źródło bodźców stymulujących rozwój człowieka. Środowisko traktowane jako źródło z góry przewidzianych bodźców, które modelują intencjonalny rozwój. Relacja wychowawca – wychowanek ma charakter przyczynowo – skutkowy (bodziec – reakcja). Diagnozuje się środowisko pod kątem tych bodźców, które mają największy wpływ na wychowanka, a zadaniem pedagoga jest dostarczanie wymaganych bodźców, sytuacji, które będą stymulowały rozwój wychowanka. To podejście odwołuje się do koncepcji kultury postfiguratywnej. Mówi się o tym, że istotna jest transmisja, przekaz międzygeneracyjny. Aby kulturowo trwała, trzeba przekazywać następnym pokoleniom wartości, które sprawdziły się do tej pory. Ważne jest dobro wspólne, które tworzą wszyscy. Żeby było możliwe działanie na wychowanka poprzez bodźce istnieje potrzeba tworzenia instytucji (np. edukacji pozaszkolnej, animacji kultury, opieki całkowitej). Pedagodzy społeczni kładą nacisk na wychowanie poprzez naśladownictwo wzorów i pożądanych zachowań. Pedagog społeczny powinien organizować środowisko i sytuacje pożądane wychowawczo.

  2. Środowisko jako układ społecznych interakcji świadomych podmiotów. To podejście nawiązuje do podejścia humanistycznego reprezentowanego przez m.in. F. Znanieckiego. Kładł on nacisk na „znaczenie”. F. Znaniecki mówił, że środowisko, to wszystko to, co dostrzegamy i czego doświadczamy. W tym podejściu nie tyle kładzie się nacisk na przedmioty materialne, ale przede wszystkim na wewnętrzne potrzeby człowieka. W tym podejściu mówi się o tym, że środowisko, to wszystko to, czemu człowiek przypisuje znaczenie, więc takim środowiskiem mogą być zwyczaje, obyczaje, mity, religia itd., bo to wszystko buduje człowieka. W tym podejściu człowiek kształtuje się przez doświadczenia. Człowiek jako osoba tworzona jest przez doświadczenie, które jest jej udziałem, czyli kształtuje się przez „pokazywanie życia”. Nie można i nie wolno usuwać ze środowiska żadnych bodźców, bo jest to sztuczna, niewłaściwa sprawa. Kształtują się wtedy ludzie, którzy nie wiedzą jak sobie radzić z trudnościami. Zadaniem pedagoga jest to, aby towarzyszyć wychowankowi, aby wspomagać go w trudnych chwilach.

Współczesne podejście Danuty Urbaniak – Zając do środowiska mówi o tym, że środowisko i jednostka to dwa odrębne byty, światy. Natomiast o odrębności środowiska możemy mówić tylko wtedy, gdy nie ma w nim człowieka. Bo gdy w środowisku jest człowiek, to wszystko się zmienia, bo człowiek podejmuje działanie w środowisku. W związku z czym, jeśli człowiek działa w środowisku, jeśli tworzy warunki działania, to wtedy zmienia nie tylko środowisko, ale i sam siebie. W związku z tym Urbaniak – Zając mówi, że „uczestnictwo społeczne” jest lepszym terminem niż „środowisko”. Zwraca uwagę na to, że relacja człowiek – środowisko jest relacją procesualną. Proces ten realizuje się na 2 sposoby:

  1. Poprzez tworzenie warunków, które dają możliwość zmiany. Tworzą warunki rozwoju i wzrostu jednostki lub grupy społecznej.

  2. Poprzez akt wyboru, bo wybory, które dokonujemy w życiu powodują, że zmieniają się warunki funkcjonowania, a tym samym środowisko.

Poprzez działanie człowieka w środowisku możemy spowodować zmianę – przewidywalną, czyli celowo ukierunkowaną i zmianę nieukierunkowaną, czyli nieprzewidywalną.

Można wymienić 4 sfery uczestnictwa społecznego:

  1. Przyrodnicze – przestrzeń tworzenia warunków rozwoju.

  2. Społeczne – określenie możliwości rozwojowych.

  3. Symboliczno – komunikacyjne – komunikacyjnej interpretacji.

  4. Sferę kreacji kulturowej – tworzenie znaczeń i sensów naszych przeżyć.

12.05.2011

Nierówności społeczne w polu badań pedagogiki społecznej.

  1. Związek stosunków społecznych z problematyką sprawiedliwości społecznej.

  1. John Rawls – filozof, twórca teorii sprawiedliwości społecznej, lansuje równy podział wartości.

  2. Ramy sprawiedliwości Rawlsa – społeczeństwo jako system kooperacji obywateli jako wolnych i równych osób.

  3. Państwo demokratyczne zapewnia wg Rawlsa:

  1. Nierówności ekonomiczne:

  1. Współczesna ekonomia bada nierówności i jej lewy biegun – ubóstwo (poziom dochodu wydatków). Rozmiary ubóstwa określamy na podstawie zasięgu i głębokości. Lokowanie w sferze ubóstwa następuje wg:

  1. Syndrom ubóstwa w ekonomii:

  1. Nierówności a ideologie:

  1. Dla liberałów – nierówność to wyraz obiektywnych prawidłowości procesu transformacji, opór wobec nierówności to opóźnienie modernizacji społecznej, „homo sovieticus” – niechętny do zmian.

  2. Opcja konserwatywno – narodowa – naród jest w zasadzie jednolity i wszelkie podziały mają charakter drugorzędny.

  3. Klasa robotnicza – ich działania w obronie warunków pracy i płacy to działania irracjonalne.

  1. Nierówności edukacyjne i ich funkcje.

  1. Podstawowa funkcja edukacji to selekcje społeczne. Brak dziedziczenia pozycji i statusu z mocy urodzenia. Masa ludzi trafia do szkół. Ci, którzy się nie uczą zajmują niskie pozycje.

  2. Celem edukacji publicznej jest wyrównywanie szans, a nie eliminacja nierówności społecznej.

  3. Szkoła narzuca jedną racjonalność – racjonalność elit.

  4. Segregacyjna funkcja szkoły realizowana jest bez oporu społeczeństwa.

  5. Dzieci z warstw ubogich uczą się „habitusu” – kultury wysokiej. Dla dzieci, które żyją w podkulturze biedy, uczenie się obcego świata, abstrakcyjnego, niespójnego z tym światem, który znają jest trudny.

  6. „habitus” – kulturowo wpojona natura (Bourdieu).

  7. Większość uczniów rezygnuje samodzielnie z elitarnego wykształcenia.

  8. Dzieci powielają drogę rodziców.

  9. Ujednolicenie programów nauczania jako „warunek społecznej równości szans”.

Wniosek: System edukacyjny dostarcza uczniom tych samych umiejętności i wymaga tych samych kompetencji. Może być wdrożony tylko w rodzinach wysokiej kultury.

  1. Self – exclusion

Samowykluczenie – to habitus warunkuje czy niektórzy uczniowie zrezygnują z pogoni za dobrymi stopniami, bo nie będą uważać tej pogoni za słuszną.

  1. Nierówności społeczne w badaniach naukowych empirycznych:

  1. 1965-1969 – badania terenowe w Cichym Górnym. Badania prowadzili prof. Kawula (badał rodziny, napisał książkę „Rodzina wiejska a wychowanie”) oraz prof. Kwieciński (badał szkoły, napisał książkę „Funkcjonowanie szkoły w środowisku wiejskim).

  2. Wyniki badań:

  1. Przyczyny opóźnień i odpadu szkolnego:

  1. Które zmienne determinowały przetrwanie ludzi w Cichem? Dlaczego ludzie tam przetrwali? W okresie międzywojennym ludzie tam umierali z głodu, ubóstwo było na porządku dziennym. Ci, którzy mogli kupowali bilety do USA. Jechali tam zarobić, a pieniądze wysyłali rodzinom (góralom) w Polsce. Do głosu doszła tu ogromna determinacja oraz solidarność rodzin. Ktoś musiał się poświęcić i wyjechać, żeby reszta mogła przeżyć.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
moja pdm holka V
holka
holka ściąga
wykłady Marzec Holka

więcej podobnych podstron